Wybrane aspekty polityki społecznej Miasta Gdańska związane z seniorami i osobami niepełnosprawnymi Ausgewählte Aspekte der Sozialpolitik der Stadt Danzig, die mit Menschen im Alter und Menschen mit Behinderungen zusammenhängen Gdańsk, 20 marca 2015 r. / Danzig, den 20. März 2015

Gdańsk, jako miasto wolności i solidarności, poprzez założone cele i podejmowane działania realizuje politykę włączania oraz wyrównywania szans Danzig als Stadt der Freiheit und Solidarität verwirklicht durch angestrebte Ziele und einschlägige Maßnahmen die Inklusions- und Chancengleichheitspolitik

Polityka społeczna Miasta Gdańska w aspekcie zaspokajania potrzeb seniorów i osób niepełnosprawnych wynika z: realizacji ustrojowej zasady pomocniczości z odpowiedzialności samorządu za rozwój lokalny Im Hinblick auf den Aspekt der Befriedigung von Bedürfnissen der Menschen im Alter und Menschen mit Behinderungen ergibt sich die Sozialpolitik der Stadt Danzig aus der Umsetzung vom Subsidiaritätsprinzip und der Verantwortlichkeit der Gebietskörperschaft für lokale Entwicklung

Realizacja zasady pomocniczości wynika z: Konstytucji RP z Wieloletniego Programu Współpracy Miasta Gdańska z Organizacjami Pozarządowymi, Die Umsetzung vom Subsidiaritätsprinzip ergibt sich aus der Verfassung der Republik Polen und aus dem Mehrjahresprogramm der Zusammenarbeit mit Nichtregierungsorganisationen

Rola samorządu w rozwoju lokalnym wynika z odpowiedzialności za całokształt spraw związanych z bieżącymi i przyszłymi potrzebami społeczności przewidywanie kierunków rozwojowych zapobieganie powstawaniu barier budowanie systemu współpracy Die Rolle der Gebietskörperschaft in der lokalen Entwicklung ergibt sich aus der Verantwortlichkeit für die laufenden und künftigen Bedürfnisse der Gemeinschaften Prognosen zu Entwicklungen Verhinderung von Hindernissen Aufbau vom Kooperationssystem

W Gdańsku funkcjonuje Gdańska Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepełnosprawnych oraz Gdańska Rada ds. Seniorów, jako grona konsultacyjno-doradcze w tych obszarach. Prezydent Miasta Gdańska powołał również Pełnomocnika ds. Osób Niepełnosprawnych i Pełnomocnika ds. Seniorów w celu intensyfikacji i koordynacji współpracy na rzecz tych środowisk. In Danzig gibt es einen Beirat als Beratungsgremium für Menschen mit Behinderungen und einen Beirat als Beratungsgremium für Menschen im Alter. Zwecks Förderung und Koordinierung der Zusammenarbeit zugunsten der Gemeinschaften hat der Präsident der Stadt Danzig seinen Vertreter für Menschen mit Behinderungen und seinen Vertreter für Menschen im Alter bestellt.

Miasto Gdańsk od 20 lat konsekwentnie prowadzi politykę włączania spraw osób niepełnosprawnych w główny nurt życia Miasta, a także konsekwentnie i skutecznie prowadziło kampanię na rzecz ratyfikacji przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Polska ratyfikowała Konwencję w sierpniu 2012 r. Der auf die gemeinsame Inklusionsagenda gestützte Mainstreaming-Ansatz wird durch die Stadt Danzig seit 20 Jahren zielstrebig angewandt. Danzig hat auch konsequent und erfolgreich eine Kampagne für Ratifizierung des VN- Übereinkommens über die Rechte von Menschen mit Behinderungen geführt. Polen hat das Übereinkommen im August 2012 ratifiziert.t

W listopadzie 2013 roku przeprowadzono w Gdańsku badania sytuacji życiowej osób niepełnosprawnych - mieszkańców Gdańska (próba badawcza 1000 osób wg procedury Random route). Według badań wskaźnik częstości niepełnosprawności orzeczonej wśród mieszkańców Gdańska wynosi powyżej 12%. W tym 40% jest w wieku 65+. Im November 2013 wurden auf Umfragen gestützte Untersuchungen zu Lebenssituation der in Danzig lebenden Menschen mit Behinderungen durchgeführt (bei einem Prüfmuster von 1000 Personen gemäß Prozedur Random Route). Laut den Untersuchungen beträgt die Häufigkeitsrate der Behinderungen über 12%, davon 40% sind Menschen über 65 Jahre alt.

Według badań szacunkowy podział przyczyn niepełnosprawności wygląda następująco: Laut Untersuchungen sieht vorläufige Aufteilung auf die Gründe der Behinderungen wie folgt aus: Niepełnosprawność w Gdańsku / Behinderungen in Danzig % choroby narządu ruchu /Mobilitätsbehinderungen 51 choroby narządu wzroku / Sehstörungen 18,6 choroby narządu słuchu / Sehstörungen 11,0 choroby układu oddechowego i krążenia / Atem- und Kreislauferkrankungen 29,0 schorzenia psychiczne / psychische Krankheiten 3,4 upośledzenie umysłowe / geistige Behinderungen 6,4 schorzenia neurologiczne / neurologische Störungen 24,7 choroby układu pokarmowego / Erkrankungen des Verdauungssystems 8,6 choroby układu moczowo-płciowego / Erkrankungen des urogenitalen Systems 7,6 epilepsja / Epilepsie 4,0 całościowe zaburzenia rozwoju / globale Entwicklungsstörungen 2,2 inne schorzenia / andere Störungen 14,3

Wybrane wnioski ogólne z badań: 63 % potrzebuje pomocy innych osób 52% ma trudności w utrzymaniu codziennej higieny podstawą pomocy jest rodzina; tylko 2,5% nie korzysta z pomocy rodziny 2/3 badanych mieszka w kamienicach bez wind niska mobilność zawodowa tylko 19% pracuje, z czego tylko 38% na umowę na czas nieokreślony wyraźnie pasywny sposób spędzania wolnego czasu. Ausgewählte Schlussfolgerungen aus den Untersuchungen sind: 63% Menschen mit Behinderungen sind auf Hilfe von anderen Personen angewiesen. 52% haben Schwierigkeiten bei Hygiene-Einhaltung, Hilfe leistet Familie. Nur 2,5 % brauchen die Hilfe der Familienangehörigen nicht. 2/3 der Befragten wohnen in Althäusern ohne Aufzug. Niedrige Berufsmobilität, nur 19% arbeiten, darin nur 38% haben auf unbestimmte Dauer geschlossene Arbeitsverträge. Meistens passive Form der Freizeitgestaltung.

W 2014 r. Miasto przyjęło Strategię Rozwoju Gdańska 2030 plus. Tworzona była ona zgodnie z duchem Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Zawarta w Strategii koncepcja „chmur” integruje kwestie w różny sposób odnoszące się do różnych obszarów życia wszystkich Mieszkańców Gdańska. Im Jahre 2014 hat Danzig die Entwicklungsstrategie der Stadt Danzig 2030 plus angenommen. Sie wurde gemäß dem Geist des VN-Übereinkommens über die Rechte von Menschen mit Behinderungen geschaffen. Das in der Strategie definierte Konzept von „Wellen“ integriert Aspekte, die sich unterschiedlich auf verschiedene Lebensbereiche aller Danziger beziehen.

Aktualnie trwają prace nad operacjonalizacją Strategii – budowanych jest 9 programów operacyjnych: Derzeit werden neun Operationsprogramme der Strategie entwickelt: edukacja zdrowie publiczne i sport integracja społeczna i aktywność obywatelska kultura i czas wolny innowacyjność i przedsiębiorczość atrakcyjność inwestycyjna infrastruktura mobilność i transport przestrzeń publiczna Każdy z dziewięciu programów operacyjnych uwzględnia potrzeby i oczekiwania wszystkich, w tym niepełnosprawnych oraz starszych Mieszkańców Gdańska. Bildung Gesundheitswesen und Sport Sozialintegration und bürgerschaftliches Engagement Kultur und Freizeitaktivitäten Innovation und Unternehmertum Investitionsattraktivität Infrastruktur Mobilität und Verkehr öffentlicher Raum Jedes der neun Operationsprogramme berücksichtigt Erfordernisse und Erwartungen aller Einwohner Danzigs, Einwohner mit Behinderungen und Einwohner im Alter.

Dane demograficzne dotyczące mieszkańców Gdańska z 12 marca 2015 r. Demografische Angaben vom 12. März 2015 über Anzahl der Einwohner Danzigs Mieszkańcy Gdańska Einwohner Danzigs Kobiety Frauen Mężczyźni Männer Suma Summe Ogółem mieszkańców Einwohner insgesamt Powyżej 65 roku życia über Powyżej 60 roku życia über

Miasto realizuje swoje zadania adresowane do Seniorów zarówno w sferze wspierania aktywności osób starszych oraz zapewnienia pomocy i wsparcia osobom starszym Die Stadt Danzig erfüllt ihre Aufgaben gegenüber den Menschen im Alter auch im Hinblick auf Unterstützung der Aktivität der Menschen im Alter sowie Bereitstellung von Hilfe und Unterstützungsmaßnahmen für Menschen im Alter

W 2012 roku przeprowadzono w Gdańsku badania socjologiczne pt. „Gdańska starość. Diagnoza sytuacji psychospołecznej, zdrowotnej, rodzinnej i materialnej mieszkańców Gdańska w wieku 65+”. (próba badawcza 1500 osób wg procedury Random route) W 2014 r. przygotowano „Rekomendacje do badań” jako swoiste wyznaczenie priorytetów i kierunków działań na rzecz seniorów. Obydwa dokumenty, stanowią bazę w procesie przygotowywanego programu polityki społecznej wobec osób starszych w Gdańsku. Im Jahre 2012 wurde in Danzig soziologische Studie zum Thema „Danziger Alter. Eine Diagnose der psychosozialen, gesundheitlichen, familiären und materiellen Situation der Einwohner Danzigs im Alter von mehr als 65 Jahren“ durchgeführt (bei einem Prüfmuster von 1500 Personen gemäß Prozedur Random Route) Im Jahre 2014 wurden „Empfehlungen zur Studie“ als Festlegung von Prioritäten und Handlungsleitlinien für Menschen im Alter vorbereitet. Beide Dokumente sind eine Basis für die Erstellung des Sozialpolitikprogrammes für ältere Menschen in Danzig.

Wybrane wnioski wynikające z przeprowadzonych badań: Ausgewählte Schlussfolgerungen aus der Studie sind: 53% badanych nie czuje się staro i nie uważa się za człowieka starego, 46,8% respondentów uważa, że starość zaczyna się wraz nasilającymi się problemami zdrowotnymi a 26% badanych uważa, że wraz ze wzrastającą zależnością od innych, 57% badanych to osoby sprawne i całkowicie samodzielne, zaś 19,5% to osoby, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować, 87,9% osób starszych nie podejmuje działalności zarobkowej, a więc istnieje potrzeba wprowadzenia ułatwień dla osób zainteresowanych podjęciem pracy na starość, 53% der Befragten fühlen sich nicht alt und halten sich nicht für eine ältere Person 46,8% der Befragten sind der Meinung, dass das Alter mit stärkenden Gesundheitsproblemen beginnt. 26% der Befragten sind der Meinung, dass das Alter mit steigender Abhängigkeit von anderen beginnt. 57% der Befragten sind aktive und selbständige Personen, 19,5% sind Menschen, die nicht mehr alleine zurechtkommen. 87,9% der Befragten arbeiten nicht, es ist also notwendig, den Menschen im Alter einen beruflichen Neuanfang zu erleichtern.

w Polsce nadal utrzymuje się niechęć do zamieszkania w domach pomocy, choć obraz funkcjonowania stacjonarnych placówek ulega zmianie, niezależnie od opinii zapotrzebowanie na miejsca tego typu będzie wzrastać, co raz większą uwagę zwraca zjawisko rodzinnych domów pomocy dla ludzi starych oraz koncepcja dzielnicowych domów pomocy jako element szerszych kompleksów mieszkalnych, wysoki odsetek (62,2%) deklarujących, że w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia preferowałyby obok pomocy rodziny, również (lub wyłącznie) pomoc instytucji, konieczna jest intensyfikacja szeroko rozumianej podaży usług pomocowych i zdrowotnych, zwłaszcza z wykorzystaniem lekarzy geriatrów, In Polen ziehen Menschen im Alter nicht gern in Pflegeheime um. Das Bild von der Funktionsweise der stationären Einrichtungen ändert sich aber und die Nachfrage wird steigen. Die Idee der Familienpflegeheime und Bezirkspflegeheime für Menschen im Alter gewinnt immer mehr Interesse. Viele Befragten (62,2%) haben gesagt, dass sie im Fall der Verschlechterung des Gesundheitszustands Unterstützung seitens Familie und / oder nur ausschließlich seitens Institutionen bevorzugen werden. Es ist notwendig, das Angebot in den Bereichen der Unterstützung und Gesundheitsfürsorge zu erhöhen, insbesondere mit Einbeziehung von Fachärzten für Geriatrie. Wybrane wnioski wynikające z przeprowadzonych badań: Ausgewählte Schlussfolgerungen aus der Studie sind:

Tworzenie oraz realizacja świadczeń i usług społecznych bezpośrednio wpływa na codzienność oraz perspektywy życiowe osób, rodzin i społeczności lokalnej. Od prowadzonej polityki i praktycznego wykonawstwa zależy: gdzie osoba zależna od tych świadczeń i usług żyje, uczy się, pracuje, odpoczywa jaki rodzaj aktywności wypełnia codzienność tej osoby kogo poznaje i do jakiej grupy przynależy jak jest postrzegana i rozumiana przez innych Gestaltung und Durchsetzung von Sozialleistungen haben einen direkten Einfluss auf Alltag und Lebensperspektiven der Personen, Familien und Lokalgemeinschaft. Von den politischen Maßnahmen und der praktischen Durchführung hängt ab: wo die von den Leistungen abhängige Person lebt, lernt, arbeitet, sich erholt, wie ihre Alltagsgestaltung aussieht, wen sie trifft und zu welcher Gruppe sie gehört, wie sie von anderen wahrgenommen und verstanden wird.

Pomoc i jej zakres definiuje oraz decyduje o całym życiu osoby zależnej (czasowo lub stale), a zatem fundamentalną kwestią stają się pytania: Czy systemy świadczeń socjalnych i zabezpieczenia społecznego, opieki zdrowotnej, wsparcia środowiskowego są dostosowane do potrzeb osób starszych, życiowo zależnych i osób niepełnosprawnych? oraz Jak wykorzystać istniejące zasoby i możliwości, tak by osoby zależne życiowo od innych żyły godnie i miały wpływ na własne życie? Unterstützung und Bereich der Unterstützung definieren und entscheiden über das Leben der (befristet oder unbefristet) von den Leistungen abhängigen Person. Die Hauptfragen sind also: Werden die Systeme der Sozialleistungen, Sozialversicherungen, Gesundheitsfürsorge, Gemeinschaftsunterstützung dem Bedarf der älteren, von anderen abhängigen und behinderten Personen gerecht? und Wie sind bestehende Ressourcen und Möglichkeiten optimal einzusetzen, damit die von anderen abhängigen Personen in Würde leben können und Einfluss auf ihr eigenes Leben haben?

Szukając odpowiedzi na te pytania, dostrzegamy w Gdańsku potencjał i ważną rolę organizacji pozarządowych oraz wolontariatu. Ich kluczowa rola wynika z faktu, że: działają w poczuciu misji szybko i elastycznie diagnozują potrzeby i działają w celu ich zaspokojenia bardziej efektywnie wydatkują środki angażują lokalne społeczności tworząc sieci społeczne i lokalne koalicje tworzą wartości dodane Wir suchen Antworten auf die Fragen und nehmen das Potenzial und eine wichtige Rolle der Nichtregierungsorganisationen und des Freiwilligendienstes wahr. Die zentrale Rolle ergibt sich daraus, dass sie: von einem Sendungsbewusstsein geführt handeln, schnell und flexibel die Bedürfnisse einschätzen und auf ihre Befriedigung hinarbeiten, die Haushaltsmittel effektiver ausgeben, sich auf eine wirkliche Zusammenarbeit mit lokalen Gemeinschaften einlassen, indem sie Sozialnetze und Lokalkoalitionen schaffen, einen Mehrwert schaffen

Na terenie Miasta Gdańska obserwujemy wzrost liczby zarejestrowanych podmiotów tego typu: W roku stowarzyszeń, 129 fundacji, 310 stowarzyszeń i fundacji kultury fizycznej; W roku stowarzyszeń, 181 fundacji, 234 stowarzyszeń kultury fizycznej i 46 uczniowskich klubów sportowych; W roku stowarzyszeń, 209 fundacji, 213 stowarzyszeń kultury fizycznej i 50 uczniowskich klubów sportowych. W roku stowarzyszeń, 249 fundacji, 220 stowarzyszeń kultury fizycznej i 54 uczniowskie kluby sportowe; In Danzig sehen wir einen Anstieg der registrierten Vereine und Organisationen: Im Jahre 2010 – 1173 Vereine, 129 Stiftungen, 310 Sportvereine und Sportstiftungen, Im Jahre 2011 – 1191 Vereine, 181 Stiftungen, 234 Sportvereine und 46 Schulsportvereine, Im Jahre 2012 – 1218 Vereine, 209 Stiftungen, 213 Sportvereine und 50 Schulsportvereine, Im Jahre 2013 – 1247 Vereine, 249 Stiftungen, 220 Sportvereine und 54 Schulsportvereine.

Ponad 34% organizacji działających na rzecz mieszkańców Gdańska zdefiniowało swoją misję jako działania w obszarze usług socjalnych i pomocy społecznej na rzecz osób biednych, bezrobotnych, starszych, niepełnosprawnych, zagrożonych wykluczeniem (Badanie własne UMG 2012) Über 34% Organisationen, die für die Einwohner Danzigs tätig sind, haben als ihre Aufgabe Handlungen im Bereich der Sozialunterstützung und Sozialhilfe zugunsten Armen, Arbeitslosen, Senioren, Menschen mit Behinderungen und Personen von sozialen Ausgrenzung bedroht, genannt. (eigene Forschungen der Stadtverwaltung Danzig 2012)

Alokacja środków na przestrzeni ostatnich lat w ramach zadań zleconych organizacjom pozarządowym Die Aufteilung der Haushaltsmittel in den letzten Jahren für die in Auftrag gegebenen Aufgaben, die den Nichtregierungsorganisationen zugewiesen wurden.

Alokacja w ramach zadań zleconych na programy dla seniorów oraz przeciwdziałanie dyskryminacji Die Aufteilung der Haushaltsmittel für die in Auftrag gegebenen Programme für Menschen im Alter und zur Bekämpfung von Diskriminierung

W świetle szybko zachodzących zmian demograficznych i sytuacji społecznej w Gdańsku należy zauważyć, że tradycyjne formy usług społecznych wobec wyzwań są niewystarczające i generują wysokie koszty. Powstaje wobec tego konieczność poszukiwania nowych rozwiązań, które zaangażują potencjał całego społeczeństwa. In Anbetracht der demografischen Entwicklung und Sozialsituation in Danzig ist zu berücksichtigen, dass die traditionellen Formen der Sozialdienstleistungen angesichts der Herausforderungen nicht aus reichen und mit hohen Kosten verbunden sind. Es ist also notwend ig, neue Lösungen zu suchen, die das Potenzial der ganzen Gesellsc haft nutzen werden.

Dziękuję za uwagę Vielen Dank für Ihre Aufmerksamkeit Piotr Kowalczuk, Zastępca Prezydenta ds. polityki społecznej Piotr Kowalczuk, stellvertretender Präsident für Sozialpolitik