Karą kryminalną jest przewidziana w ustawie, stosowana przez sądy, ujemna reakcja na popełnione przestępstwo, polegająca na zadaniu sprawcy osobistej dolegliwości mającej na celu zadośćuczynienie społecznemu poczuciu sprawiedliwości oraz wypełniającej cele prewencyjne.

 sprawiedliwościowa – kara jest odpłatą  celowościowa – kara realizuje cele wychowawcze i zapobiegawcze

Cele kary (sprawiedliwościowy, prewencyjny, kompensacyjny) – wyobrażenie pewnego stanu rzeczy, które zamierza się przez karę osiagnąć, Funkcje kary – faktyczne następstwa czy skutki wywołane przez karę

 grzywna,  ograniczenie wolności,  pozbawienie wolności,  25 lat pozbawienia wolności,  dożywotnie pozbawienie wolności

 pierwszy etap – określenie liczby stawek dziennych, od 10 do 540 (charakter popełnionego przestępstwa, stopień jego społecznej szkodliwości, cele z zakresu prewencji ogólnej, stopień winy, względy indywidualnoprewencyjne, recydywizm, naprawienie szkody),  drugi etap – ustalenie wysokości jednej stawki dziennej, od 10 zł do zł (dochody, możliwości zarobkowe, warunki osobiste np. kwalifikacje, wiek wykształcenie, stosunki rodzinne).

Kodeks karny modyfikuje górną granicę liczby stawek dziennych, która wynosi: 1) do 3000 stawek – w razie skazania za przestępstwo z art. 296 § 3, art. 297 § 1 lub art. 299 k.k. (art. 309 k.k.); grzywna występuje wówczas obok kary pozbawienia wolności, 2) 810 stawek – w wypadku nadzwyczajnego obostrzenia kary oraz wymierzenia kary łącznej (art. 38 § 2 oraz art. 86 § 1 k.k.), 3) w części szczególnej występują dwa wypadki obniżenia górnej granicy stawek dziennych, która wynosi do 180 (art. 221 k.k. – niezawiadomienie o wypadku i 255 § 3 k.k. – nawoływanie do przestępstwa)

 grzywna samoistna  grzywna kumulatywna

- gdy jest ona przewidziana w ramach ustawowego zagrożenia za dane przestępstwo - gdy ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, sąd może zamiast tej kary orzec grzywnę (art. 37a k.k.) - gdy sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie na podstawie art. 60 § 6 pkt 3 i 4 k.k.

- może być orzekana obok kary pozbawienia wolności, gdy sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy ją osiągnął (art. 33 § 2 k.k.) - jeżeli sąd warunkowo zawiesił wykonywanie kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności (art. 71 § 1 k.k.), przy czym orzeczenie grzywny na podstawie art. 71 § 1 k.k. jest możliwe tylko wówczas, gdy nie istniały podstawy do jej wymierzenia określone w art. 33 § 2 k.k.

Skazany na karę grzywny wzywany jest do jej uiszczenia w terminie 30 dni, w razie zaś bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu grzywnę ściąga się w drodze egzekucji (art. 44 k.k.w.). Jeżeli egzekucja grzywny okaże się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd może zamienić grzywnę nieprzekraczającą 120 stawek dziennych na pracę społecznie użyteczną (art. 45 k.k.w.). Jeżeli egzekucja grzywny okaże się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności (art. 46 k.k.w.).

W obowiązującym kodeksie karnym kara ograniczenia wolności orzekana jest w wymiarze od 1 do 2 lat (art. 34 § 1 k.k.)

 wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym (art. 35 § 1 k.k.);  potrącenie od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd; w okresie odbywania kary skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy (art. 35 § 2 k.k.).

 obowiązek pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego;  obowiązki, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 4-7a k.k.

4) wykonywanie pracy zarobkowej, nauki lub przygotowanie się do zawodu; 5) powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających; 6) poddanie się terapii uzależnień; 6a) poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji; 6b) uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno- edukacyjnych; 7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach; 7a) powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innym osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób.

 nie może bez zgody sądu zmienić miejsca stałego pobytu,  ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Sąd może orzec świadczenie pieniężne lub obowiązki, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 2 i 3 k.k. (przeproszenie pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby)

Zgodnie z art. 37a k.k.: „Jeżeli ustaw przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 par. 1a pkt 1,2 lub 4”.

Zgodnie z art. 37b k.k.: „W sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat – 6 miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej”.

Artykuł 65 § 1 k.k.w. stanowi, że skutkiem uchylania się skazanego od odbywania kary ograniczenia wolności jest zamiana tej kary na zastępczą karę pozbawienia wolności. Sąd określa zastępczą karę pozbawienia wolności, przyjmując, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniom ograniczenia wolności.

W obowiązującym kodeksie karnym kara pozbawienia wolności trwa najkrócej miesiąc, a najdłużej 15 lat (art. 37 k.k.)

 zakład karny dla młodocianych,  zakład dla odbywających karę po raz pierwszy,  zakład karny dla recydywistów penitencjarnych,  zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego,

 zakład karny typu zamknietego,  zakład karny typu półotwartego,  zakład karny typu otwartego, Wykonywanie kary pozbawienia wolności odbywa się w systemie programowego oddziaływania, terapeutycznym lub zwykłym.

Kara 25 lat pozbawienia wolności występuje w alternatywie do kary pozbawienia wolności (np. art. 118 § 2, art. 122 § 1, art. 123 § 2 k.k.) bądź w alternatywie do kary pozbawienia wolności i kary dożywotniego pozbawienia wolności (np. art. 117 § 1, art. 120, 127 § 1, art. 148 § 1 k.k.). Skazany na karę 25 lat pozbawienia wolności może skorzystać z warunkowego zwolnienia po upływie 15 lat (art. 78 § 3 k.k.).

występuje w następujących wypadkach: art. 117 § 1, art. 118 § 1, art. 118a §1, art. 120, art. 123 §1, art. 127 § 1, art. 134, art. 148 §1-3 k.k. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności (art. 54 §2 k.k.)

Kodeks karny przyjął jako minimum do warunkowego zwolnienia odbycie 25 lat kary (art. 78 § 3 k.k.). Okres próby wynosi wówczas 10 lat (art. 80 § 3 k.k).