Stereotypy i uprzedzenia uczniów i nauczycieli ©Krystyna Szawłowska, 2006

z greckiego stereos = 'stężały, twardy', typos = 'wzorzec, odcisk' Źródłosłów Stereotyp z greckiego stereos = 'stężały, twardy', typos = 'wzorzec, odcisk'

Definicja „Stereotyp - konstrukcja myślowa, zawierająca uproszczony i często emocjonalnie nacechowany obraz rzeczywistości, przyjęty przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, poglądów innych osób czy wzorców przekazywanych przez społeczeństwo.” Źródło: Wikipedia

Cechy stereotypu Niemodyfikowalność Łatwość przenoszenia Stereotypy mogą prowadzić do narastania uprzedzeń wobec danej grupy. Tworzenie stereotypów jest naturalną ludzką skłonnością

Funkcje stereotypu EGOTYSTYCZNA Usprawiedliwienie własnych działań lub zaniechania działań wobec innych Zdolny ale leniwy, Biedny bo głupi Nie rozumiesz bo jesteś kobietą Usprawiedliwia bezczynność lub wręcz dyskryminację Powstrzymanie się od wyrażania stereotypów służy polepszeniu opinii o własnej szlachetności

Funkcje stereotypu TOŻSAMOŚCIOWA Towarzyszy mu pojęcie autostereotypu własnej grupy społecznej Klasa Szkoła Klub sportowy Naród Spoistość grupy przez wspólne myślenie

Funkcje stereotypu POZNAWCZA Dotyczy obcej grupy lub jej przedstawiciela Odpowiada na pytanie jaki on jest – jacy oni są Z jednej strony uzupełnia niedobór, z drugiej redukuje nadmiar informacji o grupie / jednostce Niejednoznaczne informacje o grupie ewoluują w stronę zgodności ze stereotypem Zachowania negatywne uzasadnia się faktem przynależności do grupy Fakty zgodne ze stereotypem są lepiej przetwarzane i zapamiętywane

Któremu ulegamy Postrzeganie innych grup przez nas klasy, uczniów jako ogółu, mieszkańców jakiejś dzielnicy, członków jakiejś rodziny Wyobrażenie o nas jako grupie Autostereotyp – ja o mnie

Uprzedzenia To powzięta z góry niechęć do innych, tylko dlatego, że należą do wyodrębnionej grupy społecznej Etniczne Wyznaniowe Związane z płcią

Powstawanie stereotypów Przyswajanie – małe dzieci postrzegają świat bardzo silnie przez stereotypy, które bledną z wiekiem Zawężenie postrzegania rzeczywistości dzięki i poprzez schematy Generalizowanie Kategoryzowanie

Przez który nas postrzegają Nauczyciel w oczach osób postronnych: Mało zarabia Mało pracuje Jest dumny i wyniosły Jest idealistą

Uczeń Nieuk Lizus Skarżypyta Wagarowicz Płaczek Lanser Kujon Zdolny ale leniwy

Który możemy zmienić Działania celem zmiany stereotypów i uprzedzeń Zmiana przez kontakt Zmiana przez współdziałanie (jigsaw clasroom) Zmiana przez analizę jednostek Zmiana przez analizę źródeł stereotypów i ich weryfikację Zmiana myślenia stereotypowego i uprzedzeń możliwa jest w przypadku dzieci, a niewielka u osób starszych

Który możemy wykorzystać Podział jako grupy społecznej na jednostki pełniące określone role Stereotyp lidera, przywódcy, szarej eminencji Stereotyp słabego, biednego, niezdolnego, niezintegrowanego ucznia Wspieranie, potęgowanie roli ucznia opiekuna, mocarza, mistrza

Podsumowanie Stereotypów nie sposób się ustrzec Warto je zidentyfikować, i wykorzystać Przy analizie stereotypów i uprzedzeń sięgać do źródeł Stereotyp w funkcji poznawczej pozwala on na szybsze przetwarzanie informacji i klasyfikowanie zjawisk, również negatywnych. Zdiagnozowanie negatywnej cechy u ucznia jest podstawą do jakiegokolwiek działania pomocniczego.