ELEMENTY TERAPII ZAJĘCIOWEJ W EDUKACJI DZIECI NEPEŁNOSPRAWNYCH Warsztaty terapii zajęciowej Anetta Wróblewska Grażyna Drabińska

pielęgnowanie opieka nad kimś troska o kogoś leczenie Co to jest terapia? suma oddziaływań podnoszących poziom funkcjonowania dziecka lub osoby dorosłej TERAPIA ZAJĘCIOWA

TERAPEUTA ZAJĘCIOWY Odgrywa ważną rolę w procesie rehabilitacji oraz edukacji swojego podopiecznego. Wykorzystując barwę, dźwięk i ruch kształtuje w pacjencie pozytywne postawy, wyucza go nowych umiejętności i usprawnia zaburzone sfery.

Cele terapii rozwijanie zainteresowań dzieci, twórczych uzdolnień młodzieży i dorosłych pogłębianie i uzupełnianie nauki szkolnej wzbogacanie rozwoju dzieci nowymi doświadczeniami wyposażanie w dodatkowe umiejętności i sprawności rozwijanie aktywności społecznej i samodzielności dzieci i młodzieży stwarzanie sprzyjających warunków do życia w grupie społecznej -usprawnianie funkcji psychicznych i fizycznych stwarzanie odpowiedniej atmosfery wzbudzającej poczucie bezpieczeństwa i zaufania

Kto może uczestniczyć w terapii zajęciowej? dzieci i młodzież niepełnosprawna fizycznie lub umysłowo Uczniowie w normie intelektualnej, ale z różnymi deficytami, z zaburzeniami w zachowaniu, z problemami zdrowotnymi, dzieci niedostosowane społecznie, z rodzin rozbitych czy alkoholowych samotni dorośli spędzający życie w domach opieki społecznej

Gdzie terapia może się odbywać? Ośrodki Wczesnej Interwencji dla dzieci do 5 roku życia szkoły, ośrodki dla osób niepełnosprawnych, szkoły przysposabiające do zawodu, internaty, świetlice socjoterapeutyczne domy opieki społecznej, szpitale, sanatoria warsztaty terapii zajęciowej, biblioteki

formy pracy, czyli sposób organizacji zajęć terapeutycznych grupowa uczestnicy terapii podzieleni na grupy 2-6 osobowe wykonują określone zadanie indywidualna pacjent wykonuje zadania specjalnie dla niego przygotowane zbiorowa wszyscy uczestnicy wykonują jednocześnie tę samą pracę, chociaż pracują we właściwym dla siebie tempie

Rodzaje terapii zajęciowej Ergoterapia terapia pracą, terapia poprzez zajęcia manualne Socjoterapia terapia zaburzeń zachowania i zaburzeń emocjonalnych Arteterapia bierny lub czynny kontakt ze sztuką Kynoterapia terapia z udziałem konia lub psa

Metody ergoterapii dziewiarstwo hafciarstwo tkactwo krawiectwo wikliniarstwo kaletnictwo metaloplastyka garncarstwo ceramika stolarstwo ogrodnictwo

Metody socjoterapii terapia przez zabawę terapia ruchem trening umiejętności społecznych Rekreacja

dogoterapia i hipoterapia dzieci z porażeniem mózgowym, z zepołem Downa, z epilepsją osoby niesłyszące, niewidome nieakceptowane zaburzone, agresywne emocjonalnie, po traumatycznych przeżyciach kształtowanie sprawności ruchowej rozwój percepcji wzrokowej oddziaływanie na zmysły pokonywanie barier psychologicznych rekompensata kontaktów dziecka z rówieśnikami

Ćwiczenia terapeutyczne z udziałem psa głaskanie- likwidacja przykurczów dłoni karmienie, przytulanie, czesanie naśladowanie psa- siadanie, leżenie, czołganie przeciąganie liny z psem przechodzenie pod zwierzęciem

Metody arteterapii rysunek malarstwo grafika rzeźba zdobnictwo dekoratorstwo terapia przez film i teatr muzykoterapia choreoterapia sztuki użytkowe biblioterapia

PROGRAMY AKTYWNOŚCI W TERAPII ZAJĘCIOWEJ KNILL program przeznaczony do pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi upośledzonymi umysłowo i fizycznie Podczas pracy metodą Knill'a rozwija się przede wszystkim kontakt społeczny oraz świadomość ciała uczestnika terapii Terapeuta stymuluje dziecko lub dorosłego poprzez szereg ćwiczeń i bliski kontakt z podopiecznym

Przykłady oddziaływań w terapii Knill’ów Głaskanie policzków, brzucha i ud Ruchy stóp (palców) i nóg Przewracanie się (padanie) Obracanie się z pleców na brzuch, z brzucha na plecy Czołganie się na brzuchu Raczkowanie Klęczenie i spacerowanie na kolanach Upadanie z pozycji klęczącej Odpychanie i przyciąganie Relaksacja

Poranny Krąg stymulacja polisensoryczna według pór roku dla dzieci niepełnosprawnych w stopniu głębokim

1.Zapalenie lampki zapachowej (lato- zapach różany, jesień-lawendowy, zima-miętowy, wiosna-cytrynowy). 2. Obejście z lampką kręgu dzieci, wymienienie imion, zwrócenie uwagi na cechy ognia oraz jego zapach. 3. Śpiewanie powitalnej piosenki, w której wymienia się imię każdego dziecka i jednoczesne masowanie dłoni oliwką zapachową (zapach oliwki powinien być taki sam jak lampki zapachowej), piosenką mogą być np. dwukrotnie powtarzane słowa „Witaj... (imię dziecka), jak się masz (imię). Wszyscy cię lubimy (imię), bądź wśród nas”– na melodię „Panie Janie”) 4. Krótkie opowiadanie o danej porze roku, w którym możemy pokazać różne ciekawostki przyrodnicze z nią związane (wiosna-podlewanie zboża w doniczkach, jesień-oglądanie liści i kasztanów, zima-obserwowanie śniegu, 5. Spotkanie z żywiołem (wiosna- rozcieramy dzieciom glinę na dłoniach, najpierw jest mokra, śliska i zimna, a później ciepła, szorstka i krucha; lato- zapalamy świece lub lampion, opowiadamy o ogniu i pokazujemy jego właściwości, na koniec zdmuchujemy lub zalewamy ogień wodą; jesień- wentylatorem rozwiewamy suche liście, poruszamy tkaninami na ścianach i suficie albo zabawkami, rozwiewamy włosy dzieciom; zima-demonstrujemy wodę w stanie ciekłym i stałym, dzieci dotykają lodu, który jest twardy, śliski, zimny i mokry). 6. Demonstracja instrumentu muzycznego (gra nauczyciel i jeśli to możliwe, dzieci; wiosną na bębnie, latem na gongu, jesienią na dzwonach rurowych a zima na dzwonkach i trójkącie). 7. Zakładanie na głowy dzieci kolorowych chust (kolor chusty zgodny z barwą pory roku) – następnie dziecko samo (lub z pomocą) ściąga chustę z głowy). 8. Zaciemnienie sali (szukanie z lampką dzieci, wymawianie ich imion, dziecko w miarę możliwości odpowiada odpowiednią głoską; wiosną – „o”; latem – „i”; jesienią – „e” a zimą – „a”, albo inaczej daje znak, gdzie się znajduje, na przykład przez podniesienie ręki albo nogi). 9. Zapalenie lampy naftowej (w ciemnościach i w świetle nadfioletowym pokazujemy fosforyzujące zabawki, gumy, materiały w odpowiednim kolorze, zimą możemy rozdmuchiwać kawałki białego papieru jako płatki śniegu, przyglądamy się, jakie części garderoby uczniów „świecą”). 10. Zastosowanie bodźców smakowych (podajemy dzieciom jedzenie o odpowiednim smaku, latem- słodką wiśniową konfiturę, jesienią- miód lub krem orzechowy, zimą- miętowe pastylki, wiosną-cytrynę z cukrem; pamiętajmy o higienie i osobnej łyżeczce dla każdego dziecka!). 11. Gaszenie lampki zapachowej.

Zapalenie lampki zapachowej (lato-zapach różany, jesień-lawendowy, zima-miętowy, wiosna-cytrynowy). 2. Obejście z lampką kręgu dzieci, wymienienie imion, zwrócenie uwagi na zapach oraz cechy ognia-ciepły, jasny. 3. Śpiewanie powitalnej piosenki, w której wymienia się imię każdego dziecka, i jednoczesne masowanie dłoni oliwką zapachową (zapach oliwki powinien być taki sam jak lampki zapachowej, piosenką mogą być np. dwukrotnie powtarzające słowa „Witaj... (imię dziecka), jak się masz (imię). Wszyscy cię lubimy (imię), bądź wśród nas (imię)” – na melodię „Panie Janie”). 4. Krótkie opowiadanie o danej porze roku, w którym możemy pokazać różne ciekawostki przyrodnicze z nią związane (wiosna-podlewanie zboża w doniczkach, jesień-oglądanie liści i kasztanów, zima- obserwowanie śniegu, lato-zwrócenie uwagi na wysoką temperaturę; przy demonstracji możemy otwierać okna). 5. Spotkanie z żywiołem (wiosna- rozcieramy dzieciom glinę na dłoniach, najpierw jest mokra, śliska i zimna, a później ciepła, szorstka i krucha; lato- zapalamy świece lub lampion, opowiadamy o ogniu i pokazujemy jego właściwości, na koniec zdmuchujemy ogień; jesień- wentylatorem rozwiewamy suche liście, 8. Zaciemnienie sali (szukanie z lampką dzieci, wymawianie ich imion, dziecko w miarę możliwości odpowiada odpowiednią głoską; wiosną – „o”; latem – „i”; jesienią – „e” a zimą – „a”, albo inaczej daje znak, gdzie się znajduje, na przykład przez podniesienie ręki albo nogi). 9. Zapalenie lampy naftowej (w ciemnościach i w świetle nadfioletowym pokazujemy fosforyzujące zabawki, gumy, materiały w odpowiednim kolorze, zimą możemy rozdmuchiwać kawałki białego papieru jako płatki śniegu, przyglądamy się, jakie części garderoby uczniów „świecą”). 10. Zastosowanie bodźców smakowych (podajemy dzieciom jedzenie o odpowiednim smaku, latem-słodką wiśniową konfiturę, jesienią-miód lub krem orzechowy, zimą-miętowe pastylki, wiosną- cytrynę z cukrem; pamiętajmy o higienie i osobnej łyżeczce dla każdego dziecka!). 11. Gaszenie lampki zapachowej.

poruszamy tkaninami na ścianach i suficie albo zabawkami, rozwiewamy włosy dzieciom; zima-demonstrujemy wodę w stanie ciekłym i stałym, dzieci dotykają lodu, który jest twardy, śliski, zimny i mokry). 6. Demonstracja instrumentu muzycznego (gra nauczyciel i jeśli to możliwe, dzieci; wiosną na bębnie, latem na gongu, jesienią na perkusji lub dzwonach rurowych zima na dzwonkach i trójkącie). 7. Zakładanie na głowy dzieci kolorowych chust (kolor chusty zgodny z barwą pory roku)

8. Zaciemnienie sali (szukanie z lampką dzieci, wymawianie ich imion, 9. Zapalenie lampki imitującej zapach danej pory roku 10. Zastosowanie bodźców smakowych (podajemy dzieciom jedzenie o odpowiednim smaku, latem-słodką wiśniową konfiturę, jesienią-miód lub krem orzechowy, zimą-miętowe pastylki, wiosną- cytrynę z cukrem 11. Gaszenie lampki zapachowej.

PROGRAM RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE ĆWICZENIA OPARTE NA FUNKCJONOWANIU DZIECKA W RELACJI Z DOROSŁYM LUB INNYM DZIECIEM dają możliwość poznania potrzeb i możliwości swojego ciała, wzmacniają kontakt z drugim człowiekiem stymulują rozwój emocjonalny, społeczny poznawczy dziecka

KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA DENNISONA, CZYLI GIMNASTYKA MÓZGU Metoda przydatna w pracy z dziećmi dyslektycznymi oraz posiadającymi wady rozwojowe Pozwala pokonać stres i napięcie Rozwija komunikację z innymi ludźmi Przezwycięża trudności szkolne Sprzyja tworzeniu równowagi w pracy obu półkul mózgowych

Przykłady ćwiczeń ruchy naprzemienne leniwe ósemki dla oczu kołyska rowerek krążenie szyją energetyczne ziewanie luźne skłony zginanie stopy

By wzmocnić wzrok należy wyciągnąć rękę przed siebie, przechylić głowę w bok, kładąc ucho na ramieniu, i całym ciałem "pisać" ósemki- tzw. Słoń Pracę jelit poprawia ruch przypominający taniec kozaka, tzn. dotykanie na przemian prawnym łokciem lewego kolana i lewym prawego - "Kapturek myśliciela" - czyli masowanie małżowiny ucha - poprawia słuch.

terapia ruchem GRY I ZABAWY RUCHOWE ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE terapia przez zabawę ZABAWY MANIPULACYJNE NASZE PRAKTYCZNE DZIAŁANIA NA WARSZTATACH

słuchanie muzyki relaksacyjnej muzykoterapia bajka terapeutyczna biblioterapia ćwiczenia muzyczno- ruchowe tańce integracyjne choreoterapia

Bilbliografia Borecka I., Biblioterapia w edukacji dziecka niepełnosprawnego intelektualnie, Wałbrzych 2003 Konieczna E., Arteterapia w teorii i praktyce, Kraków 2003 Kozaczuk L., Terapia zajęciowa w domach pomocy społecznej, Warszawa 1995 Milanowska K., Terapia zajęciowa, Warszawa 1965 M.Ch. Knill, Programy aktywności. Świadomość Ciała, Kontakt i Komunikacja, Warszawa 1997

R. Trześniowski, Zabawy i gry ruchowe, Warszawa 1995 Konera B., Wierzchowiska –Pedagogika jako nauka, w: Ciechaniewicz W. (red), Pedagogika, Warszawa 2000 Współczesny Słownik Języka Polskiego, Warszawa 2001 A. Makowska, Terapia zajęciowa M. Bogdanowicz „Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne"

D. Koziełło, Taniec i psychoterapia M. Bogdanowicz, Od piosenki do literki M. Molicka, Bajki, które leczą, cz. 1 i 2 A. Korkowska, Muzyka jako element wychowania M. Piszczek, Terapia zabawą – terapia przez sztukę, Warszawa 1997 E. Tomasik, Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej, Warszawa 1994 E. Baum, Terapia zajęciowa, Warszawa 2009 M. Wójtowicz, Scenariusze zajęć bilblioterapeutycznych, Gdańsk, 2010