INFRASTRUKTURY INFORMACJI PRZESTRZENNEJ ORAZ ICH RELACJE WZGLĘDEM DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Jerzy Gaździcki Kraków, 17 maja 2007 r.

Cel referatu: rozwój współpracy organów i środowisk odpowiedzialnych za dziedzictwo kulturowe z organami i środowiskami odpowiedzialnymi za informację przestrzenną w państwie

Treść Wstęp Infrastruktury informacji przestrzennej Informacja o dziedzictwie kulturowym System informacji o dziedzictwie kulturowym Informacja o dziedzictwie kulturowym w INSPIRE i PIIP Wnioski

Wstęp Geoprzestrzeń (4 wymiary) Zjawiska (obiekty, zdarzenia, procesy) Geoinformacja (informacja przestrzenna) Geodane (dane przestrzenne) Dane georeferencyjne i dane tematyczne Dane przestrzenne – wszelkie dane odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do określonego położenia lub obszaru geograficznego

Infrastruktury informacji przestrzennej (1) Infrastruktura IP (SDI) jest zespołem środków prawnych, organizacyjnych, ekonomicznych i technicznych, które: a) zapewniają powszechny dostęp do danych i usług geoinformacyjnych dotyczących określonego obszaru, b) przyczyniają się do efektywnego stosowania geoinformacji dla zrównoważonego rozwoju tego obszaru, c) umożliwiają racjonalne gospodarowanie zasobami geoinformacyjnymi.

Infrastruktury informacji przestrzennej (2) Istota – współdziałanie (interoperacyjność): organizacyjne, obejmujące partnerów współtworzących infrastrukturę, a więc wszystkie te urzędy, instytucje, firmy i organizacje, które są zainteresowane korzystaniem z danych przestrzennych i związanych z nimi usług, techniczne, dotyczące nowoczesnych technologii i standardów informacyjnych i telekomunikacyjnych umożliwiających interoperacyjność, semantyczne, prowadzące do ujednolicenia terminów i pojęć stosowanych w zakresie geoinformacji w rożnych dziedzinach wiedzy, środowiskach i zastosowaniach.

Infrastruktury informacji przestrzennej (3) Niezbędne działania w Polsce pod względem: prawnym – konieczność pilnej transpozycji dyrektywy INSPIRE do prawa polskiego, określenie polskiej infrastruktury IP, organizacyjnym – utworzenie organu koordynującego, zapewnienie funkcjonowania sieci organów współpracujących z ich jednostkami wykonawczymi, ekonomicznym – racjonalne korzystanie ze środków wspólnotowych, weryfikacja efektywności projektów, technicznym – standaryzacja, projektowanie rozwiązań wynikających z przyjętych przepisów prawa, ocena zbiorów danych i tworzenie metadanych, utworzenie geoportalu, techniczne zapewnienie dostępności geodanych oraz usług geoinformacyjnych.

Informacja o dziedzictwie kulturowym (1) Jest to informacja o zabytkach nieruchomych i ruchomych, które łącznie z towarzyszącymi im wartościami pozamaterialnymi uznawane są za godne ochrony i opieki ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Rozpatrywane dalej zabytki nieruchome stanowią w szczególności (Ustawa, 2003): krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, a zwłaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji.

Informacja o dziedzictwie kulturowym (2) Do zabytków nieruchomych zaliczyć należy również zabytki archeologiczne, które w ustawie traktowane są oddzielnie. Zalicza się do nich: pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.

Informacja o dziedzictwie kulturowym (3) Dane wymagane w księgach rejestru zabytków (Rozporządzenie, 2004): numer rejestru, wpisanie zabytku do rejestru: kto i kiedy, przedmiot ochrony: rodzaj zabytku, określenie otoczenia lub nazwa, zakres ochrony: treść rozstrzygnięcia zawartego w decyzji o wpisie, miejsce położenia lub przechowywania zabytku: dane adresowe, numer księgi wieczystej: tylko dla zabytków nieruchomych i archeologicznych, właściciel zabytku: dane o właścicielu, posiadacz zabytku: dane o posiadaczu, skreślenie zabytku z rejestru: kto i kiedy.

Informacja o dziedzictwie kulturowym (4) Uzupełnieniem ksiąg rejestru zabytków są karty ewidencyjne i karty adresowe zabytków. Pierwsze z nich zawierają opis cech i wartości kulturowych zabytku oraz jego dokumentację kartograficzną, pomiarową i fotograficzną Zabytki archeologiczne dokumentowane są w ramach przedsięwzięcia zwanego Archeologicznym Zdjęciem Polski. Jest ono prowadzone od roku 1978 i doprowadziło już do zarejestrowania niemal pół miliona stanowisk archeologicznych. Stosowane są mapy w skalach 1: i 1: oraz specjalne karty ewidencyjne

Informacja o dziedzictwie kulturowym (5) Dane o zabytkach nieruchomych można podzielić na: dane georeferencyjne, przedstawiające zabytek jako obiekt przestrzenny, a więc dane określające jego położenie, wielkość, kształt, otoczenie i relacje w stosunku do innych obiektów przestrzennych; są to dane adresowe, geodezyjne, katastralne i topograficzne, z uwzględnieniem map, planów, fotografii oraz opracowań fotogrametrycznych i teledetekcyjnych wykonanych przy użyciu różnych technologii; dane tematyczne, korzystające z odniesienia przestrzennego stwarzanego przez dane georeferencyjne i opisujące zabytek jako przedmiot ochrony i opieki nad nim; w szczególności są to dane o cechach zabytku i jego walorach kulturowych. Jest to podział właściwy dla GIS oraz IIP (SDI).

System informacji o dziedzictwie kulturowym (1) - przykład Słowenii PODSYSTEM ADMINISTRACJI Planowanie działań Finansowanie działań Procedury ochrony prawnej Zezwolenia na prace PODSYSTEM REJESTRACJI Centralny rejestr zabytków PODSYSTEM DOKUMENTACJI Źródła bibliograficzne, zasoby zdjęć i map, archiwum Dokumentacja prawna Inwentaryzacja SYSTEM INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Zasoby własne (dane o zabytkach) Zasoby zewnętrzne (kataster, topografia, planowanie przestrzenne)

System informacji o dziedzictwie kulturowym (2) – miejsce w IIP ŚRODKI WSPÓŁDZIAŁANIA organizacyjne techniczne semantyczne SYSTEMGEOREFERENCYJNY ASYSTEMGEOREFERENCYJNY BSYSTEM TEMATYCZNY A’SYSTEMGEOREFERENCYJNY NSYSTEM INFORMACJIDZIEDZICTWAKULTUROWEGOSYSTEM TEMATYCZNY N’

System informacji o dziedzictwie kulturowym (3) – korzystne efekty IIP Ułatwienie dostępu do aktualnej informacji zawartej w systemach georeferencyjnych, np. w systemie katastralnym, a także w wybranych systemach tematycznych, np. w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego Rozszerzenie wielotematycznych analiz i studiów w zakresie dziedzictwa kulturowego Sprawniejsze wykonywanie dokumentacji zabytków Bezpośrednie zasilanie INSPIRE wymaganymi danymi o zabytkach nieruchomych

Informacja o dziedzictwie kulturowym w INSPIRE i PIIP INSPIRE: zakres ograniczony do tematu 9 Obszary chronione, tj. obszary wyznaczone lub zarządzane w ramach prawodowstwa międzynarodowego, wspólnotowego lub państw członkowskich, w celu osiągnięcia szczególnych celów ochrony. PIIP: zakres może być rozszerzony względem INSPIRE, zależąc od woli zainteresowanych stron. Jest obecnie właściwy czas na wyrażanie opinii co do zakresu informacji w INSPIRE i w PIIP.

Wnioski (1) Informacja o zabytkach nieruchomych jest rodzajem szeroko pojętej informacji przestrzennej W systemie informacji o dziedzictwie kulturowym niezbędne jest stosowanie technologii geoprzestrzennych (GIS) Uwzględnienie dziedzictwa kulturowego w INSPIRE oraz w Polskiej Infrastrukturze Informacji Przestrzennej jest w pełni uzasadnione i wszechstronnie korzystne Należy dokonać transpozycji dyrektywy INSPIRE do prawa polskiego z należytym uwzględnieniem tematyki dziedzictwa narodowego

Wnioski (2) Bazy danych KOBIDZ należy rozwijać jako komponenty systemu informacji o dziedzictwie kulturowym wchodzącego w skład Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej Wykonanie wymienionych wyżej zadań wymaga współdziałania organów odpowiedzialnych za dziedzictwo kulturowe z organami odpowiedzialnymi za informację przestrzenną w państwie Zachodzi potrzeba prowadzenia badań dotyczących informacji o zabytkach nieruchomych jako informacji przestrzennej, z uwzględnieniem w tych badaniach osiągnięć informatyki, telekomunikacji i geomatyki

Prezentacja będzie dostępna w witrynie Polskiego Towarzystwa Informacji Przestrzennej: