MANIPULACJA Małgorzata Wieczorek-Tomaszewska

Prezentacja na temat: "MANIPULACJA Małgorzata Wieczorek-Tomaszewska"— Zapis prezentacji:

1 MANIPULACJA Małgorzata Wieczorek-Tomaszewska
Pracownia Technologii Kształcenia /współpraca/ Akademia Pedagogiczna im. KEN w Krakowie

2 MANIPULACJA DEFINICJA Forma zamierzonego wywierania wpływu na drugą osobę czy grupę w taki sposób, aby ta realizowała, nie zdając sobie z tego sprawy, działania zaspokajające potrzeby manipulatora. W. Warnecki, Słowo o manipulacji, czyli krótki podręcznik samoobrony, Warszawa 2005

3 Jest częścią wywierania wpływu na ludzi – zjawisko komunikacji
MANIPULACJA Jest związana z uwarunkowaniami biologicznymi i kulturowymi człowieka – zdeterminowana przez miejsce i czas Jest częścią wywierania wpływu na ludzi – zjawisko komunikacji Kojarzona jest z socjotechniką, krętactwem, intrygą, oszustwem – wydźwięk negatywny Korzyści, jakie przynosi manipulacja sprzyjają powstawaniu coraz bardziej wyrafinowanych technik

4 MECHANIZM MANIPULACJI
Budowanie schematów wiedzy Porządkowanie informacji Wytwarzanie uogólnień Budowanie schematów poznawczych Kodowanie zachowań, postaw, opinii Powstawanie emocji Nadawanie znaczenia docierającym informacjom

5 MECHANIZMY SELEKCJI INFORMACJI (TECHNOLOGIA KSZTAŁCENIA)
Selekcja zależy od zgromadzonych w umyśle schematów, które decydują o automatyzacji procesu przetwarzania informacji – ograniczają proces skojarzeń Intelektualne możliwości człowieka Podświadome i świadome nastawienie człowieka Społeczne i kulturowe ograniczenia obiegu informacji

6 Manipulacyjny model przekazu
Treść Komunikat nadawcy Forma przekazu – oczekiwane działanie odbiorcy lub odbiorców Rodzaj medium Intencje nadawcy Rodzaj komunikatu Treść komunikatu Forma przekazu Rodzaj mediów : interaktywne, bierne Charakterystyka odbiorcy Zachowanie grupy

7 MANIPULACJA Cechy wspólne:
ODDZIAŁYWANIE PRANIE MÓZGU PERSWAZJA PROPAGANDA Cechy wspólne: Występują mechanizmy pozwalające na częściową lub pełną kontrolę poglądów i stanowisk Ma miejsce sterownie emocjami Celem działań jest uzyskanie określonych korzyści

8 PROPAGANDA (od łac. propagare - rozszerzać, rozciągać, krzewić)
Zorganizowany sposób upowszechnienia pewnych idei i ich zespołów (ideologii), tak by je zakorzenić w świadomości jednostek i całych społeczności Oddziałuje głównie na strukturę myślenia Formy propagandy: sztuka wizualna polegająca na przekazywaniu jasnych i powszechnie znanych symboli, przedmiotów, fotografia, muzyka i radio (telewizja i Internet), język ciała , taniec, literatura (praktycznie w każdej znanej formie, także ulotki), teatr i kino.

9 Cywilizacje w dorzeczu Eufratu i Tygrysu
Historia propagandy Starożytny Egipt Cywilizacje w dorzeczu Eufratu i Tygrysu Kościół katolicki Rzym Cezarów

10 „sprawcy niepokojów publicznych”
OPINIA PUBLICZNA Opinia publiczna (opinia społeczna) to ogół poglądów członków społeczeństwa lub jego znaczniejszych odłamów na sprawy stanowiące w danym momencie przedmiot ogólnego zainteresowania. „sprawcy niepokojów publicznych”

11 Wykorzystywanie szpiegów przez maharadżów do:
Starożytne Indie Wykorzystywanie szpiegów przez maharadżów do: poznawania opinii poddanych rozpowszechniania opinii o sobie umacniania publicznego poparcia dla autorytetu władzy

12 Starożytna Grecja Rola opinii publicznej w czasie rządów demokratycznych Retoryka - wysoki poziom sztuki przekonywania

13 Starożytny Rzym Podbudowa teoretyczna
podręczniki retoryki Kształcenie mówcy Kwantyliana Troska o dobrą opinię cesarzy rzymskich u ludu rzymskiego Populus Romanum Julisz Cezar – mistrzem kształtowania opinii veni, vidi, vici (przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem)

14 Średniowieczna Europa
Krucjaty ( ) udział w wyprawie pod presją opinii publicznej Deus volt. Deus volt (Bóg tego chce) Vox populi, vox Dei (Głos ludu jest głosem boga) Instynktowne opinie ludu oparte są na prawdzie i zgodne z prawami boskimi Instytucje: Kościół i feudałowie

15 Włoskie miasta-państwa 1200-1600
Liderzy ludu Dante Alighieri, Boska Komedia poeta, publicysta mobilizujący rodaków do walki ze społecznym złem Giełda w Antwerpii centrum wiadomości i plotek w sprawach publicznych

16 Kościół katolicki Congregatio de Propaganda Fide
Watykańska Kongregacja Propagandy Wiary organizacja zał. przez papieża Grzegorza XV w 1622 r. dlaopieki nad misjami od propagare - szczepić winorośl, krzewić, szerzyć katolicki aparat ewangelizacji przeciwdziałanie wpływom luteranizmu własne kolegium kształcące misjonarzy sekcja wydawniczo-drukarska przygotowująca materiały propagandowe i ewangelizacyjne w różnych językach i na różnym poziomie

17 À l’immortalité (dla nieśmiertelności)
Francja Kardynał Richelieu Akademia Francuska, 1635 założona dla „urabiania” opinii elit najwybitniejsi literaci i pisarze epoki À l’immortalité (dla nieśmiertelności)

18 Richelieu ( )

19 Leni Riefenstahl ( ) Leni Riefenstahl ( – ) Jej prawdziwą pasją był taniec, lecz odniesiona w młodości kontuzja uniemożliwiała Filmografia reżyserska Das Blaue Licht (1932) Der Sieg des Glaubens (1933) Triumph des Willens (Triumf woli) (1934) Tag der Freiheit - Unsere Wehrmacht (1935) Olympia (Olimpiada) (1938) Tiefland (1954) Impressionen unter Wasser (2002) Twórczość fotograficzna The Last of the Nuba. New York, 1974. The People of Kau. Harper, New York, 1976.

20

21 MANIPULACJA W SIECI Sieć, która miała tworzyć nowe w pełni demokratyczne środowisko wymiany informacji staje się nowym narzędziem skutecznego manipulowania dystrybuowanymi treściami.

22 MANIPULACJA W SIECI „WYSZUKAJ DOBRE RZECZY” – „ODRZUCAJ ZŁE RZECZY”
Personalizacja Konsolidacyjne wyszukiwanie (collaborative-filterning) Marketing behawioralny Analiza zwyczajów w odniesieniu do poczty elektronicznej Analiza treści w darmowych skrzynkach pocztowych Sponsoring Gry komputerowe

23 MANIPULACJA W SIECI PERSONALIZACJA procedura personalizacji następuje automatycznie, bez zgody internautów Historia wyszukiwania - umożliwia zapisywanie każdej aktywności z użyciem usług Google Wyszukiwanie spersonalizowane - umożliwia tworzenie indywidualnych, spersonalizowanych wyników wyszukiwania użytkownika Spersonalizowana strona główna - umożliwia stworzenie spersonalizowanej strony głównej wyszukiwarki Google - kanalizowanie tematyki odbieranych informacji - eliminowanie treści, które są odległe od zainteresowań odwiedzającego sieć - celowe modyfikowanie tego, co przekazywane jest odbiorcom - jest zagrożeniem zubożenia strumienia informacyjnego - stwarza pokusy manipulowania przekazem

24 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!

25 MARKETING BEHAWIORALNY KONSOLIDACYJNE WYSZUKIWANIE (COLLABORATIVE-FILTERNING) ANALIZA TREŚCI I ZWYCZAJÓW W ODNIESIENIU DO POCZTY ELEKTRONICZNEJ Dostosowanie strategii marketingowej do wyróżnionych kategorii zachowań potencjalnych klientów podczas przeglądania stron Gromadzenie danych o preferencjach użytkowników: - oceny towarów uzyskiwane bezpośrednio od klientów sklepów on-line - pomiary czasu spędzonego przez nich na określonych stronach - dane o wędrówce przez sieć (sekwencja odwiedzanych stron) W sieci każde kliknięcie internauty myszką (nawet chwila) - pozostawia swoisty ślad, - wskazuje kierunek zwracania przez niego uwagi. Rezultat: ogromna liczba danych opisujących internautów Wielowymiarowa przestrzeń klientów określonych wg różnych kryteriów wiek, płeć, zainteresowania, przedmiotu poszukiwań, lokalizacja geograficzna Dynamika gromadzonych danych i ciągłe doskonalenie tworzonych tam profili klientów Dzięki wykorzystaniu tych danych można precyzyjnie opisać oczekiwania klientów, by dostarczana informacja nie zawierała „niepotrzebnych rzeczy” Korzystanie z przestrzeni klienta : – wybieranie klas osób o podobnych cechach i dostosowywaniu do nich wyników wyszukiwania (np. inne dla kobiet , inne dla mężczyzn) - jest to przekazywanie odpowiednio spreparowanej informacji

26 SPONSORING POZYCJONOWANIE
Formy manipulowania informacją w sieci Tworzenie SERP (lista uzyskanych wyników poszukiwań) POZYCJONOWANIE Umieszczanie na liście rezultatów wyszukiwań wyszukiwarki adresów tych stron, których właściciele wnieśli opłaty Właściciele tych stron uzyskują gwarancję, że ich strony użytkownikom przeglądarki będą wyświetlane jako pierwsze Promocja czy nadużycie zaufania? Jest to świadome oszukanie użytkowników co do ważności informacji ZWIĘKSZANIE POPULARNOŚCI OKREŚLONEJ WITRYNY PRZEZ ILOŚĆ WSKAZANYCH LINKÓW NA INNYCH STRONACH Powiązanie ze słowami kluczowymi na stronach na wysokiej pozycji wyszukiwarki: kretyn – „polityk” Dominacja wyszukiwarek (90 % towarów): Google, Yahoo!, MSN, AOL – ¾ internautów korzysta z 5 pierwszych pozycji Stosowanie technologii zwanej BLOKADĄ (wykupywanie słów kluczowych strategicznych dla konkurencji) Brak informacji dla internautów w wyszukiwarkach o stosowaniu niemerytorycznych kryteriach wysokich pozycji stron www (opłaconych)

27 GRY KOMPUTEROWE Gry komputerowe zauważalnym medium wirtualnego świata
Skuteczny środek komunikacji jednostronnej (dawniej media tradycyjne) Forma rozrywki (setki godzin) – staje się stylem życia, formą uzależnienia „Gra to maszyna, która może działać tylko wtedy, kiedy gracze zgodzą się przez jakiś czas występować w roli kukiełek” Uczestnicy występują we własnej postaci lub jako wirtualne tożsamości Są poddani manipulacji zgodnej z założonym przesłaniem gry WIRTUALNA TOŻSAMOŚĆ GRACZY Hybryda własnej osobowości i wyobrażonej Problem rozdwojenia osobowości doktora Jekylla i pana Hyde’a SIŁA PERSWAZYJNA GIER Wykorzystana w dystrybucji określonych informacji i reklam Problem naśladownictwa brutalności: szkoła w Littleton, Padacah Brak hamulców wśród reklamodawców: reklama w „Nex generation”, „Totalne unicestwienie”, „ nowy krajobraz wojny”, „Zapach napalmu” Gry związane z przemocą wpajają wpajają graczom odporność na przemoc kształtując pokolenie łączące przemoc z przyjemnością Grający są często nieświadomymi grupami docelowymi ściśle kontrolowanego strumienia informacyjnego ( materiały promocyjne, brutalne przesłania) M. Mcluchan, Zrozumieć Media, przedłużenie człowieka, Warszawa 2004, s. 311

28 Funkcje mediów Informacja Korelowanie Ciągłość Rozrywka Mobilizacja
Dostarczanie informacji o wydarzeniach Wskazywanie stosunków władzy Wspomaganie innowacji Korelowanie Wyjaśnianie, interpretowanie i wyjaśnianie znaczenia wydarzeń i informacji Zapewnianie wsparcia uznanym autorytetom i normom Socjalizacja Koordynacja odrębnych działań Ustalanie hierarchii ważności Ciągłość Wyrażanie dominującej kultury i uznawanie subkultur oraz zmian kulturowych Formowanie i podtrzymywanie wspólnoty wartości Rozrywka Dostarczanie okazji do zabawy, odmiany i środków odprężenia Redukcja napięcia społecznego Mobilizacja Kampania w imię celów społecznych w sferze polityki, wojny, rozwoju gospodarczego, pracy i niekiedy religii

29 Manipulacja w sieci Kto? Decydenci „Moderatorzy” Politycy komercja
Czym? Sprzęt Oprogramowanie Internet Szersze infostrady Personalizacja Kogo? internauci

30 Eliminacja decydentów w procesie przepływu informacji on-line
Kto? Czym? Kogo? Niewielka liczba podmiotów /kto?/ czynnie uczestniczy w procesie sterowania narzędziami /czym?/ dystrybucji informacji adresowanej do odbiorców /kogo?/ Kto? Czym? Kogo? Eliminacja decydentów /kto?/ na korzyść większej autonomii narzędzi /czym?/ Narzędzia – media /„MARTIX”/ niezależne, obiektywne, realizujące szczytne ideały „demokracji informacyjnej” Źródło: W. Gogołek, Manipulacja w sieci. [W:] Manipulacja – media – edukacja. Toruń 2007

31 INTELEKTUALNE MOŻLIWOŚCI CZŁOWIEKA
Biologiczne możliwości i ograniczenia odbioru oraz przetwarzania informacji Zabiegi edukacyjne tworzące strukturę wiedzy Im szersza i bardziej dogłębna jest wiedza człowieka, tym łatwiej rozpoznaje on działania manipulacyjne stosowane w mediach. Im mniejsza jest efektywność szkoły w realizacji celów edukacyjnych tym powstaje większy obszar wiedzy nieuporządkowanej, co sprzyja manipulacji. Znaczenie grupy rówieśniczej gdzie przepływ informacji między członkami grupy tworzy struktury poglądów na otaczającą rzeczywistość.

32 PODŚWIADOME I ŚWIADOME NASTAWIENIE CZŁOWIEKA
Działania świadome Działania podświadome Wybór informacji związanych z zainteresowaniami i ugruntowanymi poglądami Ważność informacji zależna od siły i zakresu skojarzeń Lepsze zapamiętywanie Tworzenie schematów myślowych Wykorzystane przy manipulacji realizowanej metodą podkorową

33 SPOŁECZNE I KULTUROWE OGRANICZENIA OBIEGU INFORMACJI
Dotyczą człowieka lub całej zbiorowości (w danej kulturze) Świadome ograniczenie w dostępie do wiedzy Mity medialne wytwarzające wyidealizowany obraz świata lub wizje futurystyczne Przyjmowany standard światopoglądowy

34 KOMUNIKAT NADAWCY Faza wstępna Tworzenie u odbiorcy emocji
Nadawca przejmuje kontrolę na sytuacją komunikowania Definiuje sposób jej prowadzenia i cel komunikacji Nadaje komunikatom określone znaczenie Stwarza u odbiorcy wrażenie samodzielności w wyborze i działaniach Faza podstawowa Preparowanie informacji w celu stworzenia wrażenia wiarygodności przekazywanych informacji Dołączenie środków niewerbalnych : miła aparycja Postawa sprawiająca wrażenie dysponowania rozległą wiedzą Działania odwracające uwagę od informacji przeczącej argumentom Komunikaty perswazyjne Faza emocjonalna Tworzenie u odbiorcy emocji Podsuwanie mu sposobu reagowania

35 INTENCJE NADAWCY

36 RODZAJ KOMUNIKATU Komunikacja jest transmisją informacji zawartej w znaku. Trójczłonowa relacja pomiędzy środkiem przekazu, przedmiotem i interpretantem Znak – przedmiot manipulacji: Charles Sanders Peirce, Wybór pism semiotycznych. Znak - Język – Rzeczywistość, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa 1997

37 Typy wpływów mediów na odbiorców
PLANOWE I KRÓTKOTRWAŁE propaganda Odpowiedź indywidualna Kampania medialna Czerpanie informacji Stosowanie ram Porządek dzienny NIEPLANOWANE I KRÓTKOTRWAŁE Reakcja indywidualna Reakcja zbiorowa Skutki polityczne PLANOWANE I DŁUGOTRWAŁE Dyfuzja rozwoju Dyfuzja informacji Dyfuzja innowacji Szerzenie wiedzy NIEPLANOWANE I DŁUGOTRWAŁE Kontrola społeczna Socjalizacja Skutki wydarzeń Definiowanie rzeczywistości i konstruowanie sensów Zmiana instytucjonalna Przeniesienie Zmiana kulturowa i społeczna Integracja społeczna

38 ODDZIAŁYWANIA PLANOWE I KRÓTKOTRWAŁE
propaganda umyślne, systematyczne zabiegi mające kształtować stanowiska, manipulować poznaniem i sterować zachowaniami w celu uzyskania reakcji służących zamiarom propagandysty propaganda może również oddziaływać w długim czasie odpowiedź indywidualna proces, w którym jednostki ulegają bądź opierają się zmianie pod wpływem przekazów mających za zadanie modyfikowanie postaw, wiedzy lub zachowań kampania medialna sytuację, w której pewna liczba mediów jest w zorganizowany sposób wykorzystywana w celu przekonywania do czegoś lub informowania wybranej populacji czerpanie informacji krótkotrwałe oddziaływanie poznawcze medialnych przekazów informacyjnych na widownię, mierzone testami na zapamiętywanie, rozpoznawanie i rozumienie stosowanie ram sposób oddziaływania mediów odnoszący się do sytuacji, kiedy widownia przyjmuje te same ramy i klucze interpretacyjne, jakie są stosowane w przekazach informacyjnych i przy relacjonowaniu wydarzeń; spokrewnionym procesem jest instruowanie, w którym media dostarczają kryteriów oceny wydarzeń lub osób porządek dzienny proces, w wyniku którego odpowiednia uwaga poświęcana problemom i tematom w kolejności ich pojawienia się w przekazie informacyjnym wpływa na ocenę znaczenia społecznego wydarzeń w świadomości publicznej

39 ODDZIAŁYWANIA NIEPLANOWANE I KRÓTKOTRWAŁE
reakcja indywidualna nieplanowane lub nieprzewidziane skutki ekspozycji na bodźce medialne jak naśladowanie i uczenie się, zwłaszcza w odniesieniu do zachowań agresywnych lub dewiacyjnych reakcja zbiorowa w tym wypadku pewne oddziaływania są doświadczane równocześnie przez wiele osób w danej sytuacji lub kontekście, co prowadzi do podjęcia przez nich wspólnego działania, zazwyczaj pozainstytucjonalnego i niezorganizowanego skutki polityczne niezamierzony wpływ przekazów informacyjnych na politykę i działania rządu przez nagłaśnianie kryzysów, nadużyć, zagrożeń itp.

40 ODDZIAŁYWANIA PLANOWANE I DŁUGOTRWAŁE
dyfuzja rozwoju planowe wykorzystanie środków komunikacji w celu osiągnięcia długofalowych efektów w kampaniach i innego rodzaju działaniach, zwłaszcza wykorzystujących sieci kontaktów międzyludzkich oraz struktury władz lokalnych i państwowych dyfuzja informacji rozprzestrzenianie wiedzy na temat określonych (aktualnych) zdarzeń wśród określonej populacji w określonym czasie, ze szczególnym naciskiem na dotarcie z informacją do jak największej części populacji i dobór środków, za pomocą których informacja dociera do odbiorców dyfuzja innowacji proces przyswajania przez daną populację innowacji technicznych, często za pośrednictwem reklam i promocji w ogóle; może być efektem zamierzonym lub niezamierzonym szerzenie wiedzy skutek rozprzestrzeniania informacji bieżących i innych wiadomości w postaci upowszechniania wiedzy w obrębie różnych grup społecznych; kluczową kategorią jest zasypywanie lub zwężanie przepaści edukacyjnej między poszczególnymi grupami

41 ODDZIAŁYWANIA NIEPLANOWANE I DŁUGOTRWAŁE
kontrola społeczna systematyczne próby wdrażania określonego porządku lub wzoru zachowań socjalizacja nieformalny wkład mediów w uczenie i wdrażanie norm, wartości i oczekiwań co do zachowań w określonych rolach i sytuacjach społecznych skutki wydarzeń chodzi o rolę jaką odgrywają media w połączeniu z instytucjami w trakcie wydarzeń „przełomowych” i w odniesieniu do ich skutków definiowanie rzeczywistości i konstruowanie sensów wpływanie na poznanie i ramy interpretacyjne ludzi; ten sposób oddziaływania wymaga w jakimś stopniu aktywnego udziału odbiorców w procesie konstruowania ich własnych sensów zmiana instytucjonalna adaptację instytucji do rozwoju mediów, zwłaszcza zmian dotyczących ich własnej funkcji w procesie komunikacji przeniesienie liczne możliwe skutki przeznaczania czasu na media kosztem innych (głównie realizowanych w czasie wolnym) czynności, w tym życia towarzyskiego zmiana kulturowa i społeczna zmiany w obrębie całego wzorca wartości, zachowań i form symbolicznych, charakteryzujących dany sektor społeczeństwa, całe społeczeństwo lub zbiór społeczeństw integracja społeczna integrację (lub jej brak) można obserwować na różnych poziomach, zwłaszcza społeczności lokalnej lub narodu, co koresponduje z zasięgiem mediów

42 Sztuka demonstrowania potęgi władzy
Cywilizacje w dorzeczu Eufratu i Tygrysu

43 Sztuka demonstrowania potęgi władzy
Starożytny Egipt

44 Architektura o symbolicznym znaczeniu i oddziaływaniu na masy
Sztuka demonstrowania potęgi władzy Architektura o symbolicznym znaczeniu i oddziaływaniu na masy Rzym Cezarów

45 Monumentalne katedry z bogato iluminowanymi witrażami
Sztuka demonstrowania potęgi władzy Monumentalne katedry z bogato iluminowanymi witrażami Biblia Pauperum Monumentalne katedry pokryte witrażami Kościół katolicki

46 ODDZIAŁYWANIE Pobudzanie do pewnych działań,
Wywieranie wpływu — skutku Rzutowanie na pewne sprawy Przyświecanie pewnym celom czy też służenie za wzór Oddziaływać to "(...) wywrzeć wpływ na kogo lub na co; podziałać w jakiś sposób, odbić się na kim, na czym; wycisnąć piętno: Przykład zwierzchnika oddziaływał na podwładnych. Źle oddziaływał na kolegów. (...)". Mały Słownik Języka Polskiego1997 Zachodzą tu czynniki mające wpływ na podejmowanie decyzji, zachowania i stosunki międzyludzkie: informacje z zewnątrz, własne emocje i spostrzeżenia rodzące się pod wpływem interakcji z innymi osobami, normy społeczne bądź presja grupy itp. Aby oddziaływanie międzyludzkie było możliwe, musi istnieć komunikacja. „porozumiewanie się, przekazywanie myśli, udzielanie wiadomości. Język jest narzędziem komunikacji między ludźmi"

47 PRANIE MÓZGU Pranie mózgu - nazywane także reformą procesu myślenia albo reedukacją Termin używany na określenie działań przymusowych albo o charakterze dobrowolnym mających na celu zmianę poglądów lub zachowań jednej lub większej liczby osób. Dyskusyjne jest to, od jakiego momentu działanie nakierowane na zmianę osobowości należy uznać za pranie mózgu. Zazwyczaj pranie mózgu stosuje się dla celów politycznych lub religijnych. Po raz pierwszy termin pranie mózgu pojawił się w obiegu społecznym w USA w czasie wojny koreańskiej w latach 50. XX wieku jako wyjaśnienie zachowania amerykańskich żołnierzy, którzy po okresie przebywania w niewoli przechodzili na stronę komunistów. Pranie mózgu wykorzystywane było przez chińskich komunistów do spowodowania głębokich i trwałych zmian w zachowaniu ludzi z ich szeregów, którzy następnie mieli w podobny sposób wpływać na zachodnich jeńców wojennych w Chinach, jak i do pozbawiania ich zdolności do skutecznego organizowania się i stawiania oporu. W Korei pranie mózgu u więźniów z krajów zachodnich przyniosło pewne sukcesy propagandowe, jednak głównym celem armii chińskiej było zmniejszenie liczby strażników potrzebnych do pilnowania więźniów, dzięki czemu więcej żołnierzy mogło być skierowanych na pole bitwy. Obecnie termin pranie mózgu jest stosowany także do innych metod perswazji, a nawet do skutecznego użycia zwykłej propagandy. Termin ten często jest używany na określenie metod nawracania stosowanych przez ruchy religijne, m. in. sekty.

48 PERSWAZJA Perswazja (łac. persuasio) - sztuka przekonywania kogoś do własnych racji. Różni się od manipulacji tym, że przekonanie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie. W działaniu perswazyjnym wykorzystuje się trzy techniki oddziaływania na odbiorcę: 1. Apelowanie o zajęcie określonego stanowiska i podjęcie określonego działania; 2. Sugerowanie pożądanych interpretacji i ocen; 3. Racjonalne uzasadnianie słuszności prezentowanych poglądów. Perswazja to także jedna z metod negocjacji, pozwalająca dojść do konsensu, czyli porozumienia. Poprzez wspólne przeanalizowanie zaistniałego konfliktu, czy to w relacjach partnerskich, czy już na wyższych szczeblach, jest szansą na rozwikłanie konfliktu na korzyść obu stron. Jest niezbędnym czynnikiem łagodzącym spory i nie powinna wywoływać negatywnych skojarzeń, w przeciwieństwie do manipulacji. Kiedy jednak może zaszkodzić jednej ze stron wtedy właściwym określeniem będzie manipulacja.

49 Triumf woli,1934

50