Zdrowy styl życia Opracowała: Donata Lis. Dekalog Zdrowego Stylu Życia został nagrodzony Drugą nagrodą na Międzynarodowym Kongresie Filozofii Uniwersalistycznej,

Prezentacja na temat: "Zdrowy styl życia Opracowała: Donata Lis. Dekalog Zdrowego Stylu Życia został nagrodzony Drugą nagrodą na Międzynarodowym Kongresie Filozofii Uniwersalistycznej,"— Zapis prezentacji:

1 Zdrowy styl życia Opracowała: Donata Lis

2 Dekalog Zdrowego Stylu Życia został nagrodzony Drugą nagrodą na Międzynarodowym Kongresie Filozofii Uniwersalistycznej, który odbył się w Warszawie w dniach 15 - 20 sierpnia 1993 roku. Dekalog Zdrowego Stylu Życia opracowany przez Zbigniewa Cendrowskiego został nagrodzony Drugą nagrodą na Międzynarodowym Kongresie Filozofii Uniwersalistycznej, który odbył się w Warszawie w dniach 15 - 20 sierpnia 1993 roku. Współczesna definicja zdrowia mówi o trzech jego wielkich wymiarach: FIZYCZNYM, PSYCHICZNYM i SPOŁECZNYM. Dodaje się obecnie i DUCHOWYM. Fizyczny oznacza sprawność ciała, psychiczny - spokój i poczucie spełnienia, społeczny – moralność i życzliwość, duchowy – stan wiary. Dopiero wszystkie razem wzięte tworzą udaną kompozycję. Nie sposób osiągnąć pełni zdrowia tylko w jednym wymiarze. Zawiera wykaz 10 najważniejszych zasad postępowania człowieka służących zachowaniu i wzmacnianiu jego zdrowia

3 Zasada pierwsza Wiedza o samym sobie Oznacza, najogólniej rzecz biorąc, konieczność zrozumienia wszystkich podstawowych zasad funkcjonowania organizmu, w takim stopniu, aby człowiek umiał oceniać stan swego zdrowia, prawidłowo interpretować różne dolegliwości i co najważniejsze, aby posługując się tą wiedzą umiał uprawiać strategię zdrowego stylu życia, planować i realizować różne przedsięwzięcia wyprzedzające chorobę, nie dopuszczać do zachorowań, przewidywać, wybiegać myślą w przyszłość, nie tylko unikać choroby, ale wspomagać zdrowie.

4 Zasada druga Utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości Wywodzi się wprost z zasady pierwszej, opiera się bowiem na wiedzy. Wiemy, jak funkcjonuje ciało i jego wszystkie narządy, wiemy co mu szkodzi, co pomaga i jak. To pozwala nam przewidywać, planować, przeciwdziałać. Utrzymywanie na wysokim poziomie bariery immunologicznej zależne jest od świadomie realizowanego modelu zdrowego stylu życia, w którym co najmniej cztery grupy działań mają duże znaczenie: -Pierwsza, to niedopuszczanie do takich zachowań, które mają bezpośredni wpływ na obniżenie bariery immunologicznej (lekomania, palenie papierosów, alkohol, narkotyki i inne) -Druga, to realizowanie takich procedur, które wzmacniają nasze siły obronne. Są to m. in. właściwe odżywianie, systematyczna aktywność fizyczna, hartowanie ciała. - Trzecia, to umiejętne postępowanie podczas różnych chorób i dolegliwości, by nie tylko nie spowodowały one niekorzystnych następstw, ale aby wykorzystać je dla wzmocnienia organizmu. Wiedząc ponadto, że różne dolegliwości są dowodem toczącej się walki, z której zwycięskie wyjście zostawia organizm wzmocniony, postępujemy tak, by pomóc (ale nie zastępować) naszym siłom organicznym w pokonaniu choroby. - Czwarta, to pogłębianie umiejętności wykorzystania naszych sił psychicznych. Chodzi tu między innymi o różnego rodzaju techniki relaksacyjne, psychoterapoeutyczne, wizualizacyjne i inne.

5

6 Zasada trzecia Nie nadużywanie leków Nadużycie leków (procedur chemioterapeutycznych) jest jednym z najgroźniejszych współczesnych zjawisk społeczno-zdrowotnych. Niestety, do patologicznego szerzenia się tego zjawiska przyczyniają się zarówno lekarze, jak i chorzy. Ci pierwsi z pośpiechu i pod presją pacjentów, ci drudzy głównie z braku wiedzy i wyobraźni. Nie oznacza to oczywiście całkowitej rezygnacji z leków, a jedynie bardzo znaczące ograniczenie ich użycia do przypadków absolutnie niezbędnych W większości przypadków różne dolegliwości (ból, złe samopoczucie, gorączka itp.) są świadectwem walki organizmu z chorobą, ale same w sobie chorobą nie są. Ba, można nawet powiedzieć, że objawy te choć przykre, są jednak w jakimś stopniu świadectwem dobrej kondycji organizmu. Zasada trzecia Nie nadużywanie leków Nadużycie leków (procedur chemioterapeutycznych) jest jednym z najgroźniejszych współczesnych zjawisk społeczno-zdrowotnych. Niestety, do patologicznego szerzenia się tego zjawiska przyczyniają się zarówno lekarze, jak i chorzy. Ci pierwsi z pośpiechu i pod presją pacjentów, ci drudzy głównie z braku wiedzy i wyobraźni. Nie oznacza to oczywiście całkowitej rezygnacji z leków, a jedynie bardzo znaczące ograniczenie ich użycia do przypadków absolutnie niezbędnych W większości przypadków różne dolegliwości (ból, złe samopoczucie, gorączka itp.) są świadectwem walki organizmu z chorobą, ale same w sobie chorobą nie są. Ba, można nawet powiedzieć, że objawy te choć przykre, są jednak w jakimś stopniu świadectwem dobrej kondycji organizmu.

7 Zasada czwarta Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej Mnożą się doniesienia z różnych badań i obserwacji potwierdzające słynne stwierdzenie dr Wojciecha Oczko, iż Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu. Ruch wtedy jest skuteczny, gdy realizowany jest w odpowiedniej częstotliwości, intensywności i objętości. Częstotliwość wynika z prawa superkompensacji, co oznacza, że kolejny wysiłek (trening) powinien nastąpić w momencie, kiedy zasoby energetyczne, wyczerpane w ostatnim ćwiczeniu zostaną nie tylko odbudowane (kompensacja) a jeśli ćwiczenie było dość intensywnie, trwało dostatecznie długo, to nawet odbudowane z nadmiarem (superkompensacja). Objętość oznacza, iż trening musi trwać tak długo, by całe ciało zdołało się wszechstronnie adaptować do zmienionych wymagań i zaangażować w niezbędny wydatek energetyczny, a zasoby organizmu tak głęboko wyczerpane, żeby powstał silny bodziec (potrzeba) do ich odbudowy. Intensywność najłatwiej mierzyć. Korzystamy tu z doskonałej precyzji takiego pomiaru jak tętno, które wprost i bardzo dokładnie oddaje wielkość wysiłku. Dopiero te trzy wielkości razem wzięte tworzą udaną kompozycję normy ruchu. Stąd właśnie wziął się optymalny wzór ak­tywności fizycznej, tj. 3 x 30 x 130, który oznacza, że: "Każdy człowiek, a szczególnie nie pracujący fizycznie powinien ćwiczyć co najmniej 3 razy w tygodniu, co najmniej 30 minut każdego treningu powinno być tak intensywne, by tętno wynosiło 130". Oczywiście pamiętamy, że tętno wysiłkowe mierzymy przez 15 sekund, a uzyskany wynik mnożymy przez 4. Ten wzór stosownie do wieku, płci i stopnia wytrenowania może ulegać zmianom; I tak dla dzieci w wieku 10 -15 lat wzór ten mógłby mieć postać 5 x 20 x 140

8

9 Zasada piąta Prawidłowe odżywianie się Zalecenia, które są decydujące i najważniejsze to: Przestrzeganie prawa bilansu energetycznego, tzn. należy tylko tyle spożywać, ile się zużywa. Maksymalne wyeliminowanie z diety tłuszczów zwierzęcych (i zastąpienie ich olejami roślinnymi) oraz produktów wysoko przetworzonych, jak cukier, sól, biała mąka. Spożywanie dużych ilości warzyw i owoców. Ograniczenie spożycia potraw o wysokiej zawartości cholesterolu. Odżywianie się, spożywanie posiłków jest jedną z ważniejszych czynności życiowych i nie może być źródłem stałych ograniczeń ani zakazów. Powinno przynosić satysfakcję, być źródłem przyjemności. Przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania się nie musi więc być katorgą i samoudręczeniem. Muszą to zrozumieć żywieniowcy i dietetycy, opracowując zdrowe ale i atrakcyjne systemy odżywiania się.

10 Zasada szósta Hartowanie się Jest to zasada szczególnie związana z drugą (o utrzymaniu w gotowości sił obronnych organizmu), ale stanowi jej rozwinięcie. Chodzi tu bowiem nie tylko o wzmocnienie bariery immunologicznej (chroniącej przed chorobami), ale o takie świadome, planowe poddawanie swego ciała (i psychiki) różnego rodzaju bodźcom, czasem nawet ekstremalnym, by wzmocnić się, przygotować do sytuacji trudnych, uodpornić na ekstremalne bodźce w sferach: fizycznej, psychicznej i społecznej. Nie tylko obronić i chronić przed inwazją, ale wzmacniać rozumiany holistycznie pozytywny potencjał zdrowia. Trening hartujący dysponuje szeregiem technik fizycznych, psychoterapeutycznych i socjoterapeutycznych. Warto je znać i po prostu stosować. Chodzi o życie pełne, dynamiczne, aktywne, zgodne z koncepcjami promocji zdrowia.

11 Zasada siódma Rozwijanie umiejętności walki ze stresem (z dystresem) Mówimy stresy, przypisując pojęciu stres wyłącznie znaczenie negatywne. To błąd. W ślad za wybitnym neurofizjologiem profesorem Stanisławem Grochmalem mówmy o eustresie i dystresie. Dystresem jest negatywny bodziec czy strumień bodźców, który przekracza pewną granicę indywidualnej wytrzymałości konkretnego człowieka. Eustresem natomiast nazywajmy wiele różnych bodźców odczuwanych jako przyjemne (ekscytujące) albo nieprzyjemne, nie przekraczające jednak pewnej niebezpiecznej granicy. Eustres jest bardzo potrzebny, bodźcując człowieka, wzmacnia go, podnosi jego próg reaktywności. Różnego typu treningi (trening fizyczny, psychiczny, społeczny) mają duże znaczenie dla wszechstronnego wzmocnienia człowieka. Chodzi tu nie tylko o trening fizyczny (sportowy), ale też o różne techniki psychoterapeutyczne, w tym m.in. treningi asertywności, pozwalające na obronę własnego JA bez uszczerbku dla innych. Konieczne jest też spopularyzowanie metod ograniczających i eliminujących nadmierne napięcia psychiczne. Otóż z niewielkim uproszczeniem można przyjąć, że u każdej istoty żywej, przed którą staje jakieś konkretne zadanie do rozwiązania następują takie zjawiska fizjologiczne, które mają przygotować do wzmożonego wysiłku. Polega to na podniesieniu w organizmie poziomu hormonów i wielu różnych substancji zwiększających nieraz znacznie wydolność organizmu. Nie spożytkowane substancje stają się dla organizmu człowieka toksyczne. Wtedy z pomocą mogą nam przyjść różne zastępcze formy wyładowanie nagromadzonej energii, "odtrucie" organizmu, co najlepiej udaje się przez zorganizowany trening fizyczny,

12 Zasada ósma Wyeliminowanie nałogów Chodzi tu przede wszystkim o nikotynizm, alkoholizm i różne odmiany narkomanii, (choć na dobrą sprawę można do tej listy dopisać wszystkie te trwałe przyzwyczajenia, które obniżają poziom zdrowia, np. lekomania, obżarstwo, lenistwo, przesiadywanie przed telewizorem, komputerem,nadmierne spożycie używek: kawy, herbaty itp.). Podstawowym kluczem do sukcesu jest motywacja i wyparcie. Żeby człowiek nie wpadł w jakiś nałóg albo się go pozbył, musi w zasięgu jego ręki znaleźć się coś tak atrakcyjnego, co zastąpi i wyprze ów nałóg. Porzucenie nałogu musi przynosić temu, kto taką decyzję podejmuje, odpowiednią nagrodę. Nagrodą może być: uznanie ludzi, polepszenie zdrowia, satysfakcja z własnej silnej woli, uprawianie jakiegoś fascynującego zajęcia. Można postawić na wszelkiego rodzaju aktywność fizyczną, która systematycznie prowadzona przynosi pożądane rezultaty zdrowotne, a w ślad za nimi rozbudowuje motywacje. Oczywiście człowiek wszechstronnie ukształtowany, o bogatej osobowości, znajdujący w swym życiu wiele atrakcji będzie skutecznie opierał się nałogom. Wiemy też, że najskuteczniejszą drogą do pozbycia się niszczącego nałogu jest ukazanie człowiekowi atrakcyjnej możliwości, także intelektualnej, rozwoju i "bycia kimś".

13 Zasada dziewiąta Życzliwość dla innych Jednym z wymiarów zdrowia jest zdrowie społeczne. Cóż to oznacza w praktyce? Nie wdając się w rozliczne zawiłości powiedzmy, że zdrowym społecznie jest ten, kto czyni dobro, jest życzliwy dla innych, zna wartość pojęć: tolerancja i kompromis oraz posługuje się nimi w praktyce. Jednocześnie jest asertywny, ma poczucie własnej wartości, jest pewny siebie, potrafi powiedzieć "nie" wtedy, gdy narusza się jego interesy lub godność, jest ustabilizowany, budzący zaufanie, można na nim polegać. Dla realizacji tej zasady ogromnie dużo mogą i powinni zrobić ludzie publiczni, traktując swe funkcje jako służbę, a nie okazję do w chęci panowania nad innymi.

14 Zasada dziesiąta Zachowanie postawy copingowej Zewnętrznym wyrazem postawy copingowej (coping - dawanie sobie rady w życiu). Ludziom wypowiadającym te słowa ok., all right, ca va czy va bene nie zawsze idzie dobrze, nie wszystko u nich jest ok., ale demonstrując takie optymistyczne postawy, wzmacniają się psychicznie, tworzą swój obraz u innych bardziej pozytywnym, niż jest w rzeczywistości. Są wtedy odbierani jako ludzie sukcesu, którym się powiodło. Z takimi warto trzymać, warto robić interesy i zabiegać o ich przyjaźń. Takim ludziom łatwiej żyć niż tym, którzy często, nie mając po temu racjonalnych powodów, narzekają na byle co, roztaczają wokół siebie atmosferę nieudacznictwa i wszelkich możliwych nieszczęść. Taka "martyrologiczna" postawa odstrasza ludzi, traci się przyjaciół, a i wreszcie samemu sobie można wmówić to, czego rzeczywiście nie doświadczamy.

15 Na pewno nie moje dziecko!!!

16 Czynniki wewnętrzne – wynikające z cech osobowościowych, sytuacji trudnych i stylu życia młodzieży. -problemy emocjonalne jako bezpośrednia przyczyna sięgania po alkohol i inne substancje psychoaktywne przez młodzież, - atrakcyjność efektów wywoływanych przez substancje psychoaktywne dla osób, które przeżywają stany lęku, niepokoju, rozgoryczenia, depresji, cierpią na skutek kompleksów, wewnętrznej pustki czy zaburzonych relacji międzyludzkich - podatność na uzależnienia osób, którym brakuje aspiracji, dojrzałości emocjonalnej, satysfakcjonujących więzi międzyludzkich, umiejętności podejmowania odpowiedzialności za własne życie i postępowanie, Przyczyny sięgania po narkotyki

17 Czynniki zewnętrzne – związane ze środowiskiem, to jest przede wszystkim rodziną i grupą rówieśniczą oraz dominującymi trendami społecznymi i kulturowymi w danej cywilizacji. - sytuacja rodzinna młodego pokolenia: fakt podporządkowania rodzin pracy zawodowej, wartościom materialnym i konsumpcyjnemu stylowi życia, - rodziny z marginesu społecznego: zaniedbania w zakresie opieki i rozwoju, niewydolność wychowawcza i materialna - brak w rodzinach rozbudowanej hierarchii wartości i dojrzałych wzorców postępowania, - deficyty emocjonalne rodziców powielane przez dzieci - konflikty w relacjach wewnątrzrodzinnych - dominujące trendy społeczne i obyczajowe, które niekorzystnie wpływają na formowanie dojrzałej postawy wobec substancji uzależniających

18 Dlaczego tak trudno być rodzicem nastolatka?

19 Problemy dorastania Dzieci w okresie dorastania chcą być traktowane jak dorosłe i nie godzą się z zakazami i ograniczeniami stosowanymi przez rodziców. Taka postawa jest wyrazem naturalnego w tym wieku dążenia do wyodrębnienia się i niezależności, ale najczęściej rodzi konflikty. Młodzi ludzie buntują się przeciw dorosłym, a rodzice są pierwszymi dorosłymi, przeciw którym ten bunt jest skierowany.

20 Dlaczego ludzie biorą narkotyki??? By dobrze się bawić. By nie czuć się samotnym. Za namową rówieśników. Z ciekawości. By radzić sobie ze stresem i napięciem. By czuć się bardziej pewnym siebie. By zapomnieć o problemach. By przeżyć coś niesamowitego.

21 Rówieśnicy Rówieśnicy Dla nastolatków najważniejsza staje się grupa rówieśnicza. Bycie w grupie rodzi konieczność dopasowania się do niej, zyskania akceptacji – czasem za wszelką cenę, wbrew temu, czego oczekują dorośli. Często młodzi ludzie darzą większym zaufaniem przyjaciół niż rodziców, dlatego próby ograniczania im swobody w tym zakresie na ogół kończą się niepowodzeniem. Dla rodziców to trudny test wytrzymałości, cierpliwości i rodzicielskiej miłości.

22 Tempo życia Życie codzienne obecnie podlega różnorodnym presjom. Dotyczy to zarówno dorosłych, jak i dzieci. Wielu rodziców zmaga się z bezrobociem, wielu zaś poświęca swojej pracy zarobkowej dużo czasu. Dorastające dzieci również już od najmłodszych lat podlegają wyjątkowej presji – oczekuje się od nich osiągnięć w szkole, sukcesów. Coraz mniej chwil pozostaje na rozmowy i wspólne spędzanie czasu.

23 Podział substancji uzależniających Substancje uzależniające dzielimy na: Środki hamujące Środki pobudzające Środki zmieniające percepcję

24 Środki hamujące… …to alkohol, leki nasenne, leki uspokajające, opiaty, czyli heroina, morfina, opium oraz rozpuszczalniki. Cechuje je hamujące działanie na układ nerwowy. Ludzie biorą tego typu narkotyki po to, by doznać odprężenia, ulgi, by nie czuć ciężaru kłopotów, zapomnieć o stresie. Większość środków tej grupy wywołuje silną zależność psychiczną i fizyczną. Objawy przedawkowania polegają na pogłębiającym się hamowaniu funkcji układu nerwowego – spowolnieniu myśli, mowy, ruchów, narastającej senności aż do wystąpienia śpiączki. Zespół abstynencyjny bywa silnie wyrażony. Polega na odwrotności działania hamującego, czyli na pobudzeniu. Występują drgawki, napady lęku, omamy, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca. Zespół abstynencyjny wynikający z przerwania przyjmowania, niektórych z tych środków może nawet spowodować śmierć.

25 Środki pobudzające… … to kokaina, amfetamina, kofeina, nikotyna, sterydy. Wspólną ich cechą jest działanie pobudzające na układ nerwowy, a w przypadku sterydów powodujące także przyrost masy mięśniowej. Ludzie używają środków pobudzających by przeżywać stany wzmożonego nastroju, zwiększać swą wydajność fizyczną i umysłowa, pokonywać zmęczenie i senność. Środki z tej grupy prowadzą do silnej zależności psychicznej i do daleko zaznaczonej zależności fizycznej. Objawy przedawkowania polegają na nasilającym się pobudzeniu. Czynność serca staje się bardzo szybka, niemiarowa, występuje wysokie ciśnienie krwi, drżenie ciała oraz znaczny niepokój. Przedawkowanie kokainy i amfetaminy może doprowadzić do psychozy z omamami, napadami szału i lęku, a nawet zgonu. Zespół abstynencyjny przejawia się odpornością pobudzenia, zmęczeniem, sennością, osłabieniem. Po przerwaniu używania kokainy, a także amfetamin mogą wystąpić stany depresyjne prowadzące do prób samobójczych.

26 Środki zmieniające percepcję… … to LSD, meskalina i psylocybina, PCP, ecstasy, marihuana. Powodują zmianę percepcji otaczającego świata i z tego względu są też nazwane halucynogenami. Ludzie sięgają po te środki w poszukiwaniu niezwykłych przeżyć i chęci oderwania się od codzienności. Występuje zależność psychiczna, natomiast nie stwierdzono wyraźnych objawów zależności fizycznej (z wyjątkiem PCP). Objawy przedawkowania. Ostre stany psychotyczne – całkowita dezorientacja, silny lęk, omamy, ogólne pobudzenie, przyspieszona akcja serca, podwyższone ciśnienie krwi, drgawki. Może dojść do zgonu poprzedzonego śpiączką lub też do samobójstwa dokonanego w stanie dezorientacji psychotycznej. Zagrożenie życia nie występuje w przypadku marihuany. Zespół abstynencyjny. Objawy zespołu abstynencyjnego nie występują (z wyjątkiem PCP), ponieważ nie wytwarza się zależność fizyczna.

27 Czego dorastające dzieci potrzebują od rodziców??? Poczucia więzi i przynależności do rodziny. Poczucia własnej wartości. Wiarygodności. Sprawiedliwego traktowania. Stanowczości w ważnych sprawach. Poszanowania intymności i dyskrecji.

28 Jak jest??? Bardzo wielu młodych ludzi sięga po narkotyki pod wpływem swojego otoczenia, przez ciekawość. Ważne, byś w porę zauważył pierwsze niepokojące oznaki i żebyś umiał, i chciał porozmawiać o ty ze swoim dzieckiem.

29 Co warto wiedzieć i robić, aby chronić dziecko przed narkotykami? znać prawa rządzące rozwojem dziecka wiedzieć jak budować dobry kontakt z dzieckiem znać powody, dla których młodzi siegają po narkotyki być konsekwentnym w przestrzeganiu zasad mieć rzetelną wiedzę na temat narkotyków

30 Jeżeli usłyszysz… z ust dziecka, jakieś podejrzane słowa, mogące mieć związek z narkotykami, nie wpadaj w panikę. Nie traktuj dziecka jak narkomana. Staraj się dowiedzieć skąd zna takie słownictwo. Być może pojawiło się ono w jego otoczeniu i warto o tym porozmawiać.

31 Słownik slangu związanego z narkotykami Amfetamina – spid, proszek, proch, witamina A, amfa Grzyby halucynogenne – grzybki Handlarz narkotykami – diler Haszysz – hasz, kloc Heroina – hera, hel, helena, white, brown Kokaina – koka, koks, witamina C, śnieg Końcowa faza działalności narkotyku – zejście, zjazd LSD – kwas, trip, kwasik, ejsid

32 Słownik slangu związanego z narkotykami Marihuana – gandzia, blanty, dżointy, splif, trawa, skręt, zioło, grass, skun Stan po zażyciu narkotyku – jazda, odlot, trzepanie, podróż, kręcenie Stan związany z odstawieniem narkotyku – głód, skręt Strzykawka – pompka, sprzęt Wąchać klej – kirać Wciągać narkotyk do nosa – snifować Zażyć narkotyk – zapodać, podać, wjechać, zasnifować, przygrzać, huknąć, spalić, nagrzać się Żyła - kanał

33 Sygnały, które powinny zaniepokoić rodzica!!! Dziecko: oddala się od rodzica, staje się obce, mimo że wcześniej byli blisko wyraża niechęć do rozmów, unika kontaktu, kręci w rozmowie, kłamie ma kłopoty z nauką, choć wcześniej dobrze sobie radziło, wagaruje jest niecierpliwe, rozdrażnione jest na zmianę pobudzone lub ospałe, sypia o dziwnych porach znika często w ciągu dnia z domu pod dowolnym pretekstem i stara się unikać kontaktu po powrocie wraca bardzo późno lub bez uzgodnienia nocuje poza domem ma nowych znajomych, których nie chce zapraszać do domu kwestionuje szkodliwość narkotyków, uważa, że powinny być zalegalizowane ma nadmierny apetyt lub nie ma apetytu ma przekrwione oczy, zwężone lub rozszerzone źrenice, przewlekły katar W pokoju dziecka dziwnie pachnie, miewa fifki i fajki różnych kształtów, bibułki do skrętów, biały proszek, pastylki nieznanego pochodzenia, opalone folie aluminiowe, leki bez recept, nieznane chemikalia. Z domu znikają pieniądze i wartościowe rzeczy.

34 Jeżeli zdarzy się, że twoje dziecko spróbuje narkotyku: Nie wpadaj w panikę i nie działaj pochopnie. Zastanów się, dlaczego dziecko sięgnęło po narkotyk. Pomyśl, jak możesz pomóc. Poszukaj pomocy w specjalistycznych miejscach.

35 Testy do wykrywania narkotyków w moczu Jeżeli podejrzewasz, że dziecko zażywa narkotyki, a wyczerpałeś już inne sposoby, by zdiagnozować sytuacje – możesz sprawdzić to za pomocą testu. W wielu aptekach dostępne są testy, które wykrywają narkotyki w moczu na obecność m.in. amfetaminy, kokainy, morfiny, THC (marihuany, haszyszu).

36 Zanim kupisz i zrobisz test powinieneś wiedzieć: ile czasu upłynęło od ewentualnego zażycia narkotyku czy to na pewno mocz osoby badanej dobrze także wiedzieć, jaki narkotyk może wchodzić w grę Kiedy test może być przydatny? gdy dziecko zaprzecza, a możesz mieć podstawy sądzić, że jednak zażywa narkotyki gdy dziecko przestało używać narkotyków – dla kontroli utrzymania abstynencji Na jakie pytania odpowie test? czy dziecko zażyło dany narkotyk Na jakie pytanie nie odpowie test? czy ktoś jest uzależniony jak często bierze jak dużo zażył

37 Narkotyki i prawo Powinieneś wiedzieć, że: Posiadanie narkotyków zagrożone jest karą wiezienia do lat 3. Posiadanie znacznej ilości narkotyków zagrożone jest karą więzienia do lat 5 i grzywną. Produkcja narkotyków zagrożona jest karą więzienia do lat 3. W przypadku produkcji znacznej ilości narkotyków przestępstwo zagrożone jest grzywną i karą więzienia na czas nie krótszy od lat 3. Handel narkotykami zagrożony jest karą więzienia do lat 10. Udzielanie lub nakłanianie do użycia narkotyków zagrożone jest karą więzienia do lat 5.

38

39 W ciągu ostatniego roku w prasie i TV pojawiało się wiele doniesień na temat tzw. dopalaczy. Czy jednak naprawdę wiadomo, co to są dopalacze (ang. smarts, legal highs, herbal highs, boosters)? Dopalacz, czy dopalacze to termin nieposiadający charakteru naukowego. Używa się go potocznie, dla nazwania grupy różnych substancji lub ich mieszanek o rzekomym bądź faktycznym działaniu psychoaktywnym, nieznajdujących się na liście substancji kontrolowanych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Sprzedaż ww. substancji i ich mieszanek odbywa się za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów (tzw. smart shops). Nazwa smart shop pochodzi od rzekomych własności sprzedawanych substancji, reklamowanych jako usprawniające funkcje poznawcze (tzw. smart drugs) DOPALACZE

40 DOPALACZE

41 DOPALACZE (ang. smart drugs lub legal highs) Termin ten to określenie potoczne, stosowane wobec substancji do niedawna dostępnych legalnie w tzw. smart shops, gdzie oferowane były jako produkty kolekcjonerskie. Dopalacze stanowią olbrzymią grupę różnorodnych środków lub ich mieszanek o działaniu pobudzającym lub odurzającym. Są wśród nich zarówno substancje pochodzenia naturalnego pozyskiwane z roślin, jak i wiele produktów syntetycznych. Większość ze sprzedawanych preparatów ma nieznany dla kupującego skład chemiczny, wielokrotnie jest on odmienny od deklarowanego.

42 DOPALACZE- OBRÓT Obrót hurtowy i detaliczny dopalaczy prowadzony jest i/lub był za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów typu smart shop lub na specjalnie utworzonych stronach internetowych adresowanych do młodych odbiorców. Obrót hurtowy i detaliczny dopalaczy prowadzony jest i/lub był za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów typu smart shop lub na specjalnie utworzonych stronach internetowych adresowanych do młodych odbiorców. Określenie smart shop wywodzi się od nazwy oferowanych produktów smart drugs – definiowanych jako inteligentne leki, które mają wpływ na rozszerzenie funkcji poznawczych. Jednakże pod tą nazwą kryją się środki o szkodliwym działaniu na zdrowie. Określenie smart shop wywodzi się od nazwy oferowanych produktów smart drugs – definiowanych jako inteligentne leki, które mają wpływ na rozszerzenie funkcji poznawczych. Jednakże pod tą nazwą kryją się środki o szkodliwym działaniu na zdrowie. Z prowadzonego monitoringu światowego rynku wynika, że liczba środków zaliczanych do dopalaczy stale wzrasta, gdyż ciągle syntezowane są nowe związki psychoaktywne o działaniu stymulującym lub wykorzystywane opisy syntez dostępne w literaturze naukowej i patentowej.

43 DOPALACZE-POSTAĆ TabletkiTabletki ProszkiProszki KapsułkiKapsułki Tzw. kadzidełka w postaci mieszanek ziołowychTzw. kadzidełka w postaci mieszanek ziołowych Mieszanki ziołowe (przeważnie spalane w formie skręta lub za pomocą lufki)Mieszanki ziołowe (przeważnie spalane w formie skręta lub za pomocą lufki) Postać płynnaPostać płynna

44

45 SPOSÓB DEKLAROWANIA SKŁADU – CHWYT PRODUCENTÓW Sposób deklarowania składu nie wskazuje, że dany produkt ma negatywny wpływ na zdrowie i życie człowieka: -mieszanki ziół egzotycznych i ekstraktów pochodzenia naturalnego -substancje typu: witamina C, mieszanki aminokwasów, witamina B, wapń, magnez, pieprz Cayenne, imbir, zielona herbata, ginko biloba. Celowym zabiegiem producentów jest pominięcie obecności substancji psychoaktywnych na opakowaniu, ze względu na nielegalność i niekorzystny wpływ na zdrowie. Na opakowaniach dopalaczy widnieje wyraźne ostrzeżenie: Nie do spożycia przez ludzi- jest to świadome działanie producentów w celu ominięcia przepisów prawnych, jednak powszechnie wiadomo, że celem sprzedaży tych produktów jest właśnie ich zażycie.

46

47 Substancje i mieszanki substancji - naturalne (ziołowe) - syntetyczne Działanie -stymulujące (podobne jak amfetamina) -euforyzujące (podobne jak ecstasy) -relaksujące (podobne jak konopie indyjskie) -psychodeliczne i halucynogenne (podobne jak LSD) CO NAPRAWDĘ ZAWIERAJĄ DOPALACZE ?

48 Współczesny rynek polski grzyby halucynogenne (psylocyna, psylocybina);grzyby halucynogenne (psylocyna, psylocybina); fencyklidyna; fencyklidyna; ketamina; ketamina; GHB; GHB; szałwia wieszcza (salwinoryna); szałwia wieszcza (salwinoryna); benzodiazepiny, antydepresanty, środki przeciwbólowe w połączeniu z alkoholem i inhibitorami MAO; benzodiazepiny, antydepresanty, środki przeciwbólowe w połączeniu z alkoholem i inhibitorami MAO; materiał roślinny zawierający alkaloidy o działaniu odurzający lub halucynogennym; materiał roślinny zawierający alkaloidy o działaniu odurzający lub halucynogennym; 2008 Rok2008 Rok Mefedron – czwarte miejsce w rankingu, za marihuaną, kokainą i pochodnymi amfetaminy.Mefedron – czwarte miejsce w rankingu, za marihuaną, kokainą i pochodnymi amfetaminy.

49 SKŁADNIKI NATURALNE POZYSKIWANE Z ROŚLIN Lista roślin o działaniu enaktogennym-psychodelicznym-halucynogennym Rośliny zawierające kannabinoidy Rośliny zawierające dimetylotryptaminę (DMT) Rośliny zawierające meskalinę Rośliny zawierające alkaloidy beta- karbolinowe Rośliny zawierające inne substancje halucynogenne

50 Dopalacze – materiał roślinny z zawartością alkaloidów psychoaktywnych Argyreia nervosa – powój hawajski (LSA) Benisteriopsis caapi – (pochodne beta- karboliny – harmina, harmalina); Benisteriopsis caapi – (pochodne beta- karboliny – harmina, harmalina); Katha edulis (Khat) – czuwaliczka jadalna (katinon); Katha edulis (Khat) – czuwaliczka jadalna (katinon); Echinopsis pachanoi – kaktusy San Pedro, Ahuma (fenyloalkiloaminy); Echinopsis pachanoi – kaktusy San Pedro, Ahuma (fenyloalkiloaminy); Kava kava – pieprz metystynowy (ok. 60 związków z grupy kawalaktonów); Kava kava – pieprz metystynowy (ok. 60 związków z grupy kawalaktonów); Leonotis Leonurus – ogon lwa – (leonuryna); Leonotis Leonurus – ogon lwa – (leonuryna); Mimosa Tenuiflora – (dimetylotryptamina); Mimosa Tenuiflora – (dimetylotryptamina); Salvia divinorum (szałwia wieszcza) – (salvinoryna A); Psychotria viridis (dimetylotryptamina); Psychotria viridis (dimetylotryptamina);

51 SZAŁWIA WIESZCZA Szałwia wieszcza (Salvia divinorum) – gatunek byliny z rodziny jasnotowatych. Za działanie psychoaktywne szałwii wieszczej mają odpowiadać związki diterpenowe zwane salwinorynami. Jej główny składnik aktywny to salwinoryna A - stanowiąca ok. 96% składników psychoaktywnych, zawarta głównie w liściach. Salwinoryna A należy do najsilniej działających substancji psychoaktywnych, które występują w przyrodzie. Działa aż 400 razy silniej od meskaliny. Salwinoryna A należy do najsilniej działających substancji psychoaktywnych, które występują w przyrodzie. Działa aż 400 razy silniej od meskaliny.

52 Jako dopalacz preparaty z tej rośliny są/były stosowane, ponieważ powodują krótko po zażyciu: poprawę nastroju, niekontrolowany śmiech, większe poczucie pewności siebie, wspomnienia z przeszłości (np. odwiedzanie miejsc z dzieciństwa), zakłócenia ruchu, uczucie oddziaływania sił, których nie ma, wizje, łączenie się z obiektami lub stawanie się nimi, nakładanie się rzeczywistości (np. postrzeganie się w kilku miejscach na raz). Przyjmowanie preparatów Szałwii wieszczej może prowadzić do rozwoju psychoz. W.Piekoszewski i E.Florek, Przegląd Lekarski, 2009, 66: 861-865

53

54 FLY AGARIC Jest to zazwyczaj muchomor czerwony (Amanita muscaria) ale podobne działanie wykazuje również muchomor plamisty (Amanita pantherina). Najczęściej stosowany w postaci suszu kapelusza grzyba o różnym rozdrobnieniu. Najczęściej stosowany w postaci suszu kapelusza grzyba o różnym rozdrobnieniu.

55 KRATOM (Mitragyna speciosa) Kratom to powszechna nazwa liściastego drzewa. Składniki czynne: mitragynina i jej hydroksylowe pochodne. Kratom to powszechna nazwa liściastego drzewa. Składniki czynne: mitragynina i jej hydroksylowe pochodne. Preparat ten występuje w formie wysuszonych, sproszkowanych liści lub brunatnego, sproszkowanego ekstraktu w postaci kapsułek, który ma 30 razy silniejsze działanie niż susz.

56

57 POW Ó J HAWAJSKI (Argyreia ervosa) Gatunek rośliny z rodziny powojowatych, pochodzi z południowej Azji. Głównymi czynnikami aktywnymi w tej roślinie są pochodne kwasu lizergowego czyli LSA - amid kwasu D-lizergowego (ergometryna - występuje w nasionach). Syntetycznym odpowiednikiem LSA jest LSD. Działanie LSA jest 10-50 razy słabsze od LSD. W powoju hawajskim występują także inne alkaloidy. Syntetycznym odpowiednikiem LSA jest LSD. Działanie LSA jest 10-50 razy słabsze od LSD. W powoju hawajskim występują także inne alkaloidy.

58 CALEA ZACATECHICHI Gatunek rośliny wieloletniej z rodziny astrowatych. Występuje w niektórych rejonach Meksyku oraz Ameryki Środkowej. Określana jest mianem Dream Herb, liści bogów lub gorzkiej trawy. Nie ma badań wskazujących jednoznacznie, która substancja czynna odpowiedzialna jest za działanie psychoaktywne rośliny.

59 Calea zacatechichi ma działanie zbliżone do marihuany, lekko euforyzujące oraz wpływa na nasilenie aktywności mózgu podczas snu. Może wywoływać różne reakcje alergiczne. Symptomy mogą obejmować ogólne osłabienie fizyczne, zawroty głowy, senność, mdłości, wymioty, wysypkę, puchnięcie, podrażnienie skóry. Symptomy mogą obejmować ogólne osłabienie fizyczne, zawroty głowy, senność, mdłości, wymioty, wysypkę, puchnięcie, podrażnienie skóry.

60 LION (LEONOTIS LEONURUS) Roślina z rodzaju wargowatych, rośnie w Afryce Południowej i Wschodniej. Charakteryzuje się czerwonymi lub pomarańczowymi kwiatami. Znana jest w południowej Afryce jako dzika daga. Alkaloidem w tej substancji jest leonuryna.

61 LION (LEONOTIS LEONURUS) Działanie psychoaktywne pojawia się podczas palenia liści, kwiatów czy ekstraktu. Działanie podobne jest do działania konopi indyjskich choć nieco słabsze. Najczęściej odczuwa się euforię, stymulację oraz efekty empatogenne. Po większej dawce występuje senność.

62 PALMA BETELOWA (Areca catechu) Działanie pobudzające. Arekolina jest środkiem parasympatykomimetycznym pobudzającym układ przywspółczulny. Powoduje między innymi przyspieszenie perystaltyki przewodu pokarmowego i pobudza czynność gruczołów wydzielniczych.

63 PIEPRZ CZARNY () PIEPRZ CZARNY (Piper nigrum) Związki czynne: olejek eteryczny, flawonoidy, safrol - klasyfikowany do grupy prekursorów. Safrol otrzymywany jest przez ekstrahowanie zarówno z korzenia jak i owoców (jako olejek). Stosowany w przemyśle perfumeryjnym. Safrol - prekursor do syntezy m.in. otrzymywania MDMA.

64 MIESZANKI ZIOŁOWE Działania niepożądane: -silne bóle głowy, -bóle w okolicy klatki piersiowej, -problemy z oddychaniem, -zmęczenie psychiczne i fizyczne, -stany lękowe, -problemy z koncentracją. Niek tóre mieszanki ziołowe mają w swoim składzie nawet do 10 różnych roślin zawierających różne składniki psychoaktywne (alkaloidy) Za efekt narkotyczny odpowiadają nie przebadane w większości syntetyczne kanabinoidy, które można przedawkować.

65 Paląc mieszankę ziołową wprowadzamy do organizmu wiele różnych substancji oraz bliżej nieokreślone produkty spalania. Jednoczesne oddziaływanie na organizm i na umysł substancji o różnym lub wręcz przeciwnym działaniu może być niebezpieczne i nieprzewidywalne w skutkach. Mieszanki ziołowe można łatwo przedawkować. Skład mieszanek ziołowych jest różny w każdym produkcie. Producenci mieszanek ziołowych starają się wzmocnić ich działanie nie biorąc pod uwagę bezpieczeństwa i szkodliwości ich zażywania.

66 Indywidualna odpowiedź na dopalacze polimorfizm genetyczny osobnicza zmienno ść aktywności enzymów odpowiedzialnych za metabolizm zwi ą zków biologicznie czynnych ogromnie zróżnicowana indywidualna odpowiedź

67 Próba podsumowania Do produkcji dopalaczy wykorzystuje się szeroki zestaw związków o faktycznym lub rzekomym działaniu psychoaktywnym. Lista krótko- i długofalowych skutków zdrowotnych została w części ustalona, W przypadku zatruć ustalenie konkretnej toksyny jest trudne. Częstą przyczyną zatruć jest przedawkowanie oraz interakcja z napojami alkoholowymi.

68 Walka z dopalaczami w oparciu o wyniki prac badawczych oraz regulacje prawne nie jest łatwa.

69 Dziękuję za uwagę! Donata Lis

70 Bibliografia prof. Krzysztof Szyfter Instytut Genetyki Człowieka PAN, Poznań-prezentacja Efekty toksyczne przyjmowania dopalaczy www. wypalacze. com. pl Poradnik dla rodziców i wychowawców KARAN DEKALOG ZDROWEGO STYLU ŻYCIA Opracowany przez Zbigniewa Cendrowskiego