TOŻSAMOŚĆ REGIONALNA I LOKALIZM Marek S. Szczepański Uniwersytet Śląski w Katowicach Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach TOŻSAMOŚĆ REGIONALNA I LOKALIZM Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa 22 wrzesień 2006

2 I. Lokalizm – uwagi wstępne  Zbiorowość lokalna - społeczność lokalna - ojczyzna prywatna – próba wyjaśnienia pojęć  Imperatyw: Myśl globalnie, działaj lokalnie

3 II. Lokalizm - w poszukiwaniu nowego paradygmatu rozwojowego Rola społeczności lokalnych w procesach rozwojowych Cechy społeczności lokalnych: przypisanie konkretnym miejscom (przestrzeń i miejsce) ograniczona liczba aktorów, a zachodzące między nimi relacje mają charakter bezpośredni swoista autarkia Długie trwania i lokalny kod kulturowy

4 Rezultaty rozwoju lokalnego Partycypacja jednostek i wspólnot przejawiająca się: mobilizacją społeczną i polityczną, decentralizacją władzy i zarządzania, włączaniem do działań społecznych ludzi dotąd zmarginalizowanych, pozbawionych władzy.

5 III. W stronę Kartezjusza, albo definicje Rodzaje tożsamości indywidualna i społeczno-kulturowa emocjonalna i funkcjonalna lokalna i regionalna

6 1.Wymiar psychologiczny - indywidualna identyfikacja ze społecznością lokalną, regionem, jego społecznością i kulturą. 2.Wymiar socjologiczny - funkcjonujący w świadomości zbiorowej podział na: my i oni oraz towarzyszące mu poczucie odrębności. 3.Wymiar ekonomiczny - wspólnota gospodarowania, kooperacja i konkurencja międzyregionalna w wymiarze ekonomicznym w skali kraju, kontynentu i systemu światowego. IV. Osiem perspektyw tożsamości lokalnej i regionalnej

7 4.Wymiar politologiczny - formy aktywności politycznej, dominujące partie polityczne, preferencje wyborcze, historyczne i nowe instytucje polityczne, poziom uczestnictwa w życiu politycznym, a w tym i frekwencje wyborcze, deklarowane zainteresowanie aktorami życia politycznego, publicznymi i zakulisowymi zjawiskami związanymi ze sprawowaniem władzy. 5.Wymiar historyczny - związek indywidualny (psychologiczny) i społeczny (zbiorowe przeżywanie) z dziejami regionu, jego bohaterami i instytucjami historycznymi.

8 6.Wymiar antropologiczny i etnograficzny - świadomość dziedzictwa kulturowego, rozumienie i odczytywanie znaczeń, symboli kultury materialnej oraz jej korelatów. 7.Wymiar geograficzny - przypisanie do terytorium (przestrzeni i miejsca). 8.Wymiar urbanistyczno-architektoniczny - istnienie pewnych szczególnych dla obszaru (układu lokalnego, regionu) form budownictwa, układu planistycznego, zwłaszcza w odniesieniu do budownictwa tradycyjnego.

9  Postawy konserwacyjne  Postawy adaptacyjne  Postawy adaptacyjno-innowacyjne  Postawy dezintegracyjno-innowacyjne V. Utrwalacze i rewolucjoniści w społecznościach lokalnych

10 Literatura: Lokalizm – tożsamość regionalna 1.Bokszański Z., 2005, Tożsamości zbiorowe. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN. 2.Bondyra K., Szczepański M.S., Śliwa P. (red.), 2005, Państwo, samorząd i społeczności lokalne. Piotr Buczkowski in memoriam. Poznań, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej. 3.Buczkowski P., Matczak P., 2004 (red.), Konflikt nieunikniony. Wspólnoty i władze lokalne wobec konfliktów spowodowanych rozwojem. Wydanie drugie. Poznań, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej. 4.Chlebowczyk J., 1980, Obszary pogranicza językowo- narodowościowego we wschodniej Europie Środkowej XVIII–XX wieku. W: Zieliński W. (red.), Z problemów integracji społeczno–politycznej na Górnym Śląsku przed II Wojną Światową. Katowice, Śląski Instytut Naukowy, ss

11 5.Gąsior-Niemiec A., 2004, Regionalność jako habitus. Instytucjonalne uwarunkowania podmiotowości na poziomie regionalnym. W: Kurczewska J., (red.), 2004, Oblicza lokalności. Tradycja i współczesność. Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, s Jałowiecki B., M. S. Szczepański, 2002, Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicznej. Tychy, Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych. 7.Keating M., Loughlin J., Deschouwer Ch. (red.), 2003, Culture, Institutions and Economic Development. A Study of Eight European Regions. Cheltenham, UK – Northampton, MA, USA, Edward Elgar. 8.Kurczewska J., 2004, Robocze ideologie lokalności. Stare i nowe schematy. W: Kurczewska J., (red.), 2004, Oblicza lokalności. Tradycja i współczesność. Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, s Łukowski W., 2002, Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.

12 10.Machaj I., 2005, Społeczno-kulturowe konteksty tożsamości mieszkańców wschodniego i zachodniego pogranicza Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar (seria Brostiana, t. 7), 11.Paasi A., 1996, Territories, Boundaries and Consciousness. The Changing Geographies of the Finish-Russia Border. Chichester – New York – Brisbane – Toronto – Singapore, John Wiley&Sons. 12.Süssner J., 2002, Culture, Identity and Regional Development in the European Union. „Informationen zur Raumentwicklung”. Heft 4/5, ss Szramek E., 1934, Śląsk jako problem socjologiczny. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Górnym Śląsku. Katowice.