Teorie i modele zacofania Wykład 3

Charakterystyka krajów słabo gospodarczo rozwiniętych H. Leibenstein wskazał 21 cech ogólnoekonomicznych różniących KSR od KWR, A. Sauvy wymienił 10 cech odnoszących się do różnych sfer gospodarki i organizacji życia społecznego. E. Gannage – 6 cech ogólnoekonomicznych i kulturowych

Cechy charakterystyczne terytoriów zacofanych Gospodarcze: Wysoki udział zatrudnionych w rolnictwie Przeludnienie w rolnictwie, znaczenie ukrytego bezrobocia Niski poziom kapitału na mieszkańca Niski dochód na mieszkańca Niski poziom oszczędności Pierwotny przemysł Produkcja rolna ograniczona do produkcji zbóż Wysoki udział wydatków na żywność Eksport żywności i surowców Niski poziom handlu na mieszkańca Niska zdolność zaciągania kredytu Złe warunki mieszkaniowe

Cechy charakterystyczne terytoriów zacofanych Gospodarcze: Rozdrobnienie rolnictwa Niski poziom techniki rolnej Ograniczenia infrastrukturalne Powszechne zadłużenie Przestarzale metody produkcji rolnej Ograniczony dostęp do ziemi

Cechy charakterystyczne terytoriów zacofanych Demograficzne: wysoka stopa urodzeń Wysoka stopa zgonów Ograniczenie dostępu do żywności Niski poziom higieny Przeludnienie agrarne

Cechy charakterystyczne terytoriów zacofanych Kulturowe i polityczne: Niski poziom szkolnictwa Aktywność zawodowa dzieci i młodzieży Ograniczenie praw kobiet

Cechy charakterystyczne terytoriów zacofanych Technologiczne: Niskie plony Ograniczone możliwości komunikacji Ograniczenia techniczne i technologiczne

Cechy charakterystyczne zacofania wg M. Todaro Niższy poziom życia Niski poziom wydajności pracy Wysoki przyrostu ludności i wysoki stopień obciążenia społeczeństwa kosztami utrzymania ludności niepracującej Wysoka i rosnąca skala bezrobocia i niepełnego zatrudnienia Wysoka zależność od produkcji rolnej i eksportu surowców Dominacja, zależność i wrażliwość na międzynarodowe stosunki ekonomiczne

Cechy charakterystyczne państw rozwijających się Rozwarstwienie dochodów Powoduje problemy społeczne i gospodarcze, Protesty najbiedniejszych Zamieszki i wojny domowe W efekcie następuje destabilizacja gospodarcza (brak inicjatywy gospodarczej, wycofywanie się kapitały zagranicznego i blokada napływu nowego kapitału)

Cechy charakterystyczne państw rozwijających się Ubóstwo i niedożywienie W 2000 r. ponad 2,5 mld osób żyło w krajach , których dochód per capita wynosił mniej niż 400 $. Liczby te zwiększa także udział osób biednych w krajach, które rejestrują nieco wyższe wskaźniki PKB per capita.

Rolniczy charakter gospodarki W krajach rozwijających się udział rolnictwa w wytwarzanym PKB jest zdecydowanie wyższy niż w krajach rozwiniętych. Procentowy udział rolnictwa w wytwarzanej wartości dodanej jest o wiele mniejszy niż udział w zatrudnieniu ogółem. Np. w Sierra Leone rolnictwo wytworzyło 43% PKB a zatrudnionych w rolnictwie jest 67%.

Niższa jest stąd wydajność pracy w rolnictwie i efektywność produkcji. Niski wolumen produkcji rolnej przyczynia się do problemu niedożywienia. w Afryce przyrost produkcji żywności jest wolniejszy niż przyrost naturalny ludności

Dualizm gospodarczy i technologiczny W krajach rozwijających się istnieje przepaść między sektorem nowoczesnym (część górnictwa i przetwórstwa) a sektorem tradycyjnym, który opiera się na prymitywnych, nisko produktywnych technologiach, (jak niemal w całym rolnictwie). Brak transferu technologii między tymi sektorami Efekt – istnieją enklawy gospodarcze odizolowane od reszty kraju, powiązane z rynkami międzynarodowymi.

Poza dualizmem gospodarczym pojawia się dualizm przestrzenny (występowanie regionów o tradycyjnej produkcji i regionów nowoczesnych), Występuje dualizm kulturowy i etniczny Efekt dysproporcje w dochodach, które mogą prowadzić do konfliktów wewnętrznych

Szybki wzrost populacji Obniżenie współczynnika śmiertelności i utrzymanie wysokich stop urodzeń Średni dla świata przyrost liczby ludności to 1,6 promila, w krajach rozwijających się 1,9. Najwyższy wskaźnik w Handurasie 3 promile, Nigrze 3,2 Ugandzie 3,1, Gambi 3,4 i Dżibuti 4,4

Szybkie tempo urbanizacji Migracje ze wsi do miast, W latach 1975 – 2001 odsetek osób mieszkających w miastach w skali świata wzrósł z 37% do 40% w krajach rozwijających się z 26% do 40%, Brak pracy, niedorozwój infrastruktury, brak opieki medycznej powodują rozwój megamiast – slumsy. Mieszka w nich 60% miejskiej populacji krajów rozwijających się

Niepełne wykorzystanie siły roboczej Bezrobocie choć nie osiąga wysokiego poziomu, zniekształca obraz zatrudnienia (istnieje ukryte zatrudnienie, szara strefa), Powszechne jest niepełne zatrudnienie (sezonowe, tygodniowe, dzienne) Nieracjonalne zatrudnienie w rolnictwie i w sektorze państwowym,

Niewystarczający rozwój instytucji Niedostateczny rozwój aparatu państwowego Niestabilny system prawny, Korupcja Nieprzestrzeganie praw człowieka

Degradacja środowiska naturalnego Ze względu na wysoki przyrost liczy ludności presja na degradację środowiska naturalnego Brak wody, Skażenie środowiska

Bibliografia: Bartkowiak R., Ekonomia rozwoju, PWE, Warszawa 2013. Fiedor B., Kociszewski K., Ekonomia rozwoju, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010. Kozak Z., Ekonomia zacofania i rozwoju, SGH, warszawa 2001. Piasecki R. (red.), Ekonomia rozwoju, PWE, Warszawa 2011.