Solidarność dłużników – podstawowe problemy

Prezentacja na temat: "Solidarność dłużników – podstawowe problemy"— Zapis prezentacji:

1 Solidarność dłużników – podstawowe problemy
X, Y i Z są wspódłużnikami solidarnymi C: są zobowiązani do zapłaty na rzecz C 9 000 zł. Solidarność długu wynika z czynności prawnej, to jest z umowy pożyczki, którą X, Y i Z zawarli z C jako pożyczkobiorcy. X na żądanie C zapłacił zł. W tej sytuacji: C może żądać zapłaty tylko od Y i Z C może żądać zapłaty 5 000 zł. od X, Y i Z X – ma prawo żądać zwrotu 2 000 zł od Y X – ma prawo żądać zwrotu 2 000 zł od Z X- owi nie przysługuje roszczenie regresowe, gdyż wierzyciel nie został spłacony w całości dr R. Strugała WPAiE

2 Solidarność bierna (dłużników): cechy
Wielopodmiotowa strona zobowiązania: w jednym zobowiązaniu więcej niż jeden podmiot (os. fizyczna, prawna itp.) jest dłużnikiem Wierzycielowi przysługuje jedna wierzytelność (roszczenie o spełnienie jednego świadczenia) Spełnienie świadczenia przez któregokolwiek z dłużników prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania, a więc zwolnienia wszystkich dłużników Wierzyciel może żądać świadczenia (w całości lub w części) od każdego dłużnika z osobna, wszystkich łącznie bądź tylko od niektórych z nich dr R. Strugała WPAiE

3 Wierzyciel uprawniony do jednego świadczenia?
Spełnienie świadczenia zwalnia ze zobowiązania wszystkich dłużników, ale każdy z nich może być zobowiązany odmiennie, co nie stoi na przeszkodzie uznaniu ich za dłużników solidarnych Zróżnicowanie to dotyczyć może czasu, miejsca, sposobu spełnienia świadczenia, zastrzeżenia określonego warunku lub terminu tylko dla jednego z dłużników, a nawet samej wysokości świadczenia, z tym iż w tym ostatnim przypadku solidarność utrzymuje się między dłużnikami do wysokości niższego długu Odmienność przedmiotu świadczenia przekreśla solidarność dr R. Strugała WPAiE 3

4 Solidarność bierna (dłużników) źródła
ustawa np. art. 370 k.c. (wspólne mienie), art. 441 k.c., k.c. (najemca i mieszkańcy), 881 k.c. (poręczyciel), 864 k.c. (wspólnik s.c.), art. 22 KSH (wspólnik osobowej spółki handlowej), art. 30 KRO, czynność prawna (umowa)

5 Ustawa jako źródło solidarności
art. 370 k.c. X i Y będący współwłaścicielami domu zawarli z Z umowę o jego remont. Czy odpowiadają wobec Z solidarnie za zapłatę wynagrodzenia za remont, nawet jeżeli w umowie nie uregulowano tej kwestii? X będący współwłaścicielem domu zawarł z Z umowę o jego remont. Czy X i Y (drugi współwłaściciel) odpowiadają wobec Z solidarnie za zapłatę wynagrodzenia za remont, nawet jeżeli w umowie nie uregulowano tej kwestii? dr R. Strugała WPAiE 5

6 Ustawa jako źródło solidarności
art. 30 KRO X sam, bez zgody i wiedzy małżonki, wypowiedział umowę o dostawę energii i zawarł umowę z nowym operatorem. Po kilku miesiącach przestał uiszczać opłaty z tytułu dostawy energii. Czy małżonka Y odpowiada wobec dostawcy solidarnie z tytułu opłat? Żona w trakcie małżeństwa pożyczyła od koleżanki zł, które przeznaczyła na bieżące opłaty. Przed spłatą pożyczki dochodzi do rozwodu i podziału majątku. Kto odpowiada za zaciągnięte zobowiązanie? dr R. Strugała WPAiE 6

7 Czynność prawna (umowa) jako źródło solidarności
A i B zawarli z C jedną umowę, na mocy której zobowiązali się do zwrotu pożyczki zaciągniętej od C w celu rozpoczęcia działalności gospodarczej, którą podjęli po zawarciu umowy pożyczki zawiązując wówczas spółkę cywilną A i B będący wspólnikami spółki cywilnej zawarli z C umowę, na mocy której zobowiązali się do zwrotu pożyczki zaciągniętej od C na potrzeby prowadzonej przez siebie w formie s.c. działalności gospodarczej A zawarł z C umowę, na mocy której zobowiązał się do zwrotu pożyczki zaciągniętej od C na potrzeby działalności gospodarczej prowadzonej razem z B w formie s.c. Czy A i B są współdłużnikami solidarnymi? dr R. Strugała WPAiE 7

8 Czynność prawna (umowa) jako źródło solidarności
A i B zawarli z C jedną umowę, na mocy której zobowiązali się do zwrotu pożyczki zaciągniętej od C w celu rozpoczęcia działalności gospodarczej, którą podjęli po zawarciu umowy pożyczki zawiązując wówczas spółkę cywilną. W umowie zastrzeżono, że A i B odpowiadają za zwrot pożyczki solidarnie. Zastrzeżono: tzn.? – art. 65 k.c.; solidarności nie domniemywa się. Projekt zmiany k.c. w tym zakresie dr R. Strugała WPAiE 8

9 Sytuacja prawna współdłużników solidarnych
Brak wzajemnego wpływu sytuacji prawnej współdłużników: Działania i zaniechania jednego ze współdłużników a sytuacja prawna pozostałych (art. 371 k.c.): roszczenie skierowane do jednego z dłużników – dłużnik spełnił świadczenie nieprawidłowo, kto ponosi odpowiedzialność kontraktową? każdy z dłużników zobowiązany odmiennie – jeden ma świadczyć wcześniej i się opóźnia, kto płaci odsetki? (zwłoka?) Roszczenie skierowane do jednego z dłużników (pozew przeciwko jednemu) – w stosunku do kogo przerywa się bieg terminu przedawnienia (art. 372)? Zwolnienie z długu jednego z dłużników (art. 373) dr R. Strugała WPAiE

10 Sytuacja prawna współdłużników solidarnych
Istnienie wzajemnego wpływu sytuacji prawnej współdłużników: Nowacja z jednym z dłużników (art. 374); dwie wierzytelności (wyjątek od jednorodzajowości świadczeń)?; problem regresu Zwłoka wierzyciela; skutki zwłoki (art. 374) dr R. Strugała WPAiE

11 Zarzuty współdłużników solidarnych (art. 375 k.c.)
Pojęcie zarzutu? Osobiste np. dłużnikowi A przysługuje wobec wierzyciela roszczenie o zapłatę z tytułu innej umowy – dłużnik dokonuje potrącenia; wierzyciel zwolnił z długu dłużnika A, a teraz żąda od niego świadczenia (udzielił mu prolongaty, a żąda przed terminem); dłużnik A nie miał zdolności do czynności prawnych, wiec twierdzi, że nie zapłaci, bo umowa była nieważna itp. Współdłużnik B i C nie może skorzystać z tych zarzutów Wspólne (sposób powstania/treść zobowiązania) np. umowa, z której wynika zobowiązanie jest nieważna z uwagi na brak formy lub niewłaściwą reprezentację wierzyciela, umowa jest nieważna z powodu sprzeczności z prawem (art. 58): każdy dłużnik może się na to powołać. dr R. Strugała WPAiE

12 Zarzuty wspólne a wyrok przeciwko jednemu ze współdłużników (art. 375 k.c.)
art. 375 § 2. Wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne Jeżeli zapadł już wyrok oddalający powództwo przeciwko jednemu współdłużnikowi ew. ustalający nieistnienie jego zobowiązania (verba legis: na jego korzyść), to, w zależności od czasu zapadnięcia tego wyroku: Powództwo przeciwko pozostałym też powinno zostać oddalone Pozwany inny współdłużnik może się bronić powództwem przeciwegzekucyjnym (III CZP 25/70, art. 840 KPC) dr R. Strugała WPAiE

13 Zarzuty współdłużników solidarnych
X, Y i Z są wspódłużnikami solidarnymi C: są zobowiązani do zapłaty na rzecz C zł. Solidarność długu wynika z czynności prawnej, to jest z umowy pożyczki, którą X, Y i Z zawarli r. z C jako pożyczkobiorcy. Termin zwrotu pożyczki określono na r. Żaden z dłużników nie zwrócił pożyczki nawet w części. W związku z tym r. C pozwał X-a o zapłatę zł. Wraz z odsetkami, które sąd zasądził na jego rzecz. Następnie, w dniu r., pozwał on Y- a, a później, w dniu r. – jeszcze w toku procesu przeciwko Y- owi – także Z-a. Powództwo przeciwko Z zostało przez sąd w częsci oddalone. Sąd ustalił bowiem, że w umowie pożyczki zastrzeżono na rzecz pożyczkodawcy odsetki wyższe od odsetek maksymalnych. Przeanalizuj, za pomocą jakich argumentów X, Y mogą się bronić przed roszczeniem C doprowadzając – odpowienio – do oddalenia podówdztwa lub zakończenia egzekucji. dr R. Strugała WPAiE

14 Roszczenia regresowe (art. 376 k.c.)
Solidarność bierna służy wzmocnieniu pozycji wierzyciela, nie przesądza o ostatecznym ekonomicznym rozkładzie długu Kto ostatecznie ponosi ciężar zobowiązania: rozwiązanie ustawowe z art. 376 lub szczególne (np. art. 441) treść wewnętrznego stosunku prawnego (tj. umowa lub ustawa, np. ar. 197 i 207 k.c., art. 867 k.c.) dr R. Strugała WPAiE

15 Roszczenia regresowe „Zaspokojenie wierzyciela otwiera kwestię regresu” – na pewno?; problem momentu powstania roszczeń regresowych Gdy wartość spełnionego przez jednego dłużnika świadczenia przekracza część obciążającą go wedle treści stosunku wewnętrznego lub zgodnie z z dyspozycją art. 376 § 1 zd. 2 KC (wyr. SN z r., V CKN 500/00, OSN 2002, Nr 7-8, poz. 90) Powstanie a wymagalność roszczeń regresowych (art. 455?) Roszczenie regresowe, ze względu na swą naturę prawną, staje się wymagalne już z chwilą powstania, czyli zaspokojenia wierzyciela w części przekraczającej „udział regresowy” dłużnika. Wymagalność występuje z datą następującą po dniu wykonania świadczenia przez dłużnika (sygn. akt I ACa 59/13).

16 Wielość dłużników a brak podstaw dla odpowiedzialności solidarnej
Gdy więcej niż jeden dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia podzielnego: art. 379 § 1 k.c.; wielość zobowiązań, równy podział; wspólność zdarzenia prawnego będącego źródłem zobowiązania jako kryterium wyróżnienia. Gdy więcej niż jeden dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia niepodzielnego lub gdy dłużnicy są zobowiązani do świadczenia podzielnego, ale uprawnieni (są wierzycielami) do otrzymania wzajemnego świadczenia niepodzielnego: odpowiednie stosowanie przepisów o solidarności biernej dr R. Strugała WPAiE

17 Odpowiednie stosowanie przepisów o solidarności biernej
Zasada z art. 366 § 1 k.c., iż wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, w odniesieniu do zobowiązań niepodzielnych doznaje oczywistego ograniczenia, bowiem wierzyciel nie może żądać części świadczenia Modyfikacja zobowiązania a stosowanie przepisów o solidarności dłużników Swoboda stron? dr R. Strugała WPAiE

18 Solidarność bierna/odpowiednie stosowanie przepisów o solidarności?
A zawarł umowę, zgodnie z którą osoby fizyczne B i C (indywidualni przedsiębiorcy, którzy nie współpracują ze sobą stale) zobowiązały się wobec niego do przeprowadzenia remontu lokalu, w którym A prowadził sklep. B i C nie wywiązali się z umowy. Po tygodniu przestali pojawiać się w sklepie A i nie reagowali na wezwania do podjęcia prac. A nie mógł otworzyć sklepu, co sprawiło, że tracił zarobek, który normalnie przynosił mu prowadzony interes. W końcu zdecydował się powierzyć dokończenie prac innemu fachowcowi (D). A oświadczył więc B i C, że odstępuje od łączącej ich umowy i żąda odszkodowania równego wynagrodzeniu D oraz utraconemu zarobkowi (łącznie zł). W związku z tym, że A znał adres wyłącznie B, pozwał B, żądając zasądzenia od niego całej sumy zł. dr R. Strugała WPAiE

19 Solidarność nieprawidłowa (odpowiedzialność in solidum)
Jej charakterystyczne cechy polegają na tym, że dwie lub więcej podmiotów na podstawie odrębnych stosunków prawnych jest zobowiązanych do spełnienia takich samych świadczeń służących wspólnemu celowi Odpowiedzialność in solidum jest prawnie nieuregulowana, nie ma więc zamkniętego katalogu sytuacji, w których może ona wystąpić (np. odpowiedzialność odszkodowawcza kilku osób za tę samą szkodę, ale w różnych reżimach prawnych; zbieg odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy szkody i odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, który objął sprawcę ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej; odpowiedzialność spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i członków jej zarządu odpowiadających za jej zobowiązania na podstawie art KSH. dr R. Strugała WPAiE

20 Solidarność nieprawidłowa (odpowiedzialność in solidum)
O istnieniu tej odpowiedzialności przesądza występowanie następujących przesłanek: kilka osób jest zobowiązanych wobec tego samego wierzyciela ich zobowiązania mają samodzielne podstawy prawne przedmiotem ich zobowiązań są takie same świadczenia, o występowaniu odpowiedzialności in solidum rozstrzyga wspólny cel świadczeń, do których zobowiązani są dłużnicy – jeden interes wierzyciela, który ma być zaspokojony przez świadczenia dłużników dr R. Strugała WPAiE

21 Solidarność wierzycieli i wielość wierzycieli w braku podstaw dla solidarności czynnej
W obowiązującym ustawodawstwie brak przepisów zastrzegających solidarność wierzycieli. Stąd więc „znaczenie praktyczne solidarności wierzycieli jest u nas niepomiernie mniejsze niż solidarności dłużników”. Jej źródłem może być jedynie czynność prawna dokonywana z wykorzystaniem kompetencji płynącej z unormowania art. 369 k.c. – te same źródła, co przy solidarności dłużników Kilku wierzycieli uprawnionych do jednego świadczenia niepodzielnego: art. 381; instytucja sprzeciwu, a art. 367 § 2 k.c. dr R. Strugała WPAiE