1.46.Choroby cywilizacyjne Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Czym jest zdrowie „Ślachetne zdrowie, Nikt się nie dowie, Zdrowie doceniamy jednak dopiero wtedy, gdy zaczynamy chorować. Wszyscy znamy słynną fraszkę Jana Kochanowskiego: „Ślachetne zdrowie,  Nikt się nie dowie,  Jako smakujesz,  Aż się zepsujesz.  Tam człowiek prawie  Widzi na jawie  I sam to powie,  Że nic nad zdrowie  Ani lepszego,  Ani droższego; …” Zdrowie należy do najcenniejszych wartości człowieka. Zdrowie to stan dobrego samopoczucia nie tylko fizycznego, ale również psychicznego i społecznego. Zdrowy człowiek to taki, który wykorzystuje w pełni posiadane możliwości biologiczne oraz żyje w sposób, dający mu poczucie szczęścia i radości.

Czynniki wpływające na zdrowie Duże znaczenie dla utrzymania zdrowia ma: Tryb życia sposób odżywiania aktywność fizyczna czas pracy i wypoczynku Środowisko życia czystość powietrza, wody, gleby warunki do nauki i pracy Czynniki dziedziczne Profilaktyka

Co to jest choroba cywilizacyjna? Choroby cywilizacyjne są definiowane jako globalnie występujące, powszechne choroby, do których wystąpienia lub rozprzestrzenienia przyczynił się postęp współczesnej cywilizacji. Zamiennie używa się nazwy „choroby XXI wieku”. Choroba raz zakwalifikowana jako cywilizacyjna pozostaje nią jedynie do czasu, kiedy ludzkość nie upora się z problemem, a zachorowalność i śmiertelność z jej powodu nie zmniejszy się i nie straci wymiaru globalnego. Choroby cywilizacyjne pochłaniają codziennie tysiące istnień... Choroby cywilizacyjne, które zaczynają dotyczyć bardzo dużych grup ludzi, są przewlekłe i wymagają długiego leczenia staja się równocześnie chorobami społecznymi.

Przyczyny chorób Warunki do występowania chorób cywilizacyjnych stwarza rozwój cywilizacji. Rozwój cywilizacji związany jest z urbanizacją, chemizacją, motoryzacją, rozwojem wielu gałęzi przemysłu. Przyczynami występowania chorób cywilizacyjnych są: nieustanne napięcie nerwowe (stres) mało ruchu fizycznego szybkie tempo życia wzrost zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego wzrost natężenia hałasu spożywanie pokarmów skażonych środkami chemicznymi nieracjonalne odżywianie się

Choroby cywilizacyjne Problemy psychologiczne, dewiacje społeczne:     a) pracoholizm, alkoholizm, narkomania, uzależnienie od internetu     b) anoreksję, bulimię     c) depresję i inne choroby afektywne     d) zaburzenia obsesyjno- kompulsywne, natręctwa     e) wypalenie zawodowe   choroby zakaźne     a) AIDS     b) gruźlica Choroby cywilizacyjne Do chorób cywilizacyjnych zalicza się głównie: choroby układu krążenia: chorobę wieńcową, miażdżycę, nadciśnienie, zawał mięśnia sercowego choroby układu oddechowego: pylica, rozedma płuc, astma alergie wady kręgosłupa otyłość   cukrzycę nowotwory osteoporozę choroby przewodu pokarmowego:     a) choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy     b) choroba refluksowa przełyku     c) żylaki odbytu     d) biegunki     e) zaparcia

Dramat chorób cywilizacyjnych Choroby cywilizacyjne to nie tylko powszechnie występujące schorzenia. To także przyczyny ponad 80% wszystkich zgonów. Choroby XXI wieku są odpowiedzialne za: - większość kosztów społecznych, - pogorszenie jakości życia, - oraz skrócenie jego długości.

Błędne koło Prawdziwym dramatem chorób cywilizacyjnych jest zamknięte koło jakie tworzą wspólne przyczyny i wzajemnie napędzające się powikłania. Przyglądając się wielu schorzeniom i przyczynom je wywołującym można zauważyć, że większość chorób wywołuje następną. Oznacza to, że zachorowanie na jedną z chorób cywilizacyjnych znacznie podnosi ryzyko zachorowania na następną. Tak tworzy się błędne koło.

Profilaktyka Rokowania i leczeniea chorób cywilizacyjnych jest bardzo trudne i odnosi się wrażenie, jakby medycyna XXI wieku była bezsilna wobec tych zagrożeń. W rzeczywistości poczucie bezsilności służby zdrowia wynika z faktu, iż leczenie i opieka to jednie 10% zdrowia. Aż 52% sukcesu to nasz styl życia, 22% stanowi środowisko, a jedynie 16% genetyka. Dlatego tak ważna jest: - polityka prozdrowotna, - promocja prawidłowego stylu życia, - profilaktyka. Tylko systematyczne i długofalowe dbanie o zdrowie, które ma swój początek już w okresie dzieciństwa, może przynieść długotrwały oczekiwany efekt. Wielu ludzi podjęło już walkę z własnymi nawykami żywieniowymi i nałogami, uzyskując doskonałe efekty i poprawę stanu zdrowia. Medycyna w istocie jest bezsilna w przypadkach kiedy wymagamy leczenia, ale sami nie eliminujemy bezustannie działającego szkodliwego czynnika, np. otyłości. Niestety ze względu na samonapędzające się błędne koło wyleczenie tych chorób wymaga ogromnego wysiłku. Należy pamiętać, że profilaktyka zawsze jest tańsza i skuteczniejsza od leczenia!

Choroby nowotworowe Problemem współczesnego świata są choroby nowotworowe. W Polsce częstość ich występowania zajmuje drugie miejsce po chorobach serca. Rozwojowi chorób nowotworowych sprzyjają stres i niewłaściwe nawyki żywieniowe (tj. spożywanie znacznej ilości pokarmów konserwowanych, wędzonych i grillowanych), ponadto palenie papierosów, picie dużych ilości alkoholu. Nowotwory mogą zaatakować organizm w każdym miejscu, dlatego należy dokładnie obserwować swoje ciało. Zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu narządów i ich układów, a także zmiany znamion na skórze (tj. powiększenie, przebarwienie) mogą być sygnałami choroby nowotworowej. W przypadku zauważenia tych niepokojących zmian należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Aby uchronić się przed zachorowaniem na chorobę nowotworową regularnie powinniśmy poddawać się również następującym badaniom: badanie prostaty (mężczyźni po 50 roku życia lub po 40, gdy rak prostaty występował w rodzinie). cytologia (wszystkie kobiety w ciągu 3 lat od rozpoczęcia życia płciowego, lecz nie później niż po 21 roku życia). mammografia (kobiety po 50 roku życia). badanie obecności krwi w kale (po 45 roku życia)

Choroby układu krążenia W Polsce na choroby układu krążenia umiera prawie dwa razy więcej osób niż w pozostałych krajach Unii Europejskiej. Co roku na zawał serca zapada ponad 100 tysięcy osób. Nadciśnienie tętnicze stało się najczęstszą chorobą dorosłej populacji – cierpi na nie 30% dorosłych Polaków. Najnowsze badania naukowe wskazują natomiast, że ponad 50% zgonów z powodu chorób układu krążenia można by uniknąć poprzez stosowanie działań profilaktycznych obejmujących: regularne pomiary ciśnienia krwi (co najmniej raz w roku, bez względu na wiek), regularne badania stężenia cholesterolu we krwi (mężczyźni powyżej 35 roku życia, kobiety powyżej 45 roku życia), stosowanie odpowiedniej diety – przeciwdziałającej otyłości, zwiększenie aktywności fizycznej – sport poprawia wydajność organizmu, zaprzestanie palenia papierosów – palenie to jeden z głównych czynników ryzyka chorób układu krążenia, ograniczenie picia alkoholu oraz spożycia soli, prowadzące m.in. do podniesienia ciśnienia tętniczego krwi, unikanie stresu – długotrwały stres osłabia układ odpornościowy, przyspiesza rozwój choroby niedokrwiennej serca.

Badania profilaktyczne… …odgrywają istotną rolę w prewencji chorób układu krążenia. Pomiar stężenia cholesterolu w surowicy krwi jest ważnym elementem profilaktyki rozwoju miażdżycy prowadzącej do zawałów serca i udarów mózgu. Oznaczenie stężenia cholesterolu powinni wykonywać mężczyźni w wieku od 35 lat oraz kobiety powyżej 45 roku życia. Badanie opinii wykazało, że jedynie połowa respondentów powyżej 50 roku życia poddała się w ciągu ostatnich dwóch lat temu badaniu. Drugim kluczowym badaniem w profilaktyce chorób układu krążenia jest pomiar ciśnienia krwi, który pomaga wykryć nadciśnienie tętnicze w najwcześniejszym okresie i poprzez skuteczne leczenie uniknąć groźnych dla życia powikłań. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi należy przeprowadzać, bez względu na wiek, co najmniej raz w roku. Wcześnie wykryte nadciśnienie i rozpoczęcie leczenia mogą uchronić nas przed zawałem, udarem, zaburzeniem pracy nerek oraz miażdżycą. Badaniu ciśnienia tętniczego krwi poddało się najwięcej respondentów powyżej 59 roku życia, jednak im młodsza grupa wiekowa, tym mniej osób wskazuje badanie jako przebyte w ciągu ostatnich dwóch lat. Optymalnym z punktu widzenia profilaktyki byłby wyższy wynik wśród młodszych respondentów, ponieważ wśród osób młodych istnieje dużo większa szansa skutecznego leczenia choroby wykrytej we wczesnym stadium.

Cukrzyca Badania dowodzą, że zmieniając swój tryb życia, można zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 o ponad połowę. Do podstawowych zasad profilaktycznych należą: sprawdzanie stężenia cukru we krwi (każda osoba po 45 roku życia raz na trzy lata). - zapobieganie nadwadze i otyłości – najskuteczniejszy sposób profilaktyki cukrzycy. Pozbywając się tylko 5% zbędnych kilogramów, można zmniejszyć ryzyko tej choroby o 80%, a nawet całkowicie je wyeliminować. ograniczenie się do jednej porcji mięsa raz na 2–3 dni i zmniejszenie spożycia tłuszczu do 42g dziennie. zmiana diety na taką, w której połowę produktów zbożowych (chleb, makaron, ryż) stanowiłyby produkty pełnoziarniste – bogate w błonnik, który pomaga utrzymać poziom cukru . ograniczenie spożycia słodyczy i słodkich płynów. zwiększenie aktywności fizycznej, ponieważ wysiłek fizyczny zapobiega magazynowaniu tkanki tłuszczowej oraz poprawia reakcję organizmu na insulinę, dzięki temu obniżając stężenie cukru we krwi.

Niska świadomość prozdrowotna społeczeństwa sprawia, że wielu ludzi żyje z nie wykrytą, rozwijającą się cukrzycą. Niezwykle istotna jest świadomość tego, że zdrowy styl życia łagodzi predyspozycje do zachorowania na cukrzycę. Należy pamiętać, aby profilaktycznie sprawdzać regularnie poziom cukru we krwi. Fakt ten potwierdza wynik badania opinii, według którego niewiele ponad 40% kobiet oraz 30% mężczyzn zbadało stężenie cukru we krwi w ciągu ostatnich dwóch lat.

Osteoporoza Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zalicza osteoporozę do głównych chorób cywilizacyjnych. Wśród przyczyn zgonów zajmuje ona trzecie miejsce - po chorobach układu krążenia i nowotworach. Częstość występowania osteoporozy wzrasta z wiekiem, szczególnie wśród kobiet. W związku z wydłużaniem się długości życia i wzrostem odsetka ludzi starych w populacji, problem osteoporozy będzie ciągle narastał. Z danych epidemiologicznych wynika, że w Polsce ponad 25% populacji po 50 roku życia zagrożone jest złamaniami osteoporotycznymi. Aby skutecznie przeciwdziałać wystąpieniu choroby należy stosować takie działania profilaktyczne jak: regularne badania gęstości kości udowej lub kręgosłupa (kobiety powyżej 45 roku życia), zrezygnowanie z palenia tytoniu oraz ograniczenie spożycia alkoholu i kawy, aktywność fizyczna – wskazany jest aerobik dostarczenie organizmowi należytej ilości wapnia – dzienne zapotrzebowanie na wapń w okresie klimakterium i u osób starszych wynosi około 1500 mg.

Polacy a profilaktyka chorób cywilizacyjnych Z badań, przeprowadzonych dla programu „Teva – 360 stopni dla zdrowia” wynika, że: ponad połowa Polaków (53,4%) uważa, że jest zdrowa i nie widzi potrzeby wykonywania badań profilaktycznych, są zbyt zapracowani aby zadbać o wykonywanie badań (16%), nie stać ich na badania (11,5%), nie wiedzą, gdzie i kiedy je wykonać (6,9%). Taka postawa jest jednym z powodów, dla których 30% środków przekazywanych przez NFZ na profilaktykę zdrowia, wraca do kasy funduszu, a Polska przoduje w statystykach śmiertelności z powodu chorób cywilizacyjnych. W ramach profilaktyki zdrowotnej, każdego roku prowadzone są w Polsce programy, których celem jest zapobieganie chorobom lub wykrywanie ich we wczesnym stadium zaawansowania, kiedy skuteczność leczenia jest największa.

Zadania 1. Wymień 4 przyczyny powstawania chorób cywilizacyjnych. 2. Wybierz argument na rzecz twierdzenia, że miażdżyca jest chorobą cywilizacyjną: A. Jest wynikiem dobrych nawyków żywieniowych. B. Rozwija się na skutek niewłaściwego trybu życia. C. Można jej zapobiec, stosując nieobowiązkowe szczepienia. D. Rozwija się na skutek kontaktu z zarażonymi zwierzętami. 3. Podaj 3 zasady stylu życia, służące profilaktyce chorób cywilizacyjnych. 4. Oceń wpływ diety na zagrożenie chorobami cywilizacyjnymi. 

Zadania 5. Odczytaj z wykresu i podaj wartość masy ciała, wyznaczającą niedowagę oraz nadwagę dorosłej osoby o wzroście 170 cm.

Źródła http://kobieta.dlastudenta.pl/artykul/Polacy_a_profilaktyka_chorob_cywilizacyjnych,23437.html http://www.zdrowie.senior.pl/75,0,Choroby-cywilizacyjne-profilaktyka-w-opinii-Polakow,3207.html B.Potocka,W.Górski, Biologia, MAC Edukacja 2003r. W.Gołda i wsp., Biologia2, Nowa Era 2000r.