MIASTA ZŁOTEGO WIEKU GDAŃSK I KRAKÓW

Wiek XVI jest nazywany złotym wiekiem dziejów Polski Wiek XVI jest nazywany złotym wiekiem dziejów Polski. W połowie tego wieku państwo polsko-litewskie obejmowało prawie 1 mln km² powierzchni i ok. 11 milionów mieszkańców, będąc jednym z największych (obok Rosji oraz Imperium Osmańskiego) państw Europy, potęgą polityczną, militarną i ekonomiczną, dostawcą drewna i produktów rolnych do zachodniej Europy. Transport towarów odbywał się Wisłą, eksportowane były przez Gdańsk, a dostarczały je rozrastające się folwarki pańszczyźniane. Rozwijało się także rzemiosło i handel, wzrastała liczba i wielkość miast.

Rozwój gospodarczy sprzyjał rozwojowi kultury, wyznaczanemu przez renesansowy humanizm i reformację. Polacy osiągnęli w nauce i sztuce poziom europejski. W budownictwie rozwinął się polski styl renesansowy. Jego najlepsze osiągnięcia to Kaplica Zygmuntowska na Wawelu i krużganki arkadowe wokół dziedzińca na Wawelu oraz attyki na mieszczańskich kamieniczkach w Kazimierzu Dolnym, Krakowie, Zamościu i wielu innych miastach. Mieszczaństwo było bardzo silnie zróżnicowane pod względem zamożności. Bogatsi budowali okazałe kamieniczki z podcieniami, ich dzieci uczyły się w gimnazjach humanistycznych, a nawet na zagranicznych uniwersytetach. Parający się rzemiosłem rękodzielniczym, czy drobnym handlem oraz wyrobnicy żyli w ubóstwie.

Okres rozkwitu Gdańska, podobnie jak i innych miast Pomorza Wschodniego przypada na wiek XVI i XVII. Pomiędzy wojną trzynastoletnią a późniejszymi wojnami szwedzkimi, Gdańsk rozwijał się wyśmienicie. Zyski czerpał z handlu bursztynem, zbożem i innymi produktami. Utrzymywano kontakty z Niderlandami i Wenecją. W bogatym Gdańsku zaczęła rozwijać się sztuka. Przybywało malarzy, pisarzy, rzeźbiarzy i uczonych. Znaczna część artystów pochodziła z Niderlandów, co istotnie wpłynęło na "północny" charakter gdańskiego renesansu. Bardzo charakterystyczne stało się budownictwo. Budowano zwarte wielopiętrowe kamienice, bogato zdobione, czasami nawiązywały do średniowiecza swoimi strzelistymi formami. Dla gdańskich kamieniczek charakterystyczne były malownicze przedproża wzniesione wysoko ponad ulicę. Wybudowano ponad 300 spichrzów. Czołowym architektem był wówczas Flamandczyk Antoni van Obbergen. Pierwszą gdańską budowlą Obbergena był Ratusz Staromiejski. Gmach został wzniesiony w latach 1587-1595.

Port Gdański w Głównym Mieście rozbudowano między XII a XIV wiekiem Port Gdański w Głównym Mieście rozbudowano między XII a XIV wiekiem. Rozciągał się Nadbrzeżem do wysp Spichlerze i Ołowianki. Mieścił się między ulicą Chlebicką a Mariacką. Na tyłach portu powstały magazyny, warsztaty i gospody. Swoją świetność przeżywał w XV/ XVI wieku. Sto lat później rozpoczęto budowę Nowego Portu.

GDAŃSKI ŻURAW

Dwór Artusa to jeden z najbardziej reprezentacyjnych zabytków położonych przy tzw. Trakcie Królewskim w Gdańsku. Część traktu stanowi Długi Targ położony nieopodal historycznego portu nad rzeką Motławą, resztę ulica Długa. W skład obecnego zespołu Dworu Artusa wchodzą następujące obiekty: parter dwóch połączonych kamienic zwanych Starym Domem Ławy, właściwy Dwór Artusa oraz Nowy Dom Ławy. Dwór Artusa wzniosło Bractwo św. Jerzego, które skupiało tzw. junkrów (rycerzy) pochodzących z bogatych rodzin niemieckich. Budynek powstał dzięki ich własnym staraniom oraz finansowaniu. Bractwo od początku starało się zachowywać elitarność, żądało od swych członków szlacheckiego pochodzenia i takie same wymagania stawiało gościom Dworu Artusa.

Jak wykazują archeolodzy, Kraków od najdawniejszych czasów pełnił rolę jednego ze znaczniejszych ośrodków państwa Wiślan niewątpliwie dzięki ważnej strategicznie roli wzgórza wawelskiego. Ważne znaczenie pełnił też pierwotny, bardzo bogaty stan hydrograficzny terasy Wisły. Rzeka w okolicach Wawelu rozgałęziała się na kilka odnóg, co czyniło ją łatwiejszą do przekroczenia. Fakt położenia Krakowa na styku Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Pogórza Karpackiego oraz Kotliny Sandomierskiej dodatkowo nadawał miastu charakter węzła transportowego. Fakt położenia Krakowa na styku Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Pogórza Karpackiego oraz Kotliny Sandomierskiej dodatkowo nadawał miastu charakter węzła transportowego. Poza tym, rozlewiska i mokradła otaczające Wawel (przez pewien czas znajdujący się na wyspie) czyniły go miejscem łatwym do obrony.

Na początek XVI w. przypada największy rozwój Krakowa Na początek XVI w. przypada największy rozwój Krakowa. W mieście kwitł handel, dzięki stale zwiększającej się liczbie cechów kupieckich, rozwijała się architektura, dzięki najlepszym budowniczym oraz rozwijała się społeczność. Dzięki włoskim architektom, przybyłym do Krakowa, zamek królewski na Wawelu stał się jedną z najpiękniejszych budowli renesansowych w Polsce, a Kaplica Zygmuntowska, wzniesiona również przez nich – najpiękniejszym mauzoleum w całym kraju. Również w XVI w., a dokładnie w 1520 r. pierwszy raz dał się słyszeć głos Dzwonu Zygmunta.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ PRZYGOTOWAŁA: ALEKSANDRA KUŹMIŃSKA