OCHRONA ŚRODOWISKA Wykłady - 10 h Ćwiczenia - 10 h Dl AFD.

Prezentacja na temat: "OCHRONA ŚRODOWISKA Wykłady - 10 h Ćwiczenia - 10 h Dl AFD."— Zapis prezentacji:

1 OCHRONA ŚRODOWISKA Wykłady h Ćwiczenia h Dl AFD

2 Ćwiczenia - zaliczenie z oceną
Formy zaliczenia: Wykłady – zaliczenie pisemne z oceną Ćwiczenia - zaliczenie z oceną DL – AFD oraz zaliczenie końcowe Kryteria oceny z zaliczenia wykładu i ćwiczeń podano w syllabusie (dysk S)

3 Kurs DL z zakresu ochrony środowiska. Zakres tematów pozwala na
Celem projektu jest przedstawienie wybranych zagadnień z zakresu ochrony środowiska. Zakres tematów pozwala na pełniejsze zrozumienie związków i zależności pomiędzy człowiekiem, a otaczającą go przyrodą oraz zagrożeń środowiska powstałych wskutek działalności człowieka. Kurs Dl dzieli się na następujące moduły (7): Ochrona środowiska (pojęcia, rodzaje zanieczyszczeń, sposoby ochrony środowiska) Zanieczyszczenia klimatu Wpływ zanieczyszczenia środowiska na stan zdrowia Organizacje ochrony środowiska Energia przyszłości Unia Europejska a ochrona środowiska Wykroczenia przeciwko środowisku

4 W kursie należy wykonać kilka
Kurs DL W kursie należy wykonać kilka ćwiczeń, które systematyzują wiedzę i przygotowują do rozwiązania problemów.

5 Literatura Pyłka-Gutowska E., Ekologia z ochroną
środowiska. Oświata, Warszawa 1996. 2. Umiński T., Ekologia środowiska przyrodniczego. WSziP, Warszawa 1990. 3. Duvigneaud P., Biosfera jako środowisko człowieka. PWRiL, Warszawa 1984. 4. Mackenzie A. i in. Ekologia. PWN, Warszawa 2005.

6 Literatura 5. Kozłowski S., Ekologiczne problemy przyszłości świata i Polski. Elipsa, Warszawa 1998. 6. Kozłowski S., Ekorozwój: wyzwanie XXI wieku. PWN, Warszawa 2002. 7. Machowski J., Ochrona środowiska – prawo zrównoważony rozwój. Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 2003. 8. Ekologia i ochrona środowiska a wybrane aspekty rozwoju społeczno-gospodarczego. Praca zbiorowa pod red. J. Krupy, J. Strojnego i W. Tabasza, Wyd. Mitel, Rzeszów 2005.

7 Literatura 9. „Innowacje ekologiczne w rozwoju społeczno-
gospodarczym” (red. L. Woźniak, J. Krupa, J. Grzesik), Wyd. WSIiZ, Rzeszów 2006. 10. Wolański N., Ekologia człowieka. Podstawy ochrony środowiska i zdrowie człowieka. Wyd. PWN, Warszawa 2006. 11. Stan środowiska w woj. podkarpackim w latach Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów 2009.

8 Tematyka wykładów: Pojęcia: EKOLOGIA i SOZOLOGIA
Wstęp do problematyki ochrony środowiska Pojęcia: EKOLOGIA i SOZOLOGIA Biosfera i jej elementy Ekosystem i jego elementy Biocenoza i jej cechy

9 Tematyka wykładów: Wybrane zagrożenia środowiskowe Program ochrony środowiska w woj. podkarpackim Eutrofizacja i dyrektywa azotanowa

10 „Najbardziej palącym problemem
w dziedzinie ochrony przyrody jest obrona naszego gatunku przed nim samym”

11 „Nadszedł czas, aby zrozumieć, że przyroda bez człowieka będzie istniała, ale człowiek bez przyrody już nie”

12 środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku zapisano definicję
ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W ustawie Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku zapisano definicję zrównoważonego rozwoju.

13 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ - to rozwój
społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli, zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

14 POLITYKA EKOLOGICZNA POLSKI
W uchwalonej przez Sejm RP w 2003 r. „Polityce Ekologicznej Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata ” przyjęte zostało założenie, że osiągnięcie celów polityki ekologicznej nie będzie możliwe bez aktywnego włączenia w proces ich realizacji wszystkich użytkowników środowiska.

15 POLITYKA EKOLOGICZNA POLSKI
Polityką ekologiczną nazywamy świadomą i celową działalność państwa (lub grupy państw) polegającą na racjonalnym korzystaniu z zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, jego właściwej ochronie i umiejętnym kształtowaniu, na podstawie zdobytej przez ludzkość wiedzy teoretycznej i praktycznej.

16 POLITYKA EKOLOGICZNA POLSKI
W obrębie kierunków działań polityki ekologicznej wskazano łącznie 24 obszary priorytetowe, m.in.: 1. racjonalizacja gospodarki energetycznej; 2. restrukturyzacja przemysłu; 3. zmniejszenie uciążliwości transportu; 4. racjonalizacja wykorzystania i zagospodarowania zasobów wodnych; 5. racjonalizacja wydobycia i użytkowania kopalin; 6. użytkowanie, ochrona, kształtowanie żywych zasobów przyrody.

17 Zadania dla Polski w dziedzinie ochrony środowiska
Obowiązek zwiększenia produkcji energii ze źródeł odnawialnych (z 2% obecnie do 7% w 2012 r., oraz do 20% w 2020 r.); Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o połowę ich obecnej emisji.

18 Energia przyszłości Źródło:

19 Tradycyjne surowce energetyczne
Twierdzi się, że światowe zasoby paliw kopalnych są na wyczerpaniu. Przy założeniu utrzymania dotychczasowego wydobycia wskaźnik wystarczalności zasobów  (International Energy Outlook 2002) wynosi: dla ropy 30 lat, gazu ziemnego 60 lat, węgla kamiennego 220 lat,  zaś paliw rozszczepialnych (uran) 210 lat.

20 EKOLOGIA - pojęcie, zadania
Ekologia - dziedzina nauk przyrodniczych badająca wzajemne stosunki pomiędzy organizmami żywymi (lub ich grupami), a  otaczającym je światem zewnętrznym – środowiskiem. Ekologia to nauka o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody. Cechą charakterystyczną ekologii ogólnej jest zainteresowanie strukturą i  funkcjonowaniem układów powyżej poziomu pojedynczego organizmu, np. populacja, biocenoza, biosfera.

21 EKOLOGIA - pojęcie, zadania
Duże praktyczne znaczenie, ze względu na wzrastające zagrożenie środowiska życia człowieka, posiada ekologia środowiskowa (sozologia), zbliżająca ekologię do nowocześnie ujmowanej geografii, a  także ekologia człowieka. Główną zasadą ekologii jest jedność organizmu ze środowiskiem

22 EKOLOGIA - pojęcie, zadania
ekologia (gr. oíkos - dom, siedlisko, gospodarowanie + logos - nauka), biol nauka o  siedlisku oraz przystosowaniu się do niego organizmów, wzajemnych zależnościach pomiędzy nimi. Współcześnie dotyczy także ochrony środowiska naturalnego

23 Ekologia jest dziedziną nauki o charakterze interdyscyplinarnym
EKOLOGIA - termin Termin ekologia wprowadził do nauki w 1869 r. niemiecki zoolog Ernest Haeckel. Ekologia jest dziedziną nauki o charakterze interdyscyplinarnym

24 EKOLOGIA - patron w kategoriach ekologicznych
Prekursorem myślenia w kategoriach ekologicznych był św. Franciszek z Asyżu, ogłoszony 1 listopada r. przez Jana Pawła II patronem ekologów (w rocznicę jego urodzin w Asyżu).

25 ZADANIA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
EDUKACJA EKOLOGICZNA (popularyzacja wiedzy o procesach przyrodniczych, ich wpływie na życie społeczeństw oraz o ochronie środowiska). 2. PODNOSZENIE ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ (zdolność do zdawania sobie sprawy z własnego zachowania i konsekwencji).

26 Świadomość ekologiczna
Według D. Cichego „świadomość ekologiczna rozumiana jest jako obszar świadomości społecznej odniesionej do sfery środowiska przyrodniczego”. Świadomość ekologiczna to specyficzny wyraz stosunku człowieka do przyrody: współbrzmienie, współodczuwanie, współdecydowanie.

27 Świadomość ekologiczna to „stan
wiedzy, poglądów i wyobrażeń ludzi o roli środowiska w życiu człowieka, jego antropogennym obciążeniu, stopniu wyeksploatowania, zagrożenia i ochrony, w tym także stan wiedzy o sposobach i instrumentach sterowania użytkowaniem i ochroną środowiska”.

28 z następujących elementów:
Kultura ekologiczna jednostki składa się z następujących elementów: całokształt wiedzy o środowisku przyrodniczym; zdolność dostrzegania specyfiki i złożoności zjawisk przyrodniczych oraz odnajdywania w nich głównych związków współzależności i prawidłowości; gotowość do podejmowania określonych zachowań w stosunku do środowiska przyrodniczego; zdolność do otwartego, twórczego myślenia, warunkująca przydatność do wprowadzenia innowacji gwarantujących zwiększenie bezpieczeństwa ekologicznego.

29 EKOROZWÓJ „Edukacja dla rozwoju zrównoważonego
to działanie podejmowane przez całe życie, to wyzwanie dla każdego z nas, dla instytucji i całych społeczeństw, by na życie patrzeć z perspektywy jutra jako dnia, który należy do nas wszystkich, albo…. nie będzie należał wcale”.

30 E k o r o z w ó j „Zrównoważony rozwój to
rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń”. Opiera się na dwóch podstawowych pojęciach:

31 SOZOLOGIA – pojęcie, zadania
Sozologia - dziedzina wiedzy opisująca zmiany w  środowisku przyrodniczym (np. zanieczyszczenie wód, powietrza i  gleby), zachodzące zwłaszcza pod wpływem czynników postępu technicznego.

32 Sozologia – pojęcie, zadania
sozologia - (gr. sodzo lub sozo - chronię, ratuję logos - nauka), biol nauka o  zagrożeniach środowiska naturalnego oraz o metodach ich eliminacji lub ograniczania.

33 Sozologia – pojęcie, zadania
Twórcą terminu sozologia (1962 r.) jest W. Goetel Walery Goetel ( ), taternik, narciarz, działacz sportowy i turystyczny, geolog. W latach rektor Akademii Górniczej w Krakowie, członek PAN.

34 ATMOSFERY, HYDROSFERY i BIOSFERY. Ś R O D O W I S K O
Środowisko przyrodnicze - ogólny termin oznaczający trójwymiarową powłokę kuli ziemskiej, stanowiącą miejsce przenikania się: LITOSFERY, ATMOSFERY, HYDROSFERY i  BIOSFERY.

35 Ś R O D O W I S K O Środowisko przyrodnicze jest miejscem zachodzenia wszystkich procesów geograficznych. Składa się z  komponentów: budowy geologicznej (geologia - gleby), klimatu i stosunków wodnych (hydrologia), rzeźby terenu (krajobraz), szaty roslinnej (flora) i  świata zwierzęcego (fauna).

36 Ś R O D O W I S K O Środowisko przyrodnicze cechuje się silnym zróżnicowaniem, będącym efektem występowania odmiennych cech komponentów w  różnych miejscach kuli ziemskiej. Stąd potocznie wyróżnia się środowiska przyrodnicze: polarne, górskie, leśne, pustynne, a  także rolnicze, miejskie, itp.

37 przyrody martwej i ożywionej, pozostających w stanie naturalnym
Ś R O D O W I S K O Środowisko to ogół elementów przyrody martwej i   ożywionej, pozostających w stanie naturalnym lub przekształconym przez człowieka i tworzących otoczenie, w  którym żyje człowiek.

38 Ś R O D O W I S K O Definicja encyklopedyczna: „Środowisko jest to ogół czynników abiotycznych (środowisko fizyczne), biotycznych (środowisko biologiczne) oraz społeczno-ekonomicznych (środowisko społeczne), mających bezpośrednie znaczenie dla życia i rozwoju organizmów żywych i społeczności ludzkich”.

39 Ś R O D O W I S K O - ochrona Ochrona środowiska - „działania lub
zaniechanie, zmierzające do ochrony elementów przyrodniczych: wód, powietrza i  gleby, a  także krajobrazu, znajdujących się zarówno w  stanie naturalnym, jak i  zmienionym przez człowieka”. Zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej niezbędnej dla egzystencji człowieka.

40 w skali światowej zostało postawione
OCHRONA Ś R O D O W I S K A Zagadnienie ochrony środowiska w  skali światowej zostało postawione po raz pierwszy w  raporcie sekretarza generalnego ONZ - U. Thanta „Człowiek i  jego środowisko” z  26 maja 1969 roku.

41 Ogłosił 1969 r. przygotowany na polecenie
Zgromadzenia Ogólnego ONZ raport „Człowiek i jego środowisko”, w którym przedstawiono skalę zagrożeń związanych z niszczeniem środowiska naturalnego. Raport udokumentowany danymi statystycznymi stwierdzał, że po raz pierwszy w historii ludzkości pojawił się ogólnoświatowy kryzys wywołany zniszczeniem środowiska naturalnego. U Thant zaapelował o podjęcie planowej międzynarodowej akcji ratowania środowiska naturalnego.

42 Raport zainicjował międzynarodowe
konferencje poświęcone temu zagadnieniu. Pierwsza odbyła się w  czerwcu r. w Sztokholmie, jej następstwem było powołanie agendy ONZ pod nazwą Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (United Nations Environment Programme - UNEP), której celem było, m.in. opracowanie wszechświatowego prawa ochrony środowiska.

43 Światowy Dzień Ochrony Środowiska
Dla przypomnienia głównych haseł konferencji z 1972 r., dotyczących zgodności rozwoju cywilizacji z rozwojem ekologicznym otaczającego nas świata dzień 5  czerwca obchodzony jest jako Światowy Dzień Ochrony Środowiska.

44 OCHRONA Ś R O D O W I S K A Inne inicjatywy to: Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i  Współpracy w Europie (Helsinki 1975), Konferencja Genewska (1979, 1984), Konferencja Monachijska (1984). Ich rezultatem było utworzenie tzw. klubu trzydziestu, grupy państw deklarujących zmniejszenie w swoich granicach emisji dwutlenku siarki o  30%.

45 Światowa Komisja ds. Środowiska
i Rozwoju (ang. the World Commission on Environment and Development), zwana też „Komisją Brundtland”, została powołana w 1983 roku przez Gro Harlem Brundtland na zlecenie ówczesnego Sekretarza Generalnego ONZ.

46 z wypracowania szerokiej koncepcji politycznej zrównoważonego rozwoju
Komisja jest najbardziej znana z wypracowania szerokiej koncepcji politycznej zrównoważonego rozwoju oraz opublikowania w kwietniu 1987 r. raportu „Nasza Wspólna Przyszłość”. Działalność Komisji przyczyniła się do zwołania Szczytu Ziemi w 1992 w Rio de Janeiro.

47 plan działania do przełomu XX i XXI w.,
OCHRONA Ś R O D O W I S K A Rio de Janeiro, czerwiec 1992 r. – plan działania do przełomu XX i XXI w., tzw. Agenda 21, określający sposoby zrównoważonego rozwoju i powstrzymania degradacji środowiska naturalnego. Konferencja ta stała się punktem zwrotnym w dyskusji nt. zrównoważonego rozwoju świata.

48 Rio de Janeiro, czerwiec 1992 r.
Podczas trwania konferencji przyjęto pięć dokumentów: Agenda 21 (Globalny Program Działań); Deklaracja z Rio na temat Środowiska i Rozwoju; Konwencja klimatyczna; Konwencja o ochronie różnorodności biologicznej; 5. Deklaracja o lasach.

49 OCHRONA Ś R O D O W I S K A Ochrona środowiska przyrodniczego
stanowi trzeci - po zachowaniu pokoju i zapewnieniu żywności - główny problem wymagający rozwiązania przez społeczność światową. Zagrożenie środowiska przeistoczyć się bowiem może w dramatyczną rzeczywistość, jeżeli ludzie nie zrozumieją, że konieczne jest tworzenie nowej globalnej cywilizacji opartej na ekoetyce (i ekoturystyka).

50 Nadzór nad przemysłowymi procesami produkcyjnymi obecnie sprawują:
Właściciel przedsiębiorstwa – odpowiedzialny za sukces ekonomiczny (inaczej ta gra nie miałaby dla niego sensu), ale również za rozwój zrównoważony.

51 Nadzór nad przemysłowymi procesami produkcyjnymi obecnie sprawują:
Administracja rządowa – odpowiedzialna za egzekwowanie prawa, w tym za ściąganie podatków, spełniająca zresztą bardzo różne funkcje (dozór nad): utrzymywaniem emisji zanieczyszczeń do środowiska na dopuszczalnym przez prawo poziomie, właściwą utylizacją odpadów itp.

52 Nadzór nad przemysłowymi procesami produkcyjnymi obecnie sprawują:
Organizacje pozarządowe i grupy interesu - odpowiedzialne za reprezentowanie interesów różnych grup społecznych (niezbędne, aby gra interesów była przejrzysta).

53 Nadzór nad przemysłowymi procesami produkcyjnymi obecnie sprawują:
Media - wyciągające na światło dzienne wszystko, co może wzbudzić zainteresowanie, gdyż z tego żyją.

54 Nadzór nad przemysłowymi procesami produkcyjnymi obecnie sprawują:
Samorząd lokalny - odpowiedzialny za interesy społeczności lokalnej, żyjącej wokół zakładu przemysłowego, za minimalizację uciążliwości produkcji, zmniejszenie intensywności ciężkiego transportu przez tereny gęsto zaludnione, za wciąganie przedsiębiorców do działań na rzecz społeczności lokalnych. Samorząd ten powinien spełniać rolę moderatora, co niestety, nie zawsze się zdarza.

55 Samorząd lokalny Władze lokalne z mocy ustaw oraz
stanowionego prawa odgrywają kluczową rolę podczas procesu wprowadzania zrównoważonego rozwoju z wymogami ochrony środowiska. Odpowiadając za utrzymanie podstawowych obiektów infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja, budownictwo komunalne) odgrywają istotną rolę w edukowaniu i motywowaniu społeczeństwa w kierunku właściwego kształtowania środowiska.

56 Samorząd lokalny Kompleksowo problem ochrony
środowiska oraz zadania i kompetencje samorządów terytorialnych regulują przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 89, poz. 415) i znowelizowanej z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. ).

57 Samorząd lokalny przestrzennego uchwalane przez organy
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalane przez organy samorządu terytorialnego, stanowiąc podstawowy instrument prawny kompleksowej ochrony zasobów przyrody, winny uwzględniać zagrożenia, jakie działalność gospodarcza człowieka powoduje w środowisku, a mianowicie:

58 zanieczyszczenia stałe (np. odpady przemysłowe, odpady komunalne);
eksploatacje zasobów nieodnawialnych (np. ropy, węgla, rud żelaza); zanieczyszczenia stałe (np. odpady przemysłowe, odpady komunalne); zanieczyszczenia płynne (np. ścieki przemysłowe, ścieki komunalne, zanieczyszczenia morza wskutek katastrof zbiornikowców); zanieczyszczenia gazowe (np. gazy przemysłowe);

59 chemikalia środowiskowe, tj
chemikalia środowiskowe, tj. substancje, które stanowią zagrożenia dla środowiska (np. pestycydy, nawozy); hałas (np. w zakładach przemysłowych, w miastach, w okolicach lotnisk i autostrad); wstrząsy (np. związane z wydobyciem węgla); ciepło (np. zrzuty wody używanej do chłodzenia urządzeń przemysłowych); promieniowanie (np. jonizujące lub po awariach elektrowni atomowych); zmiany krajobrazu (np. w wyniku budowy zapory wodnej czy odkrywkowej eksploatacji).

60 Zagrożenia te wywołują wiele
niekorzystnych zjawisk, m.in. efektu cieplarnianego, niszczenie warstwy ozonowej, niszczenie lasów, erozje gleb i inne. Stan środowiska w Polsce uznaje się jako bardzo zły, gdyż ponad 11% powierzchni kraju, na której mieszka ok. 35% ludności, uznane jest jako obszar zagrożenia ekologicznego (zanieczyszczone powietrze, rzeki, zniszczone lasy itp.).

61 Prawo ochrony środowiska
Współcześnie polskie prawo, uwzględniające w zakresie ochrony środowiska: zasadę sprawcy, zasadę zapobiegliwości i zasadę współpracy gwarantuje racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska przyrodniczego.

62 B I O S F E R A Pojęcie biosfery i jej elementy Ogólna charakterystyka
elementów biosfery: Atmosfera Litosfera Hydrosfera

63 B I O S F E R A zamieszkana przez organizmy żywe.
Biosfera - strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe. To  wszystkie biocenozy znajdujące się na powierzchni kuli ziemskiej. Pojęcie to zostało wprowadzone przez geologa Eduarda Suessa w roku 1875 r.

64

65 B I O S F E R A część atmosfery – troposfera i stratosfera),
Obejmuje ona powierzchnię Ziemi (granicę trzech elementów): zewnętrzną część skorupy ziemskiej - litosferę (ok. 3 m w głąb – gleby i skały), powłokę gazową okalającą Ziemię (dolna część atmosfery – troposfera i stratosfera), zasoby wodne naszej planety, czyli hydrosferę.

66 B I O S F E R A niekiedy planetą wody, ponieważ woda pokrywa
Ziemia nazywana jest niekiedy planetą wody, ponieważ woda pokrywa większą część jej powierzchni, tj. ok. 70%

67 A T M O S F E R A Atmosfera stanowi zewnętrzną, gazową strefę Ziemi. W składzie pionowym atmosfery wyróżnia się 6 warstw: troposfera, stratosfera, mezosfera, termosfera, jonosfera i egzosfera.

68 A T M O S F E R A – s k ł a d Troposfera – o średniej grubości ok. 11 km skupia ponad 75% całej masy atmosfery. Wraz z wysokością zaznacza się spadek temperatury (o 6,5 stopni C na każdy 1 km), dochodzący w najwyższych partiach do ok. minus 60 stopni C). Wraz z wysokością następuje rozrzedzenie powietrza (na wysokości 5 km następuje dwukrotny spadek ciśnienia).

69 Troposfera Ziemi. Wznosi się 8848 m. n.p.m.
Mount Everest – najwyższy szczyt Ziemi. Wznosi się 8848 m. n.p.m. w Himalajach Centralnych, na granicy Nepalu i Tybetu. Ma kształt trójgraniastej piramidy, spod której spływają trzy lodowce. Odkryty, i po raz pierwszy zmierzony w 1852 r.

70 Troposfera Europy, leżącą w Alpach Francuskich
Mont Blanc - jest najwyższą górą Europy, leżącą w Alpach Francuskich i wznoszącą się na wysokość 4807 m n.p.m. Przez Francuzów nazywana jest niekiedy Białą Damą (La Dame Blanche), dzięki temu, że jest ośnieżona przez cały rok.

71 A T M O S F E R A – s k ł a d Stratosfera – rozpościera się od 11 do ok. 32 km wysokości. Zawiera ona ozon, który w przedziale wysokości ok. 20 – 30 km tworzy warstwę stanowiącą ekran dla promieniowania pozafioletowego (ultrafioletowego), co umożliwia życie na Ziemi. Temperatura w tej warstwie wynosi ok. minus 55 stopni C.

72 Stratosfera Takie chmury utworzone są z małych
W tej warstwie atmosfery można zaobserwować zjawisko tzw. chmur opalizujących (niezwykłe, jaskrawe kolory). Takie chmury utworzone są z małych kropelek wody, o niemal jednakowej wielkości. Cieńsze chmury wyraźnie rozszczepiają światło słoneczne.

73 A T M O S F E R A – s k ł a d Mezosfera - sięga do ok. 80 km
i charakteryzuje się dalszym spadkiem temperatury (minus 90 stopni C) oraz ciśnienia powietrza.

74 Mezosfera W tej warstwie można obserwować nocne
obłoki mezosferyczne – świecące chmury nocne (noctilucent). Są to najwyższe chmury w ziemskiej atmosferze. Powstają w mezosferze na wysokości 80 do 85 km. Można je zauważyć na nocnym niebie miesiąc przed i po przesileniu letnim. Świecące obłoki można było obserwować od godz do 3.50.

75 A T M O S F E R A – s k ł a d a 100 km. Odznacza się znacznym wzrostem
Termosfera - stanowi strefę między 80 a 100 km. Odznacza się znacznym wzrostem temperatury (nawet do plus 1200 stopni C), w wyniku fotodysocjacji i  fotojonizacji cząsteczek tlenu i azotu pod działaniem promieni słonecznych. Nie stwierdza się żadnych form życia.

76 Termosfera i jonosfera
Zorza polarna (Aurora borealis, aurora australis) – zjawisko świetlne obserwowane na wysokich szerokościach geograficznych, występuje głównie za kołem podbiegunowym. Jej powstawanie związane jest ze zjawiskami elektrycznymi.

77 Zorza polarna wokół bieguna południowego zarejestrowana 11 września 2005 przez satelitę NASA IMAGE

78

79 A T M O S F E R A – s k ł a d Jonosfera - sięga do ok km wysokości. Występują w tej warstwie całkowicie zjonizowane atomy i wolne elektrony. Egzosfera - stanowi najbardziej zewnętrzną część atmosfery (powyżej 800 km) i reprezentuje obszar przejścia w przestrzeń kosmiczną.

80 L I T O S F E R A zróżnicowana pod względem grubości
Litosfera - (skorupa ziemska) jest zróżnicowana pod względem grubości (5 – 70 km) i nie jest jednorodna. Jest źródłem składników mineralnych dla biosfery.

81 L I T O S F E R A skał, czyli zespołów mineralnych.
Skorupa ziemska jest zbudowana ze skał, czyli zespołów mineralnych. Wśród skał wyróżnia się trzy główne grupy genetyczne: magmowe, metamorficzne, i osadowe.

82 element budujący skorupę ziemską, zaś
L I T O S F E R A Skały magmowe stanowią podstawowy element budujący skorupę ziemską, zaś udział skał wtórnych, tj. osadowych i metamorficznych w  całości litosfery jest podrzędny.

83 HYDROSFERA I WODY PODZIEMNE
Wszystkie wody występujące bezpośrednio na powierzchni ziemskiej, czyli tzw. wody powierzchniowe tworzą h y d r o s f e r ę.

84 HYDROSFERA I WODY PODZIEMNE
Prawie 98% stanowią wody mórz i oceanów zajmujących ponad 70% całej powierzchni Ziemi

85 HYDROSFERA I WODY PODZIEMNE
Pozostała ilość, tj. ok. 2% przypada na wody lądowe: jeziora, rzeki, morza wewnętrzne, lądolody, lodowce i śniegi.

86 wynosi w przybliżeniu 3 700 m, a maksymalnie ponad 11 000 m
Średnia głębokość mórz i oceanów wynosi w przybliżeniu m, a  maksymalnie ponad 11 000 m (Rów Mariański na Oceanie Spokojnym). Wyróżnia się wody słone i słodkie oraz wody podziemne i  atmosferyczne.