Instytut Przedsiębiorstwa Etyka Biznesu Dr Dariusz Turek dturek@sgh.waw.pl Instytut Przedsiębiorstwa p. 108, bud M Poniedziałek Godz. 9-10

Wyobraźcie sobie że … zostaliście mianowani na zarządcę jednej z wysp na Pacyfiku. Wyspa dysponuje unikalnymi zasobami naturalnymi, które pożądane są przez okoliczne kraje i które zapewnią dobrobyt wszystkim mieszkańcom na długie lata. Jednakże wydobycie tych zasobów będzie oznaczało zagładę unikalnego na skalę światową gatunku ptaków. Mieszkańcami wyspy są natomiast osoby, które do tej pory walczyły i rywalizowały ze wszystkimi innymi okolicznymi narodami, a także toczyli konflikty między sobą. Mieszkańcy Ci nigdy nie słyszeli o etyce, czy moralności. Nie przestrzegali żadnych powszechnych zasad i norm. Każdy dbał tu tylko o własny interes. Jakie będą wasze pierwsze decyzje? Jak wytłumaczycie mieszkańcom, że należy przestrzegać wspólnych norm i wartości? Jakie wartości tu wskażecie? Co zrobicie, gdy mieszkańcy nie będą przestrzegali norm i zasad? Jakie podejmiecie decyzje dotyczące eksploatacji naturalnych zasobów?

Co przed nami? Blok 1. Etyka Biznesu – wprowadzenie, warunki zaliczenia, operacjonalizacja pojęć Blok 2. Decyzje etyczne, Filozofie w etyce biznesu Blok 3. Etyka w funkcjonowaniu organizacji Blok 4. Podmiotowe, grupowe i organizacyjne uwarunkowania decyzji etycznych Blok 5. Budowanie etycznej firmy Blok 6. Społeczna odpowiedzialność biznesu Blok 7. Etyka a efektywność działalności biznesowej

Zalecana literatura: O.C. Ferrell, J. Fraedrich, L. Ferrell, Business ethics, Haughton Mifflin, Boston 2002. L.K. Treviño, K. Nelson, Managing business ethics, John Wiley & Sons, New York 2004. D.G. Chryssides, J.H. Kaler, Wprowadzenie do etyki biznesu, PWN, Warszawa 1999. Behavioral Business Ethics, eds. D. De Cremer, A.E. Tenbrunsel, Routledge, New York 2012. J. Filek, Wprowadzenie do etyki biznesu, AE w Krakowie, Kraków 2001. Biznes, etyka, odpowiedzialność, red. W. Gasparski, PWN, Warszawa 2012. J. Haidt, Prawy umysł, Smak Słowa, Sopot 2012.

Warunki zaliczenia Ocena końcowa składać się będzie z 2 części: 25% to przygotowanie studium przypadku dot. etyki biznesu (możliwość pracy w max 3 zespołach) 75 % egzamin ustny w sesji

Dlaczego etyka biznesu? Życie społeczne konstytuowane jest m.in. zestawami norm i wartości moralnych Biznes jest częścią życia społecznego Biznes wiąże się z interakcjami pomiędzy ludźmi (pracownikami, konsumentami, dostawcami, itp.), innymi podmiotami gospodarczymi, środowiskiem naturalnym, państwem Normy są naturalnym i pierwotnym elementem regulującym funkcjonowania podmiotów (jednostek, przedsiębiorstw)

Czy normy rządza naszym życiem? https://www.facebook.com/anonews.co/videos/1313784798633076/?hc_ref=NEWSFEED

Miejsce etyki wśród nauk Wszelkie Nauki Szczegółowe Realne Przyrodnicze Kulturowe Formalne Filozoficzne Filozofia teoretyczna Poznanie Epistemologia Gnozeologia Byt Metafizyka Ontologia Filozofia praktyczna Wartości Aksjologia Etyka Estetyka

Nauki traktujące o wartościach Aksjologia – nauka filozoficzna dotycząca wszelkich wartości, hierarchii wartości, koncepcji wartości Etyka – nauka filozoficzna o wartościach moralnych Estetyka – nauka filozoficzna o wartościach estetycznych

Czym jest moralność Moralność (łac. moralis = obyczajowy) to zjawisko społeczne, którego zadaniem jest regulowanie stosunków między jednostką a jednostką oraz między jednostkami a grupami społecznymi, znajdujące swój wyraz w postawach i zachowaniach wobec innych, Podstawowe elementy moralności to: oceny normy sankcje wzory osobowe ideały

Wniosek Etyka kreuje system moralny System moralny Etyka

Wniosek Moralność (system moralny) określa co jest dobre a co złe. Moralność poddaje ocenę zjawisk. Zjawisko System moralny Etyka Ocena: dobre złe neutralne sprzeczne, analizuj dalej

Normy a wartości Norma – łac. prawidło – formułowane w różnej formie gramatycznej stwierdzenia zawierające rozkaźniki „nie rób czegoś” „rób coś” lub specyficzne słowa „powinien”, „należy”, „trzeba” Wartość – to co cenne, godne pożądania, co stanowi cel ludzkich dążeń.

Norma moralna a norma prawna Norma moralna – imperatyw określający właściwy pod względem moralnym sposób postępowania Norma prawna – norma postępowania uznawana za wiążącą prawnie ze względu na należycie wydane przepisy prawne, czy też inne fakty, uznawane w danym systemie prawa za fakty prawotwórcze.

3 dziedziny etyki Normatywna – dziedzina filozofii której celem jest budowa systemów normatywnych Opisowa – opisuje zjawisko moralności z punktu widzenia stosunków międzyludzkich, postaw i motywów działania Krytyczna „metaetyka” – zajmuje się uzasadnieniem, logiczną weryfikacją i statusem teoriopoznawczych norm i wartości.

Czym jest etyka biznesu? Jest wiele sposobów definiowania etyki biznesu i wiele terminów którymi posługują się autorzy, m.ni etyka gospodarcza, etyka zarzadzania, etyka pracy, czy etyka menedżerska. Najogólniej można zdefiniować etykę biznesu jako filozoficzną refleksję nad ethosem, czyli zespołem cnót wyznaczających zakres działalności ludzi stanowiących świat biznesu.

Dwie główne tradycje etyki biznesu Tradycja anglosaska Tradycja niemiecka Etyka jako narzędzie do podnoszenia efektywności zarządzania, np. niwelacja konfliktów, klarowność postępowania pracowników Etyka jako podstawa ładu rynkowego Etyka jako układ norm społecznych (wspólne reguły postępowania) – funkcja integracyjna Etyka jako czynnik kulturotwórczy Etyka jako realizacja zobowiązań zawodowych (etyki zawodowe) Etyka jako sposób ulepszania biznesu Etyka jako narzędzie do podnoszenia racjonalności decyzyjnej Etyka jako dbałość o godność jednostki Etyka jako narzędzie do regulowania relacji pomiędzy interesariuszami

Rys historyczny nowożytnej etyki biznesu 1870 -1960 etyczne problemy pracy, gospodarowania rozwijane są w ramach społecznej nauki Kościoła; pojawiają się regulacje moralne działań gospodarczych 1960 -1970 rozwój licznych grup nacisku sprzyja podjęciu dyskusji nad społeczną odpowiedzialnością organizacji i firmy; w niektórych szkołach pojawiają się zagadnienia związane z etyką w biznesie 1970 -1980 etyka biznesu wyodrębnia się jako samodzielna dziedzina badań; tworzy się „świadomość etyczna” (wpływ masmediów) oraz pojęcie „wizerunku etycznego” w firmie; rozwój koncepcji stakeholders I poł. lat 80 największy rozwój etyki biznesu (od 1985r. w USA staje się ona uznaną dyscypliną akademicką); tworzy się specjalne pisma, towarzystwa, placówki, podręczniki, przykłady etyczne, kursy etyki w przedsiębiorstwach; II poł. lat 80 dalsza systematyzacja etyki biznesu na etyki szczegółowe tj. etyka środowiskowa, etyka w marketingu, etyka w zarządzaniu personelem, etyka w rekrutacji, bioetyka

Trzy główne koncepcje etyki biznesu Etyka <-> ekonomia Etyka normatywna Tworzenie systemów regulujących sferę gospodarczą. Metafora „etyka jako smar” Etyka funkcjonalna Etyka opisowa Wyjaśnianie poprzez okoliczności. Metafora: „etyka jako antidotum na racjonalność ekonomiczną” Etyka korekcyjna Etyka krytyczna Uzasadnianie decyzji. Metafora: „etyka jako podstawa do wnioskowania społeczno-ekonomicznego” Etyka integratywna

Etyki szczegółowe Autonomiczna – wg której jedynym źródłem prawa moralnego i ostatecznym prawodawcą jest suwerenny rozum ludzki i każdy człowiek z osobna. Heteronomiczna – wg której normy i wartości pochodzą z zewnątrz (kultura, społeczeństwo, Bóg). Ekologiczna – głosi związek człowieka z naturą i wszyscy wobec natury są równi. Formalna – wg której istota dobra moralnego polega na postępowaniu zgodnym z imperatywem moralnym. Oparta jest na obowiązkach.

Materialna – opiera się na pojęciu wartości, a nie jak w etyce formalnej na pojęciu obowiązku (powinności). Wartości opisane są materialnie np. lojalność, pracowitość. Sytuacyjna – „etyka bez kodeksu”, polega na rezygnacji z formowania ogólnych reguł postępowania. Każda sytuacja w jakiej przychodzi człowiekowi działać jest niepowtarzalna, tak jak niepowtarzalni są ludzie. Zawodowa – zespół zasad i norm określających jak z moralnego punktu widzenia powinni zachowywać się przedstawiciele danego zawodu. Kodeksy etyczne posiadają głównie te zawody, których przedstawiciele na co dzień mają styczność z wartościami szczególnie cenionymi społecznie, jak zdrowie i życie, lub te zawody których wykonanie wymaga posiadania nie tylko wiedzy i umiejętności technicznych ale także pewnych kwalifikacji moralnych, gwarantujących właściwe pod względem etycznym wypełnianie obowiązków zawodowych.

Od etyki krytycznej do etyki behawioralnej Etyka krytyczna Jakie są fakty moralne? Skąd pochodzą normy? Jak ludzie uczą się norm? Etyka normatywna Koncentracja na standardach moralnych regulujących poprawne zachowania Cnoty, normy utylitarne, imperatyw kategoryczny Etyka stosowana Główne dylematy etyczne Etyki zawodowe Etyka jako dyscyplina akademicka Filozofia eksperymentalna Psychologia społeczna Psychologia moralności Zachowania organizacyjne Behawioralna etyka biznesu

Czym jest behawioralna etyka biznesu? Etyka behawioralna dotyczy analizy jednostkowych (podmiotowych) zachowań lub decyzji a także przyczyn tych decyzji odnoszących się powszechnie akceptowanych norm moralnych (Treviño, 2006, s. 952). Etyka behawioralna koncentruje się na wyjaśnianiu zachowań pracowników (jednostek), które zachodzą w szerszym kontekście społecznym (Tenbrunsel, 2012, s. 548).

Etyka behawioralna http://ethicsunwrapped.utexas.edu/video/introduction-to-behavioral-ethics

Poziomy behawioralnej etyki biznesu Poziom zachowań pracowników Poziom funkcjonowania organizacji Poziom systemu gospodarczego Poziom globalny D E C Y Z J M O R A L N

Dlaczego etyka behawioralna? W cyklicznych raportach na temat przestępstw w miejscu pracy The National Retail Security Survey (NRSS), The 6th Global Economic Crime Survey, czy Global Retail Theft Barometer 2014 to właśnie nieetyczne i postępowanie pracowników przyczyniają się każdego roku do kilkudziesięciu miliardów dolarów strat (128 miliardów $ w 2014 roku. Z raportów badawczych na temat wykroczeń wynika, że w blisko 77% firm w ciągu ostatnich dwóch lat zdarzyły się pracownicze sprzeniewierzenia (Global Economic Crime Survey, 2013). W badaniach realizowanych przez portal Praca.pl (2010) na 3268 respondentach ukazują, że ponad 25% pracowników okrada swoje firmy wynosząc najczęściej drobne artykuły biurowe (11,75% badanych), defraudując drobne sumy pieniężne – 5,5%,

Ile kosztują nieetyczne zachowania??? Parks i Mount - 15-25 miliardów $ rocznie Hoel i inni - zachowania agresywne w miejscu pracy - ok. 1,5 miliarda funtów rocznie Workplace Violence and Harassment: a European Picture, agresywne zachowania i przemoc w miejscu pracy - ok. 1-3,5% dochodu narodowego danego kraju. Vardi Weitz - kradzieże pracownicze (ok. 200 miliardów $ rocznie). Gestmann (Niemcy) - ok. 18 miliardów euro rocznie. The National Retail Security Survey (straty przedsiębiorstw z przywłaszczania firmowych zasobów wynoszą) - 11,7 miliarda $. Alkohol ok 9-19 miliona euro rocznie (Europa). U.S. Department of Health And Human Services - 88 milionów dolarów rocznie.

Coś do obejrzenia… https://www.youtube.com/watch?v=M7QsiZSsyK4

Problemy etyki biznesu 1. Etyka jako zwyczaj <jednostkowe> – (ethos – pisane przez epsilon έσοζ) bądź etyka jako obyczaj <ogólnospołeczne> (etyka pisane przez etha – ησοζ) 2. Czy etyka ma wyznaczać sposoby i standardy zachowań, czy tylko je opisywać i analizować? 3. Czy etyka biznesu jest zasłoną ukrywającą immanentną nieetyczność biznesu? Czy etyka jest przejawem głębokiego kryzysu moralności, gdyż jest środkiem zastępczym w obliczu zagubienia wobec tego co moralne i dobre? 4. Czy etyka biznesu jest narzędziem zwiększania zysku? 5. Gilotyna Huma (Traktat o naturze ludzkiej) – żadne zdanie normatywne nie może być logicznie wyprowadzone ze zbioru zdań jedynie opisowych