(nauczanie refleksyjne)

Prezentacja na temat: "(nauczanie refleksyjne)"— Zapis prezentacji:

1 (nauczanie refleksyjne)
Podejście preskryptywne i indukcyjne (nauczanie refleksyjne) Obserwacja lekcji

2 chęć zbierania informacji o swojej pracy,
Uczenie się przez doświadczenie pedagogiczne, czyli podejście eksploracyjne, implikuje ciekawość badawczą, chęć zbierania informacji o swojej pracy, analizowanie zebranych danych oraz krytyczną refleksję.

3 Cykl uczenia się refleksyjne uczenie się / nauczanie

4 Obserwacja jako metoda zbierania danych pedagogicznych

5 Obserwacja pozwala na uzyskanie informacji o uczniach, które trudno zdobyć innymi metodami badań (uczniowie klasy 1, reakcje uczniów, etc.) Tradycyjnie określa się obserwację jako metodę nieingerującą, w której badacze nie manipulują sytuacją, nie zadają pytań uczestnikom i nie wywołują zdarzeń.

6 Fakt, że lekcja przebiega sprawnie albo że jest podobna do innej lekcji nie oznacza, że nie warto jej obserwować. Obserwacja polega na głębszym wejrzeniu w sytuację, która na powierzchni wydaje się typowa, normalna i dobrze znana. Obserwacja nie ma zbyt dużej wartości, jeżeli kończy się stwierdzeniem „to była fajna lekcja”.

7 Znasz szkołę zbyt dobrze… - z perspektywy ucznia.

8 Fakt, że lekcja przebiega sprawnie albo że jest podobna do innej lekcji nie oznacza, że nie warto jej obserwować. Obserwacja polega na głębszym wejrzeniu w sytuację, która na powierzchni wydaje się typowa, normalna i dobrze znana. Obserwacja nie ma zbyt dużej wartości, jeżeli kończy się stwierdzeniem „to była fajna lekcja”.

9

10 Techniki obserwacji niestandaryzowanej
Umożliwiają one opis i analizę jakościową zgromadzonego materiału obserwacyjnego. Do technik tych można zaliczyć: technikę obserwacji dorywczej technikę dzienniczków obserwacyjnych technikę obserwacji próbek zdarzeń (Łobocki, 2009: 65)

11 Technika obserwacji dorywczej (anegdotycznej)
„Polega na zapisywaniu szczególnych przejawów zachowania się uczniów, które – według osobistego uznania nauczyciela – na to zasługują. Tak więc, nie tyle cel obserwacji wyznacza postrzeganie i gromadzenie danych obserwacyjnych, ile chwilowe i szybko na ogół przemijające zainteresowanie obserwatora. W ten sposób odnotowuje on praktycznie wszystko, co zwraca jego uwagę w zachowaniu się uczniów.” (technika bardzo subiektywna)

12 „Technikę obserwacji dorywczej można stosować zwłaszcza w przypadkach, w których nie mamy lepszego rozeznania. Nie znamy bliżej klasy, nie mamy żadnych konkretnych zamierzeń i planów badawczych. Wskutek jej zastosowania klasa staje się nam bliższa.” „Wnioski wypływające z obserwacji dorywczej są raczej pozbawione głębszego uzasadnienia naukowego. Stanowią podstawę formułowania hipotezy roboczej, której zweryfikowanie wymaga bardziej rzetelnych technik badawczych”. (Łobocki, 2009: 66)

13 Technika dzienniczków obserwacyjnych
Technika dzienniczków obserwacyjnych polega na opisywaniu zdarzeń lub zjawisk w ich naturalnym następstwie czasowym i na przestrzeni możliwie długiego okresu czasu. Dokonujemy zapisu spostrzeżeń z dnia na dzień lub po każdorazowym kontakcie Zachowania i sytuacje przedstawiamy w formie narracyjnej Obserwator nie określa z góry dokładnie przedmiotu obserwacji, toteż zapisuje przeważnie to, co zwraca jego uwagę. Wskutek tego dokonywane przez niego zapisy są często tendencyjne i stronnicze. Tego rodzaju technikę obserwacyjną można polecić nauczycielom młodszym, stawiającym pierwsze kroki w swym. zawodzie. Zapisy te oczywiście służyć mają nie tyle celom poznawczym, ile czysto praktycznym, mianowicie zwielokrotnieniu i pogłębieniu ich doświadczenia pedagogicznego (Łobocki, 2009: 67-68)

14 Zdarzenia krytyczne Podstawą do wyciągania wniosków pedagogicznych mogą być także zachowania i sytuacje, które nie są powtarzalne (to znaczy nie powtarzają się zbyt często). Są to zdarzenia, które mogą rzucić światło np. na pewne cechy zachowania nauczyciela lub jego styl nauczania. Np. nauczyciel może nagle zareagować zbyt emocjonalnie, kiedy uczeń przedstawi mu pracę o bardzo niskiej jakości – to może pokazywać na poziom tolerancji frustracji i to że osiągnięte zostały granice tego poziomu. Zdarzenia są krytyczne, pomimo faktu, że nie są rutynowe, mogą pokazać rzeczy bardzo istotne. – Są to zwykle nietypowe zdarzenia.

15

16 Obserwacja zogniskowana
Obserwacja zogniskowana jest obserwacją selektywną, skoncentrowaną na jednym lub kilku zagadnieniach. Przykładowe zagadnienia, które mogą stanowić zakres obserwacji, to:

17 Obserwacja zogniskowana
Przykładowe zagadnienia, które mogą stanowić zakres obserwacji: wykorzystanie czasu podczas lekcji, wzory interakcji, techniki aktywizacji uczniów, techniki organizacji pracy w klasie, sposób udzielania instrukcji i wyjaśnień, użycie języka obcego i języka natywnego, sposoby poprawiania błędów, feedback nauczyciela, ocenianie osiągnięć ucznia, strategie utrzymania dyscypliny w klasie, strategie działania w obliczu problemów, itd.

18

19 Obserwacja standaryzowana i niestandaryzowana
W przypadku obserwacji standaryzowanej przed rozpoczęciem obserwacji należy przygotować listę kategorii zachowań, które są interesujące ze względu na badany problem i które planujemy obserwować. Taki zestaw kategorii nazywany jest schedułą obserwacyjną.

20 Zadanie 1: Opracowanie scheduły obserwacyjnej dla poszczególnych obserwacji - powyżej

21 Obserwacja ustrukturyzowana jest systematyczna i umożliwia badaczowi uzyskanie danych liczbowych
Dane liczbowe z kolei ułatwiają dokonywanie porównań pomiędzy sytuacjami. Umożliwia ilościowe opracowanie zebranych danych

22 Obserwacja ustrukturyzowana: techniki
Próbki zdarzeń (event sampling) wymaga wprowadzenia znaku określającego wystąpienie danego zdarzenia: Nauczyciel krzyczy na dziecko ///// Dziecko krzyczy na nauczyciela /// Rodzic krzyczy na nauczyciela // Nauczyciel krzyczy na rodzica //

23 Metoda dobra do pomiaru częstości i porównywania otrzymanych danych.
Możemy np. powiedzieć,że ten nauczyciel krzyczy najwięcej… Problem: pomimo, że mamy częstość zdarzeń, gubimy chronologię zdarzeń.

24 Technika próbek czasowych
obserwacja odbywa się w ciągu niedługich jednostek (próbek) czasowych. Najczęściej stosuje się okresy 5 minutowe lub krótsze.

25 Obserwator odnotowuje obserwacje w interwałach czasowych, np
Obserwator odnotowuje obserwacje w interwałach czasowych, np. co minutę, co 20 sek. Z wybiciem tego momentu odnotowuje, co dzieje się dokładnie w tym momencie i wprowadza dane do odpowiedniej kategorii w arkuszu. Chronologia zdarzeń jest zachowana.

26 Observation techniques:

27

28 (Interval sampling) zamiast wpisywania tego, co się dzieje w danym momencie, zapisuje się to, co się działo w czasie trwania interwału poprzedzającego zapis. pozwala odnotować częstość oraz przybliżoną sekwencję zdarzeń, jednak pewne elementy chronologii zdarzeń zostają zagubione. Np. jeżeli w interwale poprzedzającym zapis miały miejsce 3 zdarzenia, wtedy kolejność tych zdarzeń nie jest odnotowana.

29 Skale szacunkowe 1=wcale nie 2= bardzo mało 3= trochę 4= bardzo
5= w bardzo dużym stopniu W tym przypadku działanie obserwatora przesuwa się w kierunku większej inferencji (ponieważ musi on nie tylko odnotowywać przebiegające zdarzenia, ale także je oceniać). To może wprowadzić pewien stopień nierzetelności do obserwacji.

30 Wymagania poprawnej obserwacji:
Celowość Planowość Selektywność Dokładność Obiektywność

31 Obiektywizm Polega na postrzeganiu i rejestrowaniu tego, co jest przedmiotem obserwacji niezależnie od osobistych doświadczeń, subiektywnych postaw lub oczekiwań obserwatora. Obserwacja obiektywna pozwala rozgraniczyć spostrzeżenia od ich interpretacji. Należy unikać przedwczesnych wniosków. Zaleca się interpretację danych w końcowym etapie obserwacji.

32 O czym należy pamiętać prowadząc obserwację:
Nie dokonuj zbyt wczesnych interpretacji uzyskanych danych Dbaj o obiektywizm – nie odnotowuj zdarzeń tylko w kontekście tezy, którą próbujesz udowodnić

33 O czym należy pamiętać prowadząc obserwację:
Nie ufaj zbytnio swojej pamięci. Informacje zapisane w pamięci narażone są na modyfikacje, zniekształcenie, zapominanie. Dlatego też zapisywanie danych powinno odbywać się na bieżąco lub bezpośrednio po obserwowanej lekcji. Nie możesz tej czynności odkładać do dnia następnego.

34 O czym należy pamiętać prowadząc obserwację:
Nie powinno się omawiać swoich spostrzeżeń z nikim przed ich zapisaniem. Takie omawianie może zniekształcać pamięć obserwowanych zdarzeń.

35 Omówienie obserwacji lekcji:
Obserwacja prowadzona w ramach praktyk pedagogicznych ma przede wszystkim charakter kształcący (a nie oceniający) Omówienie powinno polegać głównie na opisie zaobserwowanych sytuacji Staraj się minimalizować ewaluację lekcji

36 Informacja zwrotna Monitorowanie zachowania uczniów
Rozmowa z opiekunem praktyk oraz innymi nauczycielami – staraj się uzyskać jak najwięcej informacji na temat własnej pracy

37 Konfrontacja z informacją zwrotną
Podstawą uczenia się o swojej pracy i rozwijania umiejętności Jeżeli nie zgadzasz się z obserwatorem nie przyjmuj postawy obronnej i nie kłóć się. Zbyt nerwowa reakcja przeważnie ogranicza ilość przekazywanej nam informacji zwrotnej. Nie przyjmuj postawy przepraszającej. Nie bądź zbyt krytyczny wobec siebie. Nie tłumacz się z każdego błędu. Pamiętaj, aby w sposób otwarty nie negować spostrzeżeń obserwatora.

38 Bądź otwarty na komentarze obserwatora i odpowiadaj w sposób pozytywny na jego sugestie i poprawki
Jeżeli się z czymś nie zgadzasz, nie zaprzeczaj, ale zaprezentuj kotrprzykłady, czyli przykłady przedstawiające w sposób odmienny dane zjawisko. Rozmowa po obserwacji nie powinna mieć charakteru ataku i obrony.

39 Jeżeli obserwujesz lekcję i zostajesz poproszony o informację zwrotną, unikaj wyrażania jednoznacznych pozytywnych lub negatywnych opinii (kiepska lekcja, świetna lekcja) Unikaj niewerbalnych środków przekazywania negatywnej opinii: skrzywiona mina, kiwanie głową, gest, mimika twarzy.

40 „to co widzisz w danej szkole jest częściowo funkcją tego, jak szkoła widzi ciebie” (Walker i Adelman, 2005) Twoja obecność będzie wywierała pewien wpływ na osoby obserwowane i ich zachowanie. Początkowo uczniowie i nauczyciele będą reagowali na oficjalny status przypisywany nowej osobie (czyli będą identyfikowali Cię głównie jako praktykanta). Z czasem jednak, reakcja ta będzie silniej kształtowana przez Twoją własną osobowość.

41 Błąd i niepowodzenie Nie każda próba działania w nowej sytuacji kończy się sukcesem Ryzyko popełnienia błędu jest wpisane w proces uczenia się Niepowodzenie może być cennym źródłem informacji na przyszłość – informacji tej nie powinno się wymazywać z pamięci

42 Błąd i niepowodzenie Czasami więcej wartościowych wniosków można wyciągnąć z lekcji nieudanej niż z tej, która się udała Wykreślamy z naszego słownika słowo ‘porażka’ Błąd to bardzo ważna informacja zwrotna, stymulująca refleksję i dająca podstawy do uczenia się.

43 Dwukierunkowy przepływ informacji zwrotnej
Jednokierunkowy przepływ informacji zwrotnej jest podejściem ograniczającym. Tego rodzaju podejście może przyczyniać się do wykształcenia u praktykanta postawy „wyuczonej bezradności” przejawiającej się w braku umiejętności wyciągania wniosków i podejmowania decyzji w sposób samodzielny.

44 Niechęć do hospitacji Ktoś (obserwator lekcji) poświęcił swój własny czas, przychodząc na twoje zajęcia, po to, abyś ty miał możliwość uzyskania informacji zwrotnej na temat własnej pracy. Tego rodzaju podejście do obserwowanej lekcji redukuje negatywne uczucia z nią związane.

45 Auto-obserwacja Niejednokrotnie nauczyciele doświadczają trudności w dokonaniu oceny własnej lekcji. Mają tendencję do oceniania własnych lekcji w sposób skrajny: jako ogromny sukces lub jako przytłaczającą porażkę. Co więcej, zdarza się, że w przeciągu kilku minut nauczyciel w swojej ocenie popada z jednego ekstremum w drugie.

46 Auto-obserwacja Niezależnie od tego, jak przebiegła lekcja, zawsze będzie można wskazać na jej lepsze i słabsze strony. Przyjmowanie postaw skrajnych: zachwyt nad samym sobą lub też bezwzględny krytycyzm nie sprzyjają rozwojowi kompetencji.

47 Podejście eksploracyjne w nauczaniu
Manipulowanie kontekstem, wprowadzanie nowych zmiennych Wytężona świadomość, wnikliwa obserwacja, analiza i refleksja Podejście eksploracyjne zakłada, że doświadczenie pedagogiczne rozumiane tylko i wyłącznie jako staż pracy lub długość czasu spędzonego w szkole nie może stanowić podstawy do wnioskowania o kompetencjach nauczyciela i jego rozwoju zawodowym.

48 Rozwój kompetencji może być zapewniony jedynie przez połączenie doświadczenia pedagogicznego z krytyczną refleksją nad doświadczeniem. Stosowanie podejścia eksploracyjnego w nauczaniu wymaga od nauczyciela świadomej, systematycznej i refleksyjnej analizy zdobywanego doświadczenia pedagogicznego.

49 Obserwacja innych osób nie oznacza tylko i wyłącznie zdobywania wiedzy o działaniach innych osób – oznacza ona także jednoczesne uczenie się o sobie samym. Zakłada się przy tym, że nasze własne działania często nabierają innego wymiaru, gdy zostają skonfrontowane z działaniami innych.

50 Inne źródła informacji zwrotnej
Dane zebrane podczas obserwacji można uzupełniać o subiektywne spostrzeżenia uczestników obserwowanych zdarzeń. Rozmawiaj z nauczycielami. Postaraj się też uzyskiwać informacje dotyczące tych samych kwestii od różnych osób.

51 Podsumowanie praktycznych wytycznych dotyczących obserwacji lekcji
Przed rozpoczęciem obserwacji Każdą prowadzoną przez ciebie obserwację powinna poprzedzać rozmowa z nauczycielem, którego lekcję będziesz obserwować. Podczas rozmowy z nauczycielem postaraj się omówić następujące kwestie: cele lekcji, którą będziesz obserwować, charakterystyka nauczanej klasy (rok nauki w szkole, ilość uczniów w klasie, ilość godzin języka obcego tygodniowo, poziom zaawansowania językowego, uczniowie z specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, ogólne wrażenia dotyczące klasy)

52 Podsumowanie praktycznych wytycznych dotyczących obserwacji lekcji
materiał nauczany podczas lekcji, planowane techniki pracy, wykorzystywane podręczniki, inne wykorzystywane materiały, sposób, w jaki nauczany materiał wiąże się z materiałem zrealizowanym wcześniej, przewidywane problemy.

53 podczas obserwacji Po wejściu do sali lekcyjnej obserwator powinien starać się w żaden sposób nieingerować w przebieg lekcji. Staraj się wybrać miejsce, w którym nie stanowisz przeszkody dla realizowanych podczas lekcji czynności. Staraj się ‘pozostawać niezauważonym’.

54 Podczas obserwacji lekcji:
Zachowuj się cicho, z nikim nie rozmawiaj, nie ingeruj w przebieg lekcji, nie pomagaj uczniom rozwiązać zadania, staraj się w miarę możliwości pozostawać niezauważony. Staraj się nie nawiązywać kontaktów wzrokowych ani z uczniami ani z osobą prowadzącą lekcję. (Kontakt wzrokowy często stymuluje interakcję.) Nie przerywaj, nie zadawaj pytań i nie komentuj.

55 Staraj się zminimalizować wpływ swojej obecności na uczniów i przebieg lekcji. Jeżeli obserwowana jest lekcja, którą ty prowadzisz, pamiętaj, aby koncentrować się na uczniach i na swojej pracy, nie na obserwatorze.

56 Po zakończonej lekcji zastanów się: Co cię zaskoczyło podczas lekcji? Co odbyło się zgodnie z twoimi oczekiwaniami? Co zrobiłbyś inaczej powtarzając tego typu lekcję? Czego się nauczyłeś o nauczaniu?

57 Każda przeprowadzona i obserwowana przez ciebie lekcja powinna być omówiona z opiekunem praktyk.
Lekcję można omówić bezpośrednio po jej zakończeniu, kiedy wszystkie szczegóły jej przebiegu są jeszcze żywe w pamięci.

58 Opiekun praktyk może jednak zdecydować się na odroczony termin omawiania lekcji, na przykład kolejnego dnia, dając w ten sposób studentowi czas na refleksję i samodzielne sformułowanie wstępnych wniosków. W przypadku gdy obserwator nie jest zadowolony z lekcji, poproś o możliwość powtórzenia obserwacji.

59 Zapisz swoje refleksje
Zapisz swoje refleksje. Zastanów się, czego nauczyłeś się podczas obserwacji. Odnotuj te elementy lekcji, które uważasz za godne naśladowania. Opisz też te aspekty lekcji które, według ciebie, wymagają modyfikacji.

60 Konsultacja uzyskanych w obserwacji danych umożliwia ich bardziej obiektywną interpretację. Dlatego też rozmawiaj jak najczęściej z opiekunem praktyk, innymi nauczycielami oraz studentami odbywającymi praktykę pedagogiczną na temat swoich obserwacji.

61 Pamiętaj jednak to tym, że wszelkie dane osobowe, jakimi dysponujesz są poufne. Omawiając więc sytuacje zaobserwowane w szkole nie wymieniaj nazwisk nauczycieli ani uczniów. Staraj się aby omówienie dotyczyło raczej zaobserwowanego w warunkach szkolnych zjawiska, a nie konkretnych osób.

62 Konarzewski, Krzysztof. 2000. Jak uprawiać badania oświatowe.
Łobocki, M Metody i techniki badań pedagogicznych. Łobocki, M Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych. Pilch, T., Bauaman, T Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Ellis, M Observation. A course for Teachers of English. Freeman, D Doing Teacher-Research: from Inquiry to Understanding. Brown, J.D Understanding Research in Second Language Learning. Hopkins, D A Teacher’s Guide to Classroom Research.