Podobieństwa i różnice systemów emerytalnych dla rolników i osób prowadzących pozarolniczą działalność Dorota Dzienisiuk 15.6.2011.

Prezentacja na temat: "Podobieństwa i różnice systemów emerytalnych dla rolników i osób prowadzących pozarolniczą działalność Dorota Dzienisiuk 15.6.2011."— Zapis prezentacji:

1 Podobieństwa i różnice systemów emerytalnych dla rolników i osób prowadzących pozarolniczą działalność Dorota Dzienisiuk

2 OSOBY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ
ROLNICZĄ (ROLNICY) + DOMOWNICY POZAROLNICZĄ + WSPÓŁPRACUJĄCY Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników tj. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 z późn. zm. KRUS ubezpieczonych (2008) Ubezpieczenie emerytalno-rentowe Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych tj. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz z późn. zm ZUS ubezpieczonych (2008) Ubezpieczenie emerytalne

3 System, do którego te osoby należą
Zakres przedmiotowy ubezpieczeń Zakres podmiotowy ubezpieczeń Okres ubezpieczenia Składki na ubezpieczenia społeczne Przesłanki prawa do emerytury Wysokość emerytury Realizacja uprawnień emerytalnych

4 GWARANCJE PAŃSTWA Art. 76 ust. 3 u.u.s.r. Art. 2 ust. 3 u.s.u.s.
Państwo gwarantuje wypłatę świadczeń finansowanych z funduszu emerytalno-rentowego Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest przez Państwo

5 PODLEGANIE UBEZPIECZENIU OBOWIĄZKOWO
u.u.s.r. u.s.u.s. Ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy: 1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny; 2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1; 3) osoba pobierająca rentę strukturalną; 4) małżonek osoby, z pkt 3, jeżeli renta strukturalna wypłacana jest ze zwiększeniem na tego małżonka. Obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu podlegają: osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: 5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

6 DZIAŁALNOŚĆ - DEFINICJA
OSOBA PROWADZĄCA POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ ROLNIK osoba fizyczna pełnoletnia, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium RP, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia 1) na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, 2) twórca i artysta, 3) w zakresie wolnego zawodu 4) wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej; 5) osoba prowadzącą niepubliczną szkołę

7 Zasada „realności tytułu ubezpieczenia” – potrzeba domniemań prawnych
Przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu domniemywa się, że (art. 38): 1) właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych lub dzierżawca takich gruntów, jeżeli dzierżawa jest zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków, prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach; 2) podatnik podatku rolnego lub podatku od dochodu z działów specjalnych prowadzi działalność rolniczą w rozmiarze wynikającym z zakresu opodatkowania; 3) jeżeli własność lub dzierżawa gruntów, przysługuje kilku osobom lub jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku osobach - każda z tych osób uczestniczy w prowadzeniu działalności rolniczej; 4) osoba bliska rolnikowi, spełniająca warunki, stale pracuje w gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy - jeżeli okoliczność ta została stwierdzona zgodnym oświadczeniem rolnika i tej osoby. Ocena, czy działalność gospodarcza rzeczywiście jest wykonywana … należy do sfery ustaleń faktycznych. Istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej, jednakże wpis ten prowadzi do domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie zgłosiła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowana jako prowadząca taką działalność. W konsekwencji domniemywa się, że skoro nie nastąpiło wykreślenie działalności gospodarczej z ewidencji, to działalność ta była faktycznie prowadzona i w związku z tym istniał obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 240/09, LEX nr

8 „OSOBY WSPÓŁDZIAŁAJĄCE”
DOMOWNIK OSOBA WSPÓŁPRACUJĄCA osoba bliska rolnikowi, która: a) ukończyła 16 lat, b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, c) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy; małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodzice, macocha i ojczym oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego Jeżeli pracownik spełnia kryteria dla osób współpracujących -dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca

9 PODLEGANIE UBEZPIECZENIU DOBROWOLNIE
u.u.s.r. u.s.u.s. Na wniosek obejmuje się: 1) innego rolnika lub domownika, ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie w pełnym zakresie, wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym; 2) osoba, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury lub renty, jeżeli podlegała ubezpieczeniu przez co najmniej 12 lat i 6 mies.; 3) osobę pobierającą rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako rentę okresową zbieg tytułów zbieg z pobieraniem świadczeń

10 OKRES UBEZPIECZENIA ROLNICY podleganie ubezpieczeniu
OSOBY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ POZAROLNICZĄ podleganie ubezpieczeniu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej

11 SKŁADKI NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
Podmiot opłacający Finansowanie składek Wysokość składek Terminy opłacania składek Zabezpieczenie płatności i egzekucja Wpływ opłacania składek na prawo do świadczeń

12 SKŁADKA – FINANSOWANIE
ROLNIK OSOBA PROWADZĄCA POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ za każdego ubezpieczonego opłaca rolnik (działalność na rachunek kilku osób – obowiązek solidarny) Płatnik składek - ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne (art. 4 pkt 2 lit. d u.s.u.s.) finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni (art. 16 ust. 4 pkt 1) osób współpracujących - w całości z własnych środków osoba prowadząca pozarolniczą działalność (art. 16 ust. 5a)

13 SKŁADKA - WYSOKOŚĆ OSOBA PROWADZĄCA POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ ROLNIK
10 % emerytury podstawowej (miesięcznej najniższej emerytury, określonej w przepisach emerytalnych!) stopa procentowa, jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych (19,52%)+ podstawa wymiaru: zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego … na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. ZUS nie jest uprawniony do kwestionowania zadeklarowanej kwoty, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą uchwała składu 7 sędziów SN z 21 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II UZP 1/10, OSNP 2010/21-22/267)

14 SKŁADKA – MODYFIKACJE WYSOKOŚCI
ROLNIK OSOBA PROWADZĄCA POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ Rolnik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą – dwukrotność W zależności od powierzchni obszarów użytków rolnych w gospodarstwie - zwiększenie w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej : zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 % kwoty minimalnego wynagrodzenia Nie dotyczy osób, które: 1) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy prowadziły pozarolniczą działalność; 2) działalność na rzecz byłego pracodawcy,

15 WPŁYW OPŁACENIA SKŁADKI NA ŚWIADCZENIA
- Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne (wyj.: ofe + subkonto) 2) wpłaconych – w przypadku ubezpieczonych będących płatnikami składek oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność

16 PRAWO DO EMERYTURY ROLNIK wiek emerytalny (60/65)
OSOBA PROWADZĄCA POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ wiek emerytalny (60/65) okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu: 25 lat (możliwość zaliczania okresów innego rodzaju) Emerytura z urzędu dla osób pobierających renty rolnicze z tytułu niezdolności do pracy, które osiągnęły wiek 60/65 wiek emerytalny (60/65) ubezpieczenie (art. 24 u.e.r.) Emerytura z urzędu dla osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy, które osiągnęły wiek uprawniający do emerytury (60/65)

17 WCZEŚNIEJSZA EMERYTURA
ROLNIK OSOBA PROWADZĄCA POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ wcześniejsza emerytura: wiek (55, 60); okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu: co najmniej 30 lat (wywłaszczenie: 12 lat i 6 miesięcy); zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej - Brak emerytur pomostowych Z wyjątkiem: ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej tancerzy zawodowych, wykonujących prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym

18 WYSOKOŚĆ EMERYTURY u.u.s.r. u.e.r.FUS Emerytura z FUS:
Część składkowa: 1 % emerytury podstawowej (najniższej) za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu Część uzupełniająca: 95 % emerytury podstawowej (liczba lat przyjęta do ustalenia części składkowej, mniejsza od 20; przy każdym pełnym roku od 20 lat część uzupełniającą zmniejsza się o 0,5 % emerytury podstawowej) nie mniej niż 85 % emerytury podstawowej Wskaźnik wymiaru Najniższa emerytura Dodatki Emerytura z FUS: kwota zewidencjonowana na koncie ubezpieczonego i średnie dalsze trwanie życia Emerytura kapitałowa: kwota zewidencjonowana na subkoncie ofe Najniższa emerytura Dodatki

19 ZAWIESZANIE PRAWA DO EMERYTURY LUB JEJ ZMNIEJSZENIE WYPŁATY EMERYTURY
Przychód: na zasadach określonych w przepisach emerytalnych (nie zawiesza się części składkowej emerytury rolniczej) Częściowe zawieszenie, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą Przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, Kontynuacja działalności: - (dla emerytów prowadzących pozarolniczą działalność: przychód - przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne)

20 CZĘŚCIOWE ZAWIESZENIE CZĘŚCI UZUPEŁNIAJĄCEJ EMERYTURY ROLNICZEJ
Wypłata ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej (wyj. …) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w połowie, jeżeli emeryt prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem, który nie ma ustalonego prawa do emerytury albo renty i nie spełnia warunków …, jeżeli małżonek ten podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy w jednej czwartej, jeżeli: 1) emeryt lub rencista nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży albo 2) trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia 3) nieruchomości są położone w strefie ochronnej lub na innym obszarze specjalnym, przez okres jednego roku: na gruntach nabytych w drodze dziedziczenia, zwróconych niezależnie od uprawnionego do czasu osiągnięcia przez 18 lat osobę, której przekazano gospodarstwo rolne w formie aktu notarialnego jako osobie niepełnoletniej

21 WPŁYW DALSZEJ DZIAŁALNOŚCI NA WYSOKOŚĆ EMERYTURY
- Emerytury powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury i zwaloryzowanych przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury

22 NAJISTOTNIEJSZE RÓŻNICE
ROLNICY OSOBY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ POZAROLNICZĄ Ubezpieczenie Emerytalno-rentowe Emerytalne Podleganie ubezpieczeniu Działalność + posiadanie gospodarstwa rolnego Działalność Składka Stała, ustawowo określona Zależna od deklaracji (ustawa - minimalna) Prawo do emerytury Wiek emerytalny + okres podlegania ubezpieczeniu / wcześniejsza emerytura Wiek emerytalny + ubezpieczenie Wysokość emerytury Emerytura podstawowa + okres ubezpieczenia Wpłacone składki + II filar Wypłata świadczeń (zawieszenie) Kontynuacja działalności rolniczej + przychód Zależna od deklaracji ubezpieczonego (przychód) Podwyższenie emerytury Brak Wpłacone składki

23 KRYTERIA ROZRÓŻNIANIA /UPODABNIANIA
Funkcje systemów (polityka rolna lub gospodarcza, osłona socjalna, ubezpieczenie społeczne) Wysokość składek (powiązanie z przychodem lub prawdopodobieństwem przychodu), wpływ ubezpieczonych na wysokość składek Powiązanie ubezpieczenia i prawa do emerytury lub jej wypłaty z posiadaniem gospodarstwa rolnego / przedsiębiorstwa Zakres ubezpieczenia: rodzina (wpływ jej sytuacji na uprawnienia ubezpieczonego), współpracujący Związek systemu emerytalnego i rentowego Sposób i źródło finansowania świadczeń