1

 odpowiedzialność konstytucyjna – odpowiedzialność za naruszenie prawa realizowana z inicjatywy parlamentu bądź prezydenta przed organem władzy sądowniczej  Trybunał Stanu – odrębny organ władzy sądowniczej, jednak nie jest sądem w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konstytucji i nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości  podstawa prawna: ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o TS  cechy Trybunału Stanu jako organu sądowniczego:  niezależność  niezawisłość sędziów  orzekanie o tym, czy konkretny czyn stanowi naruszenie prawa

 przewodniczący – z urzędu Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego  2 zastępców + 16 członków – wybierani przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na okres kadencji Sejmu (kandydatów zgłaszać może Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów; wybór łączny bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 1/2 ogólnej liczby posłów)  istnieje możliwość ponownego wyboru  zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego

 funkcja członka TS jest honorowa i nieodpłatna  sędziowie podlegają tylko Konstytucji i ustawom – art. 199 ust. 3 Konstytucji  immunitet i nieusuwalność – art. 200 Konstytucji  odwołanie sędziego:  zrzeczenie się  trwała niezdolność do wykonywania czynności  skazanie prawomocnym wyrokiem sądu

polega na naruszeniu Konstytucji lub ustawy 10-letni okres przedawnienia delikt konstytucyjny  czyn  zawiniony  niebędący przestępstwem  polegający na naruszeniu konstytucji lub ustawy  popełniony  w zakresie urzędowania lub  w związku z zajmowanym stanowiskiem delikt konstytucyjny  czyn  zawiniony  niebędący przestępstwem  polegający na naruszeniu konstytucji lub ustawy  popełniony  w zakresie urzędowania lub  w związku z zajmowanym stanowiskiem

IV GRUPY PODMIOTÓW I. Prezydent RP – najszerszy zakres odpowiedzialności II. członkowie RM III.  Prezes Narodowego Banku Polskiego  Prezes Najwyższej Izby Kontroli  członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji  Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych IV. posłowie i senatorowie w zakresie naruszenia zakazu z art. 107 ust. 1 Konstytucji

dotyczy dwóch kategorii osób 1. Prezydent RP – właściwość Trybunału ma charakter wyłączny – tylko przed TS, jednak w okresie sprawowania urzędu nie biegnie termin przedawnienia za przestępstwa, za które nie postawiono go w stan oskarżenia zupełny – obejmuje wszystkie przestępstwa, bez względu na ich związek z urzędem 2. Członkowie RM – właściwość Trybunału ma charakter częściowy – dotyczy przestępstw popełnionych w związku ze sprawowanym urzędem konkurencyjny – do czasu aż nie zostaną postawieni przed Trybunałem Stanu mogą być oskarżeni przed sądem powszechnym

 zgłoszenie wniosku wstępnego  postępowanie w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej  postawienie w stan oskarżenia  rozpoznanie sprawy przez Trybunał Stanu w I instancji  rozpoznanie sprawy przez Trybunał Stanu w II instancji

 prawo wystąpienia z wnioskiem mają:  oskarżenie Prezydenta RP – 1/4 członków Zgromadzenia Narodowego (140 osób)  oskarżenie członka Rady Ministrów – Prezydent RP oraz co najmniej 115 posłów  oskarżenie pozostałych podmiotów– Prezydent RP, co najmniej 115 posłów, komisja śledcza (uchwała podjęta większością 2/3 przy obecności co 1/2 składu)  oskarżenie posłów i senatorów – marszałek właściwej izby  wymagania wniosku  wskazanie osoby  postawienie zarzutu oraz wskazanie naruszonych przepisów  uzasadnienie

 tzw. śledztwo sejmowe (podobne do postępowania przygotowawczego)  przewodniczący Komisji informuje oskarżonego o wniosku i prawie do złożenia pisemnych wyjaśnień  Komisja określa zakres i sposób przeprowadzenia postępowania dowodowego  stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania parnego  Komisja uchwala sprawozdanie  postawienie w stan oskarżenia (musi spełniać wymogi aktu oskarżenia zgodnie z przepisami k.p.k.)  umorzenie postępowania

 uchwała o postawieniu w stan oskarżenia musi zostać podjęta większością:  oskarżenie Prezydenta – 2/3 ustawowej liczby Zgromadzenia Narodowego (374 osoby)  oskarżenie członka Rady Ministrów – 3/5 ustawowej liczby posłów (276 posłów)  oskarżenie pozostałych podmiotów – bezwzględna większość przy obecności co najmniej 1/2 posłów  oskarżenie posłów lub senatorów – bezwzględna większość przy obecności co najmniej 1/2 członków właściwej izby  wybór dwóch oskarżycieli spośród uprawnionych do głosowania w sprawie wniosku  skutkiem uchwały jest zawieszenie w sprawowaniu urzędu (nie dot. posłów i senatorów w postępowaniu z art. 107 Konstytucji)  postępowanie po nadaniu mu biegu nie podlega dyskontynuacji

 zasada dwuinstancyjności  skład orzekający ustalany w drodze losowania  I instancja – 5 osób  II instancja – 7 osób  katalog kar  utrata biernego i czynnego prawa wyborczego (2–10 lat)  zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych z odpowiedzialnością w organach państwowych lub organizacjach społecznych (2–10 lat)  utrata orderów i odznaczeń oraz utrata zdolności ich uzyskiwania (2–10 lat)  możliwość odstąpienia od karania i poprzestanie na stwierdzeniu winy (szczególne okoliczności sprawy i znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu)  zawsze, gdy oskarżony popełnił delikt konstytucyjny – pozbawienie urzędu/stanowiska  w stosunku do posłów i senatorów (z art. 107) – tylko pozbawienie mandatu  gdy czyn wypełnia znamiona przestępstwa TS wymierza kary przewidziane w ustawie karnej