Metody badawcze

Funkcje badań Opisowa (deskryptywna) Wyjaśniająca (eksplanacyjna) Prognostyczna (predyktywna) Praktyczna

Cel badań- wykrycie związków między zmiennymi Zmienna- dowolna cecha lub zjawisko, które można zmierzyć (określić wartość) Przyjmuje minimum dwie wartości Dotyczy wszystkich członków grupy Przyjmuje tylko jedną wartość dla danej osoby Zmienna niezależna (przyczyna) Klasyfikacyjna Manipulacyjna Zmienna zależna (skutek)

Cel badań- wykrycie związków między zmiennymi Rodzaje zmiennych (wartość) Wielowartościowe Ciągłe (zbiór wartości tworzy wymiar) Dyskretne (nie ma wartości „pomiędzy”) Dwu- lub kilkuwartościowe (w sposób naturalny lub „sztuczny”) Skale: Nominalna Porządkowa Ilościowe (interwałowa i ilorazowa)

Zewnętrzne względem badania Wewnętrzne względem badania Uniwersalne Zmienne niezależne Ważne (istotne) Główne Uboczne Zakłócające Zewnętrzne względem badania Wewnętrzne względem badania Uniwersalne Okazjonalne

Jaka to zmienna? Skala/wartości Zależna/niezależna Wiek Płeć Wykształcenie IQ Dochody Średnia ocen Rejon szkolny Klasa (poziom) Klasa (profil) Ilość punktów Poziom awansu zawodowego nauczyciela Wiek Płeć Wykształcenie IQ Czas reakcji Umiejętność czytania Dochody rodziców Korzystanie z zajęć dodatkowych Sprawność fizyczna Temperament Klasa (poziom) Klasa (profil)

Etapy procesu badawczego Problem badawczy Hipoteza Operacjonalizacja zmiennych Dobór narzędzi badawczych Badanie pilotażowe Dobór próby Przeprowadzenie badania Analiza otrzymanych wyników Wnioski

Problem badawczy Rodzaje problemów: Pytania badawcze Teoretyczne i praktyczne Ogólne i szczegółowe Podstawowe i cząstkowe Pytania badawcze Dopełnienia Rozstrzygnięcia Problemy zależnościowe i istotnościowe

Hipoteza Przypuszczenie lub domysł, który wymaga weryfikacji Cechy dobrej hipotezy Nowa Ogólna Jasna pojęciowo, ostra (precyzyjna) Wolna od sprzeczności wewnętrznych Empirycznie sprawdzalna

Operacjonalizacja zmiennych Zmienne mogą być Obserwowalne Nieobserwowalne (np. umiejętności, zdolności, cechy osobowości) Wskaźnik- obserwowalny sposób przejawiania się nieobserwowalnej cechy Operacjonalizacja zmiennych: Rekonstrukcja czynnika teoretycznego Konceptualizacja wielkości, dobranie wskaźników, konstruowanie zmiennej Dobór narzędzia

Operacjonalizacja zmiennych? Wiek Płeć Grupa wiekowa Klasa Samoocena Typ szkoły Inteligencja Osiągnięcia szkolne Tok nauczania Pozycja w grupie Relacje w domu Program nauczania Korepetycje „Typ ucznia” Miejsce zamieszkania Temperament Zainteresowania Picie alkoholu Reakcje na stres Rodzeństwo

Badania pilotażowe Analiza poprawności: Operacjonalizacji zmiennych Metody Procedury (w tym doboru grupy) Narzędzia Przeprowadzane (na niewielkiej grupie osób podobnej do późniejszej grupy badawczej) przed pomiarem właściwym w celu uniknięcia błędów

Dobór próby Dobór celowy (w tym kwotowy i przypadkowy) Dobór na podstawie ochotników Dobór losowy

Dobór próby Dobór celowy (w tym kwotowy i przypadkowy) Wyniki dotyczą tylko tej (wąskiej) grupy Dobór na podstawie ochotników Cechy ochotników (Rosnow i Rosenthal) Wyższe wykształcenie, inteligencja i status społeczny Wyższy poziom aprobaty społecznej i zsocjalizowanie Większa tendencja do poszukiwania stymulacji, zachowań niekonwencjalnych Niższy poziom autorytatyzmu Dobór losowy

Trafność pomiaru Wewnętrzna- uzyskane wyniki są wyłącznie rezultatem wpływu zmiennej niezależnej na zmienną zależną Zewnętrzna- uzyskane wyniki można odnosić nie tylko do badanej grupy osób, ale do całej populacji, którą ta grupa reprezentuje

Trafność pomiaru Zmienna A Zmienna B POPULACJA Zmienna C grupa

Obserwacja Zamierzone, planowane i systematyczne zjawisk i procesów (dydaktycznych) w celu ujawnienia towarzyszącym im oraz wywoływanym przez nie zmian oraz stwierdzenia zachodzącym miedzy nimi związków i zależności Spostrzeganie kierowane zadaniem (Ajdukiewicz) Brak manipulowania zmienną zależną Bezpośrednia, pośrednia lub oraz uczestnicząca Jawna lub ukryta Kontrolowana lub niekontrolowana

Cechy obserwacji: Premedytacja (cel) Planowość (stosowność do celu) Aktywność (selekcja spostrzeżeń) Systematyczność

Eksperyment Polega na wywoływaniu lub zmianie zjawisk lub procesów (dydaktycznych) przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika po to, aby móc obserwować powstałe pod jego wpływem skutki Cechy: Charakter problemu naukowego Organizacja procesu Regulowanie warunków Kontrola i pomiar (grupy kontrolne, pretest-postest) Rodzaje eksperymentów Naturalny- warunki naturalne (proces występuje) Laboratoryjny- warunki sztuczne (proces należy wywołać)

Eksperyment ex post facto Badanie wydarzenia, które miało już miejsce (analiza retrospektywna) Próba rekonstrukcji

Etyka w eksperymentach Anonimowość badanych Dobrowolność badania Jasny cel eksperymentu Nienarażanie na cierpienie

Obserwacja a eksperyment Eksperyment naturalny Eksperyment laboratoryjny Wywołanie procesu Zmiana warunków Trafność wewnętrzna Trafność zewnętrzna Hipotezy

Obserwacja a eksperyment Eksperyment naturalny Eksperyment laboratoryjny Wywołanie procesu Nie Tak Zmiana warunków Trafność wewnętrzna Niska Średnia Wysoka Trafność zewnętrzna Hipotezy

Test Dydaktyczny (profesjonalny lub nauczycielski)- bada wyniki nauczania/uczenia się Wiadomości Umiejętności Psychologiczny Zdolności (np. pamięć, szybkość uczenia się, odporność na dystraktory, kreatywność) Osobowości

Cechy dobrego testu Obiektywność Standaryzacja Rzetelność (dokładność pomiaru) Trafność (mierzenie właściwej cechy) Treściowa Kryterialna Teoretyczna Fasadowa Normalizacja Wywiad i ankieta

Wywiad i ankieta Metoda uzyskania informacji o postawach, zainteresowaniach, wiedzy Wywiad (forma ustna) Niestrukturalizowany Strukturalizowany Kwestionariuszowy Ankieta (forma pisemna) Pytania otwarte Pytania zamknięte Pytania półotwarte

Wywiad- źródła uchybień: Organizacja Prezentacja celu i charakteru badań Stawianie pytań Pytania otwarte/zamknięte Sposób prowadzenia rozmowy Polemika Moralizowanie Reakcja na milczenie lub lawinę słów Rejestrowanie wypowiedzi Notowanie w trakcie vs po zakończeniu Nagrywanie?

Ankieta- źródła uchybień Wygląd Wyjaśnienia i dodatkowe informacje Instrukcje Pytania: Nierzeczowość, naiwność Sugestywność Uzyskane dane Kolejność Brak anonimowości Uwaga na trafność fasadową (pozorną)!

Wywiad i ankieta- źródła uchybień Interpretacja wypowiedzi Potwierdzanie własnych hipotez

Analiza dokumentów Wykorzystywanie informacji zawartych w: Planach i programach nauczania Podręcznikach Dziennikach klasowych Uczniowskich arkuszach ocen Protokołach zebrań rad pedagogicznych Notatkach nauczycieli Kartach zdrowia dzieci i młodzieży Innych dokumentach Oraz wytworach pracy uczniów

Analiza przypadku „Analiza jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych” (Pilch)

Metody ilościowe vs jakościowe Oparte na procedurach ilościowych i statystycznych Precyzyjność pomiaru Odkrywają prawa ogólne Mało przydatne w wypadku indywidualnych przypadków Możliwość głębokiej i wieloaspektowej analizy problemu Brak możliwości replikacji Subiektywizm badacza

Analiza statystyczna Opis liczbowy Statystyczna weryfikacja hipotez Ustalanie miar wielkości tendencji centralnej oraz rozproszenia Zestawianie wyników Statystyczna weryfikacja hipotez Wnioskowanie o istotnych statystycznie: Związkach liniowych/krzywoliniowych Różnicach Grupy zależne (np. „przed i po”) Grupy niezależne (np. grupa kontrolna i eksperymentalna lub „kobiety i mężczyźni)

Analiza statystyczna (opis i weryfikacja hipotez) Nominalna Porządkowa Ilościowa Dominanta Mediana Średnia Odchylenie standardowe Nominalna Porządkowa Ilościowa ilościowa

Analiza statystyczna (opis i weryfikacja hipotez) Nominalna Porządkowa Ilościowa Dominanta Tak Mediana Nie Średnia Odchylenie standardowe Nominalna Porządkowa Ilościowa Ilości Różnice ilościowa Związek

Wnioski Do dalszych badań Dla praktyki (diagnoza, predykcja, terapia) Dla wzbogacenia teorii

Hipotezy, zmienne, wskaźniki, metody? Funkcjonowanie (zachowanie, postawa) „nowych” w klasie a ich integracja z resztą Czynniki wpływające na zachowania aspołeczne u uczniów Skuteczność nowej metody nauczania języka Źródło motywacji a efekty nauczania Jak najlepiej rozplanować dzienny harmonogram lekcji? Uwarunkowania sukcesu szkolnego u dzieci z problemem (alkoholizm w domu, molestowanie, niepełne rodziny) Klasy koedukacyjne czy jednopłciowe Ilość uczniów w klasie a skuteczność nauczania Osobne klasy dla słabych uczniów? Styl prowadzenia lekcji przez nauczyciela a zachowanie uczniów