Żywność wzbogacana i suplementy diety

Prezentacja na temat: "Żywność wzbogacana i suplementy diety"— Zapis prezentacji:

1 Żywność wzbogacana i suplementy diety
Wydział Nauk o Żywności Akademia Rolnicza we Wrocławiu dr inż. Danuta Figurska-Ciura

2 PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE CZŁOWIEKA
POLEGA NA CAŁKOWITYM ZASPOKOJENIU ZAPOTRZEBOWANIA ORGANIZMU NA ENERGIĘ ORAZ NA WSZYSTKIE SKŁADNIKI POKARMOWE NIEZBĘDNE DO ROZWOJU ŻYCIA I ZACHOWANIA ZDROWIA

3 Odpowiednia, zróżnicowana dieta:
wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju i utrzymania homeostazy organizmu ilości składników spełniają normy i zalecenia ustalone na podstawie ogólnie przyjętych danych naukowych

4 nadmiar energii, tłuszczu, białka, węglowodanów prostych
Sposób żywienia ludności w różnych krajach Wspólnoty jest pod wieloma względami niezadowalający dieta większości badanych jest nieprawidłowo zbilansowana pod względem zawartości energii i składników odżywczych nadmiar energii, tłuszczu, białka, węglowodanów prostych niedobór witamin i składników mineralnych prawdopodobnie niedobór substancji bioaktywnych

5 Osoby szczególnie narażone na niedobory składników odżywczych:
chorujący (pobyt w szpitalu) rekonwalescenci po przebytych chorobach intensywnie uprawiający sport kobiety w różnych stanach fizjologicznych (ciąża, laktacja) stosujący restrykcyjne diety (wegetariańskie, redukcyjne) starsi (z zaburzonymi procesami wchłaniania) prowadzący nieregularny, niehigieniczny tryb życia

6 Sposoby wzbogacania diety w substancje odżywcze
Stosowanie: Żywności wzbogacanej Suplementów diety Środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego (ŚSSPŻ)

7 Wzbogacanie żywności - fortyfikacja
dodawanie jednego lub kilku składników odżywczych do wybranych produktów bez względu na to, czy występują one w tych produktach naturalnie czy nie definicja wg ekspertów FAO/WHO 1994

8 Cele wzbogacania żywności
zapobieganie niedoborom składników odżywczych wyrównywanie strat składników odżywczych, zachodzących w czasie procesów technologicznych upodobnienie substytutu do produktu naturalnego pod względem wartości odżywczej zwiększenie zawartości składników istotnych dla zdrowia i rozwoju organizmu w produktach specjalnego przeznaczenia

9 OBLIGATORYJNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI
jodowanie soli wzbogacanie margaryny w witaminy A i D wzbogacanie mąki w kwas foliowy (rozważane)

10 DOBROWOLNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI
soki i napoje bezalkoholowe (wit C, Ca) przetwory zbożowe (wit B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy, Ca, Fe) mleko i produkty mleczne (wit A, D3, Ca) wyroby cukiernicze (wit B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy, Ca, Fe)

11 Zalety wzbogacania żywności
wysoka efektywność prewencyjna możliwość długotrwałego oddziaływania łatwość standaryzacji i kontroli opłacalność ekonomiczna

12 Żywność wzbogacana maksymalne i minimalne ilości składnika wzbogacającego produkt uzasadnione badaniami żywieniowymi Maksymalnie : witaminy i składniki mineralne - 50% RDA za wyjątkiem witaminy C i kwasu foliowego – 100% RDA Minimalnie: nie mniej niż 15% RDA

13 Wzbogacanie żywności uważane jest za najskuteczniejszy i najbardziej opłacalny sposób zapobiegania niedoborom składników mineralnych i witamin w dużych populacjach, bardziej skuteczny od suplementacji.

14 Żywność wzbogacana istotna rola w profilaktyce niedoborów składników odżywczych – element polityki żywnościowej w skali kraju ustalone metody kontroli i administracyjny nadzór nad wzbogacaniem żywności

15 Żywność wzbogacana Deklarowana przez producenta ilość witamin i składników mineralnych odnosi się do całkowitej zawartości danego składnika w produkcie Producent na opakowaniu nie może zamieszczać informacji, że produkt jest wzbogacany

16 Żywność wzbogacana - wątpliwości:
brak wyboru pomiędzy produktem wzbogacanym i nie wzbogacanym możliwość wystąpienia interakcji o trudnych do przewidzenia skutkach ograniczona wiedza na o bioprzyswajalności składników odżywczych ograniczona wiedza na temat oddziaływania na organizm dużych dawek substancji antyoksydacyjnych (Fe, witaminy C i E) PROFILE SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH

17 Suplementacja diety indywidualne uzupełnianie racji pokarmowej składnikami odżywczymi przyjmowanymi w postaci jedno- lub wieloskładnikowych preparatów

18 Suplement to skoncentrowane źródło: witamin składników mineralnych
innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub fizjologiczny

19 Formy suplementów: kapsułki drażetki ampułki z płynem tabletki
SUPLEMENTACJA DIETY Formy suplementów: kapsułki drażetki ampułki z płynem tabletki saszetki z proszkiem proszki syropy butelki z kroplomierzem Przeznaczone do spożywania w małych, odmierzonych ilościach jednostkowych.

20 W przypadku witamin i składników mineralnych określono obligatoryjnie jakie związki mogą wchodzić w skład suplementów Na etykiecie preparatu wymagana jest informacja o składzie, wartości odżywczej, % realizacji dziennego zapotrzebowania, wskazaniach: odżywczych lub fizjologicznych (nie – leczniczych) oraz o tym, że suplement nie zastępuje zróżnicowanej diety Suplementy diety

21 Suplementy diety suplementy produkowane w krajach UE - przed wprowadzeniem na rynek wymagane jest powiadomienie GIS suplementy spoza UE lub wytworzone w oparciu o oryginalną recepturę - wymagane są badania naukowe oceniające wpływ suplementu na organizm lub opinie ekspertów z niezależnych jednostek naukowych dla

22 Suplementy diety - wątpliwości
dawki witamin i składników mineralnych mogą przekraczać dawki zalecane lub nawet dawki lecznicze dostępne dane naukowe nie pozwalają na ustalenie najwyższych bezpiecznych, dopuszczalnych ilości (UL - Upper Level) dla wszystkich witamin i składników mineralnych

23 RYZYKO PRZEDAWKOWANIA
WITAMINY ANTYOKSYDACYJNE KORZYSTNIE ODDZIAŁYWUJĄ NA ORGANIZM CZŁOWIEKA TYLKO W ŚCIŚLE OKREŚLONYCH ZALECANYCH DAWKACH PRZEKROCZENIE DAWKI ZALECANEJ ZMIENIA ICH DZIAŁANIE NA PROOKSYDACYJNE – PRZYCZYNIAJĄC SIĘ DO ROZWOJU ZMIAN MIAŻDŻYCOWYCH, NOWOTWOROWYCH, TERATOGENNYCH

24 Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub
Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny Aminokwasy (np. BCAA) Kwasy tłuszczowe (np. Omega 3, CLA) Błonnik Lecytyna Preparaty pszczele Preparaty eznymatyczne Substancje ergogeniczne Koenzym Q Glukozyloamina Metylosulfometan MSM Chrząstka rekina Luteina Skwalen Produkty roślinne i ekstrakty

25 Bioaktywne substancje roślinne
FITOSTEROLE KAROTENOIDY GARBNIKI GLUKOZYNOLANY POLIFENOLE IZOTIOCYJANIANY ALKALOIDY TERPENY ALKILOSIARCZKI SAPONINY

26 Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny
Produkty roślinne i ekstrakty dawki substancji kilka-kilkadziesiąt razy mniejsze od leczniczych standaryzacja ekstraktów, stabilność gotowych produktów produkty z innych rejonów geograficznych - reakcje niepożądane np. alergiczne brak spójnego prawa w zakresie wykorzystania surowców zielarskich do produkcji suplementów

27 Suplementy diety -wątpliwości:
Istnieje ryzyko przedawkowania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach nie ustalono najwyższych bezpiecznych, dopuszczalnych ilości dla wszystkich witamin i minerałów nie sporządzono wykazu innych niż witaminy i minerały substancji, które mogą wchodzić w skład suplementów

28 świadomie i odpowiedzialnie najlepiej po konsultacji ze specjalistą
Decyzja o stosowaniu produktów wzbogacanych lub suplementów powinna być podejmowana świadomie i odpowiedzialnie najlepiej po konsultacji ze specjalistą

29 Aby zapewnić konsumentom wysoki poziom ochrony i ułatwić im dokonanie wyboru produkty wprowadzane na rynek muszą być bezpieczne i należycie oznakowane projekt rozporządzenia w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności

30 Dziękuję za uwagę

31 Zgodnie z ustawodawstwem obowiązującym w Polsce w tworzeniu suplementów można wykorzystać 13 witamin oraz 15 składników mineralnych w postaci 112 różnych rodzajów związków chemicznych.

32 KWASY TŁUSZCZOWE (np.CLA) BŁONNIK LECYTYNA PREPARATY PSZCZELE
SUPLEMENTY DIETY- INNE SUBSTANCJE WYKAZUJĄCE EFEKT ODŻYWCZY LUB FIZJOLOGICZNY AMINOKWASY (np. BAA) KWASY TŁUSZCZOWE (np.CLA) BŁONNIK LECYTYNA PREPARATY PSZCZELE PREPARATY EZNYMATYCZNE KOENZYM Q GLUKOZYLOAMINA (MSM) METYLOSULFOMETAN PRODUKTY ROŚLINNE I EKSTRAKTY CHRZĄSTKA REKINA SUBSTANCJE ERGOGENICZNE

33 Żywność wzbogacana i suplementy diety
NOWA ŻYWNOŚĆ DLA NOWEGO STYLU ŻYCIA ?

34 Żywność wzbogacana i suplementy diety
NOWA ŻYWNOŚĆ DLA NOWEGO STYLU ŻYCIA ?

35 DZIAŁANIE SZKODLIWE DUŻYCH DAWEK WITAMIN
SUPLEMENTACJA DIETY DZIAŁANIE SZKODLIWE DUŻYCH DAWEK WITAMIN (uwzględniono zalecane dzienne spożycie dla kobiet lat) WITAMINA DZIAŁANIE SZKODLIWE DAWKA NORMA witamina A Działanie teratogenne Uszkodzenie wątroby 3000 µg 700 µg witamina C Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego Rozszerzenie naczyń krwionośnych Kamica nerkowa 2000 mg 75 mg witamina B6 Neuropatie Stany zapalne skóry (dermatoza) Niezborność ruchowa 100 mg 1,3 mg

36 Podsumowanie Najlepszą metodą zapobiegania niedoborom składników odżywczych jest racjonalna dieta, dostosowana do potrzeb organizmu Konieczność stosowania suplementacji diety powinna być poprzedzona poradą u specjalisty, a czas stosowania suplementacji musi być ograniczony do momentu ustąpienia objawów niedoborów

37 Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny
Brak wystarczających dowodów naukowych na potwierdzenie skuteczności działania różnych substancji Substancje, których przydatność ergogeniczna jest bardzo słabo udowodniona : - aminokwasy rozgałęzione BCAA - glutamina - karnityna (L-karnityna) - sprzężony kwas linolowy (CLA) - dehydroepiandrosteron (DHEA) - miłorząb japoński - żeń szeń - inozyna - chrom - selen - wanad

38 Suplementy diety W przypadku witamin i składników mineralnych ustawodawca dokładnie określił jakie związki mogą wchodzić w skład suplementów Określono wymagania dotyczące informacji na etykiecie produktu: o składzie, wartości odżywczej, % realizacji RDA, dawce dziennej, wskazaniach: odżywczych lub fizjologicznych (nie – leczniczych) oraz o tym, że suplement nie zastępuje zróżnicowanej diety

39 W CELU ZAPOBIEGAGANIA NIEDOBOROM
F E S T W A L N A U K I W CELU ZAPOBIEGAGANIA NIEDOBOROM ALE TAKŻE NADMIAROM WITAMIN I SKŁADNIKOW MINERALNYCH W ORGANIZMIE ORAZ ZWIAZANYM Z TYM WYSTĘPOWIANIEM CHORÓB SPOWODOWANYCH NIEPRAWIDŁOWYM ŻYWIENIEM, NALEŻY PROWADZIĆ WŁAŚCIWĄ EDUKACJĘ PROZDROWOTNĄ CAŁEGO SPOŁECZENSTWA