Zatory płatnicze w Europie. Modele pomiaru i skala zjawiska Prof. ndzw. dr hab. Piotr Masiukiewicz Zakład Systemów Zarządzania SGH Konferencja PTE, Warszawa, czerwiec,

1. Teza Teza: problem zatorów płatniczych występuje w wielu krajach Europy i wymaga stałego monitoringu. Zatory w skali gospodarki, ze względu na ich źródła, wymagają w wielu przypadkach interwencji państwa. Regulacje Dostrzegając problemy w zapłacie należności regulatorzy krajowi i unijni wprowadzają do porządku prawnego wytyczne, dyrektywy i ustawy zawierające instrumenty ograniczania zatorów – głównie poprzez poprawę terminowości płatności. Czy jednak instrumenty te są wystarczające w świetle pogłębiających się okresowo zjawisk zatorów? 2

2. Modele pomiaru zatorów płatniczych - typy indeksów płatniczych A) Metody pomiaru Dwa typy metod: a/ na podstawie krajowych danych statystycznych, b/ na podstawie badań reprezentatywnej grupy przedsiębiorstw. Dla celów analiz komparatywnych konstruowane są indeksy zadłużenia lub indeksy przeterminowanych zobowiązań. Prowadzone są analizy temporalne (struktura czasowa przeterminowanych zobowiązań) oraz analizy czynnikowe dotyczące przyczyn tego zjawiska (listy rankingowe, badania delfickie). B) Indeksy 1/ Indeksy międzynarodowe, np. Globalny Index Niewypłacalności Dun&Bradster, Atradius Index, European Payment Index (EPI). 2/ Mierniki krajowe, np. Indeks Należności Przedsiębiorstw KPF. 3/ Analizy zadłużenia przeterminowanego w oparciu o krajowe rejestry, np. InfoMonitor, Krajowy Rejestr Długów KRD. 4/ Mierniki statystyczne zatorów płatniczych w oparciu o badania ankietowe przedsiębiorstw. 3

c.d. Metoda interpretacji pomiaru EPI: 100p. – brak ryzyka płatniczego, p. – niski profil ryzyka, p. – wysoki profil ryzyka, p. – b. wysoki profil ryzyka, natychmiast podejmij działania by go obniżyć, p. - krytyczny profil ryzyka, pow. 200 p. - sytuacja ekstremalna. 4

Tabl. 1. European Payment Index 2014 – wybrane kraje (Intrum Justitia) NoCountryEPINoCountryEPI Finland Sweden Denmark Switzerland Germany France Great Britain Slovakia Poland Italy Spanish Czech Serbia Greece

Tabl. 2. European Payment Index in Poland (Intrum Justitia) 6

Tabela 3. Straty z tytułu nieterminowych płatności w Europie (utracone należności) Info: Europa: total lost in 2014 its 360 bln euro (Intrum Justitia) 7

Tabl. 4. Index należności przedsiębiorstw INP (prezentujący współczynnik przeterminowanych należności) 8

Tabela 5. Posiadane przez przedsiębiorstwo przeterminowane (powyżej 30 dni) należności i zobowiązania (dla ogółu badanych w 2015r.) – badanie SGH, grant NCN 9

Tabela 6. Udział przeterminowanych należności (powyżej 30 dni) w stosunku do należności ogółem [%] (dla ogółu badanych w 2015r.) – badanie SGH, grant NCN 10

Tabela 7. Udział należności i zobowiązań publiczno-prawnych (ogół badanych w 2015r.) – badanie SGH, grant NCN 11

Tabela 8. Najczęstsze przyczyny powstawania przeterminowanych należności w przedsiębiorstwie (dla ogółu badanych w 2015r. ) – badanie SGH, grant NCN 12

Podsumowanie - problem nieterminowych płatności jest stałym zagrożeniem dla firm; w konsekwencji także zagrożeniem upadłością, - stosowane instrumenty dezaktywacji zatorów płatniczych w regulacjach UE i krajowych są niedostateczne, - w Polsce sytuacja w zakresie regulowania zobowiązań nie poprawia się od lat, (badanie SGH – grant NCN - pierwsze tak kompleksowe) - potrzebne jest większe zaangażowanie instytucji państwa w rozwiązywanie problemu, w tym poprawa terminowości płatności zobowiązań przez Skarb Państwa, - skutecznym instrumentem mogłoby być utworzenie Krajowego Funduszu Złych Długów. 13

Troska o rozwiązanie problemu …… 14