3.X.2006 Inauguracja w NKJO 1 Wiele aspektów wielojęzyczności. Halina Widła Instytut Języków Romańskich i Translatoryki Uniwersytetu Śląskiego

3.X.2006Inauguracja w NKJO2 Klasyfikacja geograficzna badanie rozmieszczenia języków na kuli ziemskiej

3.X.2006Inauguracja w NKJO3 Rozmieszczenie języków na kuli ziemskiej Języki bałtyckie Języki bałtyckie Języki celtyckie Języki celtyckie Języki germańskie Języki germańskie Języki romańskie Języki romańskie Języki indoirańskie Języki indoirańskie Języki słowiańskie Języki słowiańskie

3.X.2006Inauguracja w NKJO4

3.X.2006Inauguracja w NKJO Europa i Bliski Wschód – 4 % Europa i Bliski Wschód – 4 % Ameryki Płn. i Płdn. – 15 % Ameryki Płn. i Płdn. – 15 % Afryka i Azja – 81 % Afryka i Azja – 81 %

3.X.2006Inauguracja w NKJO6 Kiedy język umiera użytkowników granicą wyznaczoną oprzez lingwistów użytkowników granicą wyznaczoną oprzez lingwistów Przewidywania zaniku od 70 % do 90% języków w XXI wieku Przewidywania zaniku od 70 % do 90% języków w XXI wieku LINGUAPAX – projektem UNESCO w celu obrony spuścizny kulturowej i językowej świata LINGUAPAX – projektem UNESCO w celu obrony spuścizny kulturowej i językowej świata

3.X.2006Inauguracja w NKJO7 Rodzaje dwujęzyczności Wielość definicji dwujęzyczności i osoby dwujęzycznej Definicje opisowe (1), normatywne (2), metodologiczne (3) 1. Wymiar językowy, socjologiczny i psychologiczny 2. Wymagania wobec osób, które można nazwać dwujęzycznymi 3. Stopnie dwujęzyczności, stopnie lub różnice między dwoma językami w sytuacji dwujęzyczności, wiek przyswojenia drugiego języka, metoda nauki, postawa względem drugiego języka

3.X.2006Inauguracja w NKJO8 Typy dwujęzyczności W zależności od relacji język – myślenie: DWUJĘZYCZNOŚĆ ZŁOŻONA: DWUJĘZYCZNOŚĆ WSPÓŁRZĘDNA: W zależności od relacji język – myślenie: DWUJĘZYCZNOŚĆ ZŁOŻONA: JEDNOSTKA L1 – ODPOWIEDNIK L2 =JEDNO POJĘCIE DWUJĘZYCZNOŚĆ WSPÓŁRZĘDNA: JEDNOSTKA L1 – ODPOWIEDNIK L2 = DWA POJĘCIA

3.X.2006Inauguracja w NKJO9 DWUJĘZYCZNOŚĆ WSPÓŁRZĘDNA DWUJĘZYCZNOŚĆ ZŁOŻONA Poziom konceptualny: book livre book = livre / / [ ] Poziom leksykalny: /buk/ /livre/ /buk/ /livre/ Fig. 1. Bilinguismes coordonné et composé (Weinreich, 1953)

3.X.2006Inauguracja w NKJO10 Typy dwujęzyczności W zależności od osiągniętej w obu językach kompetencji: DWUJĘZYCZNOŚĆ ZRÓWNOWAŻONA: KOMPETENCJA W KOMPETENCJA W DWUJĘZYCZNOŚĆ DOMINUJĄCA: KOMPETENCJA W KOMPETENCJA W W zależności od osiągniętej w obu językach kompetencji: DWUJĘZYCZNOŚĆ ZRÓWNOWAŻONA: KOMPETENCJA W L1 – KOMPETENCJA W L2 DWUJĘZYCZNOŚĆ DOMINUJĄCA: KOMPETENCJA W L1 > KOMPETENCJA W L2

3.X.2006Inauguracja w NKJO11 Typy dwujęzyczności W zależności od wieku przyswajania obu języków: WCZESNA DWUJĘZYCZNOŚĆ JEDNOCZESNA / SUKCESYWNA: DWUJĘZYCZNOŚĆ WIEKU DORASTANIA: DWUJĘZYCZNOŚĆ DOROSŁYCH: W zależności od wieku przyswajania obu języków: WCZESNA DWUJĘZYCZNOŚĆ JEDNOCZESNA / SUKCESYWNA: L2 nabywany w dzieciństwie i przyswojony przed 10/11 rokiem życia (LA + LB = dwa języki ojczyste) DWUJĘZYCZNOŚĆ WIEKU DORASTANIA: L1 =język ojczysty, L2 przyswojony między 4-5 a 10/11 rokiem życia DWUJĘZYCZNOŚĆ DOROSŁYCH: L2 przyswojony między 10/11 a 16/17 rokiem życia L2 przyswojony po 16/17 roku życia

3.X.2006Inauguracja w NKJO12 Typy dwujęzyczności W zależności od statusu obu języków: DWUJĘZYCZNOŚĆ WZBOGACAJĄCA: L1 I L2 SPOŁECZNIE WALORYZOWANE = harmonijny rozwój dwujęzyczności DWUJĘZYCZNOŚĆ ZUBOŻAJĄCA: L2 waloryzowany kosztem L1 L2 waloryzowany i przyswojony kosztem L1

3.X.2006Inauguracja w NKJO13 Typy dwujęzyczności W zależności od przynależności i tożsamości kulkurowej: DWUKULTUROWA DWUJĘZYCZNOŚĆ podwójna przynależność kulturowa i dwukulturowa tożsamość DWUJĘZYCZNOŚĆ MONOKULTUROWA przynależność i tożsamość związana z L1 DWUJĘZYCZNOŚĆ AKULTUROWANA W L2 przynależność kulturowa związana z L2, tożsamość poprzez L2 DWUJĘZYCZNOŚĆ ANOMICZNA wahanie co do przynależność kulturowej, niezdefiniowana tożsamość kulturowa

3.X.2006Inauguracja w NKJO14 Rodzaje trójjęzyczności 1. Dwujęzycznych emigrantów, wynikającą z wychowania emigranta w dwujęzycznym kraju. 2. Dwujęzycznych emigrantów, którzy stali się członkami trójjęzycznej społeczności. 3. Wyniesiona z domu. 4. Nabyta w szkole.

3.X.2006Inauguracja w NKJO15 Życie w dwóch/trzech światach? Dwujęzyczność / trójęzyczność / wielojęzyczność: -Dwukulturowość / wielokulturowość? -Tożsamość? -Separacja? -Integracja? -Asymilacja?

3.X.2006Inauguracja w NKJO16 Problemy istotne dla językoznawców: Jakie są rodzaje interferencji językowej ? W fizyce interferencja to zjawisko nakładania się fal. W językoznawstwie interferencja to zjawisko nakładania się kodów w zakresie słownictwa, morfologii, fonetyki, czy składni, a nawet dyskursu. Kiedy i dlaczego zachodzi interferencja? Jakie korzyści można odnieść z wiedzy o interferencji?

3.X.2006Inauguracja w NKJO17 Problemy istotne dla dydaktyków: 1. Ile błędów interferencyjnych popełniają średnio uczniowie na poszczególnych etapach nauki ? 2. Czy warto modyfikować istniejące podręczniki, a jeżeli tak, to w jakim zakresie i na jakim etapie po to, by dostosować je do potrzeb osób wielojęzycznych ? 3. Jakich efektów możemy się spodziewać po tej ewentualnej modyfikacji?

3.X.2006Inauguracja w NKJO18 Przykład: Trójjęzyczność jest nowym wezwaniem dla językoznawców. Dydaktycy nie podjęli też próby zweryfikowania doświadczeń krajów trójjęzycznych: Szwajcarii i Luxemburga w dziedzinie nauczania języków obcych, niebanalnych choć odmiennych z uwagi na warunki. Jak dotąd nikt nie pokusił się o specjalny dobór materiałów dydaktycznych niwelujących niekorzystny transfer i podnoszących efektywność nauczania na różnych poziomach, gdyż nie było dotychczas takiego zapotrzebowania.

3.X.2006Inauguracja w NKJO19 Jeśli Polak mówiący po francusku wygłasza zadanie: „Nous avons préparé 250 copies que nous avons réussi à vendre grâce au personnel agressif” Nie znaczy ono : Nie znaczy ono : „We hand-made 250 copies, which we managed to sell thanks to the aggressive staff”. Mowa jest bowiem o personelu dynamicznym a nie agresywnym. Świadczy to niezbicie o tym, że danej osobie nieobcy jest język angielski. Polak nie znający angielskiego nie mógłby się po francusku tak wyrazić. Mowa jest bowiem o personelu dynamicznym a nie agresywnym. Świadczy to niezbicie o tym, że danej osobie nieobcy jest język angielski. Polak nie znający angielskiego nie mógłby się po francusku tak wyrazić.

3.X.2006Inauguracja w NKJO20 A oto odwrotny przykład: Polak uczący się angielskiego i wygłaszający zdanie: „Yesterday we performed an interesting experience in the laboratory” musiał uczyć się przedtem francuskiego. Francuskie słowo „expérience” oznacza bowiem również „eksperyment” a nie jedynie „doświadczenie” w ogólnym sensie tego słowa.

3.X.2006Inauguracja w NKJO21 Wielojęzycznośc jak... Kompetencja osoby wielojęzycznej nie może być prostą sumą kompetencji nabytej w poszczególnych językach, lecz raczej ich wypadkową.

3.X.2006Inauguracja w NKJO22... bieg na 100 m przez płotki Mamy więc do czynienia z całkiem nowym rodzajem kompetencji, na dzień dzisiejszy trudnym do zdefiniowania i precyzyjnego opisania z braku odpowiednich badań. Wymaga to nowego spojrzenia na dobór narzędzi metodologicznych umożliwiających precyzyjne zdiagnozowanie problemu i weryfikację hipotez wyjaśniających sposób akwizycji kolejnych języków

3.X.2006Inauguracja w NKJO23 Nauka w półtautonomii Zajęcie się problemem wydaje się palące w dobie zmian w szkolnictwie, a do wprowadzenia odpowiednich modyfikacji podręczników, uwzględniających biografię językową ucznia jeszcze daleka droga.

3.X.2006Inauguracja w NKJO24 Języki państwowe Języki państwowe największych pod względem liczby ludności państw członkowskich są - jak można było się spodziewać - najbardziej rozpowszechnionymi językami narodowymi w Unii Europejskiej.

3.X.2006Inauguracja w NKJO25 Język polski Polski jest na szóstej pozycji po angielskim, niemieckim, francuskim, włoskim i hiszpańskim. Po polsku mówi 10 proc. obywateli Unii, ale wśród obcokrajowców jest on słabo rozpowszechniony - zaledwie 1 procent obywateli UE zna polski jako język obcy.

3.X.2006Inauguracja w NKJO26 Eurobarometr Jak wynika z badania większość Europejczyków uważa, iż znajomość drugiego, a nawet trzeciego języka w sposób zasadniczy wpływa na sukces osobisty i zawodowy. Jak wynika z badania większość Europejczyków uważa, iż znajomość drugiego, a nawet trzeciego języka w sposób zasadniczy wpływa na sukces osobisty i zawodowy. Niemal trzy czwarte mieszkańców Unii (73%) w nauce języków obcych upatruje większe możliwości dla młodych ludzi na znalezienie lepszej pracy. Natomiast 83% respondentów wierzy, iż umiejętność posługiwania się obcymi językami może być przydatna z osobistego punktu widzenia. Niemal trzy czwarte mieszkańców Unii (73%) w nauce języków obcych upatruje większe możliwości dla młodych ludzi na znalezienie lepszej pracy. Natomiast 83% respondentów wierzy, iż umiejętność posługiwania się obcymi językami może być przydatna z osobistego punktu widzenia.

3.X.2006Inauguracja w NKJO27 Eurobarometr Dwie trzecie respondentów (67%) wierzy, że nauczanie języków obcych powinno być politycznym priorytetem w każdym kraju. Co więcej, większość uważa, iż nauka dwóch języków obcych powinna być obowiązkowa dla dzieci w szkołach podstawowych. Dla wielu Europejczyków szkoła to jedyne miejsce, w którym mieli okazję uczyć się języków obcych.

3.X.2006Inauguracja w NKJO28 Eurobarometr Zdaniem połowy respondentów każdy mieszkaniec Unii Europejskiej powinien znać dwa języki obce, przy czym 55% osób uważa, że dzieci powinny uczyć się pierwszego języka obcego już od 6 roku życia. Jeszcze więcej badanych (64%) wyraża opinię, że w tym wieku dzieci powinny zacząć naukę dwóch języków obcych.

3.X.2006Inauguracja w NKJO29 TNS Opinion & Social Badanie pokazuje, iż angielski pozostaje najszerzej znanym językiem w Unii. Używa go ponad połowa Europejczyków (51%) – jako języka ojczystego, bądź obcego. To zapewne tłumaczy niski poziom motywacji do nauki innych języków obcych wśród Brytyjczyków. Spośród trzech czynników, które respondenci wskazali jako utrudniające naukę języka obcego znalazły się: Badanie pokazuje, iż angielski pozostaje najszerzej znanym językiem w Unii. Używa go ponad połowa Europejczyków (51%) – jako języka ojczystego, bądź obcego. To zapewne tłumaczy niski poziom motywacji do nauki innych języków obcych wśród Brytyjczyków. Spośród trzech czynników, które respondenci wskazali jako utrudniające naukę języka obcego znalazły się: 1. brak czasu (34%), 2. brak motywacji (30%), 3. wysokie opłaty za kursy językowe (22%).

3.X.2006Inauguracja w NKJO30 TNS i TNS OBOP Dwie trzecie Brytyjczyków (62%) posługuje się tylko językiem angielskim. Dwie trzecie Brytyjczyków (62%) posługuje się tylko językiem angielskim. Lepsze w realizacji unijnego planu stworzenia wielojęzycznej Europy - wspólnoty o wielu kulturach i językach Lepsze w realizacji unijnego planu stworzenia wielojęzycznej Europy - wspólnoty o wielu kulturach i językach - są pozostałe kraje Unii Europejskiej

3.X.2006Inauguracja w NKJO31 Motywowanie do nauki Wyniki badania TNS Opinion & Social przeprowadzonego dla Komisji Europejskiej pod koniec 2005 roku pokazują, iż Wielka Brytania pozostaje daleko w tyle za innymi krajami unijnym w kwestii motywowania obywateli do nauki drugiego języka. Wyniki badania TNS Opinion & Social przeprowadzonego dla Komisji Europejskiej pod koniec 2005 roku pokazują, iż Wielka Brytania pozostaje daleko w tyle za innymi krajami unijnym w kwestii motywowania obywateli do nauki drugiego języka. Ponad połowa mieszkańców Europy (56%) włada biegle dwoma językami (wzrost o 9 punktów procentowych w stosunku do 2001 roku), a 28% zna dobrze trzy języki (w tym język ojczysty). Tymczasem w Wielkiej Brytanii jedynie 38% obywateli zna na tyle dobrze obcy język, by móc prowadzić konwersację. Ponad połowa mieszkańców Europy (56%) włada biegle dwoma językami (wzrost o 9 punktów procentowych w stosunku do 2001 roku), a 28% zna dobrze trzy języki (w tym język ojczysty). Tymczasem w Wielkiej Brytanii jedynie 38% obywateli zna na tyle dobrze obcy język, by móc prowadzić konwersację.

3.X.2006Inauguracja w NKJO32 Jeden język Zgodnie z wynikami sondażu również w takich krajach, jak Włochy czy Portugalia większość mieszkańców posługuje się tylko ojczystym językiem (odpowiednio 59% i 58%). Zgodnie z wynikami sondażu również w takich krajach, jak Włochy czy Portugalia większość mieszkańców posługuje się tylko ojczystym językiem (odpowiednio 59% i 58%). Natomiast największy odsetek osób znających tylko jeden język (w ogóle) odnotowano w Irlandii (66%). Natomiast największy odsetek osób znających tylko jeden język (w ogóle) odnotowano w Irlandii (66%). W Polsce odsetek osób posługujących się swobodnie przynajmniej jednym językiem obcym jest zbliżony do średniej europejskiej i wynosi 57%. W Polsce odsetek osób posługujących się swobodnie przynajmniej jednym językiem obcym jest zbliżony do średniej europejskiej i wynosi 57%. Do znajomości dwóch języków obcych przyznaje się 32% Polaków, a do trzech już tylko 4% dorosłych Polaków. Do znajomości dwóch języków obcych przyznaje się 32% Polaków, a do trzech już tylko 4% dorosłych Polaków.

3.X.2006Inauguracja w NKJO33 Wybory Europejczyków Język angielski jest najczęściej używanym językiem obcym w całej Europie. 38 proc. obywateli UE deklaruje znajomość języka angielskiego w stopniu umożliwiającym udział w rozmowie. 14 proc. Europejczyków podaje, że oprócz języka ojczystego zna również francuski lub niemiecki.

3.X.2006Inauguracja w NKJO34 Wybory Polaków 77 proc. obywateli UE uważa, że dzieci powinny uczyć się angielskiego jako pierwszego języka obcego. Myśli tak aż 90 proc. Polaków. 77 proc. obywateli UE uważa, że dzieci powinny uczyć się angielskiego jako pierwszego języka obcego. Myśli tak aż 90 proc. Polaków. Na drugim miejscu jest francuski - 33 proc., a wybór niemieckiego popiera 28 proc. respondentów. Polacy - odwrotnie - jako drugi język obcy wskazują najpierw niemiecki (69 proc.), a dopiero potem francuski (7 proc.). Na drugim miejscu jest francuski - 33 proc., a wybór niemieckiego popiera 28 proc. respondentów. Polacy - odwrotnie - jako drugi język obcy wskazują najpierw niemiecki (69 proc.), a dopiero potem francuski (7 proc.).

3.X.2006Inauguracja w NKJO35 Eurobarometr o zmianach Bruksela (PAP) - 56 proc. obywateli Unii Europejskiej jest w stanie rozmawiać przynajmniej w jednym języku innym niż ich język ojczysty - wynika z najnowszych badań Eurobarometru, ogłoszonych z okazji obchodów Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego. To aż o 9 proc. więcej niż cztery lata temu. Wtedy Eurobarometr wykazał, że 47 proc. Europejczyków zna przynajmniej jeden język obcy Bruksela (PAP) - 56 proc. obywateli Unii Europejskiej jest w stanie rozmawiać przynajmniej w jednym języku innym niż ich język ojczysty - wynika z najnowszych badań Eurobarometru, ogłoszonych z okazji obchodów Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego. To aż o 9 proc. więcej niż cztery lata temu. Wtedy Eurobarometr wykazał, że 47 proc. Europejczyków zna przynajmniej jeden język obcy. W znajomości drugiego języka poza ojczystym przodują Luksemburczycy (99 proc.), Słowacy (97 proc.) i Łotysze (95 proc.). W znajomości drugiego języka poza ojczystym przodują Luksemburczycy (99 proc.), Słowacy (97 proc.) i Łotysze (95 proc.).

3.X.2006Inauguracja w NKJO36 Przekonania Polaków Wśród Polaków 57 proc. deklaruje, że zna przynajmniej jeden język obcy; najczęściej wymieniany jest angielski (23 proc.), na drugim miejscu - rosyjski (16 proc.). Polacy deklarują też znajomość niemieckiego (11 proc.), a także francuskiego, włoskiego i czeskiego (po 1 proc.). Wśród Polaków 57 proc. deklaruje, że zna przynajmniej jeden język obcy; najczęściej wymieniany jest angielski (23 proc.), na drugim miejscu - rosyjski (16 proc.). Polacy deklarują też znajomość niemieckiego (11 proc.), a także francuskiego, włoskiego i czeskiego (po 1 proc.). Polacy wygrywają natomiast w rankingu, jeżeli chodzi o przekonanie, że każdy powinien mówić dwoma językami obcymi. Uważa tak aż 75 proc. Polaków, a tylko 31 proc. Francuzów i 30 proc. Słowaków (unijna średnia to 50 proc.). Polacy wygrywają natomiast w rankingu, jeżeli chodzi o przekonanie, że każdy powinien mówić dwoma językami obcymi. Uważa tak aż 75 proc. Polaków, a tylko 31 proc. Francuzów i 30 proc. Słowaków (unijna średnia to 50 proc.).

3.X.2006Inauguracja w NKJO37 Jednojęzyczność w Europie Jednocześnie 44 proc. respondentów przyznaje, że nie zna żadnego języka oprócz ojczystego. W sześciu krajach jednojęzyczna jest większość obywateli; są to Irlandia (66 proc.), Wielka Brytania (62 proc.), Włochy (59 proc.), Węgry (58 proc.), Portugalia (58 proc.) oraz Hiszpania (56 proc.). W Polsce taką deklarację złożyło 43 proc. respondentów. Jednocześnie 44 proc. respondentów przyznaje, że nie zna żadnego języka oprócz ojczystego. W sześciu krajach jednojęzyczna jest większość obywateli; są to Irlandia (66 proc.), Wielka Brytania (62 proc.), Włochy (59 proc.), Węgry (58 proc.), Portugalia (58 proc.) oraz Hiszpania (56 proc.). W Polsce taką deklarację złożyło 43 proc. respondentów.

3.X.2006Inauguracja w NKJO38 Języki w Internecie 58% internautów porozumiewało się po angielsku, następnie hiszpańsku (8,7%), niemiecku (8,6%), japońsku (7,9%) francusku (3,7%). 58% internautów porozumiewało się po angielsku, następnie hiszpańsku (8,7%), niemiecku (8,6%), japońsku (7,9%) francusku (3,7%). Jeszcze w 1997, 81% stron internetowych redagowano po angielsku, 4% po niemiecku, 2% po japońsku, francusku, 1% po hiszpańsku. Pozostale języki reprezentowane były zaledwie na 8% witryn. Jeszcze w 1997, 81% stron internetowych redagowano po angielsku, 4% po niemiecku, 2% po japońsku, francusku, 1% po hiszpańsku. Pozostale języki reprezentowane były zaledwie na 8% witryn. Aktualne statystyki notują spadek angielskiego poniżej 50% oraz prawdziwą babelizację sieci. Aktualne statystyki notują spadek angielskiego poniżej 50% oraz prawdziwą babelizację sieci.

3.X.2006 Inauguracja w NKJO 39 Dziękuję Państwu za uwagę