Z MILETU

Urodził się ok. 624–625 r. p.n.e. – filozof grecki okresu przedsokratejskiego, przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody. Powszechnie uznawany za pierwszego filozofa cywilizacji zachodniej oraz za inicjatora badań nad przyrodą jako nauki. Należy też do kanonu siedmiu mędrców. Talesa postrzega się jako pierwszego filozofa głównie dlatego, że zainicjował wyjaśnianie rzeczywistości przez odwoływanie się do natury i rozumu bardziej niż do mitologii i tradycji – Grecy widzieli w nim jednak raczej mędrca, niż filozofa.

Talesowi zawdzięczamy słynne powiedzenie: "Poznaj samego siebie!" Uważany jest za jednego z "siedmiu mędrców" starożytności, był pierwszym, który ogłosił ogólne wyniki dotyczące obiektów matematycznych. Interesował się przede wszystkim figurami geometrycznymi: kołami, prostymi i trójkątami.

Charakterystyczne są poglądy filozoficzne Talesa. Zrywały one z panującą we wcześniejszych koncepcjach, dotyczących powstania wszechświata, mitologiczną interpretacją zjawisk przyrody. Tales za prapierwiastek rzeczywistości uważał wodę, która miała otaczać ze wszystkich stron płaski krąg Ziemi. Tales przeprowadził eksperymenty z bursztynami, stanowiące pierwsze doświadczenia fizyczne z zakresu elektryczności.

★ RZECZ: ○ najpiękniejsza – świat, dzieło Boga; ○ najstarsza – Bóg, bo nie zrodzony; ○ największa – miejsce, bo wszystko w sobie mieści; ○ najszybsza – myśl, poprzez wszystko przebiega; ○ najsilniejsza – konieczność, wszystkim rządzi; ○ najmądrzejsza – czas, wszystko ujawni;

★ trudne – poznać samego siebie; ★ łatwe – udzielać rad innym; ★ najprzyjemniejsze – osiągnąć to, czego się pragnie; ★ boskie – to, co nie ma początku, ani końca; ★ widokiem niezwykłym – tyran, który dożył późnego wieku; ★ życiem najlepszym i najbardziej sprawiedliwym – nie czyniąc tego, co u innych ganimy; ● najłatwiej znieść nieszczęście widząc nieprzyjaciół dotkniętych większym nieszczęściem; ● ten jest szczęśliwy, kto ma bogatą duszę, zdrowe ciało i naturę podatną do kształcenia; ● nie należy twarzy upiększać, ale być pięknym przez swe postępowanie; ● trzeba pamiętać o przyjaciołach; ● śmierć niczym nie różni się od życia; ● boskość to wieczność, mądrość (rozum), dobroć i nadzieja; bóg i boskość to symbol wyzwolenia człowieka z ograniczeń i nieśmiertelności; ● wszędzie jest dusza (nieśmiertelność, życie, rozum); świat ma duszę; świat jest pełen demonów; ● wszystko, co istnieje – żyje; wszystko, co żyje – porusza się; ● świat zbudowany jest z materii (wody); materia jest pierwotna względem myśli.

Zasługi Talesa polegają głownie na położeniu fundamentów matematyki (a zwłaszcza geometrii) jako nauki dedukcyjnej. Według jej reguł każdy obiekt powinien posiadać precyzyjną definicję, a każda jego własność powinna być uzasadniona na gruncie wyjściowych założeń na drodze logicznego rozumowania. Przed Talesem matematyków egipskich, babilońskich i greckich interesował wynik, odpowiedź na pytanie "ile" i "jak", Tales jako pierwszy zadał pytanie "dlaczego". Wprowadził do matematyki pojęcie dowodu twierdzenia i formalnie udowodnił wiele geometrycznych faktów uznawanych wcześniej za oczywiste. Szczególnie badał własności trójkątów podobnych i wielkości zachowywane przy rzutowaniu równoległym.

W zapiskach Herodota jest wzmianka o przepowiedzianym przez Talesa z dokładnością do roku zaćmieniu Słońca, które rozsławiło jego imię. A przecież nie można zrobić tego precyzyjnie bez dokładnej wiedzy o budowie kosmosu. Tales nie miał wiedzy potrzebnej do przewidywań astronomicznych, np. nie wiedział, że Ziemia jest kulista. Mógł natomiast oprzeć się na obliczeniach wynikających z obserwacji powtarzających się zaćmień Słońca i Księżyca prowadzonych przez wiele stuleci przez Egipcjan i Babilończyków. Prawdopodobnie Tales przebywał w Egipcie w roku 603 p.n.e. i był tam świadkiem zaćmienia Słońca. Tam też zapoznał się ze sposobami przepowiadania zjawisk astronomicznych i na tej podstawie przewidział zaćmienie w ciągu roku 585 p.n.e. Kallimach wspomina, że obserwacje Małej Niedźwiedzicy przekonały Talesa, że ten gwiazdozbiór będzie lepszą wskazówką do odszukania bieguna północnego niż Wielka Niedźwiedzica. Świadczy to o jego zainteresowaniach nawigacyjnych.

Twierdzenie nazywane imieniem Talesa w polskiej tradycji nauczania brzmi: Jeśli ramiona kąta płaskiego przetniemy dwiema prostymi równoległymi, to odcinki wyznaczone przez te proste na jednym z ramion kąta są proporcjonalne do odpowiednich odcinków na drugim ramieniu kąta. Innymi słowy stosunki długości odcinków są zachowane w rzucie równoległym. Prawdziwe jest też twierdzenie odwrotne.

● Średnica dzieli koło na połowy. ● Kąty przy podstawie trójkąta równoramiennego są przystające. ● Kąty wierzchołkowe są przystające. ● Jeśli jeden bok i przyległe do niego kąty jednego trójkąta są przystające odpowiednio do boku i przyległych do niego kątów drugiego trójkąta, to trójkąty te są przystające (cecha KBK). ● Na każdym trójkącie można opisać okrąg. ● Trójkąt jest określony, jeżeli dana jest jego podstawa i kąty przy podstawie.

Jońska filozofia przyrody (szkoła milezyjska, szkoła jońska) - reprezentuje archaiczny, grecki materializm żywiołowy zapoczątkowany przez Talesa z Miletu około VI - IV wieku p.n.e.. Podjęła pierwsze niemitologiczne, racjonalne próby wyjaśnienia natury (physis), będące punktem wyjścia dla rozwoju filozofii i nauki europejskiej.

● Zmierzył wysokość piramid egipskich, wykorzystując taki moment dnia, gdy cień obiektu był równy jego wysokości. ● Wykorzystując własności trójkątów podobnych obliczał odległości od brzegu okrętów znajdujących się na pełnym morzu. ● Przewidział niemal całkowite zaćmienie Słońca 28 maja 585 r. p.n.e., które zmusiło do rozejmu walczących od 6 lat w wojnie Medów i Lidyjczyków, a Talesowi zjednało sławę wielkiego uczonego. ● Rozdzielił rzekę Halys na dwa rozgałęzienia i w ten sposób spłyciwszy ją umożliwił Krezusowi przeprowadzenie wojsk w bród. ● Według Platona Tales, obserwując gwiazdy, wpadł w ciemności do studni. Wtedy piękna niewolnica rzekła żartem, że chciał zobaczyć, co się dzieje na niebie, a nie dostrzegł tego, co znajduje się pod jego nogami. ● Tales nie miał własnych dzieci, ale adoptował i wychowywał syna swojej siostry. ● Tales był miłośnikiem sportu. W młodości niejeden raz zdobywał olimpijskie laury. Podobno umarł na stadionie w Milecie na skutek udaru słonecznego, oklaskując walczących o zwycięstwo olimpijczyków.

● Początkiem wszechrzeczy jest woda. ● Najsilniejszą rzeczą jest konieczność, wszystkim bowiem rządzi. ● Człowieka ocenia się wedle pieniędzy: nikt, kto biedny, nie cieszy się szacunkiem. ● Nie bogać się w nieuczciwy sposób, żebyś nie ściągnął na siebie złej sławy tych, którzy ci zaufali. ● Noc jest przedsionkiem dnia. ● Poznaj samego siebie.

STRONY WWW Z KTÓRYCH KORZYSTALIŚMY:  B.htm B.htm   matematyczny.pl/static/st_starozytnosc_mat_ tales_z_miletu.php matematyczny.pl/static/st_starozytnosc_mat_ tales_z_miletu.php

 Marta Gajda  Magdalena Bareja  Katarzyna Rosińska