prof. dr hab. Agnieszka Sopińska Ewolucja nauk o zarządzaniu- pojęcie zarządzania; kierunki; poziomy; funkcje prof. dr hab. Agnieszka Sopińska © Agnieszka Sopińska

POJĘCIE ZARZĄDZANIA Zarządzanie to dokładne poznanie tego, czego się oczekuje od ludzi, a następnie dopilnowanie, by wykonali to w najlepszy i najtańszy sposób. (F.W. Taylor) Zarządzanie jest procesem zaangażowania ludzi w proces formułowania i realizacji celów. Zarządzanie jest działaniem zawierającym funkcje efektywnego pozyskania, alokacji i wykorzystania zasobów materialnych i niematerialnych. Zarządzanie jest procesem, wewnątrz którego elementy systemu zostają zintegrowane i wykorzystywane w celu efektywnego osiągnięcia założonych celów. Kształtowanie i kierowanie systemem społecznym, rozwiązywanie trudnych problemów kompleksowego systemu w warunkach niepewności. zestaw działań obejmujący: planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie i kontrolowanie pracy członków organizacji skierowane na wykorzystanie wszystkich dostępnych zasobów organizacji dla osiągnięcia jej celów. (R.W. Griffin) © Agnieszka Sopińska

Szkoły zarządzania: Podejście klasyczne: (organizacja to maszyna) „Naukowe zarządzanie” (priorytetem- zwiększenie wydajności warsztatu pracy) „Zarządzanie administracyjne” ( priorytetem- stworzenie zasad zarządzania złożonymi organizacjami- fabrykami) Podejście behawioralne (organizacja to ludzie; stosunki międzyludzkie) Podejście ilościowa (zastosowanie modeli matematycznych do sytuacji kierowniczych) Podejście systemowe (organizacja to system, będąca podsystemem otoczenia) Podejście sytuacyjne (relatywizm) © Agnieszka Sopińska

1. PODEJŚCIE KLASYCZNE Organizacja to maszyna, mechanizm; Ludzie to idealnie dopasowane trybiki maszyny; Obowiązuje podejście normatywne; Tworzenie wzorców i standardów zarządzania. Dążenie do precyzyjnego opisu wnętrza organizacji w celu jej usprawnienia; © Agnieszka Sopińska

1a-Podejście klasyczne: „Naukowe zarządzanie” Główni przedstawiciele Dokonania Frederick W. Taylor (1856-1915) inżynier Twórca naukowej organizacji pracy, opartej o 4 zasady: Określenie jednej, najlepszej metody efektywnego wykonania pracy; Naukowa selekcja pracowników (dopasowanie fizyczne); Motywacja finansowa pracowników (system akordowy); Funkcja majstra (podział odpowiedzialności) bezpośrednia i przyjaźnie nastawiona współpraca między kierownictwem i pracownikami Henry L. Gantt (1861-19919) doradca organizacyjny Twórca: Systemu płacowego „pensja + bonus” (za przekroczenie minimalnego limitu produkcji); Wykresów programowania produkcji tzw. „wykresy Gantta”- projekt dzieli się na zadania określając czas realizacji każdego z nich Lillian Gilbreth (1878-1972) Frank Gilbreth (1868-1924) Twórcy trójpozycyjnego planu awansów ( pracownik jednocześnie pracuje, przygotowuje się do awansu i szkoli następcę); Badali związek pomiędzy ergonomią wykonywanych ruchów a wydajnością pracowników © Agnieszka Sopińska

1b-Podejście klasyczne: „Zarządzanie administracyjne” Główny przedstawiciel Dokonania Henri Fayol (1841-1925)- inżynier górniczy „Kierownikiem nie trzeba się urodzić- można się nauczyć nim być”; Twórca: podziału działalności gospodarczej na 6 czynności ( techniczne; handlowe; finansowe; ochronne; rachunkowe; kierownicze); Twórca funkcji kierowniczych: planowanie; organizowanie; rozkazywanie; koordynowanie; kontrola; Twórca 14 zasad sprawnego zarządzania © Agnieszka Sopińska

Zasady sprawnego zarządzania wg H. Fayola: Podział pracy (specjalizacja); Autorytet (formalny i osobisty); Dyscyplina (przestrzeganie reguł); Jedność rozkazodawstwa; Jedność kierownictwa (podobne czynności podległe jednemu kierownikowi); Podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu; Wynagrodzenie (sprawiedliwe dla pracownika i organizacji); Centralizacja (władza i autorytet powinny być skoncentrowane ); Hierarchia (władza z góry na dół, a informacje z dołu do góry); Ład; (zasobów ludzkich i rzeczowych); Sprawiedliwość (odpowiednie traktowanie personelu); Stabilność personelu (należy unikać fluktuacji); Inicjatywa (należy ją kreować u podwładnych); Harmonia (należy popieraćpoczucie jedności i przynależności do grupy). © Agnieszka Sopińska

OCENA PODEJŚCIA KLASYCZNEGO DO ZARZĄDZANIA: Osiągnięcia: Naukowe podejście do procesu zarządzania; Wypracowanie praktycznych funkcji i zasad kierowania; Prekursorzy dzisiejszej linii produkcyjnej; Twórcy technik sprawnościowych (badania pracy); Twórcy naukowego doboru i doskonalenia robotników- konieczność szkoleń; Twórcy projektowania metod pracy. Zastrzeżenia: Błędne założenie pełnego racjonalizmu postępowania ludzi; Niedocenianie potrzeb wyższego rzędu (społecznych); Oparcie systemu motywacji jedynie o bodźce płacowe; Pominięcie istnienia organizacji nieformalnej; Oparcie teorii jedynie na doświadczeniu; © Agnieszka Sopińska

2. PODEJŚCIE BEHAWIORALNE Koncentracja na zachowaniu pracownika w kontekście organizacji; Złożoność ludzkiego zachowania; Pracownik jako cenny zasób organizacji; Motywacja, dynamika grupowa, procesy interpersonalne © Agnieszka Sopińska

2. Podejście behawioralne Główni przedstawiciele Dokonania Abraham Maslow (1908-1970) Twórca „piramidy potrzeb” ( potrzeby niższego rzędu i potrzeby wyższego rzędu); Elton Mayo (1880-1949) Twórca ruchu współdziałania między kierownictwem i pracownikami: Prowadził badania nad wpływem działania grup nieformalnych na wydajność pracy; Twórca koncepcji człowieka społecznego ( jako przeciwstawienie człowieka racjonalnego) Douglas McGregor (1906-1964) Twórca „teorii X i Y” - człowieka leniwego i pracowitego z natury; © Agnieszka Sopińska

Osiągnięcia i mankamenty szkoły behawioralnej: Podkreślenie roli pracownika w organizacji; Zmiana podejścia z podejścia „pracownicy to narzędzia” na podejście „pracownicy to cenny zasób organizacji”; Zaproponowanie narzędzi z zakresu: dynamiki grupowej, motywacji pozapłacowej; Zapoczątkowanie poradnictwa zawodowego- badanie przydatności do pracy; Twórcy psychologii przemysłowej; Mankamenty: Nie wszystkie koncepcje znalazły praktyczne zastosowanie (opór menedżerów) © Agnieszka Sopińska

3. PODEJŚCIE ILOŚCIOWE- badania operacyjne i teoria decyzji Koncentruje się na zastosowaniu modeli i metod matematycznych do sytuacji kierowniczych; Oparta o matematyczne, ekonometryczne modele symulujące dany problem i alternatywne rozwiązania pod względem ich racjonalności; Zaleta- uświadomienie złożoności problemów zarządzania; Wada- nie wszystkie zachowania ludzkie da się przełożyć na modele ekonometryczne; © Agnieszka Sopińska

4. Podejście systemowe: Analogia do biologii; Organizacja jako system współzależnych podsystemów, gdzie zmiana jednego dotyka całości; Organizacja jako podsystem większego systemu (organizacja a otoczenie); Wyodrębnienie systemów o charakterze otwartym i zamkniętym; © Agnieszka Sopińska

5. Podejście sytuacyjne: Podejście „to zależy od…”; Zadaniem kierowników jest ustalenie, jaka metoda w danej sytuacji, w danych warunkach i w danym momencie najlepiej przyczyni się do osiągnięcia celu; © Agnieszka Sopińska

Ewolucja zarządzania- generacje Generacja Okres rozwoju Główny nacisk Osiągnięcia Prekursorzy/ główni przedstawiciele Pierwsza generacja Koniec XIX i pocz. XX w. Wydajność pracy; Produktywność środków wytwórczych. Naukowe zarządzanie; Harmonogramy; System taśmowy; Struktury hierarchiczne; F.W. Taylor; H. Fayol; H. Emerson; H. LeChatelier; K. Adamiecki; F. B. Gilberth; H. Gantt; E. Mayo; H. Ford Druga generacja Koniec II w. św.; lata 50 i 60 XXw. Jakościowe podejście do zarządzania Teoria podejmowania decyzji; Badania operacyjne; Podejście systemowe; Zarządzanie przez cele; Początki zarządzania strategicznego H. A. Simon; P.F. Drucker; J. C. March; R. L. Ackoff; L. F. Forrester; G. Nadler; T. Kotarbiński Trzecia generacja Lata 70 i 80- te XX w. Zwrócenie uwagi na ludzi Humanizacja pracy; Systemy motywacyjne; Partycypacja; Elastyczne systemy pracy; Zarządzanie strategiczne; Marketing i controling P. F Drucker; P.R. Cateor; L.M. Hess; K.M. Dunst; S. Blumental; J. O. Brien © Agnieszka Sopińska

Ewolucja zarządzania- generacje Generacja Okres rozwoju Główny nacisk Osiągnięcia Prekursorzy/ główni przedstawiciele Czwarta generacja Lata 80 i 90-te XX w. Nacisk na ostatnią funkcję zarządzania-kontrolowanie Nowoczesne zasady zarządzania organizacyjnego; Twórcze zarządzanie; Rozwijanie zdolności i sprawności ludzkich; Zarządzanie strategiczne i innowacyjne; Marketing i controlling strategiczny; Struktury sieciowe; R.W. Webber; P.F. Drucker Piąta generacja Przełom XX i XXI w. Sprostanie globalizacji i wirtualizacji organizacji Zarządzanie strategiczne; Zarządzanie dynamiczne; Zarządzanie wiedzą; Kapitał intelektualny; Zarządzanie firmami globalnymi; Outsourcing; Zarządzanie scenariuszowe; Z. Strategiczne: H.I. Ansoff; R. L. Ackoff; H. Mintzberg; M.E Porter; E. Wrapp; C.K. Prahalad; G. Hamel; Z. Wiedzą: G. Probst; S. Raub; K. Ramhard; KI: L. Edvinsson; T.A. Stewart; R. S. Kaplan; S.M. Malone; A. Brooking; K. Sveiby © Agnieszka Sopińska

Poziomy zarządzania strategiczny taktyczny operacyjny Obszar zarządzania (dziedzina) Szczebel zarządzania Marketing, Finanse, B&R, Produkcja, Zaopatrzenie, Zasoby ludzkie itp. strategiczny operacyjny taktyczny © Agnieszka Sopińska

Składowe zarządzania: Funkcje: planowanie organizowanie motywowanie kontrolowanie Cele: długookresowe i krótkookresowe Strategiczne Taktyczne Operacyjne Zasoby: Materialne Niematerialne © Agnieszka Sopińska

Zarządzanie zestaw działań obejmujący: planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie i kontrolowanie pracy członków organizacji skierowane na wykorzystanie wszystkich dostępnych zasobów organizacji dla osiągnięcia jej celów. © Agnieszka Sopińska

Organizacja Grupa ludzi , którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów. Całość złożona z części, z których każda przyczynia się do realizacji celów całości. © Agnieszka Sopińska

Zarządzanie w organizacji Zasoby Ludzkie Finansowe Fizyczne Informacyjne Planowanie i podejmowanie decyzji Przewodzenie (kierowanie; motywowanie) Organizowanie Kontrolowanie Cele organizacji Przetrwanie i rozwój Zrównoważone funkcjonowanie Maksymalizacja zysku Wzrost wartości © Agnieszka Sopińska

Planowanie Planowanie - określenie trybu działania Wyznaczenie celów organizacji Określenie sposobu ich realizacji (planów) Elementem planowania jest podejmowanie decyzji Podejmowanie decyzji - wybór trybu działania spośród zestawu dostępnych możliwości © Agnieszka Sopińska

Organizowanie Organizowane – koordynacja działań i zasobów (logiczne ich grupowanie) Porządkowanie i przydzielanie pracy, uprawnień decyzyjnych i zasobów poszczególnym członkom organizacji Projektowanie struktur działania Różne cele wymagają różnych struktur organizacyjnych © Agnieszka Sopińska

Przewodzenie (kierowanie; motywowanie) Przewodzenie - kierowanie ludźmi i ich motywowanie do realizacji zamierzonych celów organizacji. © Agnieszka Sopińska

Kontrolowanie Kontrolowanie – obserwowanie postępów organizacji w realizacji jej celów. Obserwowanie i ocena działań, Wprowadzanie bieżących korekt © Agnieszka Sopińska

Proces zarządzania – teoria a praktyka Planowanie i podejmowanie decyzji Przewodzenie (kierowanie; motywowanie) Organizowanie Kontrolowanie Teoria – systematyczny ciąg następujących po sobie funkcji zarządzania Praktyka – realizacja kilku funkcji jednocześnie © Agnieszka Sopińska

USTALANIE CELÓW CEL to przyszły pożądany stan lub rezultat działania przedsiębiorstwa 3 Zasady ustalania celów: muszą być sformułowane w kategoriach MIERZALNYCH należy określić TERMIN ICH REALIZACJI powinny stanowić WYZWANIE dla przedsiębiorstwa ale muszą być OSIĄGALNE © Agnieszka Sopińska

CELE KRÓTKO- I DŁUGOOKRESOWE: CELE DŁUGOOKRESOWE Podpowiadają jakie działania należy podjąć TERAZ aby osiągnąć oczekiwane długookresowe rezultaty PÓŹNIEJ CELE KRÓTKOOKRESOWE Określają oczekiwane TEMPO zmian i POZIOM WYDAJNOŚCI Służą jako ETAPY do osiągnięcia celów długookresowych © Agnieszka Sopińska

CELE FINANSOWE I STRATEGICZNE: Rezultatem ich realizacji ma być poprawa kondycji finansowej przedsiębiorstwa Rezultatem ich realizacji ma być większa konkurencyjność i silniejsza pozycja rynkowa w długim okresie Cele finansowe Cele strategiczne © Agnieszka Sopińska

Klasyfikacja zasobów przedsiębiorstwa: Klasyczne podejście wyróżniało 2 podstawowe kategorie zasobów: Kapitał (pod pojęciem jego rozumiano wszelkie elementy majątku przedsiębiorstwa mające fizyczną postać) Pracę(zasób pracy to pracownicy wraz ze swoimi kwalifikacjami i umiejętnościami) Współczesne podejście wyróżnia wiele kategorii zasobów Zasobem jest wszystko to, co można traktować w kategoriach silnych i słabych stron przedsiębiorstwa. © Agnieszka Sopińska

Systematyzacja zasobów przedsiębiorstwa ZASOBY MATERIALNE Zapasy Rzeczowy majątek trwały Finanse NIEMATERIALNE Relacje Kompetencje Systemy funkcjonowania Postawy Możliwości © Agnieszka Sopińska

Ewolucja nauki o organizacji i zarządzaniu: Poszerzenie perspektywy zainteresowań (od stanowiska pracy do złożonych sieci organizacji) Przeniesienie zainteresowania z organizacji na jej otoczenie (od zainteresowania wnętrzem do koncentracji na zmianach otoczenia) Ewolucja traktowania organizacji (od analogii organizacja-maszyna do analogii organizacja-ameba) © Agnieszka Sopińska

Nowe tendencje w praktyce zarządzania Wzrost roli kapitału intelektualnego, jako czynnika decydującego o wartości przedsiębiorstwa Ucieczka od konglomeratów w kierunku specjalizacji Fuzje i przejęcia jako droga rozwoju Ucieczka od integracji pionowej w kierunku organizacji wirtualnych Zastępowanie konkurencji – kooperacją (wzrost aliansów strategicznych) Od struktur liniowych do sieciowych i macierzowych Wzrost znaczenia zarządzania międzykulturowego Priorytet obniżania kosztów Stawianie na innowacje i zarządzanie wiedzą © Agnieszka Sopińska

Nowe koncepcje zarządzania Zarządzanie wiedzą, kapitałem intelektualnym; Postmodernizm w zarządzaniu © Agnieszka Sopińska

Kapitał intelektualny –wiedza mająca możliwość przekształcenia się w wartość ludzki rynkowy organizacyjny Kompetencje Relacje Wartości Kultura organizacyjna Innowacyjność Kapitał procesowy Bazy klientów Relacje z klientami Potencjał klientów © Agnieszka Sopińska

Postmodernizm w zarządzaniu Gareth Morgan (1986). Podstawowa refleksja: Świat nieuporządkowany, zmienny, chaotyczny, podzielony na fragmenty o nieostrych granicach.  W wątpliwość poddawane są wszelkie systemy wartości jako arbitralne i determinujące człowieka. Nie formułuje się normatywnych wniosków, a jedynie przedstawia wizję świata i obrazy organizacji. Istnieją dwie możliwe reakcje na otaczający świat chaosu: Fundamentalizm (redukcja niepewności przez radykalne uproszczenia rzeczywistości, lansowanie chwytliwych haseł, poszukiwanie magicznych formuł sukcesu) Konstruktywizm (komplikowanie świata przez tworzenie z elementów rzeczywistych własnych konstrukcji, umożliwiających na pewien czas zrozumienie pewnego fragmentu otaczającej nas siatki powiązań i poruszania się w niej). © Agnieszka Sopińska

CECHY PRZEDSIĘBIORSTWA PRZYSZŁOŚCI Innowacyjne Adaptatywne Elastyczne Efektywne Szybkie © Agnieszka Sopińska

Nowy profil menedżera Umiejętności działania w zmienionym otoczeniu Gotowość do porzucenia dotychczasowych działań Gotowość do ustawicznej nauki © Agnieszka Sopińska