Programowanie rozwoju obszarów wiejskich / Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 został opracowywany na podstawie przepisów Unii Europejskiej, w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 oraz aktów delegowanych i wykonawczych Komisji Europejskiej. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, Program jest wkomponowany w całościowy system polityki rozwoju kraju, w szczególności poprzez mechanizm Umowy Partnerstwa. Umowa ta określa strategię wykorzystania środków unijnych na rzecz realizacji wspólnych dla UE celów określonych w unijnej strategii wzrostu „Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” z uwzględnieniem potrzeb rozwojowych danego państwa członkowskiego. Celem głównym PROW 2014 – 2020 jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020, a mianowicie:

1 Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich 2. Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych 3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie 4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa 5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym 6. Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich

Polska zajmuje 312,7 tys. km2, co stanowi ok. 7,1% ogólnej powierzchni krajów Unii Europejskiej (UE). Podzielona jest na 16 województw, 314 powiatów, 66 miast na prawach powiatów oraz gmin. Jednostkami pomocniczymi w gminach są m.in. sołectwa, których jest ponad 40 tysięcy. Liczba ludności w Polsce wynosi 38,5 mln osób, w tym w miastach 23,4 mln, a na obszarach wiejskich 15,1 mln osób. Obszary wiejskie w Polsce stanowią 93,1%, które zamieszkuje 39,2% ludności ogółem. W Polsce od 2014 r. występują dwie kategorie regionów (poziom NUTS 2): woj. mazowieckie jako region, który po raz pierwszy przekroczył poziom 75% poziomu PKB na mieszkańca w relacji do średniej unijnej (art. 59 ust. 3 lit. b. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005); oraz pozostałych 15 województw jako regiony słabiej rozwinięte (poniżej 75% poziomu PKB na mieszkańca w relacji do średniej unijnej - art. 59 ust. 3 lit. a. rozporządzenia 1305/2013).

Zwiększenie liczby konkurencyjnych gospodarstw rolnych (priorytet 2) Cele szczegółowe (cele operacyjne/taktyczne): 1A) Wspieranie innowacyjności, współpracy i rozwoju bazy wiedzy na obszarach wiejskich (Działania (zadania strategiczne): M01 - Transfer wiedzy i działalność informacyjna (Instrumenty: refundacja kosztów lub finansowanie ryczałtowe) (np. Działania (zadania strategiczne) - organizowanie szkoleń dla rolnictwa i leśnictwa, Zadania/Instrumenty – współpraca pomiędzy jednostkami sektora naukowo-badawczego a rolnictwem) M02 / Instrument - Usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem i usługi z zakresu zastępstw M16 / Instrument – Współpraca) (refundacja części kosztów) 1B) Wzmacnianie powiązań między rolnictwem, produkcją żywności i leśnictwem a badaniami i innowacją, w tym do celów ulepszonego zarządzania środowiskiem i lepszych wyników (M16 / Instrument – Współpraca) 1C) Wspieranie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnictwa i leśnictwa (M01 - Transfer wiedzy i działalność informacyjna) 2A) Poprawa wyników gospodarczych wszystkich gospodarstw oraz ułatwianie restrukturyzacji i modernizacji gospodarstw, szczególnie z myślą o zwiększeniu uczestnictwa w rynku i zorientowania na rynek, a także zróżnicowania produkcji rolnej (M01 - Transfer wiedzy i działalność informacyjna M02 / Instrument - Usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem i usługi z zakresu zastępstw M04 - Inwestycje w środki trwałe M06 - Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej M16 - Współpraca) 2B) Ułatwianie wejścia rolników posiadających odpowiednie umiejętności do sektora rolnictwa, a w szczególności wymiany pokoleń (M06 - Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej)

Reorientacja małych gospodarstw w kierunku rolniczym lub pozarolniczym (priorytet 6) 1A) Wspieranie innowacyjności, współpracy i rozwoju bazy wiedzy na obszarach wiejskich (np. Działania (zadania strategiczne) – wspieranie rozwoju obszarów wiejskich poprzez lokalne grupy działań, Instrumenty – środki finansowe na rozwój działalności producenckiej) 1B) Wzmacnianie powiązań między rolnictwem, produkcją żywności i leśnictwem a badaniami i innowacją, w tym do celów ulepszonego zarządzania środowiskiem i lepszych wyników 1C) Wspieranie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnictwa i leśnictwa 2A) Poprawa wyników gospodarczych wszystkich gospodarstw oraz ułatwianie restrukturyzacji i modernizacji gospodarstw, szczególnie z myślą o zwiększeniu uczestnictwa w rynku i zorientowania na rynek, a także zróżnicowania produkcji rolnej 3A) Poprawa konkurencyjności producentów rolnych poprzez lepsze ich zintegrowanie z łańcuchem rolno- spożywczym poprzez systemy jakości, dodawanie wartości do produktów rolnych, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów oraz organizacje międzybranżowe (M01 - Transfer wiedzy i działalność informacyjna M03 - Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych (refundacja kosztów) M04 - Inwestycje w środki trwałe (refundacja kosztów) M07 - Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich M09 - Tworzenie grup i organizacji producentów M16 / Instrument - Współpraca) (wsparcie w formie zryczałtowanej; procentowy ryczałt od wartości przychodów netto grupy lub organizacji producentów ze sprzedaży produktów lub grupy produktów, wytworzonych w gospodarstwach rolnych jej członków, w poszczególnych latach i sprzedanych odbiorcom niebędącym członkami grupy lub organizacji, pomoc przyznawana jest w okresie pierwszych 5 lat funkcjonowania grupy/organizacji od dnia rejestracji/uznania) 6A) Ułatwianie różnicowania działalności, zakładania i rozwoju małych przedsiębiorstw, a także tworzenia miejsc pracy

Zapewnienie trwałości rolnictwa w obliczu zmian klimatu i naturalnych ograniczeń oraz ochrona i poprawa stanu wód gruntowych (priorytet 4) 1A) Wspieranie innowacyjności, współpracy i rozwoju bazy wiedzy na obszarach wiejskich 1C) Wspieranie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnictwa i leśnictwa 3B) Wspieranie zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem w gospodarstwach (M01 - Transfer wiedzy i działalność informacyjna M05 – Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzanie odpowiednich środków zapobiegawczych) (refundacja kosztów) 4A) Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000 i obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, oraz rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej, a także stanu europejskich krajobrazów (M01 - Transfer wiedzy i działalność informacyjna M04 - Inwestycje w środki trwałe M10 - Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne (przyznawane corocznie płatności, przez okres 5-letniego zobowiązania beneficjentom, którzy dobrowolnie przyjmują na siebie zobowiązanie rolnośrodowiskowo-klimatyczne, płatność w całości lub w części rekompensuje utracony dochód i dodatkowo poniesione koszty) M11 - Rolnictwo ekologiczne (płatność na rzecz utrzymania ekologicznych praktyk i metod w rolnictwie) M13 / Instrument - Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami) 4B) Poprawa gospodarki wodnej, w tym nawożenia i stosowania pestycydów (M01 - Transfer wiedzy i działalność informacyjna M04 - Inwestycje w środki trwałe M10 - Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne M11 - Rolnictwo ekologiczne M13 / Instrument - Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami) (płatność ryczałtowa, jednoroczna, do hektara użytków rolnych położonych na obszarach ONW / obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania) 4C) Zapobieganie erozji gleby i poprawa gospodarowania glebą (M01 - Transfer wiedzy i działalność informacyjna M04 - Inwestycje w środki trwałe M10 - Działanie rolno- środowiskowo-klimatyczne M11 - Rolnictwo ekologiczne M13 / Instrument - Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami) 5E) Promowanie ochrony pochłaniaczy dwutlenku węgla oraz pochłaniania dwutlenku węgla w rolnictwie i leśnictwie (M08 - Inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów) (pomoc finansowa w formie zryczałtowanej)

Poprawa zbytu produktów rolnych i wzmocnienie pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym (priorytet 3) 1A) Wspieranie innowacyjności, współpracy i rozwoju bazy wiedzy na obszarach wiejskich 1C) Wspieranie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnictwa i leśnictwa 2A) Poprawa wyników gospodarczych wszystkich gospodarstw oraz ułatwianie restrukturyzacji i modernizacji gospodarstw, szczególnie z myślą o zwiększeniu uczestnictwa w rynku i zorientowania na rynek, a także zróżnicowania produkcji rolnej 3A) Poprawa konkurencyjności producentów rolnych poprzez lepsze ich zintegrowanie z łańcuchem rolno-spożywczym poprzez systemy jakości, dodawanie wartości do produktów rolnych, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów oraz organizacje międzybranżowe

Poprawa jakości produktów rolnych i żywnościowych (priorytet 3) 1A) Wspieranie innowacyjności, współpracy i rozwoju bazy wiedzy na obszarach wiejskich 1B) Wzmacnianie powiązań między rolnictwem, produkcją żywności i leśnictwem a badaniami i innowacją, w tym do celów ulepszonego zarządzania środowiskiem i lepszych wyników 1C) Wspieranie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnictwa i leśnictwa 2A) Poprawa wyników gospodarczych wszystkich gospodarstw oraz ułatwianie restrukturyzacji i modernizacji gospodarstw, szczególnie z myślą o zwiększeniu uczestnictwa w rynku i zorientowania na rynek, a także zróżnicowania produkcji rolnej 3A) Poprawa konkurencyjności producentów rolnych poprzez lepsze ich zintegrowanie z łańcuchem rolno-spożywczym poprzez systemy jakości, dodawanie wartości do produktów rolnych, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów oraz organizacje międzybranżowe

Odtwarzanie i zachowanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach NATURA 2000 i obszarach o utrudnieniach naturalnych (priorytet 4 i 5) 4A) Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000 i obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, oraz rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej, a także stanu europejskich krajobrazów 4B) Poprawa gospodarki wodnej, w tym nawożenia i stosowania pestycydów 4C) Zapobieganie erozji gleby i poprawa gospodarowania glebą 5E) Promowanie ochrony pochłaniaczy dwutlenku węgla oraz pochłaniania dwutlenku węgla w rolnictwie i leśnictwie

Promowanie zrównoważonych metod gospodarowania: rolnictwo zrównoważone i rolnictwo ekologiczne (priorytet 4 i 5) 4A) Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000 i obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, oraz rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej, a także stanu europejskich krajobrazów 4B) Poprawa gospodarki wodnej, w tym nawożenia i stosowania pestycydów 4C) Zapobieganie erozji gleby i poprawa gospodarowania glebą

Zachowanie zasobów genetycznych roślin uprawnych oraz zwierząt gospodarskich (priorytet 4) 1A) Wspieranie innowacyjności, współpracy i rozwoju bazy wiedzy na obszarach wiejskich 1C) Wspieranie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnictwa i leśnictwa 4A) Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000 i obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, oraz rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej, a także stanu europejskich krajobrazów

Tworzenie możliwości zatrudnienia poza rolnictwem bez zmiany miejsca zamieszkania (priorytet 6) 6A) Ułatwianie różnicowania działalności, zakładania i rozwoju małych przedsiębiorstw, a także tworzenia miejsc pracy 6B) Wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich (M06 - Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej) (pomoc w formie wypłacanej premii w dwóch ratach: pierwsza rata w wysokości 80% kwoty pomocy, druga rata w wysokości 20% kwoty pomocy)

Rozwój infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach wiejskich (priorytet 6) 6B) Wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich (M07 - Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich (refundacja kosztów) M19 – Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER (RLKS – rozwój lokalny kierowany przez społeczność)) (refundacja kosztów lub płatność zryczałtowana)

Aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich i wykorzystanie potencjałów endogenicznych na rzecz rozwoju lokalnego ( priorytet 6) 6B) Wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich

Wzrost innowacyjności, unowocześnienie sektora rolno-spożywczego oraz podniesienie poziomu wiedzy producentów rolnych (priorytet 1) 1A) Wspieranie innowacyjności, współpracy i rozwoju bazy wiedzy na obszarach wiejskich 1B) Wzmacnianie powiązań między rolnictwem, produkcją żywności i leśnictwem a badaniami i innowacją, w tym do celów ulepszonego zarządzania środowiskiem i lepszych wyników 1C) Wspieranie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnictwa i leśnictwa 2A) Poprawa wyników gospodarczych wszystkich gospodarstw oraz ułatwianie restrukturyzacji i modernizacji gospodarstw, szczególnie z myślą o zwiększeniu uczestnictwa w rynku i zorientowania na rynek, a także zróżnicowania produkcji rolnej 3A) Poprawa konkurencyjności producentów rolnych poprzez lepsze ich zintegrowanie z łańcuchem rolno-spożywczym poprzez systemy jakości, dodawanie wartości do produktów rolnych, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów oraz organizacje międzybranżowe 3B) Wspieranie zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem w gospodarstwach 4A) Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000 i obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, oraz rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej, a także stanu europejskich krajobrazów 4B) Poprawa gospodarki wodnej, w tym nawożenia i stosowania pestycydów 4C) Zapobieganie erozji gleby i poprawa gospodarowania glebą