Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální

Prezentacja na temat: "Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální"— Zapis prezentacji:

1 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

2 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE Recepcja twórczości Zbigniewa Herberta w Czechach Marie Sobotková Zbigniew Herbert (1924–1998)

3 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. XX wiek Lata 50. – rok 1958 pierwszy etap wprowadzania dorobku poetyckiego Z. Herberta do Czech Rok 1965 – drugi etap wprowadzania dorobku poetyckiego Z. Herberta do czeskiego środowiska Lata 70. i 80. – samizdat Lata 90. – poezja, eseje, teksty dramatyczne XXI wiek ¨Rok 2008 oraz 2009 ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

4 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Kalendarium 1958–2008 Ponad piećdziesiąt lat żyje duża część twórczości Zbigniewa Herberta w czeskim środowisku literackim. W dwa lata po wydaniu debiutanckiego tomu Struna światła z roku 1956 zostały przełożone na czeski trzy wiersze Herberta w Almanachu Květen 1958 (Almanach Maj 1958). Wydanie osobnego tomu poezji Herberta miało miejsce w roku 1965 pod tytułem Studium předmětu. W latach `70 i `80 teksty Herberta ukazywały się w obiegu podziemnym, w tak zwanym samizdacie. Nowy etap po 1989 r. Sytuacja ta zmieniła się dopiero w latach `90, kiedy to dorobek Herberta – nie tylko poetycki, ale również eseistyczny i dramaturgiczny – znalazł swe miejsce na oficjalnym czeskim rynku wydawniczym i zdobył sobie wielu wiernych odbiorców. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

5 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. 1. Lata 50. – rok 1958 pierwszy etap wprowadzania dorobku poetyckiego Z. Herberta do Czech Ci publikowali w miesięczniku Květen (Maj, 1955–1959). Periodyk ten od drugiego rocznika stał się czasopismem tzw. květňáků (majowców) czyli autorów, którzy pod względem poetyki utożsamiali się z tzw. poezją dnia powszedniego. Do dorobku przedwojennych generacji literatów i artystów nawiązują autorzy urodzeni w połowie lat `20, generacyjnie bliscy Herbertowi. Znajdują się między nimi takie nazwiska jak Vlasta Dvořáčková, Miroslav Holub, Miroslav Červenka – tłumaczy, późniejszych literaturoznawców czy też specjalistów w innych dziedzinach (M. Holub jako lekarz i przyrodoznawca), członków grupy Květen (Maj) [1],[1] Poetycka perspektywa była przy tym podobna do optyki Grupy 42 i chociaż obie te grupy funkcjonowały w innych warunkach, to łączyła je chęć otwarcia czeskiej poezji na nowe tematy oraz inspiracja codzienną problematyką[2].[2] [1][1] Květňáci (Majowcy), czyli autorzy urodzenie w latach 20 i 30 XX wieku, zbliżonych nie tylko datą urodzenia, ale i doświadczeniami do polskiego pokolenia Kolumbów. [2][2] Por. np.: Leszek Engelking: Codzienność i mit. Poetyka, programy i historia Grupy 42 w kontekstach dwudziestowiecznej awangardy i postawangardy, Łódź 2005; Izabela Mroczek, Dom, ulica, miasto a poezji czeskiej Grupy 42, Warszawa 2005); http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=358, http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=358 http://pl.wikipedia.org/wiki/Leszek_Engelkinghttp://pl.wikipedia.org/wiki/Leszek_Engelking. Mimo wielu podobieństw uświadomić sobie należy również ich odmienny charakter społeczny. Swoboda twórcza jest stopniowo ograniczana, czemu towarzyszy umacnianie aspektu ideologicznego w czeskiej sztuce drugiej połowy lat `50 (coraz większą rolę odgrywa dogmatyczne traktowanie roli literatury w życiu socjalistycznego społeczeństwa). ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

6 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Pokrewna tej generacji Vlasta Dvořáčková (1924), poetka a głównie tłumaczka (z języka polskiego, niemieckiego i angielskiego) oraz redaktorka wydań polskiej literatury w Państwowym Wydawnictwie Literatury Pięknej, Muzyki i Sztuki (od roku 1966 ODEON), zasłużona nie tylko jako tłumacz, ale również jako samodzielna autorka poezji miała najwięcej predyspozycji, by podjąć się zadania przekładu poetyckiego posłania wyjątkowych polskich autorów takich jak Jerzy Harasymowicz, Tadeusz Różewicz, Wislawa Szymborska czy Zbigniew Herbert[1].[1] [1] http://www.obecprekladatelu.cz/D/DvorackovaVlasta.htm,http://www.obecprekladatelu.cz/D/DvorackovaVlasta.htm http://www.okpb.cz/okoo/index.php?doc=/okoo_11_2005/03_01_osobn osti.htmhttp://www.okpb.cz/okoo/index.php?doc=/okoo_11_2005/03_01_osobn osti.htm,http://www.listy.cz/archiv.php?cislo=044&clanek=040402http://www.listy.cz/archiv.php?cislo=044&clanek=040402 ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

7 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W Almanachu Květen 1958 zostały czeskiemu czytelnikowi zaprezentowane następujące teksty Herberta: Substance – Substancja ze zbioru Hermes, pies i gwiazda, (przełożył M. Holub), Fortinbrasova elegie [1]– Tren Fortynbrasa ze zbioru Studium przedmiotu[1] Déšť – Deszcz ze zbioru Hermes, pies i gwiazda (oba w przekładzie V. Dvořáčkovej). Już sam fakt wyboru polskich autorów do Almanachu Květen 1958 pod tytułem Hlubší než smrt – Głębsza niż śmierć świadczy o dobrym guście redaktorów. Pomiędzy wybranymi polskimi poetami oprócz Herberta odnajdujemy Jerzego Harasymowicza – poetycko pokrewny majowcom w przekładzie Vlasty Dvořáčkovej [2]; Tadeusza Różewicza (dwa wiersze również w przekładzie Vlasty Dvořáčkovej [3]) oraz dwa wiersze Wisławy Szymborskiej (przekład V. Dvořáčkovej).[2][3] Ta właśnie tłumaczka stała za wszystkimi edycjami polskiej literatury, a jej przekładysą do dziś uznawane za najlepsze. [1][1] W czeskich przekładach nie znajdziemy dedykacji dla M. C.. [2][2] Wiersze Harasymowicza w czeskim przekładzie pod tytułem Ústav kněží salesiánů – snídaně i Den osmnáctiletého. [3][3] Wiersze Różewicza w czeskim przekładzie pod tytułem Papoušek i Nejasná báseň. V. Dvořáčková przełożyła na użytek własnego wyboru, podobnie jak i inne wiersze wydane pod tytułem Uprostřed života (1958). ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

8 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Jakie były przyczyny zainteresowań twórców antologii polskimi poetami? 1. Po pierwsze wymienić należy więź pokoleniową, z którą łączyć trzeba podobne postrzeganie rzeczywistości zogniskowane na problemach dnia codziennego, nieefektowne obrazowanie poetyckie i próby wyrażenia normalnej prawdy o człowieku i jego przeszłości rozumianej jako element nowej rzeczywistości. 2. Dzieki podobnej obserwacji czlowieka czeskich i polskich autorów oraz rzeczywistości – twórczość polskich poetów – wówczas młodych autorów trafiła zatem do czeskiego środowiska w najbardziej optymalnym momencie. 3. Owe zbliżenia optyki obserwacji spowodowaly powstanie solidnych fundamentów nie tylko dla recepcji wymienionych poetów, ale również kolejnych generacji polskich pisarzy, 4. Czego wynikiem jest ich wejście w czeski obieg i tradycję literacką, w której zresztą żyją do dziś. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

9 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W twórczości Herberta czytelnik odnajdzie wielowarstwowe spostrzeżenia natury estetycznej, których podstawą jest nie tylko umiejętność postrzegania, ale również dar przekazywania wrażeń dalej w postaci wierszy z charakterystycznym …synkretyzmem estetycznym, sięgającym kolejno do antyku, quattrocenta, malarstwa flamandzkiego aż po sztukę współczesną [...], co jak podkreśla Maria Delaperrière prowadzi Herberta do pytań egzystencjalnych i aksjologicznych… [1][1] Herbert wiec szuka inspiracji w historii starożytnej, ale także we wspólczesnoci. [1][1] Cyt za: M. Delaperrière, Herbert i jego poetyka spojrzenia [w:] Wyraz wyluskany z piersi… S. 30. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

10 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Herbert przeżywa powtórne spotkania ze sztuką dawnych mistrzów w różnych okresach swojej twórczości i za każdym razem wyraźny jest podziw i zachwyt nad prostotą, dogłębnością i zarazem ponadczasowością sztuk plastycznych, dominującą cechą jest jednak pokora, z jaką ogląda czyste formy i harmonię podziwianych obrazów, rzeźb i malowideł [1].[1] Tym, którym została odebrana niewyczerpalna wspanialość świata dedykowane są słowa eseju Duszyczka z Labiryntu nad morzem – dotyczące prób pośredniczenia poety w opisie arcydzieł. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE 1]1] Por. Np. uwagi Herberta o jego roli pośrednika czy posła, który udostępnia swe odczucia tym, którzy nie mieli szczęścia widzieć na własne oczy piękna antycznych, renesansowych czy barokowych dzieł sztuki..

11 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Roli takiego pośrednika podjął się sam Herbert na całe swe życie, mimo że sam zwraca uwagę na częsty brak zainteresowania w swoim otoczeniu przeszłością, co zresztą ocenia skrajnie negatywnie. Do nastepnych generacji ludzi sztuki skierowane są słowa z dalszej części tego eseju: Jednym z grzechów śmiertelnych kultury współczesnej jest to, że małodusznie unika ona frontalnej konfrontacji z wartościami najwyższymi. A także aroganckie przeświadczenie, że możemy obyć się bez wzorów zarówno estetycznych jak i moralnych, bo rzekomo nasza sytuacja w świecie jest wyjątkowa i nieporównywalna z niczym [1].[1] [1] Cyt. Za: Apostoł w podróży slużbowej. Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta, Lublin 2006. S. 4. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

12 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Czescy poeci – równieśnicy Herberta – szukają w przeciwieństwie do niego swoich inspiracji w najbliższym otoczeniu. Podobnie jak Herbert odczuwają przy tym potrzebę wizualizacji swojego świata słów, lecz w porównaniu z polskim poetą ich powrót do źródeł współczesnej kultury jest przyziemny, bowiem źródłem inspiracji są peryferia czeskich miast. Wydaje się, że i ten czynnik – podziw dla kulturowych inspiracji Herberta i brak analogicznego spojrzenia w czeskich tekstach tego okresu – mógł pomóc w recepcji jego wierszy w Czechach, szczególnie po roku 1965 oraz od lat `90 aż po dzień dzisiejszy. Czeska literatura nie posiada demiurga na miarę Zbigniewa Herberta, tym bardziej więc cieszy fakt, że przynajmniej część jego dorobku mamy do dyspozycji w języku czeskim. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

13 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. 2. Rok 1965 – drugi etap wprowadzania dorobku poetyckiego Z. Herberta do czeskiego środowiska Dzięki staraniom Vlasty Dvořáčkové i Miroslava Holuba już w roku 1965 czeskie wydawnictwo SNKLU wydaje samodzielny tom poezji Herberta pod tytułem Studium předmětu, zawierające 58 wierszy ze zbiorów Struna światła (1956), Hermes, pies i gwiazda (1957) i Studium przedmiotu (1961). Tym samym dorobek Herberta doczekał się podobnej edycji jak wiersze Różewicza[1].[1] Miroslav Holub, tłumacz i zarazem autor posłowia owego wydania, w następujący sposób charakteryzuje samego Herberta na użytek czeskiego czytelnika tamtych lat: Následovník, prý obdivovatel Norwidův, mladší souputník Różewiczův, inspirovaný Eliotem a jeho školou, znalec antické kultury, typický představitel intelektuální poezie. [1][1] [ 1][ 1] Z. Herbert, Studium předmětu. Praha 1965. S. 94 [1][1] T. Różewicz, Uprostřed života. Praha 1958. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

14 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Holub celnie scharakteryzował główne rysy Herbertowskiej poetyki: Od alegoricko-metaforických tendencí prvých knih (Struna světla, 1956, Hermes, pes a hvězda, 1957) postupuje až k doslovnému Studiu předmětu (1961), kde metaforické bohatství podřizuje přímému, maximálně jasnému a sevřenému, takřka filozofickému odvíjení myšlenky analyzující a integrující. [1][1] Na zakończenie swych rozważań Holub pozwolił sobie na bardziej osobiste uwagi: Viděl jsem Herberta jednou: je z lidí, kteří vypadají přesně tak jako jejich tvorba, jakož i z lidí, které vidíte jednou, abyste pak za 10 let pokračovali v načatém rozhovoru s nimi bez pocitu, že mezitím uplynulo něco nenávratného. [1][1] 1]1] Ibidem, s. 95 [1][1] Ibidem, s. 94 ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

15 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. 3. Lata 70. i 80. – samizdat Osłabienie wpływu, jaki miała poezja na życie społeczne w odniesieniu do czeskiej społeczności obserwujemy w przypadku dwóch dekad – lat 70 i 80 określanych mianem normalizacji. W okresie tym literatura funkcjonuje na trzech płaszczyznach: 1. oficjalnej służącej reżimowi socjalistycznej Czechosłowacji 2. nieoficjalnej emigracyjnej[1][1] 3. nieoficjalnej krajowej (samizdat) [2][2] ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE [1][1] W powyższym kontekście nie jest wielkim zaskoczeniem, że dalsze przekłady poezji Herberta na język czeski powstały w środowiskach opozycyjnych. Przyczyniła się do tego również postawa samegoHerberta, o którym nie wolno było mówić, podobnie zresztą jak o Miroslavie Července, który z politycznych powodów znalazł się na indeksie. [2][2] Takimi edycjami samizdatowymi były naprz. Petlice (Rygieł) i Krameriova expedice (Václav Matěj Kramerius – czeski wydawca i pisarz, w r. 1790 zalożył wydawnictwo Česká expedice).

16 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Miroslav Červenka przełożył pod pseudonimem Otakar Č. Mokrý i wydał w roku 1985 w Krameriově expedici wiersze Herberta pod tytułem Pan Cogito, a rok później (1986) pod tym samym pseudonimem i również w Krameriově expedici wydał Zprávu z obleženého města a jiné básně (Raport z oblężonego miasta i inne wiersze). Można zatem powiedzieć, że w omawianym okresie poezja Herberta oprócz kręgu współpracowników Vladimíra Pistoriuse (obr. ) i Miroslava Zelinského (obr. ) nie była dla przeciętnego czytelnika czeskiego dostępna. [1]http://www.ucl.cas.cz/bio_MiroslavCervenka.html ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

17 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. 4. Lata 90. – poezja, eseje, teksty dramatyczne Obie wspomniane wyżej edycje podziemne (1985 oraz 1986) oraz ich reedycja powstała w roku 1991 w wydawnictwie Československý spisovatel prowadzonym przez Lidové noviny (wydanie pod tytułem Poslání pana Cogita) są dowodem, że bardzo szybko po roku 1989 pojawiła się potrzeba upublicznienia poetyckiego dorobku Herberta. Vlasta Dvořáčková przełożyła w komplecie wiersze związane z Panem Cogito, podczas gdy przekładu Raportu z oblężonego miasta podjął się Miroslav Červenka, wykorzystujący oczywiście w pracy swój przekład samizdatowy z roku 1985[1].[1] [1] Czeskie przekłady zbiorów Pan Cogito i Zpráva z obleženého města ukazały się w r. 1985 a 1986 w edycjach samizdatowych, redagowane przez Vladimíra Pistoria, później zaś wspólnie w r. 1988 w brneńskim wydawnictwie podziemnym Miroslava Zelinského. [1] ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

18 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Łącznie aż 40 wierszy pod wspólnym tytułem Pan Cogito przełożyła Vlasta Dvořáčková, czym potwierdziła, że nie tylko rozumie poezję Herberta, ale również, że polski poeta jest jej bliski jakoczłowiek i jako poeta. Specyfika jej podejścia do translacji skomplikowanych kwestii filozoficznych jest dobrze widoczny przy porównaniu polskiego oryginału i czeskiego przekładu: Idź dokad poszli tamci do ciemnego kresu po złote runo nicości twoją ostatnią nagrodę idź wyprostowany wśród tych co po kolanach wśród odwróconych plecami i obalonych w proch ocalałeś nie po to aby żyć masz mało czasu trzeba dać świadectwo badź odważny gdy rozum zawodzi badź odważny (…) … i nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy przebaczać w imieniu tych których zdradzono o świcie…(…) strzeż się jednak dumy …. strzeż się oschłości serca…(…) Bądź wierny Idź ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

19 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Jdi kam šli tamti k temné hranici pro zlaté rouno nicoty tvůj poslední rytířský řád jdi vzpřímen vprostřed těch co klečí na kolenou vprostřed těch zády odvrácených a obrácených v prach zachránil ses ne proto abys žil máš málo času musíš vydat svědectví (…) buď odvážný když rozum zavádí buď odvážný … … neodpouštěj vpravdě není ve tvé moci odpouštět jménem těch zrazených za svítání střez se oschlosti srdce… Buď věrný jdi ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

20 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE W porównaniu tym zwrócić wypada uwagę na kilka szczegółów charakterystycznych dla czeskiego tłumaczenia, które pojawiają się mimo typowych dla tej tłumaczki starań, by jak najdokładniej oddać wydźwięk tekstu oryginalnego. Kompozycja tekstu wskazuje, że pierwszy i ostatni tworzą jedną całość. Apel idź właściwą drogą, w sposób konsekwentny i z sercem zwróconym do tych, którzy są słabi i w niebezpieczeństwie, jest konsekwencją danej szansy i łaczy się z ostrzeżeniem, że potrzebna jest odwaga, ponieważ rozum w takiej sytuacji może zawieść. Rozkaz idź jest z tego właśnie powodu w tekście polskim na początku i na końcu wiersza pisany wielką literą. Autorka tłumaczenia konwencji tej nie respektuje, przez co osłabia emocjonalny wydźwięk apelu i spójność kompozycyjną wiersza. Co więcej bez wyraźnej przyczyny rozszerzyła słowa Herberta: twoją ostatnią nagrode (dosłownie: tvou poslední odměnu) na tvůj poslední rytířský řád. Również pozostałe odstępstwa od brzmienia oryginału (wariant uprostřed zamiast vprostřed, wariant podat svědectví zamiast vydat svědectví) nie wydają się wyborami szczęśliwymi.

21 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W przekładzie z roku 1958, kiedy indziej precyzyjna tłumaczka, popełnia wyraźną niezręczność stylistyczną. W przekładzie wiersza Dwie krople (dosłownie: Dvě kapky) Dvořáčkova używa tytułu Dvě krůpěje. Na całe szczęście doświadczona tłumaczka musiała być świadomo swej pomyłki, bowiem w zbiorowym wydaniu wierszy Herberta pod tytułem Epilog bouře z roku 2000, swój przekład poprawiła na adekwatny tytuł Dvě kapky. W porównaniu z Vlastą Dvořáčkovą Miroslav Holub nie wykazuje się tak doskonałą znajomością języka polskiego. Być może niedostatki w znajomości polszczyzny spowodowały pojawienie się w przekładzie wiersza Substancja z roku 1958 nastepującego błędu: ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

22 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W wersie drugim polskiego oryginału czytamy: ani w piersiach otwartych poniechanych na rżysku (dosłownie: ani v otevřených prsou ponechaných na strništi, rozumiane jako zraniona pierś pozostawiona na polu bitwy). Czeski przekład Holuba proponuje następującą wersję: ani v dřevěných prsou na pláni zůstavených (błędne v dřevěných prsou, dla którego nie znajdziemy w tekście polskim odpowiednika brzmiało by po polsku w drewnianych piersiach). W wersie 21 w miejsce neutralnego giną ci użyta zostaje archaiczna forma mřou jenom ti. Świadczy to o tym, że Holub raczej stara się postrzegać wiersze Herberta jako całość, w efekcie czego umykają tłumaczowi detale. Można powiedzieć, że jego metoda translatorska prowadzi do przerysowania tekstu orygialnego: zachwane zostają podstawowe rysy wiersza, ale poszczególne detale nie są obiektem dokładniejszej uwagi. W zbiorowym wydaniu wierszy Herberta zatytułowanym Epilog bouře z roku 2000 potknięcie translatologiczne zostało poprawione. Jasne jest zatem, że czescy tłumacze na użytek reedycji swoich przekładów dokonują poprawek, korygując miejsca, w których znajdują się nieścisłości, bądź też proponują nowe i lepsze warianty wcześniejszych rozwiązań. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

23 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Z nieco inną sytuacją mamy do czynienia w przypadku przekładu Jaskini filozofów. Czeski przekład uświadamia istotną różnicę między wydaniem książkowym z roku 1973, a pierwodrukiem opublikowanym w 9. numerze Twórczości z roku 1956. Pomiędzy tymi dwoma edycjami doszło do interwencji cenzury, w wyniku której zniknął ważny fragment. Idzie o drugi akt (Drugie intermedium chóru). W wersji z roku 1956 Chórzysta II i Chórzysta III reagują na twierdzenie, że lud weźmie władzę we własne ręce i w efekcie będzie mniej wojen: Chórzysta III Wtedy bedzie sie zabijalo wrogów ludu. Zwolennicy króla beda ćwiartkowali zwolenników demokracji. Chórzysta II Tak, tak. Wiecznie to samo. Ci sami spryciarze na górze – ci sami oszukani na dole. Te same mowy, pomniki, wiezienie. Chórzysta III Jedno wielkie świństwo. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

24 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Czeski przekład musiał ewidentnie powstać w oparciu o wersję z roku 1973 i brzmi następująco: Chórzysta III Wtedy… (dosłownie: To pak…) Chórzysta II Tak, tak. Wiecznie to samo. (dosłownie: Ano, ano. Pořád dokola,) W czeskim tekście znika zatem fragment: Ci sami spryciarze na górze – Ci sami oszukani na dole. Te same mowy, pomniki, wiezienie. – Jedno wielkie świństwo. W tym przypadku nie ma poprawek wcześniejszego przekładu. Można przy tym zauważyć, że tłumaczenie tekstów dramatycznych Herberta wymagać powinno, by za podstawę tekstową tłumaczenia przyjmować najnowszą edycję krytycznę dzieł Mistrza. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

25 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. XXI wiek 5. Rok 2008 oraz 2009 Dwa lata po wydaniu polskiej edycji Epilogu burzy (1998) praskie wydawnictwo Mladá fronta wydało czeski wybór wierszy pod tym samym tytułem. Oprócz starszych wierszy z wcześniejszych zbiorów (Struna światła – 1956, Hermes, pies i gwiazda – 1957 a Studium przedmiotu – 1961) do zbioru włączono również wiersze młodsze z tomów Napis (1969), Pan Cogito (1974), Raport z obłężonego miasta (1983), Elegia na odejście (1993), Rovigo (1993) i Epilog burzy (1998). Wśród tłumaczy odnajdziemy nazwiska już wcześniej znane: Miroslav Červenka, Vlasta Dvořáčková ai nieżyjący już wówczas Miroslav Holub[1]. Ten reprezenta- tywny wybór został opatrzony komentarzem Jacka Balucha, znawcy obu literatur – polskiej i czeskiej – zatytułowany Český Herbert polskýma očima. Zbiór wydany w dwa lata po śmierci Herberta jest w większości wypadków powrotem do wcześniej już wydanych tłumaczeń. Część z nich jest jednak poprawiona, a znajdą się również w zbiorze wiersze nowe.[1] [1] http://www.slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=174[1] ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

26 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W tym samym roku Jarmila Novotná przekłada esej Dušička (ze zbioru esejów Labirynt nad morzem, wydanego w r. 2000)[1].[1] Jedním ze smrtelných hříchů současné kultury je fakt, že se vystrašeně vyhýbá přímé konfrontaci s nejvyššími hodnotami. A také arogantní přesvědčení, že se můžeme obejít bez vzorů (jak estetických, tak i morálních), neboť naše situace ve světě je prý výjimečná a s ničím nesrovnatelná. Právě proto odmítáme pomoc tradice, zabředáváme do samoty a prohrabáváme se temnými zákoutími pusté dušičky. Przekład ten należy ocenić jako pracę sumienną, dzięki której czeski czytelnik może się zorientować zarówno w tematyce eseju, jak i w jego konstrukcji typowej dla teksów popularyzujących kulturę i literaturę klasycznej Grecji i Rzymu. Autorka przekładu musiała świadomie wybrać właśnie ten tekst Herberta ze względu na refleksje autora, w których rozważa stosunek współczesnego człowieka do dziedzictwa antycznego i swoją rolę w poszerzaniu wiedzy o kulturze antycznej. [1][1] http://www.iliteratura.cz/clanek.asp?polozkaID=20405 Labyrint u moře. Por. przypis 16.http://www.iliteratura.cz/clanek.asp?polozkaID=20405 ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

27 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Rok 2008 – Rok Herberta w czeskim środowisku Oprócz działań polskich instytucji działających w Czechach, zarówno uniwersyteckich jak i poza- uniwerysteckich, uwagę na 10. rocznicę śmierci Zbigniewa Herberta zwróciło Czeskie Radio Program 3 Vltava[1]. W ramach tematycznych audycji Svět poezie zaprezentowany (Świat poezji) został program pod nazwą Smrt polského Sokrata (Śmierć polskiego Sokratesa). Oprócz danych biograficznych znalazły się w nim również wiersze Herberta – ostatnie teksty poety z Epilogu burzy w nowym czeskim przekładzie.[1] Smrt polského Sokrata Miloš Doležal 23.07.2008 Poezie Autor: Archiv ČRoArchiv ČRo Před deseti lety, 28. července 1998 ve čtyři hodiny ráno, zemřel ve Varšavě polský básník, esejista a dramatik Zbigniew Herbert, jeden z nejpozoruhodnějších autorů našich severních sousedů. Nad Varšavou se v tu dobu převalila dramatická letní bouře s hromy a blesky. Jako kdyby bouřkové nebe doslovovalo cosi za básníka – ostatně jeho poslední sbírka nese název Epilog bouře a mezi Herbertovy oblíbené obrazy patřila známá Giorgioneho Bouře. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

28 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W Roku Herberta została przedstawiona osobowość Autora oraz Jego dorobek na wielu wystawach, ostatnio np. w Bibliotece Naukowej w Ołomuńcu. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE

29 Tento projekt je realizován v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce ČR-PR 2007-2013, který je spolufinancován z Evropského fondu pro regionální rozvoj. Projekt ten jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCZ-RP 2007-2013, który jest współfinansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W Roku Herberta została przedstawiona osobowość Autora oraz Jego dorobek na wielu wystawach, ostatnio np. w Bibliotece Naukowej w Ołomuńcu. ČESKO-POLSKÉ KULTURNĚ VZDĚLÁVACÍ PARTNERSTVÍ CZESKO-POLSKIE PARTNERSTWO KULTUROWO-DYDAKTYCZNE