Modele zachowań wyborczych Analiza motywów zachowań wyborczych

Wyborca jako element systemu politycznego (wyborczego) Wejścia do systemu - uwarunkowania, bodźce Wyjścia z systemu - zachowanie wyborcze Wyborca Konstytucja, Ordynacja wyborcza Wiedza Emocje Wartości Potrzeby Decyzja wyborcza Programy Udział w głosowaniu Absencja wyborcza Oddanie nieważnego głosu Wizerunki Informacja i agitacja Przetwarzanie

Kluczowe zmienne wpływające na decyzje wyborcze zmienne socjologiczne – paradygmat (wzór) socjalno-strukturalny zmienne psychologiczne – paradygmat identyfikacji partyjnej zmienne ekonomiczne – teoria racjonalnego wyboru

Podejście socjologiczne Status społeczny wyborcy – klasa, warstwa, zawód, pozycja ekonomiczna, styl życia Identyfikacja ze społeczną grupą przynależności (wspólnotą – rodzinną, lokalną, etniczną, religijną, interesu) Zmienne demograficzne – wiek, płeć, miejsce zamieszkania Nie wyjaśnia zmian preferencji

Polski wymiar podejścia socjologicznego (wybory 2007) Wykształcenie a preferencje partyjne: Wyższe – 52 proc. PO, 24 PiS, 11 LiD, 6 PSL Podstawowe – PO 25; PiS 44; LiD 10; PSL 11; Miejsce zamieszkania Miasta powyżej 200 tys. – PO 51; PiS 27; LiD 13, PSL 3; Wieś – PO 28; PiS 38; LiD 10; PSL 17; „Gazeta Wyborcza”, 22.10.2007, s. 2.

Polski wymiar podejścia socjologicznego Wiek 18-24 lata – PO 53; PiS 23; LiD 10; PSL 6; Powyżej 60 lat – PO 27; PiS 42; LiD 17; PSL 7; Płeć Kobiety – PO 43; PiS 32; LiD 12; PSL 8; Mężczyźni – PO 39; PiS 32; LiD 13; PSL 9;

Podejście psychologii społecznej Identyfikacja partyjna Pozytywne ustosunkowanie się emocjonalne wobec działań kandydata i partii filtr w odbieraniu określonych informacji Warunkowanie sposobu interpretowania wydarzeń i problemów Trwałość postaw i mała podatność na zmiany (żelazny elektorat) Socjalizacja polityczna System wartości, poczucie alienacji politycznej, satysfakcja z życia, poziom lęku Krytyka – poparcie mechaniczne

Podejście ekonomiczne Teoria racjonalnego wyboru Podejście problemowe Głosowanie retrospektywne Zachowanie wyborców jest racjonalne, głosując wyborca dokonuje celowego, świadomego wyboru – udziela poparcia kandydatowi lub partii, która przyniesie mu najwięcej korzyści.

Teoria racjonalnego wyboru A. Downsa 1957 r. Decyzję podejmują wyłącznie jednostki (samodzielnie) Jednostki są egoistyczne i racjonalne (kalkulacje osobistych interesów i potrzeb; potrafią uszeregować alternatywy - maksymalizacja użyteczności wyboru) Preferencje jednostek są kompletne i stabilne Racjonalność metodologiczna – jednostki posiadają wiedzę na temat dostępnych możliwości oraz konsekwencji pojęcia określonych decyzji

Głosowanie problemowe Konkretne rozwiązania problemów Specjalizacja partii Ostre spory Polaryzacja wyborców Najlepsza strategia – ogólny przekaz (cel), brak konkretyzacji sposobów rozwiązań

Głosowanie retrospektywne Podsumowanie kadencji – osiągnięcia i błędy Głosowanie oparte na portfelu Głosowanie zorientowane społecznie (socjotropiczne) - ogólny stan gospodarki narodowej - stan poszczególnych dziedzin życia społecznego i gospodarczego (np. ochrona zdrowia)

Krytyka teorii racjonalnego wyboru Założenie, że wyborca jest wszechstronnie poinformowany – odebrał wszystkie informacje, zapamiętał je i wyciągnął logiczne wnioski – utopijne Wyborcy posługują się heurystykami – skrótami poznawczymi

Heurystyki polityczne Lubienia – ustosunkowanie afektywne do grup politycznych; partii lubianej przypisuje się poglądy zbliżone do własnych Równoważenia – wnioskowanie o trzecim fakcie dwóch znanych Odbierania sygnałów – poleganie na opinii liderów i elit politycznych Zasługiwania – np. kandydat ma duże osiągnięcia w polityce, dlatego zasługuje na głos Dostępności – częściej omawiane w mediach fakty wywierają większy wpływ na ocenę zjawisk politycznych Stereotypowa – kandydatów ocenia się posługując się obiegowymi opiniami.

Marketingowy model zachowań wyborczych (B. Newman) Problemy i kierunki działań politycznych - program wyborczy Emocje – lubię, nie lubię, uczciwość, patriotyzm Wizerunek kandydata - rzeczywiste i wykreowane cechy kandydata; Bieżące wydarzenia – kampania wyborcza Wydarzenia osobiste - nagłośnione w kampanii Wyobrażenia społeczne - zaplecze społeczno-polityczne Problemy epistemiczne - ciekawość poznawcza wyborców

Marketingowy model zachowań wyborczych (B. Newman) Siedmiodomenowy model zachowań wyborczych jest przydatny w praktyce politycznej, ponieważ pozwala kandydatowi dowiedzieć się co i kiedy należy komunikować w swoim przekazie. Domeny wchodzą ze sobą w interakcje Rola mediów Rola emocji (filtry)