Średniowieczna historia Działdowa

Na terenie obecnego Działdowa od X do XIV wieku zamieszkiwało pewne pruskie plemię – Sasinowie. Obszar, jaki zajmowali określano mianem Ziemi Sasińskiej, a była ona częścią Puszczy Galindzkiej. Od 1340 roku rozpoczęła się budowa zamku warownego, w przeciągu kilku lat zbudowano pierwszą część zwaną Dużym Domem. Właśnie u stóp tego zamku powstała rzemieślnicza osada, która z rąk Ludolfa Koninga Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego otrzymała 13 sierpnia 1344 roku prawa miejskie i nazwę Soldov. Nadano także miastu herb prezentujący postać jego patronki – św. Katarzyny.

Zamek warowny

Herbem Działdowa jest postać św. Katarzyny stojącej w gotyckim portalu. W prawej ręce, skierowanej ku górze, trzyma wycinek koła tortur, a w lewej, opuszczonej w dół, oparty o podłoże miecz. Po obu stronach portalu znajdują się tarcze rycerskie podzielone na 12 pól w czerwono-białą szachownicę

W 1391 roku miasto otoczono murami obronnymi. W tym czasie doszło do wykształcenia się samodzielnych jednostek organizacyjno-gospodarczych: zamku z podzamczem oraz miasta Budowa grobli na rzece Nidzie w roku 1480 udostępniła mieszkańcom Działdowa możliwość korzystania z jeziora (nazwanego Zalewem Kisińskim). Budowa grobli na rzece Nidzie w roku 1480 udostępniła mieszkańcom Działdowa możliwość korzystania z jeziora (nazwanego Zalewem Kisińskim).

Kilkadziesiąt lat później Działdowo znalazło się w granicach Prus Książęcych i stało się lennem króla polskiego. Granice zostały otwarte, dzięki czemu działdowscy kupcy oraz rzemieślnicy mogli swobodnie handlować z Mazowszem. Na działdowskim zamku w czasie Potopu Szwedzkiego rezydował król Szwedzki Karol X Gustaw.

Karol X Gustaw

Pod miastem przy drodze prowadzącej do Dworu Książęcego odbywały się jarmarki bydlęce należące do największych w całym Królestwie Pruskim. Pod koniec XVIII wieku w mieście wybuchł wielki pożar paląc je niemal doszczętnie. Po pożarze ocalało jedynie kilkanaście domów i kamienic, Brama Polska, Zamek z podgrodziem, a także przedmieścia Działdowa – Rybaki, Wola, Kolonia.

W XVI wieku epidemie dżumy zabiły jego mieszkańców, a wielki pożar który wybuchł 1 lipca 1794 roku strawił w ogniu większość zabudowań. Podczas pierwszej wojny światowej miały tu miejsce walki pomiędzy wojskami rosyjskimi i niemieckimi, a w 1915 roku miasto było wielokrotnie bombardowane przez samoloty rosyjskie. W czasie drugiej wojny światowej, na terenie koszar wojskowych przy ul. Grunwaldzkiej, hitlerowcy prowadzili obóz pracy i zagłady.

POCZĄTKI MIASTA DZIAŁDOWO oraz HISTORIA ZAMKU KRZYŻACKIEGO

Działdowo zostało założone na początku XIV wieku. Lokacja nastąpiła na ziemi sasińskiej, którą bez powodzenia próbowali sobie podporządkować książęta polscy, a ostatecznie podbił zakon krzyżacki. Wykopaliska z 1983 roku wskazywały na osadnictwo pruskie na tym terenie już w XI i XII wieku.

Położenie przygraniczne oraz przyczyny polityczne stały się powodem do zaciekłych walk między państwami. W 1410 roku król Polski Władysław II Jagiełło na krótko zdobył Działdowo, podobnie miasto było nękane przez wojska polskie w 1414 i 1422 roku. W 1466 po wojnie trzynastoletniej miasto pozostało w granicach Prus Książęcych, które z kolei w latach 1525–1657 stanowiły polskie lenno.

Ukształtował się samorząd miejski z burmistrzem i radą miejską, a wskutek reformy administracyjnej Działdowo otrzymało status starostwa. Utraciło go w 1752 roku, już w ramach Królestwa Prus, na rzecz Nidzicy. W 1871 jako część Królestwa Prus miasto weszło w skład zjednoczonej II Rzeszy Niemieckiej.

Działdowo posiada prawa miejskie od 14 sierpnia 1344r. Tego dnia działdowianie obchodzą „Urodziny Działdowa”

Budowę zamku działdowskiego rozpoczęto w 1340 roku na sztucznie podwyższonym wzniesieniu. Niedaleko przyszłego zamku znajdowały się dwie osady rybackie: Soldov oraz Rybaki, a na potrzeby rozbudowy budowli ustanowiono kolejną, zwaną Wolą. W 1344 osadzie Soldov zostały nadane prawa miejskie oraz nazwa Soldav, a pięć lat później dokumentem lokacyjnym powiększono obszar miasta. Etymologia nazwy miasta nie została jak dotąd wyjaśniona.

Zamek otoczony był murem i fosą. Z trzech stron zamku broniły bagna, z czwartej zaś, rzeka Działdówka. Od strony podjazdu stały dwie wieże smukła, okrągła, na ośmiobocznej podstawie i masywna, czworoboczna, obok bramy. Do dnia dzisiejszego zachowało się południowo-zachodnie skrzydło zamku z pierwszej połowy XIV wieku - tzw. Dom Duży, z gotyckimi sklepieniami w piwnicach oraz obszerna sala stanowiąca dawniej refektarz i kaplicę. Zamek posiadał własne zaplecze gospodarcze - młyn, browar i folusz. Zamek był wyodrębnioną z obszaru miejskiego jednostką terytorialną, administracyjną i gospodarczą. W jego murach swoją siedzibę miał prokurator zakonny, a od 1383 roku wójt.

Rekonstrukcja założenia zamkowego w Działdowie wg stanu z I poł. XV

Zamek był stopniowo rozbierany, odnowiony pod koniec XIX wieku. Jeszcze raz uszkodzony podczas II wojny światowej. W ostatnich latach odbudowane zostało zachodnie skrzydło zamku wraz z dziedzińcem.Podstawę dla tego skrzydła stanowią zachowane piwnice z lochem dla więźniów i ścianami o grubości około 4 m. W tej części swoją siedzibę ma Urząd Miasta.

Odnowiona część zamku, w której znajduje się Urząd Miasta

Badania archeologiczne prowadzone na zamku w latach ukazały bogatą przeszłość tego miejsca. W wyniku prac ziemnych wydobyto około sztuk znalezisk ruchomych (głównie starożytnych).

Zabytki Działdowa

Koszary wojskowe

Ratusz

Zabytkowe kamienice

Zamek Krzyżacki

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Neogotycki Kościół Św. Wojciecha