OCHRONA PRZYRODY W POLSCE Podstawa prawna: Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (ostatnia nowelizacja 2011)

Ustawa o ochronie przyrody: Ustawa określa cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej i nieożywionej oraz krajobrazu, Rozdział 1 Przepisy ogólne, Rozdział 2 Formy ochrony przyrody, Rozdział 3 Ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne oraz ośrodki rehabilitacji zwierząt, Rozdział 4 Ochrona terenów zieleni i zadrzewień, Rozdział 5 Organy ochrony przyrody, Rozdział 6 Służby ochrony przyrody, Rozdział 7 Zwalczanie przestępstw i wykroczeń na obszarach chronionych, Rozdział 8 Wykonywanie ochrony przyrody Rozdział 9 Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody, Rozdział 10 Skutki prawne objęcia ochroną, Rozdział 11 Przepisy karne, Rozdział 12 Zmiany w przepisach obowiązujących, Rozdział 13 Przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe,

Formy Ochrony Przyrody: Parki Narodowe, Parki Krajobrazowe, Rezerwaty Przyrody, Obszary Chronionego Krajobrazu, Obszary Natura 2000, Użytki Ekologiczne, Zespoły Przyrodniczo-Krajobrazowe, Stanowiska Dokumentacyjne, Pomniki Przyrody, Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów,

Parki Narodowe (23) obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów, Park narodowy jest tworzony w drodze rozporządzenia Rady Ministrów,

Babiogórski Park Narodowy 1925 utworzono Państwową Radę Ochrony Przyrody, jednym z jej celów było objęcie ochorną terenów babiogórskich, działali tu intesywnie Hugo Zapałowicz, Władysław Midowicz, Walery Goetel, Władysław Szafer, 1928 utworzono rezerwat o pow. 403 ha, 1933 powiększono rezerwat o 642 ha, 1954 powołanie parku narodowego o pow ha Symbol parku: Okrzyn Jeleni – roślina z rodziny selerowatych sięgająca do 2 m wysokości, Schronisko Markowe Szczawiny utw r. staraniem Hugo Zapałowicza prezesa PTT, rozbiórka starego i budowa nowego schroniska, schronisko Beskidenverein utw. 1905, zniszczone przez pożar w 1948,

Pieniński Park Narodowy 1921 utworzenie rezerwatu na wzgórzu zamkowym w Czorsztynie, 1924 protokół krakowski – normalizacja granicy polsko- czechosłowackiej i plan tworzenia rezerwatów przyrody w pasie przygranicznym, utworzenie parku narodowego, Białowieski PN 12.08, wcześniej od 1921 jako rezerwat ścisły, utworzenie słowackiego rezerwatu przyrody w Pieninach, 1954 odnowienie PPN po wojnie, 1996 poszerzenie granic PPN, Pow. 23 tys. ha, Symbol – Trzy Korony,

Gorczański Park Narodowy 1927 utworzono rezerwat im. W. Orkana w dobrach hr. Ludwika Wodzickiego, 120 ha, powiększony w latach 30-tych do 200 ha, 1935 rezerwat „Modrzewie” na pd. stokach Lubania, 1964 reaktywowano rezerwat „Turbacz” im. Orkana pow. 319 ha, 1948 w Łopusznej – rezerwat gorczańska ostoja żubra, zlikwidowany po epidemii pryszczycy, 1970 rezerwat Dolina Łopusznej, pow. 112 ha, powiększony do 185 ha w 1979, 1979 utworzenie rezerwatu Gorce o pow ha i połączenie go z istniejącymi Dolina Łopusznej i Turbacz w jeden o pow ha, 1981 utworzenie GPN o pow ha, symbol salamandra plamista,

Magurski Park Narodowy Pierwsze plany objęcia ochroną centralnej części Beskidu Niskiego powstały w 1975 r. Plany utowrzenia parku narodowego przedstawiano kilkakrotnie w 1983 i 1987, w 1991 rozpoczęto proces legislacyjny tworzenia PN, Powołany w 1994,1995 rozpoczęcie działalności, Pow ha Symbol orlik krzykliwy

Bieszczadzki Park Narodowy W latach 50-tych połoniny znajdowały się pod zarządem TPN, 1973 utowrzenie PN o pow ha obejmował gniazdo Tarnicy, Krzemienia i Halicza i Caryńską, Poszerzenia PN 1989,1991, 1996, 1999, Obecnie ha, Symbol Ryś

Parki Krajobrazowe (122) wielkoobszarowa forma ochrony przyrody tworzona ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe oraz krajobrazowe w celu ich zachowania i popularyzacji w warunkach zrównoważonego rozwoju, Park krajobrazowy tworzony jest w drodze uchwały sejmiku województwa, Najstarszy Suwalski PK 1976 r. Największy PK Dolina Baryczy ha

Parki Krajobrazowe w Beskidach i na Pogórzu: Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego (utw pow ha), Park Krajobrazowy Beskidu Małego (utw pow ha), Żywiecki Park Krajobrazowy (utw pow ha), Wiśnicko – Lipnicki Park Krajobrazowy (utw pow ha), Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy (utw pow ha), Park Krajobrazowy Pasma Brzanki (utw pow ha), Popradzki Park Krajobrazowy (utw pow ha), Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy (utw pow ha), Jaśliski Park Krajobrazowy (utw pow ha), Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy (utw pow ha) Park Krajobrazowy Gór Słonnych (utw pow ha), Park Krajobrazowy Doliny Sanu (utw pow ha), Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego (utw pow ha)

Rezerwaty Przyrody (1481) obszarowa forma ochrony przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi, Rezerwat ustanawiany jest na mocy zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska,

Rodzaje rezerwatów przyrody: Leśne, Torfowiskowe, Faunistyczne, Krajobrazowe, Przyrody Nieożywionej, Wodne, Stepowe, Słonoroślowe,

Rezerwaty Przyrody w Beskidach i na Pogórzu: ŚLĄSKIE: Barania Góra - krajobrazowy, utw. 1953, Butorza (grupa Wlk. Raczy) - leśny, utw. 1961, Czantoria – leśny, utw. 1996, Dolina Łańskiego Potoku – Grodziec, Pogórze Śląskie, leśny, utw. 1988, Dziobaki – Soblówka na stokach Majcherowej, leśny, utw. 1995, Gawroniec – Świnna, leśny, utw. 1995, Grapa – Żywiec, leśny, utw. 1996, Jaworzyna – BB Wapienica, leśny, utw. 2003, Kopce – Marklowice k/Cieszyna, leśny, utw. 1953, Kuźnie – Twardorzeczka, przyrody nieożywionej, utw. 1996, Lipowska – torfowiskowy, utw. 2008, Madohora – leśny, utw. 1960, Mokrzyk – Grodziec, leśny, utw. 1996, Muńcoł – florystyczny, 1998, Oszast – leśny, utw. 1971, Pilsko – leśny, utw. 1971, Pod Rysianką – leśny, utw. 1970, Romanka – leśny, utw. 1963, Stok Szyndzielni – leśny, utw. 1953, Szeroka – Kocierz, leśny, utw. 1971, Śrubita – leśny, utw. 1958, Wisła – faunistyczny, utw. 1959, Zadni Gaj – Goleszów, leśny, utw. 1957, Zasolnica – leśny, utw. 1973,

Rezerwaty Przyrody w Beskidach i na Pogórzu: MAŁOPOLSKIE: Baniska – Roztoka Ryterska, leśny, utw. 1922, Barnowiec – leśny, utw. 1924, Bembeńskie – Podwilk, leśny, wodny i florystyczny, utw. 2001, Biała Woda – krajobrazowy, przyrody nieożywionej, utw. 1963, Białowodzka Góra n/D – Łososina Dln. leśny, utw. 1961, Bór na Czerwonem – torfowiskowy, utw. 1925, Bukowiec – Iwkowa, florystyczny, utw. 1959, Cieszynianka – florystyczny, utw. 1969, Cisy w Mogilnie – leśny, Korzenna, utw. 1963, Diable Skały – Korzenna, przyrody nieożywionej, utw. 1953, Groty Kryształowe – Kopalnia Wieliczka, przyrody nieożywionej, utw. 2000, Hajnik – Góry Leluchowskie, leśny, utw. 1974, Jelenia Góra – Szymbark, florystyczny, utw. 1984, Kamień Grzyb – Łomna, przyrody nieożywionej, utw. 1962, Kamionna – leśny, utw. 1997, Kłodne n/D – krajobrazowy, utw. 1964, Kornuty – Magura Wątowska, przyrody nieożywionej, utw. 1953, Kostrza – leśny, 2001, Kozie Kąty – Skawina, leśny, utw. 1989, Las Gościbia – Harbutowice, leśny, utw. 2001, Las Lipowy Obrożyska – Muszyna, leśny, utw. 1957, Lembarczek – Wierchomla Mł. leśny, utw. 1985, Luboń Wlk. – przyrody nieożywionej, utw. 1970, Łabowiec – leśny, utw. 1957, Modrzewie – Kluszkowce, leśny, utw. 1959, Mogielica – faunistyczny, utw. 2011, Na Policy – leśny, utw. 1998, Na Policy im. Z. Klemensiewicza – krajobrazowy, utw. 1972, Nad Kotelniczym Potokiem – Szczawnica, leśny, utw. 1959, Niebieska Dolina – Łapsze Niżne, leśny, utw. 1963, Okopy Konfederackie – florystyczny, utw. 1963, Panieńska Góra – Wojnicz, florystyczny, utw. 2003, Przełom Białki pod Krempachami – krajobrazowy, utw. 1959, Pusta Wielka – Tylmanowa, leśny, utw. 1963, Skałka Rogoźnicka – przyrody nieożywionej, utw. 1961, Skamieniałe Miasto – przyrody nieożywionej, utw. 1931, Styr – Bieśnik, leśno-krajobrazowy, utw. 1998, Śnieżnica – leśny, utw. 1968, Uhryń – Łabowa, leśny, utw. 1927, Wąwóz Homole – krajobrazowo-przyrody nieożywionej, utw. 1963, Wierchomla – leśny, utw. 1963, Wysokie Skałki – leśno-krajobrazowy, utw. 1961, Zamczysko nad Rabą – leśno-krajobrazowy, utw. 1960, Zaskalskie-Bodnarówka – leśno-krajobrazowy, utw. 1961, Żebracze – Muszyna, leśny, utw. 1995,

Rezerwaty Przyrody w Beskidach i na Pogórzu: PODKARPACKIE: Bobry w Uhercach – leśno-faunistyczny, utw. 1994, Broduszurki – Dubiecko, torfowiskowy, utw. 1996, Brzoza Czarna w Reczpolu – florystyczny, utw. 1970, Buczyna w Wańkowej – leśny, utw. 2000, Bukowica – leśny, utw. 1996, Chwaniów – Ustrzyki Dln. leśny, utw. 1996, Cisy na Górze Jawor – Baligród, florystyczny, utw. 1957, Cisy w Malinówce – Haczów, florystyczny, utw. 1958, Cisy w Nowej Wsi – Dukla, florystyczny, utw. 1958, Cisy w Serednicy – Olszanica, florystyczny, utw. 2002, Dyrbek – Lesko, leśny, utw. 1996, Golesz – Kołaczyce, przyrody-nieożywionej, utw. 2000, Gołoborze – Baligród, przyrody-nieożywionej, utw. 1969, Góra Chełm – Frysztak, leśny, utw. 1996, Góra Sobień – Lesko, leśny, utw. 1971, Grąd w Średniej Wsi – Lesko, leśny, utw. 2003, Herby – Frysztak, przyrody nieożywionej, utw. 1999, Hulskie im. Stefana Myczkowskiego – Lutowiska, leśny, 1983 Husówka – Kańczuga, florystyczny, utw. 1995, Igiełki – Dukla, florystyczny, utw. 1989, Jamy – Przemyśl, florystyczny, utw. 1995, Kalwaria Pacławska – krajobrazowy, utw. 2001, Kamera – Brzostek, florystyczny, utw. 1995, Kamień nad Jaśliskami – krajobrazowy, utw. 2000,

rezerwat przyrody Kołacznia (florystyczny) rezerwat przyrody Końskie Błota (torfowiskowy) rezerwat przyrody Kopystanka (krajobrazowy) rezerwat przyrody Koziniec (krajobrazowy) rezerwat przyrody Kretówki (florystyczny) rezerwat przyrody Krępak (leśny) rezerwat przyrody Krywe (krajobrazowy) rezerwat przyrody Las Klasztorny (leśny) rezerwat przyrody Leoncina (florystyczny) rezerwat przyrody Lisia Góra (leśny) rezerwat przyrody Liwocz (leśny) rezerwat przyrody Lupa (leśny) rezerwat przyrody Łęka (leśny) rezerwat przyrody Łysa Góra (leśny) rezerwat przyrody Minokąt (leśny) rezerwat przyrody Moczary (florystyczny) rezerwat przyrody Modrzyna (florystyczny) rezerwat przyrody Mójka (leśny) rezerwat przyrody Na Opalonym (leśny) rezerwat przyrody Na Oratyku (leśny) rezerwat przyrody Nad Jeziorem Myczkowieckim (krajobrazowy) rezerwat przyrody Nad Trzciańcem (leśny) rezerwat przyrody Olsza kosa w Stężnicy (florystyczny) rezerwat przyrody Olszyna Łęgowa w Kalnicy (leśny) rezerwat przyrody Pateraki (leśny) rezerwat przyrody Pniów (wodny) rezerwat przyrody Polanki (leśny) rezerwat przyrody Prządki (przyrody nieożywionej) rezerwat przyrody Przełom Hołubli (leśny) rezerwat przyrody Przełom Jasiołki (leśny)

rezerwat przyrody Przełom Osławy pod Duszatynem (krajobrazowy) rezerwat przyrody Przełom Osławy pod Mokrem (krajobrazowy) rezerwat przyrody Przełom Sanu pod Grodziskiem (krajobrazowy) rezerwat przyrody Reberce (leśny) rezerwat przyrody Rezerwat Tysiąclecia na Cergowej Górze (leśny) rezerwat przyrody Sine Wiry (krajobrazowy) rezerwat przyrody Skarpa Jaksmanicka (faunistyczny) rezerwat przyrody Słotwina (florystyczny) rezerwat przyrody Sołokija (florystyczny) rezerwat przyrody Starzawa (leśny) rezerwat przyrody Suchy Łuk (torfowiskowy) rezerwat przyrody Szachownica kostkowata w Stubnie (florystyczny) rezerwat przyrody Szachownica w Krównikach (florystyczny) rezerwat przyrody Szwajcaria Ropczycka (przyrody nieożywionej) rezerwat przyrody Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku (florystyczny) rezerwat przyrody Torfy (florystyczny) rezerwat przyrody Turnica (leśny) rezerwat przyrody Wadernik (florystyczny) rezerwat przyrody Wielki Las (leśny) rezerwat przyrody Wilcze (leśny) rezerwat przyrody Winna Góra (florystyczny) rezerwat przyrody Wisła pod Zawichostem (faunistyczny) rezerwat przyrody Woronikówka (florystyczny) rezerwat przyrody Wydrze (leśny) rezerwat przyrody Zabłocie (faunistyczny) rezerwat przyrody Zakole (torfowiskowy) rezerwat przyrody Zmysłówka (florystyczny) rezerwat przyrody Zwiezło (przyrody nieożywionej) rezerwat przyrody Źródliska Jasiołki (krajobrazowy) rezerwat przyrody Źródła Tanwi (torfowiskowy)

Obszary Chronionego Krajobrazu zajmują różnej wielkości tereny, zwykle rozległe, obejmujące pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska, tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych Tworzone są na podstawie uchwały Sejmiku Województwa w konsultacji z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, likwidacji lub zmiany granic OCHK może dokonać rada gminy, W Polsce jest 386 OCHK, najwięcej w woj. mazowieckim i warmińsko-mazurskim,

OCHK w Beskidach i na Pogórzu MAŁOPOLSKIE: OCHK Pogórza Ciężkowickiego, pow. 66 tys. ha, rozciąga się pomiędzy dolinami Dunajca i Wisłoki, Południowomałopolski OCHK, 364 tys. ha, obejmuje wschodnią część powiatu suskiego (Bystra-Sidzina, Jordanów), gminę Lubień w pow. myślenickim, większość gmin powiatu limanowskiego, nowotarskiego, nowosądeckiego, gorlickiego oraz gminy Biały Dunajec, Kościelisko, Poronin, Bukowina Tatrzańska w powiecie tatrzańskim (bez Tatr i Zakopanego), OCHK Pogórza Wiśnickiego 45 tys. ha obejmuje większą część Pogórza Wiśnickiego i Wielickiego,

OCHK w Beskidach i na Pogórzu PODKARPACKIE: Wschodniobeskidzki OCHK, pow. 259 tys. ha, stanowi otulinę dla Bieszczadzkiego Parku Narodowego, Parków Krajobrazowych: Pogórza Przemyskiego, Ciśniańsko-Wetlińskiego, Gór Słonnych i Doliny Sanu, obejmuje gminy: Brzozów, Dydnia, Nozdrzec, Baligród, Lesko, Olszanica, Solina, Komańcza, Sanok, Zagórz, Czarna, Lutowiska, Ustrzyki Dolne oraz miasta Ustrzyki Dolne OCHK Beskidu Niskiego, pow. 82 tys. ha, stanowi otulinę dla Magurskiego PN i Jaśliskiego PK, obejmuje gminy: Dębowiec, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Dukla, Rymanów, Iwonicz-Zdrój, Miejsce Piastowe, Besko, Bukowsko, Komańcza, Sanok, Zagórz i Zarszyn, Czarnorzecki OCHK, pow. 10 tys. ha, stanowi otulinę dla Czarnorzecko- Strzyżowskiego PK, obejmuje gminy: Brzozów, Domaradz, Haczów, Jasienica Rosielna, Korczyna i Wojaszówka, Strzyżowsko-Sędziszowski OCHK, pow. 14 tys. ha, Pogórze Strzyżowskie, obejmuje gminy: Iwierzyce, Sędziszów Małopolski, Wielopole Skrzyńskie, Boguchwała, Czudec i Strzyżów, Hyźnieńsko-Gwoźnicki OCHK, pow. 24 tys. ha, południowo-zachodnia część Pogórza Dynowskiego, obejmuje gminy: Łańcut, Markowa, Błażowa, Chmielnik, Hyżne, Lubenia, Tyczyn i Niebylec, Przemysko-Dynowski OCHK, pow. 47 tys. ha, stanowi północną otulinę PK Pogórza Przemyskiego, obejmuje gminy: Pruchnik, Rokietnica, Roźwienica, Bircza, Dubiecko, Fredropol, Krasiczyn, Krzywcza, Przemyśl, Żurawica, Jawornik Polski i Dynów,

Obszary Natura 2000 program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa). Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy, W Polsce w 2013 r. było 845 obszarów ochrony siedlisk i 144 obszarów specjalnej ochrony ptaków, Powołuje je na podstawie Dyrektyw UE Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska oraz Regionalni Dyrektorzy Ochrony Środowiska w każdym z 16 województw, Rada Gminy opiniuje projekt powołania obszaru Natura 2000,

Obszary Natura 2000 w Beskidach i na Pogórzu Śląskie: Beskid Mały, Beskid Śląski, Dolina Górnej Wisły, Kościół w Górkach Wielkich, Kościół w Radziechowach, Beskid Żywiecki, Górna Soła z Koszarawą, Dolna Soła, Grapa,

Obszary Natura 2000 w Beskidach i na Pogórzu Małopolskie: Cedron, Babia Góra, Górna Skawa, Na Policy, Pasmo Policy, Dolina Białki, Polana Biały Potok u wylotu Dol. Lejowej, Tatry, Czarna Orawa, Gorce, Górny Czarny Dunajec, Górny Dunajec, Małe Pieniny, Ochotnica, Niedzica, Kościół w Węglówce, Las nad Głogoczowem, Raba z Mszanką, Lubogoszcz, Beskid Wyspowy, Luboń Wielki, Łąki koło Kasiny Wielkiej, Łososina, Ostoja Gorczańska, Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego, Środkowy Dunajec z Dopływami, Beskid Niski, Biała Tarnowska, Krynica, Łabowa, Nawojowa, Beskid Sądecki, Ostoje Nietoperzy okolic Bukowca, Liwocz, Pasmo Brzanki, Bednarka, Górna Ropa, Ostoja Magurska, Ostoje nietoperzy powiatu gorlickiego, Radocyna, Wisłoka z dopływami, Źródliska Wisłoki,

Obszary Natura 2000 w Beskidach i na Pogórzu Podkarpackie: Bieszczady, Góry Słonne, Pogórze Przemyskie, Moczary, Dylągowa Dynowska, Kościół w Dydni, Ostoja Czarnorzecka, San, Wisłok Środkowy z dopływami, Las nad Braciejową, Wisłoka, Golesz k/Jasła, Józefów – Wola Dębowiecka, Kościół w Skalniku, Las Niegłowicki, Łąki nad Młynówką, Łysa Góra, Jasiołka, Kościół w Równem, Ladzin, Łąki nad Wojkówką, Łąki w Kombroni, Ostoja Jaśliska Dorzecze Górnego Sanu, Nad Husowem – Pogórze Dynowskie, Fort Salis Soglio, Ostoja Przemyska, Jaćmierz, Kościół w Nowosielcach, Las Hrabieński, Patria nad Odrzechową, Klonówka

Użytki ekologiczne Istotnym powodem tworzenia użytków ekologicznych jest potrzeba objęcia ochroną niewielkich powierzchniowo obiektów, ale cennych pod względem przyrodniczym. Nie mogły one być objęte ochroną rezerwatową ze względu na niewielką powierzchnię i zazwyczaj mniejszą rangę ich walorów przyrodniczych, Użytek ekologiczny ustanawia rada gminy w uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, Użytkami ekologicznymi są naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania W Polsce w 2012 r. było 7032 użytków ekologicznych,

Przykłady użytków ekologicznych w Beskidach i na Pogórzu Beskid Śląski: Łąki na Kopcach, Łąki nad Puńcówką k/Cieszyna, Góra Tuł w Goleszowie, Beskid Żywiecki: stawek w Złatnej, gm. Ujsoły, Hala Kamieniańska i Miziowa, Beskid Makowski: Mokradło Śródleśne pod Uklejną, Polana Sucha, Beskid Niski: Mokra Łąka w Czarnem, Pogórze Wielickie: Las i stawy na Grabówkach, Staw w Rajsku, Pieniny: Sztolnie na Górze Jarmuta, Pogórze Spisko-Gubałowskie: stanowisko ślimaka poczwarówki górskiej – Łapsze Niżne, Beskid Sądecki: Stary Kamieniołom w Roztoce Wlk., Park ekologiczny w Rytrze, łąska ostrożeniowa w Rytrze, Bunior – Wierchomla Wlk. Bieszczady: Torfowiska niskie w dolinie górnego Sanu,

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne, wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości przyrodniczych, kulturowych i estetycznych. Działalność na terenach objętych tą formą ochrony uwarunkowana jest opracowaniem dla nich planu zagospodarowania przestrzennego, który uwzględni postulaty przyrodników i historyków, W Polsce 324 (2011), Powstają w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały rady gminy po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska,

Przykłady Zespołów Przyrodniczo-Krajobrazowych w Beskidach i na Pogórzu Śląskie: Dolina Wapienicy, Sarni Stok, Cygański Las, Bluszcze na Górze Zamkowej w Cieszynie, Góra Bucze w Brennej, Małopolskie: wyspa Grodzisko na Jeziorze Rożnowskim, Lubinka – Pogórze Rożnowskie, Kokocz-Ryglice Pogórze Ciężkowickie, Podkarpackie: cmentarz w Ruskiem, Młyn w Dwerniku, Krywe, Smolnik, Cmentarz w Stuposianach, Cerkiew i młyn w Hulskiem,

Stanowiska dokumentacyjne niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych, W Polsce 161 najwięcej w woj. małopolskim 80, śląskim 7, podkarpackim 28, Powstają w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały rady gminy po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska,

Przykłady stanowisk dokumentacyjnych w Beskidach i na Pogórzu Śląskie: odkrywka Cieszynitów w Cieszynie, Jaskinia Miecharska w Wiśle, Małopolskie: Kopalnia Soli Wieliczka – 40 stanowisk, Kamieniołom Tursko – Pogórze Ciężkowickie, odsłonięcie geologiczne w Harbutowicach, potok Rzyczanka (Rzyki, Andrychów), Kopalnia Soli w Bochni – 27 stanowisk, Podkarpackie: osuwisko w Woli Postołowej, sztolnie w Czarnorzekach, osuwisko Czerwona Glinka w Międzybrodziu k/Sanoka, odsłonięcie fliszu w Bandrowie, skarpa w Międzybrodziu, wodospad w Cisowej,

Pomniki Przyrody: prawnie chroniony twór przyrody, szczególnie cenny ze względów naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych, Ustanawia go rada gminy na wniosek, W Polsce w 2012 r. było pomników przyrody, Śląskie: 1476, Małopolskie: 2244, Podkarpackie:1388

Źródła: Ewidencja form ochrony przyrody: Śląskie: rejestry-publicznehttp://bip.katowice.rdos.gov.pl/inne- rejestry-publiczne Małopolskie: przyrodyhttp://krakow.rdos.gov.pl/formy-ochrony- przyrody Podkarpackie: przyrody