Mi ę dzynarodowy system ochrony praw człowieka. Spis treści: Historia Powszechna deklaracja praw człowieka Prawa człowieka i podstawowe wolności Karta.

Prezentacja na temat: "Mi ę dzynarodowy system ochrony praw człowieka. Spis treści: Historia Powszechna deklaracja praw człowieka Prawa człowieka i podstawowe wolności Karta."— Zapis prezentacji:

1 Mi ę dzynarodowy system ochrony praw człowieka

2 Spis treści: Historia Powszechna deklaracja praw człowieka Prawa człowieka i podstawowe wolności Karta Praw Podstawowych Uni Europejskiej Polityka ochrony konsumentów w Uni Europejskiej Prawa Kobiet w Uni Europejskiej Amnesty International Międzynarodowa Liga Praw Człowieka Międzynarodowy System Praw Człowieka Fundamentalne prawa Uni Europejskiej Artykuł Deklaracja Przemówienie Mary Robinson: „O prawach człowieka” „Wolny Tybet made in China” „Wolny Tybet made in China” Galeria zdjęć Quiz: „Wszystko o prawach człowieka” Biografia Wykonawcy

3 Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych wraz z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka, tworzą Międzynarodową Kartę Praw Człowieka. W uniwersalnym systemie NZ, obok praw o charakterze powszechnym powstały też regulacje partykularne, chroniące pewne kategorie podmiotów i szczegółowe przedmiotowo. Ich instytucjonalnym wsparciem stały się nowoutworzone agencje wyspecjalizowane i komitety. Powołano je w celu monitorowania i wprowadzania w życie standardów praw człowieka zajmujących się specyficznymi zagadnieniami, takimi jak prawa uchodźców, prawa pracowników oraz specjalne prawa dzieci.

4 Od 1948 roku, pod auspicjami ONZ, przyjęto blisko 60 traktatów i deklaracji. Oto niektóre z nich: KONWENCJE 1948 Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa (Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide) 1951 Konwencja dotycząca statusu uchodźców (Convention Relating to the Status of Refugees) 1965 Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination) 1973 Konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu (International Convention on the Suppression and Punishment of the Crime of Apartheid) 1979 Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women) 1984 Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu (Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment) 1989 Konwencja o prawach dziecka (Convention on the Rights of the Child) 1990 Konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników - migrantów i członków ich rodzin (International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families)

5 DEKLARACJE 1960 Deklaracja o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym (Declaration on the Granting of Independence to Colonial Countries and Peoples) 1967 Deklaracja w sprawie wszelkich form dyskryminacji kobiet (Declaration on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women) 1967 Deklaracja o azylu terytorialnym (Declaration on Territorial Asylum) 1984 Deklaracja o prawie ludów do pokoju (Declaration on the Right of Peoples to Peace) 1986 Deklaracja o prawie do rozwoju (Declaration on the Right to Development) 1992 Deklaracja o prawach osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych (Declaration on the Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities) Powrót do spisu treści

6 Wstęp Zważywszy, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie, zważywszy, że brak poszanowania i pogarda dla praw człowieka doprowadziły do aktów barbarzyństwa, które wstrząsnęły sumieniem ludzkości, a nadejście świata, w którym ludzie będą korzystać z wolności słowa i przekonań oraz wolności od strachu i niedostatku, ogłoszono jako najwznioślejszy cel człowieka, zważywszy, że jest istotne, aby prawa człowieka były chronione przez przepisy prawa, tak, aby człowiek nie musiał, doprowadzony do ostateczności, uciekać się do buntu przeciw tyranii i uciskowi, zważywszy, że jest istotne popieranie rozwoju przyjaznych stosunków między narodami, zważywszy, że ludy Narodów Zjednoczonych potwierdziły w Karcie swą wiarę w podstawowe prawa człowieka, w godność i wartość osoby ludzkiej i w równe prawa mężczyzn i kobiet oraz dały wyraz swej stanowczej woli popierania postępu społecznego i polepszania warunków życia w większej wolności, zważywszy, że Państwa Członkowskie zobowiązały się we współpracy z narodami Zjednoczonymi do zapewnienia powszechnego poszanowania i przestrzegania praw człowieka oraz podstawowych wolności, zważywszy, że jednakowe podejmowanie tych praw i wolności ma ogromne znaczenie dla pełnej realizacji tego zobowiązania, Zgromadzenie Ogólne ogłasza uroczyście niniejszą Powszechna Deklarację Praw Człowieka jako wspólny cel dla wszystkich ludów i narodów, aby każda jednostka i każdy organ społeczeństwa, zachowując stale w pamięci niniejszą Deklarację, dążyły poprzez nauczanie i wychowanie do coraz pełniejszego poszanowania tych praw i wolności, i aby zapewniły poprzez stopniowe kroki o zasięgu krajowym i międzynarodowym ich powszechne i skuteczne uznanie i poszanowanie, zarówno wśród ludów samych państw członkowskich, jak i wśród ludów terytoriów pod ich jurysdykcją. Wstęp Zważywszy, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie, zważywszy, że brak poszanowania i pogarda dla praw człowieka doprowadziły do aktów barbarzyństwa, które wstrząsnęły sumieniem ludzkości, a nadejście świata, w którym ludzie będą korzystać z wolności słowa i przekonań oraz wolności od strachu i niedostatku, ogłoszono jako najwznioślejszy cel człowieka, zważywszy, że jest istotne, aby prawa człowieka były chronione przez przepisy prawa, tak, aby człowiek nie musiał, doprowadzony do ostateczności, uciekać się do buntu przeciw tyranii i uciskowi, zważywszy, że jest istotne popieranie rozwoju przyjaznych stosunków między narodami, zważywszy, że ludy Narodów Zjednoczonych potwierdziły w Karcie swą wiarę w podstawowe prawa człowieka, w godność i wartość osoby ludzkiej i w równe prawa mężczyzn i kobiet oraz dały wyraz swej stanowczej woli popierania postępu społecznego i polepszania warunków życia w większej wolności, zważywszy, że Państwa Członkowskie zobowiązały się we współpracy z narodami Zjednoczonymi do zapewnienia powszechnego poszanowania i przestrzegania praw człowieka oraz podstawowych wolności, zważywszy, że jednakowe podejmowanie tych praw i wolności ma ogromne znaczenie dla pełnej realizacji tego zobowiązania, Zgromadzenie Ogólne ogłasza uroczyście niniejszą Powszechna Deklarację Praw Człowieka jako wspólny cel dla wszystkich ludów i narodów, aby każda jednostka i każdy organ społeczeństwa, zachowując stale w pamięci niniejszą Deklarację, dążyły poprzez nauczanie i wychowanie do coraz pełniejszego poszanowania tych praw i wolności, i aby zapewniły poprzez stopniowe kroki o zasięgu krajowym i międzynarodowym ich powszechne i skuteczne uznanie i poszanowanie, zarówno wśród ludów samych państw członkowskich, jak i wśród ludów terytoriów pod ich jurysdykcją.

7 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka zawiera 30 artykułów. Każdy z nich jest ogromnie ważny dla każdego człowieka. Kategorie praw człowieka: prawo do życia; prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo każdego człowieka do uznawania wszędzie jego podmiotowości prawnej; zakaz stosowania tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania; zakaz trzymania człowieka w niewolnictwie lub poddaństwie; zakaz skazywania człowieka za czyn, który nie stanowił przestępstwa w chwili jego popełnienia; zakaz pozbawiania wolności jedynie z powodu niemożności wywiązania się z zobowiązań umownych. Najważniejsze z Artykułów zamieściłyśmy w poniższych slajdach

8 ARTYKUŁ 1 Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i w swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa. ARTYKUŁ 2 Każdy człowiek jest uprawniony do korzystania z wszystkich praw i wolności wyłożonych w niniejszej Deklaracji, bez względu na różnice rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych lub innych przekonań, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek inne różnice. Nie wolno ponadto czynić żadnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej, prawnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba przynależy, bez względu na to, czy jest on niepodległy, powierniczy, autonomiczny lub poddany innym ograniczeniom suwerenności.

9 ARTYKUŁ 3 Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swojej osoby. ARTYKUŁ 6 Każdy człowiek ma prawo do tego, by wszędzie uznawano jego osobowość prawną. ARTYKUŁ 7 Wszyscy są równi wobec prawa i są uprawnieni, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, do jednakowej ochrony prawnej. Wszyscy są uprawnieni do jednakowej ochrony przed jakąkolwiek dyskryminacją, będącą pogwałceniem niniejszej Deklaracji, i przed jakimkolwiek podżeganiem do takiej dyskryminacji.

10 ARTYKUŁ 9 Nikt nie może być poddany arbitralnemu zatrzymaniu i aresztowaniu lub wygnaniu z kraju. ARTYKUŁ 11 Każdy człowiek oskarżony o popełnienie przestępstwa ma prawo, aby uznawano go za niewinnego dopóty, dopóki wina nie zostanie udowodniona mu zgodnie z prawem podczas publicznego procesu, w którym miał wszystkie gwarancje konieczne do swojej obrony. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia jakiegokolwiek przestępstwa na skutek działania lub zaniechania, które według prawa krajowego lub międzynarodowego nie stanowiło przestępstwa w chwili tego działania lub zaniechania. Nie wolno także wymierzać kary cięższej niż ta, która była stosowana w chwili popełnienia przestępstwa.

11 ARTYKUŁ 12 Nikt nie może być poddany arbitralnemu ingerowaniu w jego życie prywatne, rodzinne, domowe lub korespondencję ani też atakom na jego honor i dobre imię. Każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takim ingerencjom i atakom. ARTYKUŁ 13 Każdy człowiek ma prawo swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa. Każdy człowiek ma prawo do opuszczania jakiegokolwiek kraju, łącznie ze swym własnym, i do powrotu do swojego kraju.

12 ARTYKUŁ 15 Każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa. Nikt nie może być arbitralnie pozbawiony swojego obywatelstwa ani też nikomu nie może być odmówione prawo do zmiany obywatelstwa. ARTYKUŁ 16 Mężczyźni i kobiety, bez względu na różnice rasy, narodowości lub religii, mają prawo po osiągnięciu pełnoletniości do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Przysługują im równe prawa w odniesieniu do zawierania małżeństwa, podczas jego trwania i po jego rozwiązaniu. Małżeństwo powinno być zawarte tylko przy dobrowolnej zgodzie przyszłych małżonków. Rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i jest uprawniona do ochrony ze strony społeczeństwa i państwa.

13 ARTYKUŁ 18 Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii; prawo to obejmuje wolność zmiany religii lub wiary oraz wolność głoszenia swej religii lub wiary, bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie lub prywatnie poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i praktyk religijnych. ARTYKUŁ 20 Każdy człowiek ma prawo do wolności pokojowego zgromadzania się i zrzeszania. Nikogo nie można zmuszać, aby należał do jakiegoś zrzeszenia.

14 ARTYKUŁ 23 Każdy człowiek ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru zatrudnienia, do sprawiedliwych i zadowalających warunków pracy i do ochrony przed bezrobociem. Każdy człowiek, bez żadnej dyskryminacji, ma prawo do równej płacy za równa pracę. Każdy pracujący ma prawo do odpowiedniego zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej i uzupełnianego w razie potrzeby innymi środkami pomocy społecznej. Każdy człowiek ma prawo do tworzenia związków zawodowych i do przystępowania do związków zawodowych dla ochrony swych interesów. ARTYKUŁ 24 Każdy człowiek ma prawo do urlopu i wypoczynku, włączając w to rozsądne ograniczenie godzin pracy i okresowe płatne urlopy.

15 ARTYKUŁ 25 Każdy człowiek ma prawo do poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt jemu i jego rodzinie włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę lekarską i niezbędne świadczenia socjalne oraz prawo do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa, starości lub utraty środków do życia w sposób od niego niezależny. Macierzyństwo i dzieciństwo upoważniają do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci zarówno małżeńskie, jak i pozamałżeńskie będą korzystać z jednakowej pomocy społecznej.

16 ARTYKUŁ 28 Każdy człowiek jest uprawniony do takiego porządku społecznego i międzynarodowego, w którym prawa i wolności wyłożone w niniejszej Deklaracji mogą być w pełni realizowane. ARTYKUŁ 29 Każdy człowiek ma obowiązki wobec społeczności, w której to jedynie jest możliwy swobodny i pełny rozwój jego osobowości. W korzystaniu ze swych praw i wolności każdy człowiek podlega jedynie takim ograniczeniom, które są ustalone przez prawo wyłącznie w celu zapewnienia odpowiedniego uznania i poszanowania praw i wolności innych oraz w celu uczynienia zadość słusznym wymogom moralności, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu w demokratycznym społeczeństwie. Niniejsze prawa i wolności nie mogą w żadnym wypadku być wykorzystane w sposób sprzeczny z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.

17 ARTYKUŁ 30 Żadnego z postanowień niniejszej Deklaracji nie można rozumieć jako udzielającego jakiemukolwiek Państwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek prawa do rozwijania działalności lub wydawania aktów zmierzających do obalenia któregokolwiek z praw i wolności proklamowanych w niniejszej Deklaracji. Powrót do spisu treści

18 Prawa człowieka i podstawowe wolności W 1944 roku przedstawiciele państw mających założyć w przyszłości Europejską Wspólnotę Węgla i Stali ogłosili „Deklarację o europejskiej współpracy”, podpisali ją m.in. Robert Schuman, Alice de Gasperi i Konrad Adenauer. Deklaracja ta oparta była na powojennym porządku w Europie na deklaracji praw człowieka: na respektowaniu praw osobistych, politycznym i gospodarczych, by gwarantować wolny rozwój jednostki i normalne funkcjonowanie instytucji demokratycznych. Została ona opublikowana przez francuski ruch oporu. Po wojnie prawa człowieka stały się przedmiotem prawa międzynarodowego, gdy w 1948 roku spisano je w postaci Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka przyjętej przez Narody Zjednoczone. Prawa człowieka w 1950 roku przyjęły również postać „Europejskiej konwersacji o ochronie praw człowieka i podstawach wolności” przyjętej przez Radę Europy. W 1957 roku zawarty traktat rzymski nie wspominał jeszcze o prawach człowieka i podstawach wolności, dlatego pierwszym punktem odniesienia dla Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości były konstytucje państw członkowskich.

19 Włączenie praw człowieka do katalogu ogólnych zasad Uni Europejskiej ma podwójne znaczenie. Po pierwsze jest naturalnym wynikiem odwołania się do europejskiego systemu wartości. Po drugie jest postawą porządku opartego na poszawaniu prawa i suwerenności decyzji państw o podporządkowaniu się temu prawu. Wszystkie państwa członkowskie są zobowiązane do jego przestrzegania pod groźbą sankcji. Powrót do spisu treści

20 Karta Praw Podstawowych Uni Europejskiej Karta Praw Podstawowych Unii została przyjęta w Nicei w 2000 roku. Pomimo iż nie stanowi części traktatu nicejskiego i ma mocy wiążącej, jest ważnym punktem odniesienia w systemie prawnym Uni Europejskiej. Określa ona podstawowe wartości Uni Europejskiej oraz zespół prawa cywilnych, politycznych, ekonomicznych i socjalnych obywateli Uni Europejskiej. Prawa te są podzielona na sześć grup wartości: godność, wolność, solidarność, prawa obywatelskie i wymiar sprawiedliwości. Art.43 Karta Praw Podstawowych mówi o prawie do wniesienia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich: „Każdy obywatel mieszkający lub mający swoją siedzibę statutową w państwie członkowskim ma prawo zwracać się do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii w przypadku nieprawidłowości w działaniach instytucji lub organów Wspólnoty (…)” W Karcie Praw Podstawowych Uni Europejskiej zapisane zostało między innymi także prawo do dobrej administracji. W celu jasnej zdefiniowania dobrej administracji, Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich sporządził projekt Kodeksu dobrej praktyki administracyjnej. Kodeks ten informuje obywateli, czego mają prawo oczekiwać od administracji unijnej oraz zawiera wytyczne, które stosować powinni urzędnicy europejscy w kontaktach z obywatelami. Powrót do spisu treści

21 Polityka ochrony konsumentów w Uni Europejskiej Polityka Uni Europejskiej dotycząca ochrony konsumentów wynika z założenia, iż siły rynkowe na jednolitym rynku europejskim nie zapewniają dostatecznego, w miarę jednolitego w poszczególnych państwach członkowskich stopnia ochrony interesów konsumentów, a w szczególności bezpieczeństwa nabywanych przez nich produktów i usług. W relacji z producentem konsument jest zwykle stroną słabszą. Zostało to już dawno uwzględnione w systemach prawnych poszczególnych państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej. Niektóre kraje przyjęły system regulacyjny i stworzyły w ramach administracji państwowej silne struktury instytucjonalne, zajmujące się ochroną konsumentów. Część krajów polega w tej dziedzinie na samoregulacji i samodyscyplinie ze strony podmiotów gospodarczych. Uregulowania na poziomie wspólnotowym mają więc za zadanie doprowadzić do zharmonizowania ochrony konsumentów w poszczególnych krajach, zapewnić szybki przepływ informacji w ramach jednolitego rynku czy wspierać organizacje konsumenckie. Historia polityki ochrony konsumentów we Wspólnocie Europejskiej sięga połowy lat 70. Twórcy traktatu rzymskiego powołującego Europejską Wspólnotę Gospodarczą nie przewidzieli w nim stosownych zapisów na ten temat. Dopiero w 1972r., na szczycie w Paryżu, szefowie państw i rządów krajów członkowskich wezwali do podjęcia działań na rzecz lepszej ochrony konsumentów.

22 Realizując postanowienia szczytu, Komisja Wspólnoty Europejskiej przedstawiła pierwszy program działań na rzecz ochrony i informacji konsumentów, który został przyjęty przez Radę w 1975r. W programie tym po raz pierwszy zdefiniowano pięć głównych kierunków wspólnej polityki na rzecz konsumentów: prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia prawo do ochrony interesów ekonomicznych prawo do odszkodowania prawo do informacji i edukacji prawo do reprezentacji. Polityka ochrony konsumentów naprała jednak rzeczywistej wagi i dynamiki wraz z uchwaleniem i wejściem w życie w 1987 roku Jednolitego Aktu Europejskiego. Podstawą prawną polityki ochrony konsumentów we Wspólnocie Europejskiej jest zapis: „przy rozwoju rynku wewnętrznego za podstawę należy przyjąć wysoki poziom ochrony w dziedzinie zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i konsumentów”. Uruchamiane w końcu lat 80. oraz na początku lat 90. programy koncentrowały się zaś na zapewnieniu konsumentom należytej reprezentacji, dbałości o dostęp do informacji, bezpieczeństwie produktów oraz ochronie interesów konsumentów w zawieranych przez nich umowach. 1 listopada 1993 roku wszedł w życie traktat z Maastricht, który do Traktatu o Wspólnocie Europejskiej wprowadził nowy tytuł XI – „Ochrona konsumenta”. Polityka ochrony konsumenta uzyskała wówczas rangę polityki samodzielnej. Powrót do spisu treści

23 Prawa kobiet w Uni Europejskiej Kobiety stanowią ponad połowę populacji Uni Europejskiej. Żadne państwo nie może stać się członkiem Wspólnoty Europejskiej, jeżeli nie wprowadzi przepisów zapobiegających dyskryminacji ze względu na płeć. Państwa Piętnastki są zobowiązane do przestrzegania zasad zapisanych w traktacie powołującym do życia Wspólnotę Europejską oraz dyrektywach zakazujących dyskryminacji. Komisja Europejska może podejmować działania, które wymuszają uchwalenie lub zmianę przepisów obowiązujących w krajach członkowskich na zgodne ze standardami Uni Europejskiej, na przykład skierować skargę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Równe szanse kobiet w Uni Europejskiej Unia Europejska działa na rzecz zapewnienia równych praw dla kobiet i mężczyzn na rynku pracy oraz zapobiegania problemom społecznym, które przede wszystkim dotyczą kobiet. Wyrazem tego jest opublikowany w 1996 roku przez Komisję Europejską dokument pt. „Włączenie problematyki równych szans do polityki unijnych i działań wspólnotowych”, w którym wprowadzono zasadę „gender mainstreaming”. W myśl tej zasady, przy ocenie unijnych strategii i działań politycznych brany jest pod uwagę ich wpływ na pozycję kobiet i mężczyzn.

24 Pierwsze przepisy, zapobiegające dyskryminacji pracowników ze względu na płeć znalazły się w trakcie rzymskim z 1957 roku, który powołał do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Pod wpływem Francji przyjęto przepis, wprowadzający zasadę jednakowego wynagrodzenia mężczyzn i kobiet za taką samą prace. Z biegiem czasu, na skutek presji wywieranej przez niektóre kraje członkowskie oraz organizacje kobiece, opracowani dyrektywy zapobiegające dyskryminacji ze względu na płeć. W 1976 roku przyjęto dyrektywę zabraniającą dyskryminacji kobiet w dostępie do zatrudnienia, szkoleń zawodowych, właściwych warunków pracy oraz możliwości awansu. W 1992 roku przyjęto dyrektywę o ochronie kobiet ciężarnych w środowisku pracy. Traktat amsterdamski stworzył nowe podstawy prawne co do równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Zasada równouprawnienia została uznana za fundamentalne prawo Wspólnoty. Rada Unii Europejskiej została zobligowana do zwalczania każdego przejawu dyskryminacji na tle różnic płci, a państwa członkowskie zobowiązały się do eliminowania nierówności i wspierania równości pomiędzy mężczyznami i kobietami.

25 Europejski Trybunał Sprawiedliwości Do rozwoju prawa wspólnotowego w zakresie równouprawnienia kobiet i mężczyzn przyczyniły się liczne wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który wielokrotnie dokonywał interpretacji poszczególnych przepisów, a także nakłaniał państwa członkowskie do wdrażania standardów zawartych w traktatach i dyrektywach. Przykładowo w jednej ze spraw Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości zabronił francuskim władzom administracyjnym wprowadzenia zakazu pracy kobiet w nocy. Kiedy indziej nakazał Wielkiej Brytanii usunięcie przepisu, który przyznawał rentę opiekuńczą tylko mężczyznom.

26 Dostęp do zatrudnienia oraz właściwych warunków pracy Przepisu Uni Europejskiej zakazują dyskryminacji ze względu na płeć przy ustalaniu wysokości wynagrodzeń. Pomimo to do tej pory nie udało się wyrównać poziomu płac kobiet i mężczyzn. Największe różnice występują w Grecji i Włoszek, natomiast najmniejsze w Szwecji i Holandii. Unia Europejska wprowadziła również zasadę równego traktowania kobiet i mężczyzn w dostępie do zatrudnienia, szkoleń zawodowych, możliwości awansu oraz właściwych warunków pracy. Zakazana jest dyskryminacja bezpośrednia oraz pośrednia. Przykładem dyskryminacji pośredniej jest umieszczanie w ogłoszeniach o pracę kryteriów dotyczących np. siły fizycznej. Prawo Uni Europejskiej zakazuje dyskryminacji ze wzglądu na płeć w zakresie warunków tworzenia przedsiębiorstw. Zabezpieczenie społeczne Unijne przepisy zapewniają kobietom i mężczyznom równe zabezpieczenie społeczne na wypadek choroby, inwalidztwa, starości, wypadku przy pracy, choroby zawodowej i bezrobocia oraz w sferze pomocy społecznej. Dyrektywa zakazuje dyskryminacji za względu na płeć w dostępie do systemów ubezpieczenia społecznego. Państwa członkowskie opowiedziały się jednak przeciwko ujednoliceniu wieku emerytalnego, w związku z tym pozostawiono im dowolność w jego określeniu. Jednocześnie wprowadzono zapis, zgodnie z którym wcześniejsze przejście na emeryturę stanowi prawo kobiet, a nie obowiązek.

27 Łączenie obowiązków domowych i pracy zawodowej Unia Europejska przyjęła pakiet kilku dyrektyw chroniących kobiety, które zdecydowały się na macierzyństwo. Unijne przepisy zapobiegają zwolnieniu pracownicy będącej w ciąży, a jednocześnie nakazują stworzenie jej bezpiecznych warunków w miejscu pracy. Zgodnie z prawem wspólnotowym, urlop macierzyński powinien trwać co najmniej czternaście tygodni. Unia Europejska uregulowała również kwestię urlopów rodzicielskich. Obojgu rodzicom przysługuje co najmniej trzymiesięczny urlop. Przeciwdziałanie molestowaniu seksualnemu Unia Europejska przeciwdziała molestowaniu seksualnemu kobiet w miejscu pracy. W 1992 roku Komisji Europejski wydała „Kodeks etyczny postępowania w stsunkach pracy”, zgodnie z którym ten proceder uznano za jeden z poważniejszych problemów. Państwa członkowskie Uni Europejskiej zostały zobowiązane do eliminowania zjawiska molestowania. Kobiety które są ofiarami molestowania mogą dochodzić odszkodowania na drodze sądowej. Jednocześnie Karta Europejska stworzyła specjalne programy skierowana do pracodawców, związków zawodowych oraz samych pracowników. Poszczególne państwa członkowskie wprowadziły przepisy definiujące zjawisko molestowania seksualnego i zakazujące go. Najbardziej rozbudowane prawo w tym zakresie mają kraje skandynawskie, a w szczególności Szwecja.

28 Przeciwdziałanie bezrobociu kobiet Kobiety stanowią ponad 50% bezrobotnych w krajach Unii Europejskiej. Komisja Europejska stara się przeciwdziałać temu zjawisku, ustalając coroczne priorytety w walce z bezrobociem. Aktywizacji zawodowej kobiet służy również europejska polityka zatrudnienia. W Uni Europejskiej rozwijane są programy służące rozwojowi zawodowemu kobiet, są to szkolenia i przekwalifikowania, które ułatwiają znalezienie pracy. Przeciwdziałanie handlowi kobietami i prostytucji Instytucje wspólnotowe podejmują również działania mające na celu eliminację handlu kobietami oraz przymuszaniu kobiet do prostytucji. Unia Europejska traktuje ten problem nie tylko w rozumieniu prawa karnego, ale również jako problem społeczny, sprzeczny z podstawowymi prawami człowieka. Przeciwdziałanie zjawisku polega zarówno na współpracy policyjnej, jak i wsparciu dla ofiar tego typu przestępstw. Z inspiracji Komisji Europejskiej w państwach członkowskich Uni Europejskiej powstały programy pomocy dla osób zmuszonych do prostytucji. Współpraca w zakresie zwalczania handlu kobietami prowadzona jest również w kontekście zwalczania przestępczości zorganizowanej.

29 Instytucje unijne działające na rzecz praw kobiet Problematyką równouprawnienia zajmują się poszczególne instytucje Uni Europejskiej. W Komisji Europejskiej jest to Dyrekcja generalna do spraw Polityki Społecznej i Zatrudnienia, gdzie mieści się Wydział Równych Szans Kobiet i Mężczyzn. Monitoruje on zgodność projektów dyrektyw z zasadą równouprawnienia, działa na rzecz poprawy statusu kobiet w społeczeństwie i na rynku pracy, a także odpowiada za przygotowanie i wdrażanie programów działań na rzecz równych szans. Przy Parlamencie Europejskim działa Komisja Praw Kobiet i Równych Szans. Składa się ona z czterdziestu członków, reprezentujących wszystkie partie i frakcje zasiadające w Parlamencie. Jej głównym zadaniem jest rozwijanie praw kobiet w krajach członkowskich, a także propagowanie standardów wspólnotowych w państwach nie będących członkami Uni Europejskiej. Komisja zajmuje się również oceną politycznych strategii dotyczących praw kobiet.

30 Inne programy Uni Europejskiej na rzecz równouprawnienia Daphne – program zajmujący się zwalczaniem przemocy wobec dzieci, młodzieży oraz kobiet. Stop – program przeciwdziałania handlu kobietami oraz pomocy kobietom zmuszonym di prostytucji. Zero Tolerancji – program częściowo finansowany ze środków Uni Europejskiej, realizowany w kilku państwach członkowskich, głownie w Holandii, Finlandii i Włoszech. Jego głównym celem jest zapobieganie przemocy wobec kobiet. Powrót do spisu treści

31 Amnesty International, Amnestia Międzynarodowa, ogólnoświatowa organizacja pozarządowa z siedzibą w Londynie, utworzona w maju 1961 z inicjatywy prawnika brytyjskiego P. Benensona, obrońcy więźniów politycznych na Węgrzech, w RPA i Hiszpanii. Logo organizacji to płonąca świeca owinięta drutem kolczastym. Amnesty International walczy o uwolnienie więźniów sumienia (jeśli nie używali przemocy), rzetelność procesów karnych, głównie politycznych, zniesienie kary śmierci, zaprzestanie tortur i poniżającego traktowania więźniów. Działa na rzecz upowszechnienia prawa do azylu oraz wyeliminowania handlu bronią, wspomaga rodziny poszkodowanych. Główne organy Amnesty International to: Rada Międzynarodowa (obraduje raz w roku), Międzynarodowy Komitet Wykonawczy (desygnowany przez Radę), Sekretariat Międzynarodowy i Stałe Biuro. Członkami mogą być inne organizacje pozarządowe oraz osoby, działające także w ramach sekcji krajowych. Coroczne raporty Amnesty International przedstawiają stan praw człowieka w poszczególnych krajach, a co miesiąc ukazuje się Amnesty International News. Powrót do spisu treści

32 Międzynarodowa Liga Praw Człowieka, International League for Human Rights, ILHR, organizacja utworzona w 1942 w Nowym Jorku. Jej członkami są organizacje narodowe i osoby fizyczne z kilkudziesięciu państw. W początkowej fazie swej działalności wywarła znaczący wpływ na kształt zapisów w Karcie ONZ dotyczący praw człowieka, monitorowała pod tym względem proces dekolonizacji. Obecnie Liga działa nadal na rzecz przestrzegania praw człowieka zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Paktach Praw Człowieka oraz innych dokumentach ONZ, zachęca do ich przyjmowania przez państwa. Jej specjalne misje prowadzą nie tylko badania w krajach łamiących prawa człowieka, ale też udzielają pomocy ofiarom, organizują grupy obrońców praw człowieka. Powrót do spisu treści

33 Ukształtował się po II wojnie światowej, kiedy zaczęto dążyć do objęcia całości praw człowieka (kompleksowa kodyfikacja) w skali światowej (ochrona uniwersalna). Obejmuje on uniwersalny system ochrony praw człowieka, który ma charakter globalny, i zawiera prawa o charakterze powszechnym i cząstkowym, chroniące pewne kategorie podmiotów i szczegółowe przedmiotowo (głównie tworzy go ONZ), a także systemy regionalne, budowane przez organizacje działające na ograniczonych obszarach (Rada Europy, KBWE, OPA, OJA, ASEAN). Oba te systemy stanowią podstawę traktatów generalnych i szczegółowych, natomiast trzecia forma – systemy wyspecjalizowane – koncentruje się na procedurach sankcjonujących prawa ze względu na obszar ich działania, czyli odnoszą się do specyficznej sytuacji lub określonej grupy podmiotów (np. prawa humanitarne tworzone w ramach Czerwonego Krzyża).

34 Na Międzynarodowy System Ochrony Praw Człowieka składają się obecnie takie dokumenty, jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948), Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966), szereg szczegółowych konwencji, np. o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa (1948), statusie uchodźców (1951), eliminacji wszystkich form dyskryminacji rasowej (1965), eliminacji wszystkich form dyskryminacji kobiet (1979), Konwencja Praw Dziecka (1989). Pozytywnym przykładem kształtowania systemu ochrony praw człowieka były doświadczenia z takimi aktami, jak ® Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1953) wraz z Europejską Kartą Socjalną (1965), ® Europejską Konwencją o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu (1987). W obręb Międzynarodowy System Ochrony Praw Człowieka wchodzą też środki kontroli przestrzegania praw człowieka (sprawozdania, skargi państw, petycje) oraz instytucje powołane przez ONZ czy regionalne organizacje służące tym celom, np. w systemie ONZ te zadania spełnia Zgromadzenie Ogólne ONZ, Rada Gospodarczo-Społeczna, Komisja Praw Człowieka, Komitet Praw Człowieka, w ramach Rady Europy jest to Europejska Komisja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Również KBWE/OBWE rozwija “ludzki wymiar” w swej działalności, podobnie czynią to inne struktury międzynarodowe: Unia Europejska, Międzynarodowa Organizacja Pracy, UNESCO oraz organizacje pozarządowe: Czerwony Krzyż, Amnesty International, Międzynarodowa Liga Praw Człowieka, Międzynarodowa Federacja Helsińska na Rzecz Praw Człowieka, SOS-Torture i wiele innych. Powrót do spisu treści

35 Fundamentalne prawa w Uni Europejskiej W Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela swobody i prawa fundamentalne są integralną częścią konstytucji większości krajów cywilizowanych, a zwłaszcza państw członkowskich Uni Europejskiej. Ład prawny tych państw członkowskich Uni opiera się na przestrzeganiu praw oraz na poszanowaniu godności, wolności i możności rozwoju osoby ludzkiej. Parlament Europejski, Rada Uni Europejskiej i Komisja Europejska, jako organy polityczne, zobowiązały się uroczyście do respektowania praw fundamentalnych we wspólnej deklaracji z 5 kwietnia 1977 roku. Instytucje wspólnotowe podkreślają w niej ważność praw fundamentalnych dla Wspólnoty Europejskiej i zobowiązują się do przestrzegania ich w sprawowaniu swej władzy i w realizacji założeń Wspólnoty. Jednakże ochrona praw fundamentalnych przez wspólnotowy ład prawny została zapewniona przez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (TSWE), który powstał w 1969 roku. W pierwszym okresie TSWE odrzucił wszelkie działania dotyczące praw fundamentalnych, znając, że kwestie państwowego prawa konstytucyjnego nie należą do jego kompetencji. Trybunał musiał zmienić swe stanowisko z powodu zasady, którą sam ustanowił, była to zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem państwowym. To pierwszeństwo obowiązuje jedynie, jeśli prawo wspólnotowe jest w stanie zagwarantować ochronę fundamentalnych praw na równi z konstytucjami państwowymi.

36 Trybunał ustanowił ochronę praw fundamentalnych przede wszystkim na podstawie pewnej liczby dyspozycji traktowych. Wziął pod uwagę liczne zakazy dyskryminacji, które są emanacjami różnych aspektów ogólnej zasady równości. W ich liczbie figuruje zakaz wszelkiej dyskryminacji z powodu narodowości, walka z wszelką dyskryminacją opartą na płci, rasie czy pochodzeniu etnicznym, religii czy przekonaniach, kalectwie, wieku czy orientacji seksualnej równość w traktowaniu towarów i osób w dziedzinie czterech podstawowych swobód oraz równość wynagradzania kobiet i mężczyzn. Cztery fundamentalne swobody Wspólnoty Europejskiej, które gwarantują podstawowe swobody życia zawodowego, mogą być również uznawane za fundamentalne prawo wspólnotowe do wolnego przemieszczania się i wolnego wykonywania działalności zawodowej. Jasno zagwarantowanie są również swoboda stowarzyszania się, prawa do składania petycji i ochrona tajemnicy biznesu i tajemnicy zawodowej. TSWE nieustannie rozwijał te wspólnotowe podstawy ochrony praw fundamentalnych i uzupełniał je innymi prawami tej samej natury. W tym celu uznał generalne zasady prawne i zastosował je, czerpiąc inspiracje z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich i z konwencji międzynarodowych w dziedzinie ochrony praw człowieka, których państwa członkowskie są sygnatariuszami. W pierwszym rzędzie figuruje Europejska Konwencja Praw Człowieka, która pozwalała ma określenie treści praw fundamentalnych Wspólnoty i mechanizmów ich ochrony. Na tej podstawie Trybunał ustalił pewną liczbę swobód: prawo do własności, swoboda wykonywania działalności zawodowej, nienaruszalność miejsca zamieszkania, wolność opinii, ogólne prawa osoby, ochrona rodziny, wolność gospodarcza, wolność religijna czy wolność wyznania oraz pewną liczbę fundamentalnych praw proceduralnych, tj. prawo do przesłuchania, zakaz podwajania sankcji czy zasada poufności korespondencji między adwokatem a klientem.

37 Trybunał pokazał, że chociaż ochrona praw człowieka jest warunkiem wstępnym legalności aktów wspólnotowych, przystąpienie do Konwencji wymagałoby substancjalnej zmiany ówczesnego systemu instytucjonalnego, jakim jest Konwencja. W konwencji jedynym ostatecznym rozwiązaniem problemu praw fundamentalnych we Wspólnocie Europejskiej jest sporządzenie katalogu praw fundamentalnych specyficznego dla Uni Europejskiej, modyfikując istniejące Traktaty Wspólnoty Europejskiej i Uni Europejskiej. Inspiracją dla tego katalogu mogły być zwłaszcza Deklaracja Praw i Swobód Fundamentalnych Parlamentu Europejskiego, który oferuje kompletny katalog praw fundamentalnych. Tylko w ten sposób skuteczne umocnienie ochrony praw fundamentalnych stanie się rzeczywistością w łonie Uni Europejskiej.

38 Zasada równego traktowania jest jedną z zasad, która ma szczególne znaczenie i jest regularnie przywoływana w sporach prawa wspólnotowego. Głosi, że porównywalne sytuacje nie mogą być traktowane w różny sposób, chyba że ta różnica jest obiektywnie uzasadniona. Wedle orzecznictwa Trybunał Sprawiedliwości zasada równego traktowania nie zakazuje jednak by, wbrew obowiązującym aż do dziś zwyczajom międzynarodowym, obywatele lub towary państwowe mogły być poddane surowszym wymogom niż obywatele innych krajów członkowskich lub towary importowane. Dzięki orzecznictwu Trybunału prawo wspólnotowe dysponuje obszernym zapleczem państwowych zasad prawnych bliskich prawom fundamentalnym. W tym kontekście zasada proporcjonalności ma duże znaczenie praktyczne. Zawiera ona obowiązek oceny różnych interesów, co wymaga zbadania, czy dany środek działania jest konieczny i odpowiedni oraz czy wyklucza wszelkie nadużycia. W liczbie ogólnych zasad prawa bliskich prawom fundamentalnym znajdziemy również ogólne zasady prawa administracyjnego i „due process”, na przykład zasadę prawnego zaufania, niedziałania sankcji wstecz i zakaz wycofywania lub wstecznego odwoływania aktów przyznających jakieś prawa lub korzyści, czy też zasadę prawa do obrony, którą stosuje się również w procedurach administracyjnych przed Trybunałem Europejskim. Planowane od dawna jest przystąpienie Wspólnoty do Europejskiej Konwencji Ochrony Praw Człowieka. Powrót do spisu treści

39 Artykuł Artykuł z Protokołu w sprawie prawa azylu dla obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej Z uwagi na poziom ochrony podstawowych praw i wolności przez Państwa Członkowskie Unii Europejskiej, Państwa Członkowskie zależy uważać za bezpieczne państwa pochodzenia w ich wzajemnych stosunkach we wszystkich aspektach prawnych czy praktycznych związanych z kwestiami azylu. W związku z tym, wszelkie wnioski o przyznanie azylu składane przez obywateli Państw Członkowskich mogą być rozpatrywane luz uznane jako możliwe do rozpatrzenia przez inne Państwo Członkowskie jedynie w następujących przepadkach: a)jeżeli Państwo Członkowskie, którego obywatelem jest osoba składająca wniosek o azyl, powołując się na postanowienia artykułu 15 Konwencji ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podejmie, po wejściu w życie Traktatu z Amsterdamu, środki odstępujące na jego terytorium od zobowiązań tego państwa wynikających z tej konwencji; b)jeżeli procedura wymieniona w artykule F.1, ustęp 1 Traktatu o Unii Europejskiej została wszczęta oraz do momentu podjęcia decyzji w tej sprawie przez Radę; c)jeżeli Rada, stanowiąc w oparciu o artykuł F.1, ustęp 1 Traktaty o Unii Europejskiej, stwierdziła wystąpienie poważnego i trwałego naruszenia zasad wymienionych w artykule F, ustęp 1 przez Państwo Członkowskie, którego obywatelem jest wnioskodawca; Powrót do spisu treści

40 Deklaracja przyjęte przez Konferencję 1.Deklaracja w sprawie zniesienia kary śmierci W nawiązaniu do artykułu F, ustęp 2 Traktatu o Unii Europejskiej Konferencja przypomina, że Protokół nr 6 do Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku, który został podpisany i ratyfikowany przez znaczną większość Państw Członkowskich, przewiduje zniesienie kary śmierci. W tym kontekście Konferencja stwierdza, że od czasu podpisania wspomnianego Protokołu 28 kwietnia 1983 roku kara śmierci została zniesiona w większości Państw Członkowskich Unii i nie jest stosowana w żadnym z nich.

41 a)Jeżeli Państwo Członkowskie jednostronnie podejmuje taką decyzję w odniesieniu do wniosku obywatela innego Państwa Członkowskiego; w takim przypadku należy natychmiast powiadomić o tym Radę; wniosek taki należy rozpatrywać w oparciu o domniemanie, że jest on całkowicie nieuzasadniony, nie naruszając tym samym w żaden sposób kompetencji decyzyjnych tego Państwa Członkowskiego Powrót do spisu treści

42 Panie i Panowie, Temat mojego przemówienia, który brzmi "O prawa człowieka", stał się obecnie tematem jak najbardziej aktualnym i palącym. Stał się najważniejszym zagadnieniem debat, zarówno politycznych, jak i etycznych. To, czego świadkami byliśmy w Timorze Wschodnim, zaszokowało i przeraziło ludzi na całym świecie i jeszcze raz sprowokowało do zadania fundamentalnych pytań o to, czy i w jaki sposób można dzisiaj bronić praw człowieka. Każdy z nas jest powołany do tego, aby odegrać rolę w obronie tych praw, aby być ich orędownikiem. Chciałabym dzisiaj przypomnieć o tych krajach, które z naszej perspektywy leżą gdzieś daleko, ale cierpią z powodu nierozwiązanych problemów, a jednocześnie chciałabym jeszcze raz przypomnieć o tym, że my sami nie zdołaliśmy rozwiązać wszystkich problemów, jakie dręczą nasze własne kraje. Jednym z nich jest rasizm. Obecnie przygotowujemy się do światowej Konferencji na temat Rasizmu, która odbędzie się za niecałe dwa lata. Nie muszę tutaj przypominać Państwu, jak głęboko zakorzeniony jest rasizm i w jak wielu formach się on przejawia. Pojawiły się nowe formy jego wyrażania, takie jak przesiąknięte nienawiścią przekazy w Internecie. I nie ogranicza się on jedynie do uprzedzeń wobec ludzi o innym kolorze skóry: każda mniejszość może stać się ofiarą prześladowań, bez względu na to, czy stanowią ją robotnicy napływowi, czy azylanci, czy też ludność tubylcza.

43 Tak więc nie zapominajmy: prawa człowieka nie mogą być dobrem luksusowym, ale dobrem powszechnym, bez względu na to, czy ktoś mieszka w Luandzie, czy w Londynie. Wierzę, że możemy ich bronić, i że możemy zagwarantować wszystkim przestrzeganie tych praw - nie zgadzam się z twierdzeniem, że jest to jedynie idealistyczna mrzonka. Mówię to w obliczu wydarzeń w Timorze Wschodnim, mając świadomość tego, jakie okrucieństwa spotkały mieszkańców tego kraju. Podczas mojej wizyty w tym regionie dowiedziałam się o przerażających faktach od uchodźców, liderów politycznych i obrońców praw człowieka. Mówię to w obliczu horroru, jakiego byłam świadkiem w Sierra Leone i w Kosowie kilka miesięcy wcześniej. Mówię to mając świadomość, jak wiele nieszczęść i tragedii wydarzyło się w ostatnim czasie, i które dane mi było zobaczyć podróżując po świecie przez ostatnie dwa lata jako Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka. Przez cały ten czas zastanawiałam się, jaki kształt powinna przyjąć debata na temat praw człowieka w chwili, gdy podsumowujemy doświadczenia jednego stulecia i wkraczamy w następne. Tak jak przypomniał nam to Sekretarz Generalny, Kofi Annan, stoi przed nami dwustopniowe zadanie: uczynić następny wiek stuleciem praw człowieka oraz skierować nasze wysiłki na zapobieganie konfliktom. Aby sprostać pierwszemu zadaniu, nie musimy tworzyć nowego prawodawstwa, a jedynie wcielić w życie międzynarodowe normy i przepisy, które już istnieją. Aby wypełnić drugie zadanie potrzebujemy czegoś więcej - nowego sposobu myślenia, który trafnie opisała Anna Lindh, Minister Spraw Zagranicznych Szwecji:

44 "We wszystkich kulturach i w każdym społeczeństwie zapobieganie nieszczęściom jest czymś normalnym i oczywistym. Podejmuje się działania, aby uchronić zboże przed skutkami powodzi i przed niszczycielskim działaniem szkodników. Chroni się bydło przed drapieżnikami. Na przejazdach kolejowych ustawia się znaki ostrzegawcze, a ruch powietrzny pozostaje pod ścisłą kontrolą, aby nie doszło do wypadku. Polisy ubezpieczeniowe obejmują niemal wszystkie rodzaje działalności człowieka. Wszystkie te działania są rezultatem myślenia nastawionego na zapobieganie nieszczęściu, opartego o przeświadczenie, że wypadkom i katastrofom można zapobiec, jeżeli tylko pomyśli się o nich wcześniej i wyobrazi najgorsze... Najwyższy czas, abyśmy zaczęli myśleć w ten sposób nie tylko o naszym gospodarstwie domowym, ale także o bezpieczeństwie międzynarodowym." Timor Wschodni, Kosowo, Sierra Leone: we wszystkich tych miejscach doszło do okrutnego pogwałcenia praw człowieka, które wystawiło na próbę naszą wiarę w możliwość zagwarantowania tych praw wszystkim ludziom i naszą zdolność do reagowania we właściwy sposób na wzrastającą przemoc. Można by tutaj przytoczyć o wiele więcej przykładów, ale skoncentruję się na tych trzech krajach, ponieważ osobiście byłam świadkiem niewyobrażalnych cierpień ich mieszkańców w chwili, gdy nasze działania na rzecz zapobieżenia konfliktom zawiodły i gdy doszło do masowego pogwałcenia praw człowieka w każdym z tych miejsc.

45 Od czasu przyjęcia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 1948 roku uczyniono bardzo wiele w dziedzinie legislacyjnej i normatywnej. Naczelna zasada głosząca, że prawa człowieka są powszechne i niezbywalne, uzyskała wszelkie niezbędne wsparcie prawne. Władze państwowe oskarżane o łamanie praw człowieka mogą nadal próbować skryć się za parawanem suwerenności państwa, ale tego typu uzasadnienie w coraz mniejszym stopniu postrzegane jest jako wystarczające. Nawet ci spośród rządzących, którzy należą do grona największych tyranów, zdają sobie sprawę z faktu, ze powszechnie uznane prawa człowieka nie są sezonową modą. Od czasu przyjęcia Deklaracji podpisano całe mnóstwo porozumień na rzecz przestrzegania praw człowieka, różnego rodzaju konwencji, traktatów i deklaracji, w tym dwie główne konwencje dotyczące praw obywatelskich i politycznych oraz praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych. Istnieją cztery podstawowe konwencje dotyczące praw dziecka, praw kobiet, wolności od dyskryminacji rasowej i od tortur oraz 60 innych dokumentów dotyczących praw człowieka. Większość państw ratyfikowała główne konwencje, a Sekretarz Generalny i ja nalegamy, aby powszechna ich ratyfikacja dokonała się do roku 2003.

46 Wszystkie te dokonania prawne są imponujące. Prawdziwym wyzwaniem jest jednak wdrożenie ich przepisów. Właśnie teraz musimy przejść od etapu tworzenia norm prawnych do praktycznej realizacji ich założeń. Tak jak przedstawił to Dag Hammarskjoeld: "Ciągłe zmagania, mające na celu zasypanie przepaści pomiędzy aspiracjami i działaniem dzisiaj, tak jak zawsze, przemieniają chaos w cywilizację." Chociaż zostało to powiedziane 40 lat temu nadal ogromna przepaść oddziela rzeczywistość od ideału, jeżeli chodzi o przestrzeganie praw człowieka. Ponieważ rzeczywistość jest taka, jaka jest, to pomimo działania władz i ich prawnych obowiązków, każdego dnia jesteśmy świadkami nowych, tragicznych przykładów łamania praw człowieka w różnych rejonach świata. Dzięki wszelkiego rodzaju mediom wydarzenia te rozgrywają się niemal na naszych oczach. świadomość tej wstrząsającej prawdy zawdzięczamy odwadze dziennikarzy, obrońców praw człowieka oraz pracowników organizacji pozarządowych, którzy docierają wszędzie tam, gdzie dochodzi do łamania praw człowieka. Zrozumiałe jest to, że opinia publiczna domaga się odpowiedzi na pytanie, dlaczego nie można zrobić więcej, aby powstrzymać przemoc. Dlaczego mieszkańcy Bałkanów, Timoru Wschodniego, czy Afryki Centralnej musieli tyle wycierpieć, aby ich prawa były przestrzegane, skoro co do ich niezbywalności panuje powszechna zgoda? Dlaczego doszło do ludobójstwa w Rwandzie i Kambodży podczas, gdy cały nowoczesny ruch na rzecz praw człowieka wyrósł ze sprzeciwu wobec Holocaustu i miał stać się gwarantem tego, że ludobójstwo nigdy i nigdzie już się nie powtórzy? Dlaczego społeczność międzynarodowa, a ONZ w szczególności, nie są w stanie zapobiec temu horrorowi?

47 Potworne wydarzenia w Timorze Wschodnim wstrząsnęły całym światem - i nie można się dziwić tej reakcji, bo trudno wyobrazić sobie bardziej rażący przykład łamania praw setek tysięcy niewinnych cywilów. Morderstwa, okaleczenia, gwałty oraz inne niezliczone okrucieństwa, jakich dopuściły się jednostki paramilitarne wraz z oddziałami służb bezpieczeństwa były tym bardziej szokujące, że wydarzyły się nazajutrz po tym, jak mieszkańcy Timoru Wschodniego wyrazili swoją wolę co do przyszłości politycznej swojego kraju. Dotarły do mnie informacje od bezpośrednich świadków tych wydarzeń, którzy opowiedzieli mi o starannie zaplanowanej i systematycznie przeprowadzonej akcji eksterminacji, wysiedleń, niszczenia mienia i zastraszania. Docierały do nas sygnały ostrzegawcze i byliśmy w stanie przewidzieć do czego może dojść, a mimo to tragedia się dokonała. Wydarzenia w Timorze Wschodnim były testem dla całego świata - czy jest on gotów urzeczywistnić górnolotne obietnice dotyczące praw człowieka. Nie zdaliśmy tego testu. Przez jakiś czas wydawało się, że świat odwróci się od Timorczyków, odwróci się udając, że nie widzi przemocy, morderstw i gwałtów. Kiedy zdecydowano się zareagować upłynęło dużo czasu od decyzji do konkretnych działań; tysiące ludzi zapłaciło swoim życiem za opieszałość społeczności międzynarodowej. Pomimo wszystko, międzynarodowe siły znajdują się obecnie w Timorze Wschodnim, współpracując z rządem indonezyjskim, a ja właśnie powróciłam z otwarcia specjalnej sesji Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka w Genewie, która dotyczy łamania tych praw w Timorze Wschodnim. To czwarty raz na przestrzeni 50 lat, kiedy Komisja spotyka się na sesji specjalnej. Jutro wracam do Genewy, aby dalej brać udział w obradach.

48 To fala gniewu, jaka przetoczyła się przez cały świat, zmusiła światowych liderów do podjęcia działań, chociaż spóźnionych, w obronie ludności Timoru Wschodniego. Wstrząsnęły mną słowa poety Seamusa Heaneya, który w taki sposób zwrócił się do manifestujących w obronie Timoru Wschodniego: "Wszyscy czujemy głęboki smutek w obliczu tragedii, jaka się wydarzyła. Ale wydaje mi się, że dotarło do nas również coś jeszcze - poczucie, że każdy z nas jest za to w jakimś stopniu odpowiedzialny i że każdy z nas może coś zrobić." To uczucie "bycia odpowiedzialnym" wydaje mi się najważniejszym elementem w procesie budowania takiej rzeczywistości, w której prawa człowieka będą respektowane, a nie łamane. Niektórzy uważają, że wiara w powszechne prawa człowieka jest niczym więcej, jak tylko przejawem naiwności; w przeciwieństwie do nich uważam, że wzrost znaczenia ruchu na rzecz praw człowieka jest najdonioślejszym i napełniającym nadzieją dokonaniem naszych czasów. Na najczęściej przytaczany cytat dotyczący praw człowieka, według którego jest to "główna prawda wiary kultury, która boi się, że w nic innego nie jest już w stanie uwierzyć" odpowiadam, że jeżeli prawa człowieka byłyby jedyną wiarą ludzkości, którą wszyscy staraliby się krzewić, świat byłby o wiele lepszy, niż jest teraz.

49 Michael Ignatieff napisał w kontekście tragedii Bałkańskiej, że "powinniśmy być tak bezwzględni i konsekwentni w wyborze środków, jak szlachetni byliśmy w wyborze celów." Ten argument bardzo często przytaczany był w związku z sytuacją w Kosowie. Kosowo służy jako przykład zderzenia idealizmu obrońców praw człowieka z bezwzględną brutalnością reżimu, dla którego niczym było nawoływanie do masakr na tle etnicznym, i który przyczynił się do wygnania setek tysięcy ludzi z ich domów i z ich kraju. Wielu rzeczy powinna nas nauczyć tragedia w Kosowie, ale wydaje mi się, że Kosowo to przede wszystkim przykład klęski, jaką poniosła społeczność międzynarodowa, nie potrafiąc w porę zapobiec wydarzeniom, które wszyscy przewidywali. Przez 10 lat obserwatorzy przebywający w regionie ostrzegali, ze należy podjąć działania mające na celu powstrzymanie pogarszającej się sytuacji w Kosowie. Ostrzegali, że należy zareagować, bo prawa człowieka nie są tam respektowane. Nikt nie mógł nie zauważyć do czego to może doprowadzić. Zabrakło politycznej dalekowzroczności i woli, aby zrobić coś, zanim rozwój wydarzeń osiągnie punkt krytyczny. W rezultacie trzeba było podjąć działania na rzecz zakończenia konfliktu, zamiast zapobiec jego wybuchowi, co doprowadziło do ogromnego żniwa śmierci i zniszczeń.

50 Koszty niepowodzenia w zapobieżeniu konfliktowi w Kosowie okazały się niewyobrażalne. Oblicza się, że ponad 10 000 niewinnych cywilów straciło życie podczas masakr w Kosowie. Kolejne 1 200 cywilów zginęło w wyniku bombardowań NATO w Jugosławii. W wyniku bombardowań śmierć poniosło prawdopodobnie 5 000 członków jugosłowiańskich służb bezpieczeństwa. Setki tysięcy ludzi musiało opuścić swoje domy. Koszt interwencji lotniczej NATO oblicza się na 5 miliardów marek, podczas gdy przypuszczalny koszt odbudowy rejonu Bałkanów wyniesie 20 miliardów marek. Wyliczenia te nie uwzględniają kosztów pomocy humanitarnej i operacji pokojowej. Powinno się zadać pytanie, jakiego rodzaju działania powinno się podejmować, jeżeli już dojdzie do pogwałcenia praw człowieka na taką skalę, jak miało to miejsce w Kosowie. Z pewnością w takiej sytuacji działania na rzecz przywrócenia pokoju są niezbędne - Timor Wschodni jest tutaj kolejnym przykładem. Ale powinniśmy mieć świadomość, że tego rodzaju operacje są środkiem ostatecznym i dowodem wcześniejszych niepowodzeń. Jestem głęboko przekonana, że takie działania powinny być podejmowane jedynie za zgodą Rady Bezpieczeństwa, a także, że powinny być przeprowadzane w sposób zróżnicowany w zależności od sytuacji, tak aby nie stał się on zagrożeniem dla ludności cywilnej wszystkich stron zaangażowanych w konflikt.

51 W procesie budowania klimatu przychylnego respektowaniu praw człowieka ważną rolę odgrywa wiele różnych instytucji - rządy, organizacje międzynarodowe, organizacje pozarządowe, podmioty gospodarcze, a także jednostki - ale to na Organizacji Narodów Zjednoczonych spoczywa szczególna odpowiedzialność za zapewnienie poszanowania praw człowieka i stworzenie systemu, który będzie ich gwarantem. Kiedy nasze wyobrażenia nie przystają do rzeczywistości najprościej obwiniać za to ONZ. Ale sytuacja jest o wiele bardziej skomplikowana. ONZ jest przedstawicielem społeczności międzynarodowej, czyli - mówiąc inaczej - wszystkich ludzi świata, ale nie w sposób bezpośredni, lecz poprzez Kraje Członkowskie. Jej działanie jest czasami powolne, niedoskonałe, czasem kończy się porażką. Ale ONZ, jak żadna inna organizacja, dysponuje uprawnieniami na skalę światową będąc jednocześnie forum, na którym każde państwo, bez względu na swoja wielkość i siłę, może zabrać głos i wypowiedzieć swoje zdanie. ONZ może działać skutecznie jedynie wtedy, gdy Kraje Członkowskie, szczególnie te potężniejsze, w tym Wielka Brytania, będą wspierać jej działania i zapewniać środki niezbędne dla jej funkcjonowania. Wiele agencji ONZ boryka się z problemem braku środków, nie wyłączając mojego biura. Przykładowo, podstawowy budżet ONZ na ten rok, kompilowany z funduszy przesyłanych z całego świata, wynosi 1,26 miliarda USD. Proszę to sobie porównać z sumą, jaką Wielka Brytania wyda na obchody milenijne, która wynosi 15 miliardów USD.

52 Funkcjonowanie ONZ zależy od zaangażowania i odpowiedniego finansowego wsparcia ze strony Krajów Członkowskich. Bez spełnienia tych warunków ONZ nie jest w stanie skutecznie działać na rzecz zagwarantowania poszanowania praw ludzi na całym świecie. Niestety, wiele toczących się obecnie konfliktów nie przykuwa uwagi świata. Tragiczna sytuacja w wielu krajach wzbudza, w najlepszym razie, zainteresowanie sporadyczne - w najgorszym, nikogo nie obchodzi. Odpowiedzialność spoczywa na nas wszystkich, na każdym z nas. Nie możemy pozwolić na to, aby rządził nami syndrom "nieszczęścia medialnego". Angażowanie się po stronie krzywdzonych tylko wtedy, gdy media nagłaśniają ich tragedię, to za mało. Nie może być tak, że gdy drastyczne obrazy znikają z wiadomości, znikają również z naszej pamięci. Obowiązkiem każdego z nas jest wywierać ciągły nacisk na rządzących - i starać się, aby media nie "zapominały". Obrona praw człowieka, starania o zagwarantowanie ich poszanowania to trudne zadanie, którego nie uda się wykonać z dnia na dzień.

53 Kofi Annan nie tylko wzywa do uznania przyszłego stulecia wiekiem praw człowieka, ale również podkreśla, ze musimy sprawić, aby był on wiekiem zapobiegania konfliktom. To właśnie postrzegam jako główne zadanie mojego biura. I tak też powinno być w przypadku wszystkich instytucji międzynarodowych, bez względu na to, czy chodzi o Ministerstwa Zagraniczne, czy o korporacje transnarodowe, a szczególnie dotyczy to Banku światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz wszystkich agencji systemu ONZ. Wybuch każdego konfliktu to nasza klęska. Kambodża, Kosowo, a teraz Timor Wschodni - wszędzie tam ponieśliśmy klęskę. Czy tak ma być dalej? To, że w przeszłości nie potrafiliśmy zapobiec konfliktom, nie zwalnia nas z obowiązku zapobiegania ich ponownemu wybuchowi.

54 Do zjawisk pozytywnych należy zaliczyć fakt, że mechanizmy ONZ-owskie na rzecz ochrony i promowania praw człowieka stają się coraz lepsze i docierają coraz dalej. Dysponujemy potencjałem dla stworzenia efektywnego systemu wczesnego ostrzegania. Program reformy postulowanej przez Sekretarza Generalnego ma na celu takie przeobrażenie systemu ONZ, aby nadrzędnym celem jego funkcjonowania stała się obrona praw człowieka. Podjęto już konkretne działania w celu zrealizowania tego postulatu. Komisja Praw Człowieka mianuje Specjalnych Wysłanników i Specjalnych Przedstawicieli, których zadaniem jest analiza i opis sytuacji w poszczególnych krajach w zakresie stosowania tortur, prześladowań religijnych oraz przemocy wobec kobiet, a także innych przejawów łamania praw człowieka. Ich działalność w ogromnym stopniu przyczynia się do postępu reformy. W ostatnim czasie uruchomiono wiele nowych mechanizmów w odpowiedzi na zwiększającą się potrzebę podjęcia działań na rzecz powstrzymania wzrastającej przemocy i przypadków łamania praw człowieka. Zaangażowanie wielu odważnych osób, ich oddanie sprawie i bezkompromisowość to promyk nadziei w otchłani mroku dokonujących się tragedii. Podjęto wysiłki na rzecz wzmocnienia mechanizmów realizacji porozumień dotyczących praw człowieka wypracowanych pod auspicjami ONZ. Zaangażowaliśmy się w utworzenie takiego systemu, który pozwoli nam sprawdzać, w jakim stopniu władze państwowe przestrzegają postanowień najważniejszych porozumień na rzecz praw człowieka. Mechanizmy te nie są jeszcze mocno ugruntowane, ale przy ich pomocy wiele można osiągnąć. Przedstawicielstwa terenowe i współpraca techniczna to dwa niezwykle skuteczne narzędzia zapobiegania konfliktom. Siedem lat temu utworzyliśmy pierwsze przedstawicielstwo tego typu; dzisiaj ich liczba wynosi 22, a operują w tak różnych krajach, jak Burundi, Kolumbia, czy tez była Jugosławia. Największa operacja tego typu prowadzona jest w Kambodży, gdzie przedstawicielstwo terenowe w ogromnym stopniu przyczynia się do odbudowy tego kraju.

55 Zwiększa się również liczba programów na rzecz współpracy technicznej. Dziesięć lat temu działały dwa takie programy, dzisiaj ich liczba wynosi 55. Przykładem niech będzie tutaj podpisane w czerwcu porozumienie z rządem rosyjskim, na mocy którego wdrożony zostanie program edukacji w zakresie praw człowieka mający na celu zapewnienie ich przestrzegania w tym kraju. Ogólnie rzecz biorąc, powinniśmy wszyscy pozytywnie odpowiedzieć na wezwanie Sekretarza Generalnego i bardziej angażować się w działania prewencyjne. Przykładowo, niezwykle skuteczne okazuje się tworzenie krajowych instytucji na rzecz obrony praw człowieka. Moje biuro aktywnie uczestniczy w tym procesie oferując techniczną pomoc i wsparcie dla nowopowstających jednostek tego typu. Robimy to, bo jesteśmy głęboko przekonani, ze niezależne instytucje krajowe mogą stać się niezwykle skutecznym katalizatorem w procesie budowania klimatu przychylnego respektowaniu praw człowieka w ich własnych krajach. Dotychczas Biuro Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka (OHCHR) odpowiedziało na prośby 40 krajów, które wyraziły chęć utworzenia krajowych instytucji na rzecz promowania i obrony praw człowieka. Zadowala również fakt, że w ostatnim czasie znacząco rozwija się współpraca na szczeblu regionalnym. W rejonie Azji i Pacyfiku odbyły się warsztaty dotyczące zagadnień z dziedziny praw człowieka, a także stworzono projekt regionalnej współpracy technicznej. Chciałam Państwa poinformować, że z mojej osobistej inicjatywy mianowani są regionalni doradcy ds. praw człowieka, których zadaniem jest uaktywnianie w regionie potencjału na rzecz współpracy. Jeżeli działania o charakterze prewencyjnym przyniosą pożądane rezultaty, być może nigdy nie dowiemy się dokładnie, jak bardzo okazały się one skuteczne, bo miarą ich skuteczności będzie zapobieżenie potencjalnemu konfliktowi. Nie pojawią się drastyczne nagłówki w gazetach a telewizja nie pokaże koszmarnych sprawozdań wojennych, ale ludzkie życie i ludzka godność zostaną ocalone. Niewidoczne dla naszych oczu zabiegi dyplomatyczne i umiejętne budowanie klimatu na rzecz ochrony praw człowieka to także niezwykle istotne narzędzia prewencyjne.

56 Jestem głęboko przekonana o tym, że ci, którzy łamią prawa człowieka nie mogą uniknąć odpowiedzialności za swoje czyny. Z wielka radością obserwuję zwiększające się zaangażowanie sądów w podejmowanie się spraw dotyczących łamania praw człowieka, bez względu na to gdzie i jak dawno miało to miejsce. Decyzja Izby Lordów w sprawie Pinocheta ma fundamentalne znaczenie w procesie wzmacniania pozycji sądów krajowych i ich wpływu na osąd międzynarodowy. Cieszy mnie również fakt, że nareszcie rusza międzynarodowa machina sądowa: ustanawianie trybunałów tymczasowych dla sądzenia zbrodniarzy w byłej Jugosławii i Rwandzie było wielkim krokiem naprzód, a przyjęcie statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, do którego zadań należy osądzanie zbrodni ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości oraz zbrodni wojennych, stało się kamieniem milowym na drodze do urzeczywistnienia powszechnego respektowania praw człowieka i budowania humanitarnego prawodawstwa. Czyż powszechna ratyfikacja statutu Trybunału i powszechne poparcie dla jego działań nie jest najlepszym sposobem zainicjowania przemian na rzecz skutecznego zapobiegania konfliktom? W przypadku Sierra Leone niepokój mój budzi kwestia odpowiedzialności za popełnione zbrodnie. Porozumienie pokojowe z Lome zawiera klauzulę dotyczącą powszechnej amnestii dla tych wszystkich, którzy dopuścili się przestępstw podczas trwania konfliktu - w ten sposób nawet osoby odpowiedzialne za najbardziej okrutne zbrodnie nie poniosą za to żadnej kary. ONZ nie zgodziła się z tą klauzulą i wniosła zastrzeżenie, zaznaczając, że amnestia nie może dotyczyć najcięższych przestępstw, takich jak zbrodnie przeciwko ludzkości. W tym przypadku po raz kolejny zarzucono obrońcom praw człowieka naiwność. Argumentuje się, że amnestia jest uczciwą ceną za pokój w tym umęczonym kraju.

57 Dla mnie oczywista jest nadrzędna zasada, że najcięższe przestępstwa nie mogą nikomu uchodzić bezkarnie; że tylko poniesienie konsekwencji może przerwać zaklęty krąg bezkarności. Oczywiście, jeżeli chcemy położyć kres konfliktom, musimy iść na ustępstwa w imię pojednania i trwałego pokoju. Za przykład niech tu posłuży Irlandia Północna. Ale pamiętajmy, że jest wiele sposobów na to, aby winni nie pozostawali bezkarni. To, że nie będą sądzeni przez krajowy wymiar sprawiedliwości, nie oznacza, że ich zbrodnie nie mogą być sądzone przez trybunał międzynarodowy. Jeżeli zbrodniarze nie zrozumieją potworności swoich czynów, poczucie bezkarności pozwoli kolejnym oprawcom na kolejne zbrodnie. Dlatego też nalegałam na utworzenie w Sierra Leone Komisji śledczej, która miałaby za zadanie prowadzenie dochodzenia w zakresie łamania praw człowieka i pogwałcenia prawa. Jednocześnie moje biuro pracuje na rzecz utworzenia niezależnej krajowej instytucji ds. praw człowieka oraz Komisji Prawdy i Pojednania. Ostatnio zaapelowałam o utworzenie międzynarodowej Komisji śledczej w Timorze Wschodnim dla zbadania przypadków łamania praw człowieka w tym regionie.

58 Nasza przyszłość i prawa człowieka pozostają ze sobą w ścisłym związku. Dowodem na to jest tematyka toczonych obecnie debat publicznych oraz to, że problem praw człowieka powraca z każdym konfliktem i wzrostem przemocy, kiedy przypominają nam o nim uchodźcy i azylanci i kiedy zastanawiamy się nad etycznymi problemami, jakie stawia przed nami rozwój nauki. Musimy odważnie stawić czoła tym wszystkim wyzwaniom. Ostatnio poproszono mnie o napisanie wstępu do publikacji na temat pisarstwa kobiet dotyczącego praw człowieka, zatytułowanej "Mapa nadziei". Została ona opublikowana przez chilijską poetkę, Marjorie Agasin, która tak tłumaczy ideę powstania publikacji: ""Mapa nadziei" narodziła się, ponieważ pragnęłam dać świadectwo okrutnej prawdzie o cierpieniach kobiet, jakie stały się ich udziałem od początku tego stulecia - a tak naprawdę od zawsze. Oddając głos kobietom całego świata chciałam pokazać, jak wielka jest uzdrawiająca moc słów i jak wielką siłę ma ich sprzeciw." Mam teraz ze sobą tę książkę i ona dodaje mi sił. Chciałabym powrócić na koniec do słów Seamusa Heaneya dotyczących Timoru Wschodniego: tak, wszyscy odczuliśmy smutek i grozę tragedii, ale było coś jeszcze, "poczucie, że każdy z nas jest za to w jakimś stopniu odpowiedzialny, i że każdy z nas może coś zrobić." Każdy z nas. Mary Robinson, Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka

59 Powrót do spisu treści

60 „Wolny Tybet made in China” W Chinach produkowano flagi Wolnego Tybetu. Wyszywający je robotnicy nie wiedzieli, że tym samym spiskują przeciw władzom, ponieważ chińskie media nie pokazują Chińczykom tybetańskiej flagi. Kartony flag Tybetu odkryła policja w chińskiej fabryce w prowincji graniczącej z Hongkongiem - podała hongkońska gazeta. Robotnicy tłumaczyli, że najpierw o niczym nie wiedzieli. Szyli kolorową flagę, jedną z wielu zamawianych w Chinach, gdzie szyje cały świat. Aż zobaczyli ją w telewizji -w rękach demonstrantów tybetańskich. Chińskie media z zasady nie pokazują flagi Tybetu, jednak tym razem jakimś cudem przedostała się ona do relacji z protestów na trasie sztafety olimpijskiej w Europie i Ameryce. Po sprawdzeniu w internecie robotnicy zorientowali się, że to zakazana flaga. Wystraszeni zadzwonili na policję. W czasie nalotu właściciel tłumaczył, że wykonywał zlecenie spoza Chin. Ktoś płacił, a on po prostu szył. Chińscy policjanci znaleźli kartony gotowe do wysyłki. Policja przypuszcza, że niektóre partie już zdążyły pójść w świat. Flaga Śnieżnego Lwa została wprowadzona w 1912 r. Wtedy Tybet skorzystał z osłabienia Chin i ogłosił niepodległość. Obecnie posługuje się nią rząd tybetański na uchodźstwie. Powrót do spisu treści

61

62

63 Powrót do spisu treści

64 Jak brzmi nazwa pierwszej deklaracji na temat praw człowieka przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych? Tym historycznym dokumentem była Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Kiedy uchwalono Powszechną Deklarację Praw Człowieka? 10 grudnia 1948 roku. Gdzie uchwalono Powszechną Deklarację Praw Człowieka? W paryskim Palais de Chaillot Kto odegrał najważniejszą rolę w pracach nad tekstem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka? Eleonora Roosevelt (USA), Rene Cassin (Francja), Charles Malik (Liban), Peng Chung Chang (Chiny), Herman Santa Cruz (Chile), Aleksander Bogomołow i Aleksiej Pawłow (Rosja), Lord Dukeston i Geoffrey Wilson (Wlk.Brytania), William Hodgson (Australia) i John Humphrey (Kanada). Ile artykułów liczy Powszechna Deklaracja Praw Człowieka? 30 Wymień niektóre prawa o których mowa w Deklaracji. Prawo do życia, wolności, bezpieczeństwa osobistego i nauki; prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo wolności opinii i jej wyrażania; prawo ubiegania się o azyl i korzystania z niego w innym kraju w razie prześladowania; zakaz zastraszania, torturowania i stosowania niewolnictwa; prawo do życia w godziwych warunkach materialnych. Jakie wydarzenie związane z prawami człowieka będzie miało miejsce w 1998 roku? 50 rocznica uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Kogo dotyczy Powszechna Deklaracja Praw Człowieka? Wszystkich ludzi bez względu na płeć, rasę, wyznanie i korzenie kulturowe.

65 Jakie hasło będzie towarzyszyć obchodom 50 rocznicy uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka? "Wszystkie prawa człowieka dla wszystkich". Kiedy obchodzimy Dzień Praw Człowieka? 10 grudnia każdego roku. Dlaczego Dzień Praw Człowieka jest obchodzony 10 grudnia? Dla upamiętnienia daty uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. W którym roku obchodziliśmy Międzynarodowy Rok Praw Człowieka? 1968 Co składa się na Międzynarodowy Zbiór Praw Człowieka? Powszechna Deklaracja Praw Człowieka wraz z Międzynarodowym Paktem Praw Człowieka i Obywatela i Międzynarodowym Paktem Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych. Wymień niektóre z komisji ONZ zajmujących się problematyką praw człowieka. Komisja Praw Człowieka, Komisja ds. Społecznej Pozycji Kobiet, Podkomisja ds. Zapobiegania Dyskryminacji Mniejszości i Ich Obrony oraz Podkomisja ds. Wolności Informacji i Prasy. Ile państw jest reprezentowanych w Komisji Praw Człowieka? 53 kraje ze wszystkich regionów świata. Która agenda ONZ wybiera Członków Komisji Praw Człowieka i według jakiego kryterium? Rada Społeczno-Ekonomiczna, według klucza geograficznego.

66 Gdzie i jak długo obraduje co roku Komisja Praw Człowieka ONZ? W Genewie, przez 6 tygodni w roku. Ile kobiet przewodniczyło dorocznym obradom Komisji Praw Człowieka od czasu jej pierwszego posiedzenia w 1947? Wymień ich nazwiska. Trzy: Eleonora Roosevelt (USA), księżna Ashraf Pahlavi (Iran) oraz Purificacion Quisumbing (Filipiny). Który z głównych komitetów Zgromadzenie Ogólnego ONZ zajmuje się większością spraw związanych z prawami człowieka? Trzeci Komitet (sprawy społeczne, pomoc humanitarna i kultura) Która z deklaracji ONZ stwierdza, że celem działalności gospodarczej powinna być poprawa społecznej, ekonomicznej, politycznej i kulturalnej sfery życia obywateli, a nie wzrost gospodarczy i zysk? Deklaracja na temat Prawa do Rozwoju, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne NZ w 1986 roku. Które z biur ONZ zajmuje się na co dzień rozwiązywaniem kwestii dotyczących praw człowieka? Biuro Wysokiego Komisarza Praw Człowieka w Genewie, znane dawniej pod nazwą Centrum Praw Człowieka. Kiedy utworzono Biuro Wysokiego Komisarza Praw Człowieka? Ile osób pełniło dotychczas tę funkcję? 1994; Biuro Wysokiego Komisarza Praw Człowieka wchłonęło dawne Centrum Praw Człowieka, które powstało z przekształcenia Wydziału ONZ ds. Praw Człowieka istniejącego w latach 1946-1982. Dwie. Kto został mianowany Wysokim Komisarzem Praw Człowieka w 1997? Mary Robinson (były prezydent Irlandii). Kto był pierwszym Wysokim Komisarzem Praw Człowieka? Jose Ayala Lasso z Ekwadoru (od kwietnia 1994 do marca 1997 roku).

67 Ile światowych konferencji na temat praw człowieka zorganizowała do tej pory ONZ? Kiedy i gdzie odbyły się te konferencje? Dwie - w Teheranie (22 kwietnia - 13 maja 1968) i w Wiedniu (14-25 czerwca 1993). Jakie ważne dokumenty uchwalono na światowej Konferencji Praw Człowieka w Wiedniu w 1993 roku? Deklaracja Wiedeńska i Program Działań. Gdzie odbywa się większość posiedzeń organów ONZ zajmujących się problematyką praw człowieka? Czy niektóre z nich zbierają się w siedzibie ONZ w Nowym Jorku? W Genewie. Tak - Komitet Praw Człowieka, Grupa Robocza ds. Osób Zaginionych oraz Komitet ds. Zniesienia Dyskryminacji Kobiet. Jaka jest różnica pomiędzy konwencją a deklaracją? Konwencja jest prawnie wiążącą umową, nabierającą mocy po ratyfikacji przez pewną liczbę państw. Deklaracja nie jest wiążaca w sensie prawnym, ale jako dokument przyjęty przez wspólnotę międzynarodową ma charakter moralnego zobowiązania. Jaką nazwą określa się zbiór konwencji poświęconych działaniom humanitarnym w czasie wojny? Konwencja Genewska. Która z głównych agend ONZ jest powołana do rozpatrywania skarg obywateli w sprawie łamania praw człowieka? Komitet Praw Człowieka, który monitoruje przestrzeganie postanowień Międzynarodowego Paktu Praw Człowieka i Obywatela. W której konwencji lub traktacie ONZ po raz pierwszy wprowadzono międzynarodowy system monitoringu oraz procedurę rozpatrywania indywidualnych skarg? Międzynarodowa Konwencja w sprawie Zniesienia Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej. Czego dotyczy "Procedura 1503"? Procedura 1503 umożliwia pojedynczym osobom lub grupom osób zgłaszania do ONZ przypadków łamania praw człowieka, nawet jeśli nie są one objęte umowami międzynarodowymi.

68 Ile organów monitorujących przestrzeganie umów dotyczących praw człowieka działa pod egidą ONZ? Sześć organów traktatowych, z których każdy monitoruje przestrzeganie poszczególnych umów międzynarodowych na temat praw człowieka. Podaj nazwy sześciu międzynarodowych porozumień na temat praw człowieka, których przestrzeganie jest monitorowane przez tzw. organy traktatowe? Pakt Praw Człowieka i Obywatela, Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych, Konwencja Praw Dziecka, Konwencja na temat Zniesienia Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet; Konwencja na temat Zniesienie Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej, Konwencja w sprawie Zniesienia Tortur i Innych Form Okrutnego, Nieludzkiego i Poniżającego Traktowania i Karania Jakie mechanizmy stworzyła ONZ dla monitorowania łamania praw człowieka? Mechanizmy umowne (organy traktatowe monitorujące przestrzeganie postanowień Konwencji przez ich sygnatariuszy) i mechanizmy poza-umowne (Specjalni Sprawozdawcy i Specjalni Wysłannicy Sekretarza Generalnego ONZ). Kim są specjalni sprawozdawcy i czym się zajmują? Specjalni Sprawozdawcy są mianowani przez Komisję Praw Człowieka. Ich rola polega na badaniu domniemanych aktów pogwałcenia praw człowieka oraz monitorowaniu przestrzegania przez władze państwowe postanowień różnych międzynarodowych umów na temat praw człowieka. Czy ofiary łamania praw człowieka mogą kontaktować się bezpośrednio z Biurem Wysokiego Komisarza Praw Człowieka? Tak. Z czynnej całą dobę "gorącej linii" faksowej (41-22-9170092) mogą korzystać ofiary łamania praw człowieka, członkowie ich rodzin oraz organizacje pozarządowe. Jak brzmi nazwa najnowszego traktatu na temat praw człowieka, uchwalonego przez Zgromadzenie Ogólne? Międzynarodowa Konwencja Ochrony Praw Robotników Wędrownych i Ich Rodzin, uchwalona w 1990 roku, ale dotąd nie ratyfikowana. Którą z umów dotyczących praw człowieka ratyfikowała największa liczba państw? Konwencja Praw Dziecka, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne NZ w 1989 roku. Ile państw ratyfikowało Konwencję Praw Dziecka? 183 (do września 1997 roku).

69 Które państwo jako pierwsze wystąpiło z inicjatywą zawarcia międzynarodowej umowy na temat praw dziecka? Polska Rok 1985 ONZ ogłosiła Międzynarodowym Rokiem ------ (czego?). Młodzieży. Jak brzmi nazwa deklaracji uchwalonej przez ONZ w 1965 roku w celu obrony praw młodzieży? Deklaracja w sprawie Propagowania wśród Młodzieży Idei Pokoju, Wzajemnego Szacunku i Zrozumienia Pomiędzy Narodami. Co oznacza skrót CEDAW? Komitet ds. Zniesienia Dyskryminacji Kobiet, będący organem traktatowym monitorującym przestrzeganie Konwencji w sprawie Zniesienia Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet. W którym roku Zgromadzenie Ogólne uchwaliło Konwencję w sprawie Zniesienia Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet? W 1979 roku. Który z dokumentów ONZ dotyczy kwestii ludobójstwa? Konwencja w sprawie Zapobiegania Zbrodniom Ludobójstwa i ich Karania, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne NZ w 1948 roku. Wymień siedem wydarzeń mających przełomowe znaczenie w walce ONZ z dyskryminacją rasową. Uchwalenie przez Zgromadzenie Ogólne Deklaracji (1963 r.) i Konwencji w sprawie Zniesienia Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (1965). Zorganizowanie dwóch światowych Konferencji na temat Walki z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową (1978 i 1983) oraz proklamowanie Pierwszej, Drugiej i Trzeciej Dekady Walki z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową (1973-1983, 1983-1993 i 1993-2003). Która z konwencji ONZ dotyczy praw uchodźców? Konwencja na temat Statusu Uchodźców, podpisana w Genewie w 1951 roku.

70 Co uczyniła ONZ dla osób bez przynależności państwowej? Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Konwencję w sprawie Statusu Osób Bez Przynależności Państwowej (1954) i Konwencję w sprawie Ograniczenia Bezpaństwowości (1961). Rok 1995 proklamowano Międzynarodowym Rokiem _________ (czego?). Tolerancji. Która z międzynarodowych deklaracji przeciwstawia się religijnej nietolerancji? Deklaracja w sprawie Zniesienia Wszelkich Form Nietolerancji i Dyskryminacji Osób Innego Wyznania i Przekonań, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne w 1981 roku. Jakie grupy działające w ramach ONZ zajmują się oceną działań w zakresie popierania i obrony praw ludności tybulczej? Utworzona w 1982 roku Grupa Robocza NZ ds. Ludności Tubylczej, odbywająca coroczne spotkania w Genewie. Jakie dekady praw człowieka obejmujące lata 1995-2004 proklamowała ONZ? Międzynarodowa Dekada Ludności Tubylczej na świecie oraz Dekada Edukacji na temat Praw Człowieka. Co to jest apartheid? Usankcjonowany prawnie system segregacji rasowej funkcjonujący do niedawna w Republice Południowej Afryki. Kiedy zniesiono apartheid w Południowej Afryce? W 1995 roku. Jak brzmi nazwa dekady praw człowieka obchodzonej w latach 1993-2003? Międzynarodowa Dekada Walki z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową ONZ powołała dwa doraźne Międzynarodowe Trybunały Karne do osądzenia zbrodni wojennych popełnionych w _______ i ______(wymień te państwa). W byłej Jugosławii i Rwandzie. W jakich 10 miejscach na świecie mają swoją siedzibę terenowe biura praw człowieka? Abchazja (Gruzja), Burundi, Kambodża, Kolumbia, Demokratyczna Republika Konga, Strefa Gazy, Malawi, Mongolia, Rwanda i była Jugosławia. Jakie są zadania terenowych biur praw człowieka? Zadania te, obejmują między innymi, wspieranie rozwoju państwowych instytucji powołanych do propagowania i obrony praw człowieka oraz prowadzenie kampanii informacyjnych na temat praw człowieka. Powrót do spisu treści

71 INTERNET  http://www.unic.un.org.pl/prawa_czlowieka/pcz_historia.php  http://portalwiedzy.onet.pl  http://www.unic.un.org.pl/prawa_czlowieka/pcz_system_ochrony.php GAZETY  GAZETA WYBORCZA 1988-”DOKUMENTY:POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA”  Gazeta Wyborcza 30 kwiecień 2008 „Wolny Tybet made in China” ENCYKLOPEDIE  Encyklopedia Organizacji Międzynarodowych Wyd.69 Warszawa 1997  ABC Uni Europejskiej oprawacowania wydane przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce w latach 1999-2004 KSIĄŻKI  Dokumentacja Europejska ABC prawa wspólnotowego dr. Klaus-Dieter Borchardt  Traktat z Amsterdamu zniemiający Traktat o Unii Europejskiej  Traktaty ustawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nim akty Powrót do spisu treści

72 Powrót do spisu treści