Damian Garlicki

Oparzenia – wiadomości ogólne Oparzeniem (combustio) nazywamy obrażenie, będące następstwem działania wysokiej temperatury, a także różnych substancji żrących, prądu elektrycznego i promieniowania na skórę lub błony śluzowe, niekiedy także na tkanki głębokie ustroju. Powierzchnia oparzenia odpowiada powierzchni skóry lub błony śluzowej poddanej ekspozycji na czynnik uszkadzający.

Podział oparzeń ze względu na etiologię: termiczne: wysoka temperatura, gorące ciecze, pary, gazy, przedmioty; otwarty ogień, łuk elektryczny; także na skutek tarcia skóry o niektóre powierzchnie; chemiczne: żrące kwasy, zasady, sole; elektryczne: w miejscu wniknięcia energii elektrycznej w tkanki i w miejscu jej wyjścia; radiacyjne: następstwo ekspozycji na różne rodzaje promieniowania, np. jonizujące, słoneczne, ultrafioletowe.

Czynniki etiologiczne gorące płyny płomień wybuch łatwopalne ciecze łuk elektryczny (bez przejścia przez ciało prądu elektrycznego) Prąd elektryczny środki chemiczne

Prąd stały: powoduje zwykle odrzucenie ofiary od źródła napięcia; generuje to oprócz oparzeń także obrażenia układu kostno – stawowego, obrażenia narządów wewnętrznych w następstwie niekontrolowanego upadku; prąd taki występuje np. w kolejowej sieci trakcyjnej (3 kV) Prąd zmienny: wywołuje tężcowy skurcz mięśni, przez co ofiara nie może oderwać się do źródła napięcia; skurcz ten może być tak silny że dochodzi do złamań kości i zwichnięć w stawach; prąd zmienny występuje w domowej sieci elektrycznej; Prąd płynie przez ciało człowieka najkrótszą drogą, od źródła napięcia do ziemi (zamknięty obwód). Wybiera drogę w której opór tkankowy jest najniższy (nerwy, naczynia krwionośne, mięśnie). Są to tkanki o największej zawartości wody. Przepływający prąd powoduje ich uszkodzenie. Niekiedy mimo pozornie niewielkich oparzeń skóry w miejscach wejścia i wyjścia prądu, obrażenia tkanek głębokich mogą być ogromne.

Patomechanizm rany oparzeniowej Tworzenia obrzeków – 1-3h Niedokrwienia- 12-24h po urazie Transformacji- migracja leukocytów Późna faza gojenia – wzrost ukrwienia

Patofizjologia utrata wody 140-180 g/m2/h, może dochodzić do 300g/m2/h przesiękanie białek do 30 g/l utrata erytrocytów- destrukcja, skrócenie czasu przeżycia o 30%

Patomechanizm

Patomechanizm c.d.

Czynniki rokownicze wiek powyżej 60 lat oparzenie głebokie powyżej 60% cpc uszkodzenie inhalacyjne choroby towarzyszące- cukrzyca, choroby krążenia, wyniszczenie, choroby nowotworowe

Ocena głębokości (wg Amerykańskiego Towarzystwa Oparzeń) I st.- oparzenie powierzchowne, ból, czerwone lśniące, intensywne krwawienie przy nakłuciu igłą II st.- oparzenie głębokie, niepełnej grubości skóry, ból, suche ,blednące III st.- oparzenie pełnej grubości skóry i tkanek poniżej, brak czuci, intensywnego krwawienia, wygląd sucha blada

Ocena głębokości nie zawsze można ocenić w pierwszym okresie intensywność czynnika parzącego, czas działania

Ocena głębokości

Ocena głębokości- jak poznać? I stopień

Ocena głębokości- jak poznać? I st.- oparzenie powierzchowne rumień, zaczerwienienie skóry ból gojenie szybkie, najczęściej do 7 dni bez blizny

Ocena głębokości - I st.

Ocena głębokości - I st.

Ocena głębokości- jak poznać? II stopień

Ocena głębokości- jak poznać? II st.- oparzenie głębokie zblednięcie skóry, widoczne głębokie warstwy skóry ból gojenie z brzegów rany i dna, do 3-4 tygodni blizny

Ocena głębokości - II st.

Ocena głębokości - II st.

Ocena głębokości- jak poznać? III stopień

Ocena głębokości- jak poznać? III st.- oparzenie pełnej grubości skóry skóra twarda, „wyprawiona”, skoagulowana brak czucia i bólu gojenie powolne, od brzegów blizny i przykurcze

Ocena głębokości - III st.

Ocena głębokości - III st.

Ocena głębokości - III st.

Ocena głębokości - III st.

Ocena rozległości Strefy oparzenia wg Jacksona Strefa martwicy (występuje w miejscu największego uszkodzenia , nieodwracalne uszkodzenie tkanek) Strefa obrzęku – zmniejszenie perfuzji tkanki Strefa rumienia (w strefie leżącej najbardziej zewnętrznie perfuzja jest zwiększona)

Ocena powierzchni oparzenia „reguła dziewiątek” („rule of nines”), powierzchnia ciała poszkodowanego dzielona jest na obszary odpowiadające 9% całkowitej pow. ciała tablice Lunda i Browdera- obejmuje zmienności kształtu ciała w różnych przedziałach wiekowych ręka pacjenta wraz z palcami- 1% całkowitej powierzchni oparzenia (CPC), ( niewielkie powierzchnie <15%CPC lub >85% CPC gdzie szacuje się powierzchnię skóry nieuszkodzonej

Ocena rozległości- reguła dziewiątek

Oparzenia- podział Oparzenia lekkie (powierzchowne) – goją się same, obejmują naskórek ale nie skórę właściwą Oparzenia ciężkie (głębokie) – samoistnie nie zagoją się

Oparzenia ciężkie- definicja II st. powyżej 15% powierzchni ciała III st. powyżej 5% p.c. oparzenie dróg oddechowych oparzone oczy, ręce, krocze, twarz, okolice stawów- II i III st.

Pierwsza pomoc- oparzenia lekkie Usunąć źródło ciepła, schładzanie rany- woda, wilgotne płótno - 20 - 30 minut (są wyjątki) wywiad aseptyka (!) opatrunek do chirurga

Oparzenia lekkie- opracowanie rany odbarczenie pęcherzy usunięcie martwicy, zabrudzenia opatrunek (choć czasem niekoniecznie..) profilaktyka przeciwtężcowa

Oparzenia lekkie- pielęgnacja rany kontrola rany- zakażenie częste zmiany opatrunków: opatrunki gotowe sulfadiazyna jodyna, kwas borny azotan srebra płytki Kocha inne zabiegi operacyjne (wycinanie i przeszczepy) kontrola wyników leczenia (blizny, przykurcze, itp.)

Oparzenia lekkie- proponowany schemat kilka % CPC, na tułowiu lub kończynie, I i II stopień początkowo opatrunki z płytek neomycynowych, później „ na otwarto” opatrunki 2-3 razy dziennie w razie zakażenia okłady z kwasu bornego antybiotyk tylko po posiewie i antybiogramie

Kryteria kierowania do innego ośrodka oparzenie obejmujące ponad 10 % CPC oparzenie pełnej grubości powyżej 1% CPC oparzenie rąk, oczu, krocza oparzenia dróg oddechowych po wdychaniu dymu

Pierwsza pomoc- oparzenie ciężkie ugasić i rozebrać pacjenta/tkę, usunąć przyczynę urazu chłodzenie rany ocena stanu ogólnego (wygląd skóry, wstępna ocena rozległości i głębokości)

Pierwsza pomoc- oparzenie ciężkie c.d. drożność dróg oddechowych, resuscytacja zebrać wywiad aseptyka, opatrunek leki przeciwbólowe do szpitala – „złota godzina”

Oparzenia ciężkie- leczenie- pierwsze 2 doby kontrola oddychania przetaczanie płynów badania laboratoryjne leki przeciwbólowe, sedatywne decyzja o dalszym leczeniu

Przetaczanie płynów Każdy ośrodek ma swoją doktrynę ! reguła Parklanda: ilość płynów = 4 ml x kg m.c. x % oparzonej całkowitej powierzchni oparzenia (CPC) reguła Brooke`a: roztwór Ringera buforowany mleczanem 2 ml/kg/% CPC+ 2000 ml 5% glukozy

Przetaczanie płynów c.d. reguła Evansa inne reguły- z 1,25% mikrosodową albuminą ludzką stała kontrola diurezy : 0,5-1 ml/ kg/ godzinę u dzieci, około 50 ml/ godzinę u dorosłych

Schematy przetaczania płynów c.d. Podawanie płynów: połowa obliczonych płynów przez pierwsze 8 godzin, druga część przez 16 godzin Płyny doustne od 2-giej doby

Oparzenia ciężkie- leczenie dalsze kontrola diurezy, parametrów krwi żywienie dojelitowe od 2-giej doby żywienie pozajelitowe antybiotyki - wg antybiogramu leki przeciwbólowe, sedatywne leczenie miejscowe rany oparzeniowej

Oparzenia ciężkie- leczenie rany oparzeniowej nekrektomia escharotomia przeszczepy

Oparzenia ciężkie - nekrektomia nekrektomia- jak najszybciej, do 10. doby od urazu do 30 % CPC pozostawienie otwartych ran- błąd w sztuce zabiegi co 2-4 dni wycinać wszystkie martwe tkanki

Escharotomia- rozdział tk. oparzeniowej

Oparzenia ciężkie- przeszczepy autoprzeszczepy- pełnej grubości skóry, siatkowanych przeszczepów nie kłaść na twarz i szyję hodowle przeszczepy allo- i ksenogeniczne materiały sztuczne

Leczenie rany oparzeniowej- przeszczepy

Leczenie rany oparzeniowej- przeszczepy

Leczenie rany oparzeniowej- przeszczepy

Oparzenia ciężkie- leczenie rany oparzeniowej kontrola gojenia leczenie blizn, przykurczy operacje odtwórcze rehabilitacja, psychoterapia

Oparzenia ciężkie- efekt gojenia

Oparzenia ciężkie- efekt gojenia

Pierwsza pomoc- oparzenia chemiczne płukanie wodą przez 20 minut. jak w oparzeniach termicznych oparzenia oczu (!) do szpitala

Oparzenia elektryczne pierwsza pomoc- odłączyć źródło prądu, sprawdzić źródło porażenia jak w oparzeniach termicznych głębokie rany (łuk elektryczny!) do szpitala często późne powikłania ( zakrzepowe, kardiologiczne)

Szczególne sytuacje uraz falą uderzeniową wypadek komunikacyjny (motocykliści!) współistniejące ostre stany- np. zawał mięśnia sercowego, udar niedokrwienny

Szczególne sytuacje zatrucia tlenekiem węgla- intubacja dotchawicza, 100% tlen zatrucia cyjankiem (poliuretan, nylon)- podobnie; w cięższych stanach podaje się także odtrutki

Oparzenia dróg oddechowych najczęściej pożary w zamkniętych pomieszczeniach spalone wąsy, włosy w nosie; oparzenia jamy ustnej; sadza w ślinie możliwe niewielkie obrażenia w innych regionach ciała przyśpieszony, płytki oddech pogarszający się stan ogólny, z zaburzeniami świadomości do szpitala

Uszkodzenie tkanek, do którego dochodzi na wskutek działania zimna Odmrożenia Uszkodzenie tkanek, do którego dochodzi na wskutek działania zimna

Odmrożenia najczęściej obwodowe części ciała sprzyja bezruch, wilgoć, alkohol, wiatr, zmęczenie nawet przy dodatnich temperaturach

te same zasady jak w oparzeniach Ocena rozległości te same zasady jak w oparzeniach

Ocena głębokości- jak poznać? I stopień skóra blada, obrzęknięta póżniej rumień skóry czucie zachowane gojenie samoistne swędzenie, mrowienie przebarwienia

Ocena głębokości- jak poznać? II stopień obejmuje wszystkie warstwy po kilku godzinach pęcherze czucie zachowane długie gojenie, ziarninowanie blizny przebarwienia i swędzenia

Ocena głębokości- jak poznać? III stopień żółtawa skóra, następnie brunatna demarkacja martwicy do 14 dni utrata czucia zakrzepica naczyń leczenie chirurgiczne odległe amputacje

Odmrożenia- pierwsza pomoc Ogrzać chorego- wilgotne okłady, kąpiele, płyny doustne, podnosić temperaturę stopniowo i powoli opatrunek do szpitala

Odmrożenia- leczenie heparyna leki krążeniowe profilaktyka przeciwtężcowa opatrunki- suche aseptyka! antybiotyk wg posiewów

Odmrożenia- leczenie rany demarkacja martwicy późne wycięcie martwicy przeszczepy amputacje

Dziękuję za uwagę