1 Realizacja kształcenia zawodowego w oparciu o modułowe programy nauczania mgr inż. Elżbieta Hejłasz Strzelce Opolskie, 4 marca 2011 r.

2 III. Organizacja pracy nauczyciela Nauczanie jest sztuką wymagającą nie tylko znajomości praw rządzących procesem uczenia się, ale też wyczucia formy, stylu, tempa i rytmu pracy z uczniami, dlatego nauczyciel kształcenia zawodowego realizujący innowacyjny, modułowy program nauczania, powinien być bardzo dobrze przygotowany do prowadzenia zajęć edukacyjnych.

3 III. Organizacja pracy nauczyciela Przygotowanie nauczyciela powinno składać się z następujących etapów: 1. przygotowania merytorycznego – związanego z treściami kształcenia. W trakcie tego etapu pracy nauczyciel określa: Jakie treści, w jakim celu i w jakim porządku będzie realizował ?

4 III. Organizacja pracy nauczyciela 2. przygotowania metodycznego, które jest odpowiedzią na pytanie: Jak poprowadzić zajęcia edukacyjne z danej jednostki modułowej? Podstawowe zadania to: a) określenie rodzaju i typu zajęć dydaktycznych, b) dobranie odpowiednich metod nauczania, c) dobranie odpowiednich środków dydaktycznych, d) ustalenie czynności nauczyciela i ucznia w procesie dydaktycznym, e) ustalenie form i metod oceny osiągnięć uczniów, f) zaplanowanie pracy domowej.

5 III. Organizacja pracy nauczyciela 3. przygotowania organizacyjnego, które dotyczy: a) określenia miejsca prowadzenia zajęć dydaktycznych (pracownia dydaktyczna, laboratorium, warsztaty szkolne) b) przygotowania konspektu zajęć zawierającego plan i układ materiału nauczania, proponowane metody i środki dydaktyczne, przebieg zajęć oraz określony czas realizacji c) przygotowania, w zależności od charakteru prowadzonych zajęć: przykładowej dokumentacji technicznej i technologicznej, norm, schematów, katalogów maszyn i urządzeń, instrukcji do wykonywania ćwiczeń itp.

66 III. Organizacja pracy nauczyciela Przygotowanie się nauczyciela do zajęć edukacyjnych z wykorzystaniem modułowych programów nauczania:  zapoznanie się ze specyfiką kształcenia modułowego  przygotowanie uczniów/słuchaczy do nowej formy pracy  stosowanie problemowych metod nauczania  realizacja poszczególnych modułów i jednostek modułowych w określonej kolejności, zgodnie z dydaktyczną mapą programu nauczania  korzystanie w procesie kształcenia modułowego z pakietów edukacyjnych

77 Analiza programu nauczania:  wprowadzenie  założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie  zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego  wykaz modułów i jednostek modułowych oraz sposób ich kodowania  dydaktyczna mapa programu  plan nauczania dla danego typu szkoły  moduł (moduły) kształcenia w zawodzie

8 Moduł kształcenia Wyodrębniona część programu kształcenia, która posiada precyzyjnie sformułowane cele kształcenia. Cele te są jednoznaczne, mierzalne i możliwe do osiągnięcia. Realizacja programu modułu prowadzi do nabycia określonych kwalifikacji cząstkowych.

9 Jednostka modułowa Niezależna, mierzalna i wyodrębniona część modułu (programu modułowego) identyfikowana z zadaniem zawodowym, skonstruowana tak, aby w trakcie jej realizacji zostały nabyte określone umiejętności – praktyczne i intelektualne, zapisana w formie czynnościowej, zadaniowej

10 Analiza programu jednostki modułowej:  interpretacja szczegółowych celów kształcenia jednostki modułowej,  dobór materiału nauczania umożliwiającego osiągnięcie zamierzonych szczegółowych celów kształcenia wyodrębnionych w danej jednostce modułowej  dobór ćwiczeń i środków dydaktycznych niezbędnych do osiągnięcia założonych celów kształcenia  sposoby realizacji programu jednostki modułowej: ważne- bhp, metody kształcenia praktycznego, rodzaje pracowni i formy pracy dydaktycznej  sposoby sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów

11 Szczegółowe cele kształcenia Określa się je przez transformację celów kształcenia w modułach Zapisuje się je jako zoperacjonalizowane czynności przy użyciu czasownika dokonanego w formie bezokolicznika

12 Materiał nauczania  obejmuje określony zakres wiedzy z danej dyscypliny naukowej  wyróżnia się w nim: fakty, pojęcia, prawa i teorie, techniki, strategie, zasady  zapisuje się w formie haseł programowych w postaci równoważników zdań  powinien tworzyć ustrukturyzowany układ treści kształcenia zawodowego  powinien zapewnić realizację zaplanowanych szczegółowych celów kształcenia

13 Ćwiczenia  zapisuje się je w formie zadaniowej  powinny być tak sformułowane, żeby efekty wykonania były mierzalne lub obserwowalne  ich wykonywanie sprzyja kształtowaniu umiejętności intelektualnych i praktycznych określonych w szczegółowych celach kształcenia  mogą być one realizowane w szkole oraz w placówkach współpracujących ze szkołą, np. w przedsiębiorstwach, centrach kształcenia praktycznego, pracowniach symulacyjnych.

14 Środki dydaktyczne stanowią wykaz pomocy niezbędnych do realizacji określonych treści programowych Funkcje środków dydaktycznych:  poznawcza - służy bezpośredniemu i pośredniemu poznawaniu przez uczniów rzeczywistości,  kształcąca – pozwala zobrazować przekazywane treści kształcenia oraz włączyć do poznawania większą liczbę zmysłów  dydaktyczna - stanowi istotne źródło zdobywanych przez uczniów wiadomości i umiejętności, ułatwia sprawdzanie stopnia opanowania wiedzy oraz weryfikację hipotez

15 Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki należy zwrócić uwagę na:  treści najtrudniejsze do opanowania przez uczniów  elementy istotne w realizacji celów kształcenia  metody nauczania  sposób organizacji zajęć  rodzaj pracowni  liczebność grup uczniowskich

16 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia należy zwrócić szczególną uwagę na:  kryteria oceny poziomu i zakresu umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia programów nauczania, ponieważ na ich podstawie możliwe będzie opracowanie wymagań edukacyjnych i narzędzi pomiaru dydaktycznego  metody sprawdzania osiągnięć szkolnych, których dobór zależy od rodzaju i zakresu treści kształcenia oraz technicznych i organizacyjnych możliwości szkoły

17 Źródło: Franciszek Szlosek – Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych 17 Elementy procesu kształcenia zawodowego

18 Nowe relacje uczeń - nauczyciel W kształceniu modułowym nauczyciel jest doradcą, instruktorem, przewodnikiem, opiekunem uczącego się, natomiast za efekty kształcenia odpowiedzialny jest sam uczący się Proces kształcenia zogniskowany jest na uczącym się, który staje się rzeczywistym podmiotem tego procesu

19 Nowe relacje uczeń - nauczyciel Aktywna postawa i samodzielność uczniów ujawnia się w działaniu, np. podczas wykonywania określonych czynności zawodowych, korzystania z różnych źródeł informacji, poszukiwania różnych rozwiązań zaistniałych problemów, podejmowania decyzji oraz innych Uczeń powinien mieć świadomość sensu swojej aktywności, dostrzegać jej użyteczność i związki z wymaganiami przyszłego stanowiska pracy

20 Zadania nauczyciela dotyczące procesu dydaktycznego : 1. Określenie celów kształcenia tak, aby uczący się mieli świadomość rodzaju nabywanej wiedzy i możliwości jej praktycznego zastosowania 2. Dobór metod pracy, środków dydaktycznych oraz form organizacji kształcenia do celów kształcenia (metoda ćwiczeń, tekstu przewodniego, przypadków, projektów) 3. Ograniczenie aktywności nauczycielskiej w czasie zajęć edukacyjnych, a zwiększanie aktywności uczniów 4. Stosowanie indywidualizacji pracy opartej na samokształceniu kierowanym 5. Zapoznanie uczniów/słuchaczy z zasadami pracy z poradnikiem

21 Metoda nauczania Methodos (grec.) – droga dochodzenia do prawdy Metoda nauczania: Określony sposób pracy nauczyciela z uczniem, umożliwiający opanowanie przez ucznia określonych wiadomości i umiejętności oraz rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych

22 Podział metod nauczania wg F. Szloska  Podające : wykład, pogadanka, opowiadanie, opis, prelekcja, anegdota, odczyt, wyjaśnienia  Problemowe: wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, inscenizacje, gry dydaktyczne, seminarium, dyskusje dydaktyczne  Programowane: z użyciem komputera, maszyny dydaktycznej, podręcznika programowanego  Eksponujące: pokaz, film, ekspozycja  Praktyczne: pokaz z instruktażem, ćwiczenia symulowane, ćwiczenia laboratoryjne, ćwiczenia produkcyjne, metoda projektów, metoda przewodniego tekstu

23 Dokonując wyboru metod należy preferować takie, które zapewniają:  wdrożenie ucznia do samodzielnego i logicznego myślenia  aktywny udział w rozwiązywaniu zadań i problemów  stosowanie zdobytej przez ucznia wiedzy w praktyce  kształtowanie u uczniów określonych umiejętności i nawyków

24 Dokonując wyboru metod nauczania należy: uwzględnić indywidualne predyspozycje uczniów, pamiętając o tym, że wyróżnia się 3 grupy uczących się:  wzrokowców  słuchowców  czuciowców

25 Dobór metod nauczania zależy od:  celów, jakie nauczyciel postawił sobie i uczniom w określonej jednostce modułowej (dydaktycznej, szkoleniowej)  poziomu treści merytorycznych dotyczących danej jednostki (tematu)  poziomu intelektualnego i psychofizycznego uczniów (wiek, klasa, typ szkoły)  form organizacyjnych kształcenia zawodowego  czasu przeznaczonego na realizacje danej jednostki (ćwiczenia, tematu)  kwalifikacji, doświadczenia i inwencji twórczej nauczyciela

26  instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy  instrukcji stanowiskowych  instrukcji wykonywania ćwiczeń  tekstów przewodnich  opisów przypadków  arkuszy obserwacji  kart oceny 26 Prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga przygotowania

27 Zadania nauczyciela dotyczące procesu oceniania: 1. Opracowanie kryteriów oceniania oraz wymagań programowych do poszczególnych jednostek modułowych 2. Opracowanie narzędzi pomiaru dydaktycznego 3. Stosowanie ewaluacji „na wejściu”, obserwacja czynności w trakcie realizacji zadań, ewaluacja „na wyjściu”

28 Zadania nauczyciela dotyczące procesu oceniania: 4. Sprawdzanie na bieżąco postępów uczniów i w zależności od nich ustalanie tempa dalszej pracy 5. Umożliwienie uczniom kontrolowania własnych postępów

29 W procesie oceniania osiągnięć uczniów należy pamiętać, że: 1. Na ocenę końcową z danego modułu składają się oceny z poszczególnych jednostek modułowych 2. Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie i po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej oraz modułu

30 W procesie oceniania osiągnięć uczniów należy pamiętać, że: 3. Warunkiem dopuszczenia ucznia/słuchacza do nauki - kolejnych jednostek modułowych i modułów jest uzyskanie pozytywnych ocen ze zrealizowanych jednostek modułowych i modułów 4. Brak pozytywnej oceny choćby z jednej jednostki modułowej, realizowanej w ramach danego modułu, skutkuje oceną niedostateczną z tego modułu

31 Do jednostek modułowych wyodrębnionych w modułowych programach nauczania opracowano pakiety edukacyjne, ułatwiające realizację procesu kształcenia zawodowego oraz wspomagające samokształcenie 31 Pakiety edukacyjne

32 Pakiet edukacyjny to zbiór materiałów do nauczania i uczenia się, który stanowi obudowę dydaktyczną do jednostki modułowej wyodrębnionej w programie nauczania. Każdy pakiet edukacyjny składa się z:  poradnika dla ucznia  poradnika dla nauczyciela 32 Pakiety edukacyjne

33 Podstawą do projektowania pakietów edukacyjnych są programy poszczególnych jednostek modułowych, odpowiednio dobrana literatura merytoryczna i metodyczna oraz inne źródła informacji 33 Pakiety edukacyjne

34 STRUKTURA PORADNIKA DLA UCZNIA 1. Wprowadzenie 2. Wymagania wstępne 3. Cele kształcenia 34 Pakiety edukacyjne

35 STRUKTURA PORADNIKA DLA UCZNIA 4. Materiał nauczania, zawiera informacje niezbędne do realizacji szczegółowych celów kształcenia oraz:  pytania sprawdzające  ćwiczenia  sprawdzian postępów 5. Sprawdzian osiągnięć 6. Literatura 35 Pakiety edukacyjne

36 Zawiera informacje o :  przeznaczeniu poradnika,  krótką charakterystykę poszczególnych rozdziałów,  treściach kształcenia szczególnie istotnych i trudnych do opanowania  konieczności przestrzegania określonych przepisów wynikających ze specyfiki kształcenia w zawodzie,  potrzebie kształtowania właściwych postaw zawodowych 36 Wprowadzenie

37 Stanowią wykaz umiejętności niezbędnych uczniowi, które powinien opanować przed przystąpieniem do pracy z poradnikiem 37 Wymagania wstępne

38 Umiejętności które uczeń opanuje w wyniku pracy z poradnikiem. Cele kształcenia są jasno i precyzyjnie sformułowane, powinny być zgodne z celami zawartymi w programie jednostki modułowej, do której opracowywany jest poradnik 38 Cele kształcenia

39 Jest spójny z celami i zawiera:  podstawowe pojęcia, symbole, definicje, wyjaśnienia terminów np. technologicznych,  rysunki, schematy,  opisy budowy oraz zasady działania maszyn i urządzeń, 39 Materiał nauczania

40  opisy stosowanych technologii,  zależności i związki przyczynowo-skutkowe,  tabele, zasady doboru metod lub narzędzi, źródła pozyskiwania dodatkowych informacji dotyczących opisywanych zagadnień,  inne informacje specyficzne dla zawodu. 40 Materiał nauczania

41 Dotyczą tematyki zawartej w materiale nauczania i umożliwiają uczniowi samoocenę stopnia przygotowania do wykonywania zaplanowanych ćwiczeń 41 Pytania sprawdzające

42 zawierają następujące elementy:  treść ćwiczenia,  opis wyposażenia stanowiska do ćwiczeń,  sposób wykonania ćwiczenia,  pytania wspomagające planowanie czynności,  wzory sprawozdań,  arkusze ćwiczeń. 42 Ćwiczenia

43 Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń, uczeń powinien samodzielnie sprawdzić poziom swoich umiejętności. Sprawdzian postępów zachęca do dokonania samooceny postępów edukacyjnych i refleksji na temat dalszej nauki. 43 Sprawdzian postępów

44 zawiera:  instrukcję, w której przedstawione są najważniejsze informacje dotyczące organizacji sprawdzania, sposobu wpisywania rozwiązania poszczególnych zadań,  zestaw przykładowych zadań testowych,  arkusz odpowiedzi, w którym w wolnych miejscach uczeń wpisuje odpowiedzi na pytania 44 Sprawdzian osiągnięć

45 Jest ściśle związana z tematyką modułu, zawierająca aktualne i dostępne dla ucznia publikacje wydawnicze i inne źródła informacji. 45 Literatura

46 STRUKTURA PORADNIKA DLA NAUCZYCIELA 1. Wprowadzenie 2. Wymagania wstępne 3. Cele kształcenia 4. Przykładowe scenariusze zajęć 5. Ćwiczenia 6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 46 Pakiety edukacyjne

47 Zawierają:  treść ćwiczenia,  wykaz elementów wyposażenia stanowiska,  wskazówki dotyczące realizacji ćwiczenia,  wzory sprawozdań i arkuszy ćwiczeniowych (jeżeli wymaga tego specyfika ćwiczenia), karty oceny, itp 47 Ćwiczenia

48 W poradniku dla nauczyciela są dwa przykłady narzędzi umożliwiających ewaluację osiągnięć ucznia: Test:  instrukcję dla ucznia,  zestaw zadań testowych,  arkusz odpowiedzi ucznia,  kartotekę testu lub plan testu,  instrukcję dla nauczyciela dotyczącą organizacji badania osiągnięć ucznia i zasad oceniania, Zadanie projektowe lub typu „próba pracy” ewentualnie drugi test osiągnięć ucznia 48 Ewaluacja osiągnięć ucznia

49 Literatura merytoryczna przydatna do prawidłowej realizacji procesu kształcenia uzupełniona o pozycje literatury metodycznej z zakresu kształcenia zawodowego oraz inne źródła informacji. 49 Literatura w poradniku dla nauczyciela

50 Ludzie chętniej wprowadzają zmiany, gdy:  widzą potrzebę zmiany  wiedzą, jak ją wprowadzać  czują się bezpiecznie (zmiana nie zagraża im)

51 Dziękuję za uwagę