Astronom - który “wstrzymał słońce, ruszył ziemię” Mikołaj Kopernik Astronom - który “wstrzymał słońce, ruszył ziemię”

Koperniki Ród Koperników pochodzi z Górnego Śląska, z okolic Nysy, z osady Köpperniki (w wersji łacińsko-słowiańskiej: Coprnik, Copirnik albo Coperniki). Słowo “Kopper” w narzeczu dolnoniemieckim oznaczało “miedź”. Nazwa tej osady pochodzi, więc od miedzi. W połowie XIV wieku pojawił się zwyczaj nazywania nowych przybyszów od ich miejsca urodzenia i nazwisko to było dziedziczne. W XIV wieku członkowie tej rodziny zaczęli osiedlać się w miastach księstw śląskich (Nysa, Wrocław), w dużych miastach Polski (Kraków, Lwów), w miastach Zakonu Krzyżackiego (Toruń). Ojciec astronoma Mikołaj wywodził się z linii rodziny krakowskiej. W XV wieku Mikołaj Starszy z Krakowa przeniósł się do Torunia. Tam ożenił się z Barbarą Watzenrode w 1560 roku. Razem zamieszkali w domu oznaczonym dziś numerem 17, przy dzisiejszej ul. Kopernika, która kiedyś nazywała się ul. Św. Anny. Właśnie w tym domu 19 lutego 1473 roku przyszedł na świat Mikołaj Kopernik, jako czwarte i najmłodsze dziecko Koperników.

Toruń W 1480 roku Kopernikowie przenieśli się do kamienicy przy Rynku Staromiejskim 36. Astronom pobierał pierwsze nauki w szkole parafialnej przy kościele śś. Janów w Toruniu. W 1483 roku zmarł ojciec Mikołaja, wtedy matka Mikołaja Kopernika sprzedała wszystkie swoje nieruchomości, a Mikołaja i Andrzeja Koperników wziął pod opiekę wuj Łukasz Watzenrode.

Włocławek Pod koniec XV wieku młody Kopernik uczył się we Włocławku. Jego nauczycielem był kanonik włocławski Mikołaj Wodka, doktor medycyny zajmujący się też astronomią i astrologią, prawdopodobnie razem właśnie z nim Mikołaj stworzył zegar słoneczny na południowej ścianie katedry włocławskiej. Najprawdopodobniej właśnie tutaj zainteresował się wnikliwiej “niebem”.

Kraków Dzięki pomocy Łukasza Watzenrode w 1491 roku Andrzej i Mikołaj Kopernikowie zaczęli studiować na Uniwersytecie Jagiellońskim. Mieszkali prawdopodobnie u Piotra Wapowskiego (bliskiego przyjaciela Łukasza). Kopernik słuchał wykładów geografii matematycznej i astronomii sferycznej opartej na “Sfery Świata” Jana de Sacrobosco i arytmetyki, perspektywy, astronomii. Poznał też geometrię Euklidesa. Ta ścisła, a jednocześnie zawierająca dużo elementów intuicyjnych nauka, wywarła na nim duże wrażenie. W 1495 roku Łukasz Watzenrode nagle ściąga Kopernika na Warmię.

Bolonia W roku 1496 przyjmuje z rąk wuja niższe święcenia kapłańskie, w tym samym roku wyjeżdża do Boloni z bratem Andrzejem z poleceniem studiowania prawa kanonicznego. Jednak inne musiały być ukryte zamiary Kopernika. Zdradziły to dwa tomy - Dzieła Euklidesa i Tablice Alfonta. Kopernik zapisał się na wydział prawa lub - jak kiedyś go nazywano uniwersytetem jurystów. Uczelnia wówczas nie miała własnego budynku ,wykłady odbywały się albo w prywatnych mieszkaniach profesorów, albo w wynajętych pomieszczeniach. Mikołaj nie ukończył studiów, zapewne przez swoje osobiste zainteresowania i sprawy.

Rzym W 1500 roku wuj Łukasz wysłał Koperników do Rzymu. Rzym musiał być dla astronoma silnym wrażeniem. Mikołaj pilnie obserwował niebo. W nocy z 5 na 6 listopada oglądał zaćmienie księżyca, wówczas wylał Tybet i zalał dolną część miasta, przez następny tydzień do kościoła Św. Piotra jeździło się łodziami. Przygotowywał się też do obserwacji złączenia Księżyca z Saturnem. W Rzymie po raz pierwszy Kopernik wystąpił publicznie na uniwersytecie Sapieza. Po pobycie we włoszech Kopernikowie opuszczają Włochy, jednak Kopernik nie ukończył studiów prawniczych. Myślał pewnie o dalszym pobycie we włoszech, tego samego roku znalazł się w Padwie.

Padwa Kopernik wybrał to miasto głównie ze względu na świetnych profesorów medycyny. Właśnie tam Miał się poświęcić studiom tej nauki. W owym czasie w Lidzbarku, w którym znajdowała się rezydencja biskupa Watzenrode brakowało dobrych doświadczonych lekarzy. Odtąd przez całe życie był praktykującym lekarzem, aczkolwiek zajęcie to traktował drugorzędnie. Medycynę wykładało tu 8 profesorów. Szczególnie uroczyście odbywały się pokazy anatomiczne dla starszych studentów medycyny. Do nauki farmakologii istniał specjalny ogród nazywany “ogrodem Medyków” - okrągły i rozległy obszar zasadzony wszelkiego rodzaju ziołami leczniczymi. Szczególną pamiątką jest próbka recepty lekarskiej, którą zanotował w czasie studiów: “Mycie rąk, ciepłą wodą, przed jedzeniem, a zimną po jedzeniu pomaga na żołądek”. Mniej więcej w tym samym czasie zanotował: “Każdy członek wzmacnia to, co jest doń podobne: jak rabarbar pomaga wątrobie, tak lapis lazuli śledzionie“. Potem, już jako praktykujący lekarz na marginesie jakiegoś dzieła medycznego zanotował:

“Najlepiej sporządzać jak najkrótsze recepty”, choć za młodu wystawiał na ogół długie recepty. Astronom chodził też na słynne wykłady filozofii Pomponazziego. Od 1497 roku Mikołaj stał się pilnym uczniem Niccola Leonica Tomeo z Wenecji, który uczył go greki.

Ferrara Po dwuletnim pobycie w Padwie Mikołaj decyduje się na odbycie egzaminu z prawa kanonicznego, lecz nie w Padwie, ale w Ferrarze. Podróż z Padwy do Ferrary nie była bezpieczna. Cały kraj był objęty wojną. Dnia 31 maja 1503 roku ubrany w uroczyste szaty Mikołaj stanął przed kolegium profesorskim szkoły jurystów . Po zakończeniu egzaminu i obronie pracy, główny promotor Antonius Leutus, wręczył podczas składanej przysięgi przez młodego Kopernika insygnia doktorskie : księgę, pierścień i biret.

Lidzbark W 1503 roku Mikołaj musiał opuścić Włochy - tym razem na zawsze. Po powrocie na Warmię do Lidzbarku Kopernik od razu został wciągnięty w wir spraw administracyjno-politycznych. Jego wuj, biskup Watzenrode uczynił go swoim sekretarzem, pomocnikiem i doradcą. Szło głównie o zażegnanie konfliktów z Zakonem Krzyżackim. W zamku lidzbarskim zawsze panował gwar, zjawiali się tam posłowie, kurierzy królewscy, szlachta . Codziennym punktem kulminacyjnym był obiad spożywany w południe z odpowiednim ceremoniałem. W tym niespokojnym otoczeniu Kopernik znajdował czas na rozważania astronomiczne, ale i tłumaczenie dzieł greckich. Wielkim dziełem, które napisał w Lidzbarku było ”Komentarzyka o hipotezach ruchów niebieskich”, zawierający główne tezy rozwinięte w “De revolutionibus”. W 1511 roku Kopernik wyznaczył długość geograficzną Lidzbarka. W roku 1512 w którym Łukasz Watzenrode Mikołaj obserwuje Marsa, aby sprawdzić i potwierdzić swoją teorię ruchu planet. Następnie przenosi się do Fromborka, gdzie po czteroletnim pobycie, zostaje wybrany na administratora dóbr kapitulnych w Olsztynie.

Olsztyn W Olsztynie Kopernik po raz pierwszy w życiu zdobył niemal nieograniczoną władzę. Podlegali mu wszyscy: chłopi, szlachta, mieszczanie i duchowni. Los zgotował mu jeszcze jedną niespodziankę, w dość krótkim czasie musiał stać się strategiem. Na początku XVI wieku Krzyżacy napadali na Pomorze i Warmię. Zaalarmowany król wysłał na Warmię swoje wojska. W sierpniu wielki mistrz krzyżacki rozpoczął oblężenie Olsztyna. Oblężenie nie osłabiło oporu Polaków, natomiast naraziło armię Albrechta na ogromne straty. W 1521 krzyżacy znów napadali na Polskę i zdobyli kilka zamków. W następnych miesiącach Krzyżacy chcieli otoczyć Olsztyn, lecz w tym samym czasie zawarto pokój w Toruniu. W 1525 Wielki mistrz Krzyżacki złożył hołd lenny Zygmuntowi I, królowi polskiemu. Mikołaj Kopernik napisał dla Prus ustawę monetarną. Z tego powodu bywał często w Toruniu. Tam poznał Annę Schillingiem, która później objęła obowiązki gospodyni w skromnym mieszkaniu Mikołaja. Na zamku Olsztyńskim Astronom prowadził proste obserwacje słońca.

Frombork Po powrocie z Olsztyna do Fromborka Kopernik wybrał sobie za mieszkanie północno-zachodnią wieżę, z której szczytu było widać prawie całe niebo. Używał własnoręcznie zrobionych narzędzi z drewna: triquetrum, astrolabium i kwadrant. Bardzo często wzywano go do chorych. Największą dla Mikołaja klęską jako lekarza był trąd własnego brata i jego niemoc w obliczu nieuleczalnej choroby. Na życzenie kapituły Andrzej wyjechał do Włoch na dalsze leczenie. Kopernik znalazł też czas na ogłoszenie swojej idei o ruchu planet. Przez niektórych została ona wyśmiana, a przez innych chwalona. 20 maja 1539 roku Jerzy Joachim Retyk odwiedza i podarowuje cenne tomy dla Mikołaja. Być może bez Joachima świat nie ujrzałby z pewnością największego dzieła kopernika “De revolutionibus” lub inaczej “O obrotach sfer niebieskich”. Ostatnie dwa lata życia Kopernika były ponure, gdyż rozstał się z Anną Schilling. Zmarł 24 maja 1543 roku we Fromborku.

“O Obrotach sfer niebieskich” Największym dziełem Kopernika jest “De revolutionibus”. Składa się ono z 6 ksiąg. Rękopis powstał między 1515-1530 rokiem, lecz Mikołaj zlecił Joachimowi Retykowi wydrukowanie jej dopiero w 1541 roku. Nad drukiem czuwał A. Osiander, który dokonał wielu zmian, a nawet zamieścił własną anonimową przemowę. Pierwsze wydanie pojawiło się w 1543 roku, astronom dostał je na łożu śmierci.