Perswazja, retoryka, erystyka, propaganda, argumentacja, manipulacja

Argumentacja Zespół czynności podejmowanych w celu uzasadnienia jakiegoś poglądu. „Czynności” mogą być: mentalne (samotnie podejmujemy decyzję w warunkach niepewności) werbalne, czyli akty mowy.

Teoria argumentacji ma korzenie w starożytnej Grecji. Sprzyjała temu specyficzna struktura społeczna, gdzie ważniejsze funkcje państwowe były obsadzane w wyniku wyborów, co zmuszało do opanowania sztuki przemawiania i uzasadniania poglądów.

Najbardziej popularny podział argumentów: dedukcyjne oparte na prawach ogólnych, w których konkluzja wynika z przesłanek w sposób logicznie konieczny, np. Hania zjadła czekoladę. To, że zjadła czekoladę, wyszło na jaw. Rodzice skarcili Hanię.

Większość naukowców nie wierzy w Boga. Darwin nie wierzył w Boga indukcyjne, oparte na przykładach i nienadające wnioskowi waloru logicznej konieczności, np. Darwin był naukowcem Większość naukowców nie wierzy w Boga. Darwin nie wierzył w Boga Wniosek może być fałszywy, mimo dwóch prawdziwych przesłanek.

Retoryka Ars bene dicendi (sztuka dobrego mówienia) – Kwintylian ars – w kulturze Greków i Rzymian sztuka retoryczna była szczególną zdolnością tworzenia perswazyjnej wypowiedzi zgodnie w zasadami sformułowanymi w teorii; bene – starożytni wiązali dobro etyczne z pożytecznością i pięknem (dobry zgodnie z etosem „męża prawego”; w znaczeniu estetycznym – retoryka sztuką pięknego słowa.

dicendi – pierwotnie dotyczyło słowa mówionego, z czasem w następstwie rozwoju pisma perswazja zaczęła się skłaniać ku wykorzystywaniu słowa pisanego.

Perswazja W klasycznej teorii retorycznej (Arystoteles) jest to wpływanie na przekonania odbiorcy za pomocą mowy przez oddziaływanie na jego rozum, wolę i emocje. Jerzy Bralczyk: nakłanianie perswazyjne – wypowiedzi stymulujące postawy, które z kolei powinny sprzyjać pożądanym zachowaniom się.

W nowoczesnych cywilizowanych społeczeństwach nakłanianie coraz rzadziej polega na fizycznym zmuszaniu, a coraz częściej na namawianiu, czyli stosowaniu różnych form komunikacji perswazyjnej. Użycie bata czy łapówki nie jest perswazją, ale groźba użycia bata i obietnica łapówki są perswazją.

Erystyka Kunszt prowadzenia sporów. Obejmuje formy i walory argumentacji nie z punktu widzenia poprawności struktury, lecz z punktu widzenia sprawności w osiąganiu zamierzonego efektu, mianowicie akcesu słuchacza do treści bronionych.

Argumentum ad Hitlerum Porównanie do Hitlera, faszystów, nazistów, NSDAP, Gestapo itp. Prawo Godwina: Wraz z trwaniem dyskusji w Internecie, prawdopodobieństwo użycia porównania, w którym występuje nazizm bądź Hitler dąży do 1.

Wątek w dyskusjach internetowych, w którym pojawi się argument ad Hitlerum był uważany za zakończony. Uważano, że ten, kto użył tego argumentu, przegrał dyskusję.

Argumentum ad komunum Porównania do ZOMO, komunistów, PZPR, SB, Stalina, Breżniewa, Bieruta, Dzierżyńskiego, KGB, komuny, tajnych współpracowników SB.

Propaganda Z łac. propagatio ‘rozkrzewianie’ od propagare ‘szczepić winorośl; krzewić; szerzyć’

Szeroka definicja propagandy rozpowszechnianie, popularyzowanie, szerzenie idei, doktryn, teorii, myśli, poglądów, zachowań społecznych by skłonić ludzi do zmiany postaw, poglądów; skłonić do działań w interesie nadawcy (jednostkowego albo zbiorowego) przez szczególny dobór treści komunikatu i ukształtowanie jego formy oraz zastosowanie różnych metod nakłaniania (jawnych/ukrytych, uczciwych/nieuczciwych).

Wąska definicja propagandy zinstytucjonalizowana forma komunikowania politycznego podlegająca na kontroli przepływu informacji, na kierowaniu opinią publiczną, na sterowaniu (manipulowaniu) zachowaniami ludzi w celu uzyskania przez nadawcę komunikatu określonych treści.

Klasyfikacja według stopnia zafałszowania treści Propaganda biała. Pochodzi ona od dobrze zidentyfikowanego nadawcy, który nie ukrywa swego pochodzenia i charakteru. Najczęściej źródłem w tym rodzaju propagandy jest instytucja polityczna, państwowa, religijna lub inna, która została powołana do tego typu działalności.

Klasyfikacja według stopnia zafałszowania treści (cd.) Propaganda szara. Mamy z nią do czynienia, gdy źródło przekazu może, ale nie musi być poprawnie identyfikowane i kiedy podawane przez nie informacje nie są zbyt precyzyjne.

Klasyfikacja według stopnia zafałszowania treści (cd) Propaganda czarna Cechuje ją fałszywe źródło przekazu, które ukrywa rzeczywistego nadawcę oraz sfabrykowane, nieprawdziwe informacje wymyślone przez propagandzistę. Można wyróżnić dwa modele źródła przekazu czarnej propagandy: model deflekcyjny (odbijający), model legitymizacyjny.

Model deflekcyjny źródła przekazu P – propagandzista P1 – fałszywe źródło przekazu O – odbiorca K- komunikat propagandowy (przekaz)

Model legitymizacyjny źródła przekazu P – propagandzista P2 – nadawca zastępczy (wiarygodny) K1 – komunikat oryginalny K2 – komunikat interpretowany jako pochodzący ze źródła P2 K3 – komunikat przesyłany do odbiorcy

Agitacja (szybkie, krótkotrwałe) mobilizowanie, pobudzanie do doraźnych akcji poparcia sprawy, idei itp. dużej grupy ludzi by pozyskać uczestników akcji, zjednać zwolenników przez oddziaływanie bezpośrednie, jawne, uczciwe lub nieuczciwe; przez budzenie emocji, wzbudzanie entuzjazmu, aktywizowanie tłumu środkami językowymi i pozajęzykowymi.

Manipulacja Takie używanie wyrazów i wypowiedzeń, którego celem jest próba nieuczciwego wpływania na zachowania, postawy i przekonania innych ludzi (A. Markowski). Działanie ukryte.

Manipulacją będzie: zatajenie faktów, kłamstwo, posługiwanie się eufemizmami (np. wydarzenia marcowe, przejściowe trudności w zaopatrzeniu w cukier) hiperbolizacja treści (np. wielkie osiągnięcie narodu polskiego – o locie Polaka w kosmos);

„Wieczór Wrocławia” w relacji z wiecu wyborczego (2001) Janusza Korwin-Mikkego napisał w nagłówku: Korwin-Mikke: „Za Hitlera było lepiej”. Polityk uznał, iż naruszono w ten sposób jego dobra osobiste, gdyż tego nie powiedział: „Stwierdziłem, że za Hitlera podatki były dwa razy niższe niż teraz” – wyjaśnił przed sądem.

Przedstawiciel „Wieczoru Wrocławia” przyznał, że stwierdzenie użyte w tytule artykułu było oddaniem intencji lidera UPR. Podkreślał, że nie można oceniać tytułu w oderwaniu od całego artykułu, w którym przytoczono dokładną wypowiedź kandydata. Wrocławski sąd nie przyjął jednak argumentów strony pozwanej. Nakazał wydawcy „Wieczoru Wrocławia” przeproszenie i przekazanie 10 tys. zł nawiązki na rzecz Wioski Dziecięcej „Raj” w Oświęcimiu. Zdaniem sądu doszło do celowego przekręcenia wypowiedzi, sugerując, że Janusz Korwin-Mikke popiera całą politykę Adolfa Hitlera.