POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE ĆWICZENIA

POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE ĆWICZENIA

Geneza W państwach, których organizacja została oparta na zasadzie podziału władz, wykształciły się dwa sposoby sprawowania sądowej kontroli władzy wykonawczej (administracji publicznej) - przez sądy powszechne - w systemie anglosaskim lub przez specjalnie do tego powołane sądy administracyjne - w systemie kontynentalnym.

Historia Ustawą z dnia 3 sierpnia 1922 roku powołano Najwyższy Trybunał Administracyjny (NTA) II Rzeczypospolitej. Ustawa o NTA została zastąpiona przez rozporządzenie Prezydenta RP z 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. nr 94, poz. 806).

Najwyższy Trybunał Administracyjny był sądem jednoinstancyjnym z siedzibą w Warszawie. Do jego właściwości należało rozpatrywanie skarg na orzeczenia i zarządzenia ostateczne w toku postępowania administracyjnego. Ta klauzula generalna uzupełniona była enumeratywną klauzulą wyłączającą spod właściwości sądu m.in. sprawy, w których władze administracyjne uprawnione są do rozstrzygania według swobodnego uznania, w granicach pozostawionych temu uznaniu. Postępowanie miało charakter skargowy, a skarżącym mógł być każdy kto twierdził, że naruszono jego prawa lub że go obciążono obowiązkiem bez podstawy prawnej, drugą zaś stroną była władza pozwana, która wydała zaskarżone orzeczenie lub zarządzenie; stroną mogła też być osoba, przypozwana, czyli osoba, na której niekorzyść skarżący żąda uchylenia zaskarżonego orzeczenia lub zarządzenia.

Najwyższy Trybunał Administracyjny po drugiej wojnie światowej nie został reaktywowany.
Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) został utworzony, a sądownictwo administracyjne w Polsce po drugiej wojnie światowej zostało reaktywowane ustawą z 31 stycznia 1980 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego. NSA został pomyślany jako sąd jednoinstancyjny, podobnie jak przed wojną NTA. Mając jednak na uwadze doświadczenia z funkcjonowania NTA, a zwłaszcza długi okres wyczekiwania na rozpoznanie skargi i pragnąc tego uniknąć, ustawodawca jego siedzibę usytuował w Warszawie, równocześnie przewidując możliwość tworzenia ośrodków zamiejscowych tego sądu w terenie.

W miarę zmian w ustroju społeczno-politycznym Polski umacniała się pozycja NSA. Ważną datą był rok Wtedy nastąpiły przełomowe zmiany w organizacji administracji, a to przede wszystkim za sprawą utworzenia (reaktywowanego po 40 latach) samorządu terytorialnego, (jeszcze w postaci samorządu gminnego). Nastąpiła także zmiana w podejściu do określenia właściwości NSA. Zmiana ta wyraziła się w klauzuli generalnej (z niewielkimi wyłączeniami) oraz w otwarciu zaskarżalności postanowień z zakresu postępowania administracyjnego (jurysdykcyjnego i egzekucyjnego). Z racji utworzenia samorządu terytorialnego Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu powierzono też funkcję gwaranta samodzielności tego samorządu, co wyraziło się m.in. objęciem właściwością NSA spraw związanych z rozpatrywaniem skarg na akty nadzoru wobec samorządu terytorialnego, ale także rozpatrywania skarg na akty prawa miejscowego stanowione przez organy tego samorządu. Istotnym aspektem kognicji Naczelnego Sądu Administracyjnego było, objęcie nią również procesowej bezczynności organów administracji publicznej - milczenia władzy (czyli rozpatrzenia skargi, gdy w przewidzianym w prawie terminie organy te nie wydały decyzji, postanowienia lub nie dokonały innej, określonej prawem czynności).

Charakterystyka instytucjonalna sądownictwa administracyjnego
Ustawy organizujące dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne: ustawa z 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz z późno zm.); dalej: p.u.s.a., ustawa z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz z późno zm.); dalej: p.p.s.a., ustawa z 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz z późno zm.).

W konsekwencji powyższej regulacji prawnej powstało dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne (dalej też: s.a.). Strukturę tego sądownictwa określiła ustawa - Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Później na określoną w jej przypisach strukturę "nałożono" przepisy proceduralne. Istotą dwuinstancyjności jest rozwiązanie polegające na tym, iż jako sądy pierwszej instancji orzekają wojewódzkie sądy administracyjne. (Z dniem 1 stycznia 2007 r., utworzony został Wydział Zamiejscowy w Radomiu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie). Jako sąd II instancji orzeka Naczelny Sąd Administracyjny z siedzibą w Warszawie.

Osoby posiadające prawem określone kwalifikacje na stanowiska sędziów s.a. powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Zgodnie z art. 6 p.u.s.a. do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego może być powołany ten, kto: ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce, jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, ukończył 35 lat życia, wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej, pozostawał co najmniej osiem lat na stanowisku sędziego, prokuratora, radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo przynajmniej przez osiem lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza albo przez dziesięć lat pozostawał w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego lub pracował w charakterze asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym co najmniej dwa lata.

Podwyższone wymogi dotyczą osób powoływanych na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego. Odnosi się to do: wieku - od 40 lat oraz kryterium doświadczenia prawniczego, tj. czasu wykonywania zawodów prawniczych - 10 lat. W odniesieniu do obu kategorii od spełnienia wymogu koniecznych lat pracy w zawodach prawniczych zwolnieni są kandydaci posiadający tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego nauk prawnych

W realizacji czynności sędziowskich w wojewódzkich sądach administracyjnych mogą uczestniczyć również asesorzy sądowi oraz referendarze sądowi i starsi referendarze sądowi. Zasady i przesłanki powoływania na te stanowiska regulują przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Na stanowisko asesora sądowego wojewódzkiego sądu administracyjnego mianuje Prezes NSA. Referendarze sądowi mogą wykonywać czynności w postępowaniu mediacyjnym (art p.p.s.a.) oraz czynności w zakresie postępowania o przyznanie prawa pomocy (art. 258 p.p.s.a.). Na stanowisko referendarza sądowego mianuje Prezes NSA.

Sędziowie sądów administracyjnych, asesorzy sądowi oraz referendarze sądowi i starsi referendarze sądowi ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną. Podstawowe założenia organizacyjne ponoszenia tej odpowiedzialności określa art. 48 p.u.s.a. Według tego przepisu postępowanie dyscyplinarne jest dwuinstancyjne, przy czym zarówno w pierwszej jak i w drugiej instancji orzekają sędziowie NSA. Na mocy odesłania zawartego w art. 29 p.u.s.a. do osób tych będą miały odpowiednie zastosowanie przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Sądy administracyjne są kierowane przez właściwe im organy
Sądy administracyjne są kierowane przez właściwe im organy. W wojewódzkim sądzie administracyjnym i NSA, organami tymi są: prezes sądu i wiceprezesi, kolegium sądu, zgromadzenie ogólne sędziów. Prezes sądu jest organem jednoosobowym i należy do niego kierowanie sądem oraz reprezentowanie go na zewnątrz, również pełni on czynności administracji sądowej (prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego w zakresie administracji sądowej podlega Prezesowi NSA). Prezesa wojewódzkiego sądu administracyjnego zastępuje wiceprezes (lub wyznaczony sędzia) a Prezesa NSA - wiceprezesi. Prezesa i wiceprezesa wojewódzkiego sądu administracyjnego powołuje i odwołuje, spośród sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego lub NSA, Prezes NSA po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego wojewódzkiego sądu administracyjnego i Kolegium NSA.

Prezesa NSA, zgodnie z art
Prezesa NSA, zgodnie z art. 185 Konstytucji RP, powołuje i odwołuje, na sześcioletnią kadencję, Prezydent RP spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Wiceprezesów w liczbie czterech powołuje i odwołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NSA, złożony za zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA. Kolegium sądu jako organ kierowniczy występuje zarówno w wojewódzkim sądzie administracyjnym, jak i w NSA. Do zadań kolegium należy odpowiednio: przedstawianie opinii o kandydatach na sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego i NSA; ustalanie podziałów czynności w sądzie oraz zasad przydziału spraw sędziom; rozpatrywanie spraw przedstawionych przez prezesa sądu; rozpatrywanie spraw mających być przedmiotem obrad zgromadzenia ogólnego sędziów; rozpatrywanie i opiniowanie innych spraw z własnej inicjatywy.

Zgromadzenie ogólne sędziów tworzą wszyscy sędziowie danego wojewódzkiego sądu administracyjnego (art. 24 p.u.s.a.) lub wszyscy sędziowie NSA (art. 46 p.u.s.a.). Zgromadzenie ogólne sędziów sprawuje przede wszystkim funkcje kontrolne, czego wyrazem jest wysłuchiwanie sprawozdań Prezesa o rocznej działalności sądu.

Postępowanie sądowoadministracyjne - zasady
Prawo do sądu administracyjnego. W polskim prawie potwierdza prawo do sądu Konstytucja RP z 1997 r. Wprost odnosi się do tego prawa art. 45, a jego gwarancje tworzą przepisy Konstytucji dotyczące organizacji sądownictwa, co umożliwia realizację tego prawa. Dla prawa do sądu administracyjnego istotne znaczenie ma zwłaszcza art. 184 Konstytucji, podkreślający konstytucyjną pozycję sądów administracyjnych z generalnym określeniem ich kognicji, jak również, zawarty w przepisach przejściowych, art. 236 ust. 2 stanowiący podstawę utworzenia dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego.

Prawo do sądu administracyjnego realizuje się w szczególności poprzez:
prawo do wnoszenia skargi, prawo do udziału w postępowaniu przed sądem administracyjnym, prawo do uzyskania orzeczenia sądu administracyjnego oraz prawo do wnoszenia środków odwoławczych od orzeczeń sądu administracyjnego pierwszej instancji. Zważywszy na przedmiotowy zakres kontroli sądu administracyjnego, można przyjąć, że prawo do sądu administracyjnego co do działań (bezczynności) organów administracji publicznej jest w Polsce aktualnie.

Dwuinstancyjność postępowania.
Zasada dwuinstancyjności ma źródła w przepisach Konstytucji RP - w art. 176 ust. l oraz art. 236 ust. 2. Rozwinięcie tej zasady nastąpiło w art. 3 § l i § 2 p.u.s.a. oraz w art. 13 § l i art. 15 § l pkt l p.p.s.a. Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego realizuje się przez wnoszenie środków prawnych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, tj. wyroków lub postanowień. W stosunku do wyroków jest to skarga kasacyjna, a wobec postanowień zażalenie. Urzeczywistnieniem zasady dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego jest natomiast kompetencja sądu drugiej instancji, tj. NSA do rozpatrzenia skargi kasacyjnej, a w ślad za tym do oceny rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji i, w konsekwencji, uchylenia lub zmiany tego orzeczenia, zaś gdy orzeczenie jest zgodne z prawem - oddalenie skargi kasacyjnej lub zażalenia.

Rozporządzalność i kontradyktoryjność
Zasada rozporządzalności wyraża się w szczególności w tym, że to od woli stron zależą najważniejsze czynności sądu w postępowaniu. Kontradyktoryjność znajduje wyraz w możności uczestnictwa stron w czynnościach postępowania i obrony w ich trakcie, swojego interesu oraz stanowiska, z możliwością ich procesowego wyrażenia i przeciwstawienia interesowi i stanowisku pozostałych stron; w szczególności dotyczy to relacji skarżący - organ administracji publicznej, ale również relacji pomiędzy skarżącymi oraz pomiędzy stronami postępowania a innymi podmiotami biorącymi udział w postępowaniu. Rozporządzalność jest wyrażona zwłaszcza w przepisach dotyczących wniesienia skargi (art. 50 § 1 p.p.s.a.), wniesienia skargi kasacyjnej (art. 173 § 2 p.p.s.a.) oraz składania wiążących sąd wniosków. Urzeczywistnienie kontradyktoryjności następuje przez przepisy gwarantujące stronom udział w postępowaniu, dostęp do akt postępowania oraz możność procesowego wyrażania stanowiska tak z własnej inicjatywy, jak i w odpowiedzi na stanowisko pozostałych stron.

Jawność postępowania Zasada jawności w ogóle, a zasada jawności postępowania sądowego w szczególności, służą uwiarygodnieniu działań władz publicznych i budowaniu przekonania, że w działaniach tych władze kierują się jawnymi motywami i kryteriami, w tym jawnym prawem, a więc w domyśle - uwarunkowaniami zasługującymi na społeczną aprobatę. Zasada jawności nabiera szczególnej ostrości tam, gdzie następuje wymierzanie sprawiedliwości, a więc w szczególności przed sądami. W art. 1 § 1 p.u.s.a., ustawodawca stanowi: Sądy Administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej [ ... ]. Zasada jawności postępowania sądowego wyrażona jest w art. 45 Konstytucji RP. W przepisach ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi zasadę tę wyraża art. 10.

Jawność postępowania sądowoadministracyjnego ma dwa aspekty:
jawność wobec uczestników postępowania (jawność wewnętrzna) oraz jawność wobec osób spoza postępowania (jawność zewnętrzna). Jawność wobec uczestników postępowania dotyczy jawności w znaczeniu bezpośredniego dostępu do czynności sądowych, co wyraża się w udziale w posiedzeniach sądu, w tym zwłaszcza w rozprawie, oraz w dostępie do dokumentów procesowych. Jawność zewnętrzna wyraża się w możności uczestnictwa na rozprawie, która z reguły jest ogólnie dostępna (jednak z uwzględnieniem wymogów dotyczących bezpieczeństwa). Wyjątkiem od tej reguły jest możność zarządzenia przez sąd posiedzenia przy drzwiach zamkniętych, (jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża moralności, bezpieczeństwu państwa lub porządkowi publicznemu, a także gdy mogą być ujawnione okoliczności objęte tajemnicą państwową lub służbową) lub na wniosek strony, jeżeli wymaga tego ochrona życia prywatnego strony lub inny ważny interes prywatny (art. 96 § 2 p.p.s.a.). Ograniczenie jawności mogą też przewidywać przepisy szczególne.

Ograniczenia związane z odbywaniem posiedzenia przy drzwiach zamkniętych odnoszą się wyłącznie do osób niezwiązanych z postępowaniem (publiczności). Dla uczestników postępowania takie posiedzenia są dostępne bez jakichkolwiek ograniczeń. Zawsze jednak jawna jest najistotniejsza czynność sądu – ogłoszenie wyroku, co następuje wyłącznie publicznie (art. 97 § 2 p.p.s.a.). Powyższe ograniczenia jawności są zgodne z powołanym już art. 45 Konstytucji RP.

Udzielanie pomocy stronom postępowania
Art. 6 p.p.s.a. nakłada na sąd administracyjny obowiązek udzielania stronom występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczania ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. Pomoc w tym kształcie można nazwać pomocą prawną i przyjąć, że w przypadkach na to zasługujących strony mają prawo do takiej pomocy prawnej ze strony sądu. Zasada ta musi być realizowana w sposób nieuchybiający niezawisłości sądu oraz zasadzie rozporządzalności.

Poza zasadą wyrażoną w art. 6 p. p. s. a
Poza zasadą wyrażoną w art. 6 p.p.s.a. obowiązek udzielania pomocy prawnej zapisany jest również w przepisach szczegółowych, w tym m.in. w art. 70 § l i 2 p.p.s.a. - sąd ma obowiązek pouczyć strony o skutkach niedopełnienia obowiązku zawiadamiania o zmianie zamieszkania, adresu do doręczeń lub siedziby, art. 163 § l i 2 p.p.s.a. - sąd ma obowiązek pouczyć stronę występującą bez adwokata lub radcy prawnego o terminie i sposobie wnoszenia środka zaskarżenia od postanowień oraz w art. 210 p.p.s.a. - sąd ma obowiązek pouczyć o skutkach niezgłoszenia w terminie wniosku o zwrot kosztów. Zasada udzielania pomocy stronom w postępowaniu sądowoadministracyjnym ma i drugi aspekt. Wiąże się on z tzw. prawem pomocy (art p.p.s.a.), tj. prawem strony do uzyskania pomocy w zakresie ustanowienia adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego oraz zwolnienia od kosztów sądowych (art. 214 p.p.s.a.). Pomoc ta jest przyznawana przez sąd na wniosek strony (art. 243 p.p.s.a.), ale sąd może odmówić stronie przyznania tego prawa wyłącznie "w razie oczywistej bezzasadności skargi" (art. 247 p.p.s.a.).

Właściwość sądów administracyjnych
Artykuł l p.p.s.a. zakreśla dwa obszary prowadzonej kontroli (właściwości sądów administracyjnych): po pierwsze, są to sprawy, w których sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej; po drugie, są to inne sprawy poddane właściwości sądów administracyjnych na mocy ustaw szczególnych (np. art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki - W postępowaniach dotyczących nadania stopnia doktora i doktora habilitowanego albo tytułu profesora oraz nadania, ograniczenia, zawieszenia i pozbawienia uprawnienia do nadawania tych stopni w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Do zaskarżania decyzji wydanych w tych postępowaniach stosuje się przepisy o zaskarżaniu decyzji administracyjnych do sądu administracyjnego).

Zgodnie z art. 5 p.p.s.a. sądy administracyjne nie są natomiast właściwe w nw. sprawach:
wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi, odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa, wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej, wiz wydawanych przez konsulów, z wyjątkiem wiz wydanych cudzoziemcowi będącemu członkiem rodziny obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej. Oznacza to, że nie mogą w powyższym zakresie prowadzić kontroli działalności administracji publicznej.

Zgodnie z art. 184 Konstytucji RP, NSA oraz inne sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej. W zakresie różnicy w przedmiocie postępowania między wojewódzkimi sądami administracyjnymi a NSA, należy zauważyć, że, przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi jest sprawa sądowoadministracyjna, a zatem rozpoznanie i rozstrzygnięcie skargi na działanie lub bezczynność organu wykonującego administrację publiczną. W tym zakresie występuje tożsamość przedmiotu postępowania przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi i NSA, a jedynym elementem różniącym jest to, że NSA dokonuje tej kontroli pośrednio, tj. przez rozpoznanie i rozstrzygnięcie skargi kasacyjnej.

Poddanie kontroli sądu administracyjnego następuje poprzez zaskarżenie, czyli w drodze złożenia skargi. Określenie kategorii zaskarżalnych form działania znajduje się w art. 3 § 2 p.p.s.a. Według tego przepisu przedmiotem zaskarżenia mogą być: decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty, postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, inne niż wyżej określone akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach, akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego oraz inne akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej, akty prawa miejscowego terenowych organów administracji rządowej akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego, bezczynność organów w przypadkach określonych w tiretach od 1 do 5.

Gr.2 i 6 Tok I oraz gr. 6 Tok II Do pierwszej z ww. kategorii należą sprawy załatwiane w trybie postępowania podatkowego regulowanego przepisami Ordynacji podatkowej oraz pozostałe sprawy administracyjne załatwiane w trybie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z praktyką orzeczniczą NSA, dopuszczalne jest zaskarżenie do sądu administracyjnego decyzji kasacyjnej (tj. wydawanych przez organ drugiej instancji, których przedmiotem jest uchylenie decyzji organu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia - art. 138 § 2 k.p.a oraz 233 § 2 ordynacji podatkowej).

Przedmiotem zaskarżenia są też czynności określone w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Z ustawowego określenia tych czynności wynika, że chodzi o takie czynności, które nie są: decyzjami administracyjnymi, postanowieniami wydawanymi w postępowaniu jurysdykcyjnym oraz postanowieniami wydawanymi w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym. Określając te czynności od strony pozytywnej, można przyjąć, że odznaczają się łącznie następującymi cechami: należą do czynności z zakresu administracji publicznej, nie zostały wyłączone spod właściwości sądu administracyjnego, pozostają w związku z uprawnieniami lub obowiązkami wynikającymi bezpośrednio z przepisów prawa, a od ich podjęcia zależy skorzystanie z przysługujących uprawnień lub poddanie obowiązkom prawnym.

W literaturze wskazuje się, że do czynności tych należą czynności materialnotechniczne, akty rejestracji lub wykreślenie rejestru, odmowa uznania lub stwierdzenia przez właściwy organ administracji publicznej uprawnień wynikających bezpośrednio z przepisów prawa, jeśli przepisy te nie przewidują formy decyzji administracyjnej deklaratoryjnej o stwierdzeniu takich uprawnień. Nowym, zaskarżalnym do sądu administracyjnego, przejawem działalności administracji publicznej są "pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach". Instytucja pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego pojawia się w polskim prawie podatkowym już w 2003 r., nowością jest natomiast zaskarżenie takiej indywidualnej interpretacji do sądu administracyjnego.

NSA jako sąd drugiej instancji jest przedmiotowo właściwy w tych samych sprawach, co i wojewódzki sąd administracyjny - z tym zastrzeżeniem, że jako sąd drugiej instancji sprawami tymi będzie zajmował się głównie przy okazji badania legalności zaskarżonego orzeczenia sądu wojewódzkiego. W pewnych jednak sytuacjach może dojść do bezpośredniego zaangażowania NSA w taką sprawę, a to z uwagi na regulację zawartą w art. 188 p.p.s.a., który dopuszcza możliwość wydania przez NSA wyroku reformatoryjnego (uchyla zaskarżone orzeczenie i rozpoznaje skargę), jeśli w wyniku rozpatrzenia skargi kasacyjnej dojdzie do wniosku, że nie istnieją naruszenia przepisów proceduralnych, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a ma miejsce jedynie naruszenie prawa materialnego.

NSA dysponuje również własnymi – pozaodwoławczymi - kompetencjami, w tym (art. 15 § 1 p.p.s.a.):
podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej, rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

NSA rozstrzyga również spory kompetencyjne. Na mocy art. 166 ust
NSA rozstrzyga również spory kompetencyjne. Na mocy art. 166 ust. 3 Konstytucji RP sąd administracyjny jest właściwy do rozstrzygania sporów o właściwość między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej. To postanowienie Konstytucji zostało też powtórzone w treści zmienionego art. 22 § 2 k.p.a. Do tej właściwości sądu administracyjnego w ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 4) dodano rozstrzyganie sporów między organami jednostek samorządu terytorialnego a samorządowymi kolegiami odwoławczymi. Z wnioskiem o rozpatrzenie sporów występują: strona w związku z rozstrzyganiem jej sprawy, organ administracji publicznej, który powziął wątpliwość co do swojej kompetencji, minister właściwy do spraw administracji publicznej, Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich. Naczelny Sąd Administracyjny spór rozstrzyga w drodze postanowienia przez wskazanie organu właściwego, co jest wiążące dla tego organu i pozostałych uczestników postępowania.

Podmioty uczestniczące w postępowaniu sądowoadministracyjnym
Skarżący Skarga do w.s.a. jest następstwem podejrzenia naruszenia interesu prawnego skarżącego. Mogło to nastąpić w czasie lub w wyniku postępowania administracyjnego (w tym jurysdykcyjnego lub egzekucyjnego) albo bezczynności w tym zakresie, w wyniku skierowania do skarżącego aktu lub czynności wpływających na jego sytuację prawną ukształtowaną bezpośrednio przez przepis prawa, w rezultacie naruszenia interesu prawnego przez przepis prawa miejscowego, i wreszcie w sytuacji skierowania do jednostki samorządu terytorialnego aktu nadzoru, ocenianego przez tę jednostkę jako naruszającego jej kompetencje i jej prawa. W rezultacie, skoro sytuacja prawna skarżącego została ustalona już wcześniej, zadaniem sądu administracyjnego nie jest jej dalsze kształtowanie, a wyłącznie ocena tego, co już miało miejsce pod kątem zgodności z prawem.

W piśmiennictwie wskazuje się, że wobec literalnego brzmienia art
W piśmiennictwie wskazuje się, że wobec literalnego brzmienia art. 50 § l p.p.s.a., w którym jest mowa o "interesie prawnym", a nie o "naruszeniu interesu prawnego", legitymacja skarżącego nie jest zależna od takiego naruszenia; stanowisko to znajduje również wyraz w poglądzie, że istota interesu prawnego skarżącego sprowadza się do "żądania oceny przez sąd administracyjny zgodności zaskarżonego aktu lub czynności z obiektywnym porządkiem prawnym”.

RPD, RPO i prokurator Legitymacja do wniesienia skargi przez te organy wynika z właściwych dla nich przepisów określających zakres oraz przedmiot działania. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. Jeśli w ocenie RPO te wolności i prawa są zagrożone działaniami (bezczynnością) organu administracji publicznej, to stosownie do przepisów ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Rzecznik może podjąć odpowiednie czynności dla rozpoznania naruszenia, a w razie potrzeby - może wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Odnośnie prokuratora legitymację skargową wyznaczają przepisy ustawy z 20 czerwca 1985 r. o Prokuraturze. W myśl przepisu art. 2 tej ustawy do prokuratora należy m.in. "strzeżenie praworządności", a w przypadku powzięcia przekonania, że została ona naruszona, prokurator może zaskarżyć do sądu administracyjnego niezgodne z prawem decyzje administracyjne (art. 3 ust. 1 pkt 6) albo wystąpić do sądu administracyjnego o stwierdzenie nieważności niezgodnej z prawem uchwały organu samorządu terytorialnego (art. 5). Zarówno RPO, Rzecznik Praw Dziecka jak i prokurator w postępowaniu sądowoadministracyjnym występują na prawach strony (art. 8 p.p.s.a.).

Organizacja społeczna
Może ona złożyć skargę do sądu administracyjnego w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym (art. 50 § 1 p.p.s.a.). Podmioty uczestniczące w postępowaniu na prawach strony To osobna kategoria podmiotów (poza RPO, RPD i prokuratorem), które choć są związane ze sprawą interesem prawnym i uczestniczyły w postępowaniu administracyjnym, to nie zaskarżyły jednak aktu, czynności lub bezczynności organów administracji publicznej do sądu administracyjnego. Skoro jednak działanie organu zostało zaskarżone, ich udział w postępowaniu jest konieczny, aby mogły na bieżąco wyrażać stanowisko co do swojego interesu prawnego. Konstrukcja ta obejmuje: osobę, która nie brała udziału w dotychczasowym postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego, organizację społeczną, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności, a wcześniej nie złożyła skargi na podstawie art. 50 § l p.p.s.a.

Organ administracji publicznej
W postępowaniu sądowoadministracyjnym występuje on w roli procesowego przeciwnika skarżącego. We wcześniejszych przepisach jego sytuację wprost określano mianem strony przeciwnej. Sąd administracyjny W sądach administracyjnych orzekają sędziowie zawodowi (wyjątek stanowią referendarze sądowi). Orzeczenia oraz inne określone prawem czynności podejmują: sąd w składzie trzech sędziów, sąd w składzie jednego sędziego, przewodniczący trzyosobowego składu sądzącego, przewodniczący wydziału, asesor sądowy, któremu powierzono pełnienie czynności sędziowskich, referendarz sądowy w zakresie określonym w ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

W postępowaniu przed NSA nie przewiduje się udziału asesora sądowego oraz referendarza sądowego.
Zgodnie z art. 17 p.p.s.a. skład sądzący wojewódzkiego sądu administracyjnego w danej sprawie wyznacza się według reguł określonych w rozporządzeniu Prezydenta RP z 18 września 2003 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych (Dz.U. nr 169, poz. 1646), a zmiana składu orzekającego może nastąpić jedynie z przyczyn losowych albo gdy sędzia nie może uczestniczyć w składzie orzekającym z powodu przeszkód prawnych. Sędzia, asesor sądowy, referendarz sądowy oraz protokolant mogą zostać wyłączeni od prowadzenia postępowania lub udziału w tym postępowaniu (protokolant). Wyłączenie może nastąpić z urzędu, na wniosek strony oraz na żądanie sędziego, asesora sądowego, referendarza sądowego oraz protokolanta.

Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach (art. 18 § l p. p
Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach (art. 18 § l p.p.s.a.): w których jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki, swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia, osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron, w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą, w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak również w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator, w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej.

Zgodnie z art. 25 § 1 p.p.s.a. zdolność sądowa wyraża się w możności występowania danego podmiotu jako strony (podmiotu na prawach strony, uczestnika postępowania) w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Podkreśla się, iż jest ona następstwem podmiotowości administracyjnej, czyli zdolności do posiadania interesu prawnego, którego naruszenia dotyczy skarga. Podmiotowość administracyjna, a w następstwie tego i zdolność sądowa organu administracji publicznej (jako strony w postępowaniu sądowoadministracyjnym) wynika, w danej sprawie, z odpowiednich norm prawa, określających jego kompetencje w tej sprawie.

Zdolność procesowa to możność podejmowania prawnie skutecznych czynności w toku postępowania przed sądem administracyjnym (art. 26 § 1 p.p.s.a.). W przypadku osób fizycznych zdolność procesową posiadają osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych. Osoby fizyczne niemające zdolności do czynności prawnych przed sądem administracyjnym występują za pośrednictwem swojego przedstawiciela ustawowego. Czynności procesowych w imieniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych dokonują ich organy lub osoby uprawnione do działania w ich imieniu (art. 28 § l p.p.s.a.). Szczególna sytuacja może wystąpić w przypadku Skarbu Państwa, gdzie z reguły czynności procesowe podejmuje organ właściwej w sprawie jednostki organizacyjnej, ale może też czynności takie podejmować organ jej jednostki nadrzędnej (art. 28 § 2 p.p.s.a.), jednak należy przyjąć, że wyłącza to podległą jednostkę organizacyjną.

Pełnomocnictwo w postępowaniu jest instytucją, która ma ułatwić stronom udział w procesie, jak też ma służyć zapewnieniu lepszej ochrony ich interesów w tym postępowaniu. Ułatwienie udziału może wyrażać się w tym, że za stronę, która z różnych powodów nie mogłaby uczestniczyć w postępowaniu (co prowadziłoby do jego tamowania), może działać pełnomocnik, czyli osoba zastępująca stronę. Lepsza zaś reprezentacja interesów strony przez pełnomocnika wyraża się w szczególności w tym, że pełnomocnikiem może być, a czasem musi, osoba zawodowo przygotowana do pełnienia tej roli (np. adwokat, radca prawny). W postępowaniu sądowoadministracyjnym reprezentowani przez pełnomocników mogą być: strony tego postępowania, ich organy oraz przedstawiciele ustawowi.

Poza osobami zawodowo przygotowanymi do pełnienia roli pełnomocnika pełnomocnikiem może być również "inny skarżący lub uczestnik postępowania" (w tej samej sprawie, co strona, którą reprezentuje), a także rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoba pozostająca z nią w stosunku przysposobienia. W przypadku osób prawnych, przedsiębiorców, państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych pełnomocnikiem może być również pracownik tej jednostki albo organu nadrzędnego. Zgodnie z art. 36 p.p.s.a. pełnomocnictwo może być: ogólne - do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi; do prowadzenia poszczególnych spraw; do niektórych tylko czynności w postępowaniu.

Postępowanie sądowoadministracyjne jest, co do zasady skargowe
Postępowanie sądowoadministracyjne jest, co do zasady skargowe. Aby uruchomić czynności sądu, niezbędne jest wniesienie skargi. Skargę należy traktować w kategoriach procesowych, tj. jako sformalizowany środek prawny, za pomocą którego skarżący chce doprowadzić do wszczęcia postępowania sądowoadministracyjnego, a w dalszej kolejności do naprawy wadliwego działania organu administracji publicznej lub usunięcia jego bezczynności. Zgodnie z art. 46 p.p.s.a. skarga jako pismo procesowe powinna zawierać: oznaczenie sądu, do którego jest skierowana, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku lub oświadczenia; w to miejsce wchodzą elementy oznaczone w art. 57 § 1 p.p.s.a. (zgodnie z którym skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać: 1) wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności / bezczynności; 2) oznaczenie organu, którego działania, bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania skarga dotyczy; 3) określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego), podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, wymienienie załączników, oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku - adresu do doręczeń lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników.

W pewnych sytuacjach do wszczęcia postępowania sądowoadministracyjnego może dochodzić przez złożenie wniosku (art. 63 p.p.s.a.). Do wszczęcia postępowania sądowoadministracyjnego przez wniesienie wniosku dochodzi w sprawach m.in. o: ustanowienie kuratora (art. 30); wymierzenie grzywny organowi administracyjnemu (art. 55 § 1); przywrócenie terminu do dokonania czynności w postępowaniu sądowym (art. 86 § 1); unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego wydanego w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądu administracyjnego w chwili orzekania (art. 172); w tym przypadku ustawa wymaga wniosku Prezesa NSA, przyznanie prawa pomocy, złożonego przed wszczęciem postępowania sądowoadministracyjnego (art. 243 § 1); podjęcie uchwały abstrakcyjnej przez NSA (art. 264 w zw. z art. 15 § 1 pkt 2); w tym wypadku podmiotami uprawnionymi do wniesienia wniosku są Prezes NSA, Prokurator Generalny, RPD lub RPO; odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt.

W tradycji polskiego sądownictwa administracyjnego od samego początku wyczerpanie drogi administracyjnej było traktowane jako jeden z podstawowych warunków wszczęcia postępowania przed sądem. Chodzi o to, aby droga sądowa, jako sposób "naprawy" postępowania organów administracji publicznej, miała charakter ultima ratio. Idzie tu zarówno o wykorzystanie przysługujących administracji publicznej kompetencji, jak i niewkraczanie sądów, bez istotnej potrzeby, w obszar działania zastrzeżony dla władzy wykonawczej. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia w ustawie p.p.s.a., rozumie się sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Przesłanka wyczerpania środków zaskarżenia oraz wezwanie do usunięcia naruszenia prawa nie odnosi się do RPO oraz prokuratora.

Terminy W postępowaniu sądowoadministracyjnym termin wniesienia skargi na akty i czynności co do zasady, wynosi 30 dni, licząc od dnia doręczenia skarżącemu orzeczenia w sprawie. Jeżeli warunkiem wniesienia skargi było uprzednie wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a organ na to wezwanie odpowiedział, termin wniesienia skargi wynosi 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi, jeśli zaś na wezwanie nie odpowiedział - termin wynosi 60 dni, licząc od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa (art. 53 § 2 p.p.s.a.). Termin wniesienia skargi na bezczynność nie jest określony, a zatem można bezczynność zaskarżyć tak długo jak ona trwa, ale przed wniesieniem skargi obowiązuje wyczerpanie "trybu zażaleniowego" (zażalenie w k.p.a., ponaglenie w Ordynacji podatkowej).

Termin wniesienia skargi przez RPO oraz prokuratora wynosi 6 miesięcy, licząc od dnia doręczenia stronie (ostatniej ze stron) rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym oraz również 6 miesięcy w przypadku czynności określonych w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., licząc od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia czynności. RPO oraz prokurator nie są natomiast związani żadnym terminem, gdy chodzi o skargę na akt prawa miejscowego, co oznacza, że mogą wnieść w każdym czasie po powzięciu przekonania o niezgodności takiego aktu z prawem. Termin wniesienia skargi może być przywrócony przez sąd w trybie określonym w art p.p.s.a., o ile skarżący wystąpi z wnioskiem w okresie 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu, a do uchylenia doszło "bez winy" skarżącego.

W ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi powrócono do idei wnoszenia skargi za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi - art. 54 § l. Od momentu wpływu skargi do organu powinien on w terminie 30 dni (termin instrukcyjny) przekazać sądowi odpowiedź na skargę oraz akta sprawy - art. 54 § 2 p.p.s.a., chyba że skorzysta z kompetencji, w którą wyposaża go przepis § 3, tj. może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

W przypadku uwzględnienia skargi i wydania przez organ administracji publicznej w ramach autokontroli nowego rozstrzygnięcia organ nie przekazuje skargi do sądu administracyjnego. Nowe rozstrzygnięcie wchodzi w miejsce pierwotnego, a więc też jest ostateczne. Z tego powodu nie przysługuje wobec niego zwyczajny środek prawny. Skarga na to orzeczenie nie musi być poprzedzona wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa. Przyjęcie zasady wnoszenia skargi za pośrednictwem organu administracyjnego nasunęło pytanie o zabezpieczenie realizacji obowiązków ciążących na organie zwłaszcza w sytuacji, gdy nie wykona on czynności koniecznych w związku w wniesieniem skargi. W takiej sytuacji: sąd może, ale wyłącznie na wniosek skarżącego, wymierzyć organowi grzywnę, której wysokość określa art. 154 § 6 p.p.s.a., jeżeli grzywna nie poskutkowała, sąd może, również wyłącznie na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości, skład sądu orzekający w sprawie, lub prezes sądu, mogą zastosować sygnalizację, tj. zawiadomić o tej bezczynności "organy właściwe do rozpatrywania petycji, skarg i wniosków" (art. 55 § 3 p.p.s.a.); będą to z reguły organy wyższe lub sprawujące nadzór nad organem niewykonującym opisanych wyżej obowiązków.

Skutki wniesienia skargi
Wniesienie skargi nie powoduje samo przez się bezwzględnego zawieszenia wykonania zaskarżonego aktu lub czynności. Aby do tego mogło dojść, zawieszenia musi dokonać właściwy organ na etapie, kiedy skarga jest jeszcze w organie administracji publicznej (ten organ); na etapie, kiedy skarga jest już w sądzie (ten sąd). Zawieszenie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności ma charakter zabezpieczający i oznacza udzielenie tymczasowej ochrony (do czasu rozstrzygnięcia skargi przez sąd) interesowi skarżącego. Postanowienie o wstrzymaniu wykonania aktu lub czynności "upada„, tj. (wygasa) w razie wydania przez sąd pierwszej instancji orzeczenia w sprawie będącej przedmiotem skargi.

Czynności poprzedzające rozprawę Tok I gr. 2, 6
Ustalenie, czy skarga czyni zadość wymaganiom formalnym oraz czy uiszczono wpis, należy do przewodniczącego wydziału. Może on wzywać do uzupełnienia braków oraz uiszczenia wpisu, określając stosowny termin sądowy. Po wyjaśnieniu formalnych aspektów skargi, a następnie po ewentualnym uzupełnieniu braków i/lub uiszczeniu wpisu przewodniczący wydziału przekazuje skargę i sprawę wyznaczonemu sędziemu sprawozdawcy. Na tym etapie są też podejmowane decyzje co do ewentualnego odrzucenia skargi. Sąd odrzuca skargę postanowieniem. Z reguły następuje to na posiedzeniu niejawnym. Może jednak nastąpić w każdym stadium postępowania aż do wydania wyroku, jeśli ujawnią się przesłanki odrzucenia.

Zgodnie z art. 58 § 1 p.p.s.a. sąd odrzuca skargę:
jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego (sąd nie może odrzucić skargi, uznając się za niewłaściwy, jeżeli wcześniej w sprawie za niewłaściwy uznał się sąd powszechny - art. 58 § 4 p.p.s.a. - takie rozwiązanie ma zapobiegać negatywnym sporom kompetencyjnym), wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia, gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi, jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona, jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne.

Postępowanie mediacyjne może być przeprowadzone przed wyznaczeniem rozprawy i opiera się na nw. rozwiązaniach: o przeprowadzenie mogą wnosić skarżący lub organ, którego działalność (bezczynność) zostały zaskarżone; celem postępowania mediacyjnego ma być wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy; w rezultacie postępowania mediacyjnego może dojść do przyjęcia przez strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa; ustalenia postępowania mediacyjnego utrwalane są w protokóle z tego postępowania; w oparciu o ustalenia organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje inną czynność stosownie do okoliczności sprawy w zakresie swojej właściwości; postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia sprawozdawca lub wyznaczony referendarz (ew. odrębny wydział do załatwiania spraw w tym postępowaniu); akt wydany w konsekwencji ustaleń w postępowaniu mediacyjnym może być przez stronę zaskarżony w odrębnej skardze. Skargę wówczas rozpatruje się łącznie ze skargą pierwotną.

Przed rozpoczęciem rozprawy głównej należy też rozstrzygnąć, czy nie zachodzą przesłanki przeprowadzenia dalszego postępowania w trybie uproszczonym. Sprawa może być przeprowadzona w trybie uproszczonym, jeżeli (art. 119 p.p.s.a.): decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § l k.p.a. lub w innych przepisach albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do w wznowienia postępowania, strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy, w tym trybie może być też rozpatrzona sprawa na podstawie odpisu skargi, gdy organ administracyjny nie przekazał sądowi skargi oraz akt sprawy, a stan faktyczny i prawny opisany w skardze nie budzi wątpliwości (art. 55 § 2 p.p.s.a.). Uproszczenie postępowania polega na tym, że orzekanie odbywa się na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego, który posiada kompetencje sądu, a więc może wydawać zarówno wyroki, jak i postanowienia. Należy przyjąć, że rozpatrzenie w tym trybie (z uwagi na podejrzenie istnienia poważnych wad co do postępowania lub decyzji) powinno nastąpić z udziałem stron.

Przyznanie prawa pomocy może nastąpić na każdym etapie postępowania sądowego, a zatem również w ramach charakteryzowanych tu czynności poprzedzających rozprawę. W założeniu prawo pomocy przysługuje podmiotom, które bez tej pomocy nie mogłyby efektywnie zadbać o swoje prawa w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Prawo to przysługuje tym podmiotom, które mogą być w procesie reprezentowane przez pełnomocników. Z ustanowieniem przez sąd pełnomocnika wiąże się całkowite lub częściowe zwolnienie od pobierania wynagrodzenia za wykonywane pełnomocnictwo

Prawo pomocy, w zależności od oceny przez sąd posiadanych przez wnioskodawcę środków, może być przyznane w zakresie całkowitym lub w zakresie częściowym. Gdy chodzi o pełnomocników stron, ustanawia ich sąd, a wyznacza właściwy organ korporacji zawodowej. Strony wniosek o przyznanie prawa pomocy obowiązkowo muszą składać na urzędowym formularzu według ustalonego wzoru (art. 252 § 2 p.p.s.a.). Przyznane prawo pomocy może być cofnięte, jeśli okaże się że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć; z pewnością tak może się stać, gdy strony przedstawiłyby nieprawidłowe dane co do swego stanu majątkowego.

Posiedzenia sądu Posiedzenie, na którym skład sądzący (lub sędzia orzekający jednoosobowo) przeprowadza przepisane prawem czynności wywołujące skutki prawne dla uczestników postępowania, nazywa się posiedzeniami sądu. Zasadą jest działanie sądu na posiedzeniach jawnych, wyjątkiem zaś są posiedzenia niejawne. Posiedzenie sądu może mieć charakter niejawny, gdy tak stanowi przepis szczególny. W trakcie posiedzeń niejawnych mogą być rozpatrywane sprawy takie jak: wyłączenia sędziego (art. 22 § 2 p.p.s.a.), orzekania kary wobec organu, który nie przekazuje skargi do sądu (art. 55 § 1 p.p.s.a.), odrzucenia skargi (art. 58 § 3 p.p.s.a.), wstrzymania postępowania lub wykonania orzeczenia jako konsekwencja złożenia wniosku o przywrócenie terminu (art. 89 p.p.s.a.), zawieszenia, odmowy zawieszenia, podjęcia zawieszonego postępowania i umorzenia postępowania (art. 113 p.p.s.a), odmowy sporządzenia uzasadnienia wyroku (art. 141 § 3 p.p.s.a.), sprostowania wyroku (art. 156 § 2 p.p.s.a.), uzupełnienia wyroku co do zwrotu kosztów sądowych (art. 157 § 2 p.p.s.a.), przekazania sprawy właściwemu sądowi (art. 59 § 1 p.p.s.a.), wstrzymania wykonania aktu lub czynności (art. 61 § 5 p.p.s.a.), przywrócenia lub odmowy terminu (art. 86 § 1 p.p.s.a.), odrzucenia spóźnionego wniosku o przywrócenie terminu (art. 88 p.p.s.a.).

Rozprawa jest kwalifikowaną postacią posiedzenia sądowego
Rozprawa jest kwalifikowaną postacią posiedzenia sądowego. Forma rozprawy sprawia, że w jej trakcie następuje koncentracja wszystkich elementów niezbędnych do rozpoznania skargi, sprawy, a w konsekwencji wydania przez sąd orzeczenia; zgromadza więc ona uczestników postępowania tj. sąd, strony, podmioty na prawach strony oraz cały materiał w sprawie, a więc skargę, akta sprawy powstałe w organach administracji publicznej, odpowiedź na skargę oraz inne ewentualne wnioski, oświadczenia i materiały. Przed rozprawą powinna odbyć się narada wstępna składu orzekającego w celu omówienia zagadnień występujących w sprawach mających być przedmiotem rozprawy. Rozprawę wyznacza przewodniczący wydziału, o czym zawiadamia się uczestników postępowania z takim wyliczeniem, aby zawiadomienie zostało doręczone co najmniej na siedem dni przed rozprawą.

W ramach postępowania prowadzonego przez wojewódzki sąd administracyjny nie prowadzi się postępowania dowodowego (wyjątkiem w tym zakresie jest możliwość przeprowadzenia dowodów uzupełniających z dokumentów - art. 106 § 3 p.p.s.a.). Między innymi z tego powodu udział w rozprawach stron postępowania oraz podmiotów na prawach strony nie jest obligatoryjny (chyba że sąd wezwał do takiego udziału), w konsekwencji czego nieobecność na rozprawie nie tamuje rozpoznania sprawy (pod warunkiem że uczestnicy zostali prawidłowo zawiadomieni o rozprawie - art. 107 p.p.s.a.); to samo dotyczy Rzecznika Praw Obywatelskich oraz prokuratora, którzy wnieśli skargę lub zgłosili udział w postępowaniu. Rozprawą kieruje przewodniczący składu orzekającego. Rozprawa, po jej wywołaniu, rozpoczyna się od sprawdzenia obecności stron i ich pełnomocników, a następnie sędzia sprawozdawca przedstawia w syntetyczny sposób stan sprawy, ze szczególnym uwzględnieniem zarzutów skargi.

Za zezwoleniem przewodniczącego, głos zabierają skarżący oraz ich pełnomocnicy, przedstawiciele organu administracji publicznej oraz pozostali uczestnicy dopuszczeni do głosu. Rozprawa może zostać odroczona, gdy sąd stwierdzi nieprawidłowości w zawiadomieniu stron lub ich nieobecność została spowodowana "nadzwyczajnym wydarzeniem” lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć. Sąd może też odroczyć rozprawę, gdy uzna, że należy zawiadomić o toczącym się postępowaniu osoby, które dotychczas nie brały udziału w charakterze stron (art. 109 i 110 p.p.s.a.). Po wystarczającym wyjaśnieniu sprawy przewodniczący zamyka rozprawę. Przez takie wyjaśnienie należy rozumieć jej rozpoznanie, które umożliwi bezpośrednio po zakończeniu rozprawy wydanie orzeczenia w rozpatrywanej sprawie. Rozprawa może odbyć się przy drzwiach zamkniętych lecz Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się publicznie (art. 97 § 2 p.p.s.a.).

Umorzenie i zawieszenie postępowania
Umorzenie postępowania sądowoadministracyjnego następuje wówczas, gdy przeszkody uniemożliwiające jego kontynuowanie okazały się trwałe i na skutek tego nie może dojść do zakończenia postępowania przez wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia. Zgodnie z art. 130 p.p.s.a. sąd umarza postępowanie: zawieszone na zgodny wniosek stron, jeżeli w okresie trzech lat od zawieszenia żadna z nich nie wystąpi o podjęcie postępowania, jeżeli w okresie trzech lat od zawieszenia skarżący nie usunął braków co do adresu lub nie wykonał zarządzenia przewodniczącego, co uniemożliwia nadanie sprawie dalszego biegu, z braku następcy strony, która utraciła zdolność sądową, jeżeli w okresie trzech lat nie doszło do określenia następcy. Podstawy umorzenia postępowania określa również art. 161 p.p.s.a. Według tego przepisu sąd umarza postępowanie: jeżeli skarżący skutecznie cofnął skargę, w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego, chyba że udział w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania, gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe.

Zawieszenie postępowania następuje z powodu przyczyn uniemożliwiających jego prowadzenie, a równocześnie w celu usunięcia tych przeszkód. Do zawieszenia postępowania może dojść: z mocy prawa, przez sąd z urzędu, przez sąd na wniosek stron. Postępowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa w razie zaprzestania czynności przez sąd wskutek siły wyższej. Zawieszenie postępowania przez sąd z urzędu może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny: Sąd jest zobligowany do zawieszenia postępowania w takich okolicznościach, jeżeli nie jest możliwe prowadzenie prawidłowego postępowania, a niewzięcie ich pod uwagę i kontynuowanie postępowania mogłoby narazić to postępowanie na zarzut nieważności (a w rezultacie na zaskarżenie w trybie skargi kasacyjnej) albo na wznowienie postępowania w wyniku wniesienia skargi o wznowienie, np. z powodu śmierci strony (art. 124 p.p.s.a.) Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu. Ta grupa przyczyn jest związana z sytuacją, kiedy sąd administracyjny nie jest w stanie prawidłowo rozstrzygnąć w sprawie, gdyż zależy to od uprzednich rozstrzygnięć w innych, odrębnych postępowaniach, albo też, gdy zachodzi potrzeba usunięcia przeszkód natury formalnej (art. 125 p.p.s.a).

Do zawieszenia postępowania na wniosek stron może dojść (art. 126 p. p
Do zawieszenia postępowania na wniosek stron może dojść (art. 126 p.p.s.a.) jedynie w przypadku porozumienia się stron w tej kwestii, co oznacza, że wolę taką musi wyrazić skarżący oraz organ administracji publicznej. Sąd zawiesza postępowanie w drodze postanowienia, które może zostać wydane zarówno na rozprawie, jak i na posiedzeniu niejawnym. Po zawieszeniu postępowania sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem sytuacji, kiedy zachodzi potrzeba podjęcia postępowania albo wstrzymania w okresie zawieszenia - wykonania aktu lub czynności (art. 127 § l p.p.s.a.), co ma charakter zabezpieczający w sytuacji, gdy nie jest jeszcze znane przyszłe orzeczenie sądu. Z istoty zawieszenia postępowania wynika, że po ustaniu przyczyn, które doprowadziły do zawieszenia, może ono toczyć się dalej. Podjęcie zawieszonego postępowania następuje w drodze postanowienia.

Cofnięcie skargi wiąże sąd - art. 60 p. p. s. a
Cofnięcie skargi wiąże sąd - art. 60 p.p.s.a. Jest to wyraz zasady rozporządzalności, lecz sąd uzna cofnięcie skargi za niedopuszczalne, jeżeli zmierza ono do obejścia prawa lub spowodowania utrzymania w mocy aktu lub czynności dotkniętych wadą nieważności. Oznacza to, że w pozostałych przypadkach cofnięcie skargi przez stronę jest skuteczne. Sąd o uznaniu cofnięcia skargi za niedopuszczalne orzeka w drodze postanowienia. Skargę można cofnąć do chwili wydania orzeczenia przez w.s.a.

Pisma i ich doręczanie Pisma w postępowaniu sądowoadministracyjnym można podzielić na pisma zwykłe oraz pisma o kwalifikowanej treści. Do tych ostatnich należą w szczególności pisma będące środkami zaskarżenia, a spośród pism sądu pisma będące orzeczeniami (wyroki, postanowienia). Doręczanie pism przez uczestników postępowania sądowi nabiera szczególnego znaczenia w przypadku pism stanowiących środki zaskarżenia. W tym zakresie w odniesieniu do skargi, skargi kasacyjnej oraz zażalenia istnieje zasada kierowania ich do sądu bądź to za pośrednictwem organu administracji publicznej (którego skarga dotyczy), bądź w przypadku skargi kasacyjnej - za pośrednictwem sądu pierwszej instancji. Inne pisma, jak wnioski związane z przebiegiem postępowania, wnosi się do sądu bezpośrednio. W znacznie większym stopniu sformalizowane są zasady doręczania pism uczestnikom postępowania przez sąd. Sąd dokonuje doręczeń pism przez pocztę, swoich pracowników lub inne upoważnione osoby względnie organy (art. 65 § 1 p.p.s.a.), a także za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej. Tak zróżnicowane sposoby doręczania pism są konieczne dla zabezpieczenia skuteczności w tym zakresie.

Pisma kierowane do osób fizycznych doręczane są tym osobom lub gdy nie mają one zdolności do czynności prawnych - ich przedstawicielom. Pisma kierowane do jednostek organizacyjnych (w tym i osób prawnych) doręcza się organowi uprawnionemu do ich reprezentowania przed sądem, a w przypadku przedsiębiorców i wspólników spółek handlowych - na adres podany w rejestrze lub na adres do doręczeń. Pełnomocnikowi kilku osób doręcza się jeden egzemplarz pisma, a jeśli strona ma kilku pełnomocników - pismo doręcza się tylko jednemu z nich. Warunkiem skutecznego doręczenia pisma jest znajomość przez sąd adresu osoby, do której jest ono kierowane. Z tej racji na stronach ich przedstawiciela ciąży obowiązek aktualizacji tego adresu. Odbierający pismo potwierdza odbiór własnoręcznym podpisem; jeżeli nie może tego zrobić, doręczający sam stwierdzi doręczenie pisma oraz uczyni adnotację o przyczynach braku podpisu. W przypadku gdy adresat odmawia przyjęcia pisma, zwraca się je sądowi z adnotacją o przyczynach odmowy i datą odmowy. W takim wypadku pismo uznaje się za doręczone z dniem odmowy jego przyjęcia (art. 74 p.p.s.a.). Jeżeli mimo zastosowania powyższych zasad doręczenie pisma okazuje się niemożliwe, wówczas (art. 73 p.p.s.a.) pismo składa się na okres czternastu dni w placówce pocztowej lub w urzędzie gminy, a zawiadomienie o tym umieszcza w oddawczej skrzynce pocztowej, a gdy to nie jest możliwe, na drzwiach mieszkania adresata lub w miejscu wskazanym jako adres do doręczeń, na drzwiach pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe.

Zbieg postępowania sądowoadministracyjnego z postępowaniem administracyjnym został określony w art. 56 p.p.s.a., który przewiduje zawieszenie postępowania sądowoadministracyjnego w przypadku, gdy wcześniej zostało wszczęte postępowanie administracyjne. Niedopuszczalne jest wszczęcie przez organ administracji publicznej postępowania w celu zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji po wniesieniu skargi na tę decyzję do sądu administracyjnego.

Rozpoznawanie i orzekanie
Punktem wyjścia określenia zakresu rozpoznania jest treść skargi. Zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną w skardze podstawą prawną. Jest on obowiązany wziąć pod uwagę z urzędu wszelkie naruszenia w postępowaniu administracyjnym przepisów prawa materialnego i procesowego, jeśli mogły mieć wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia. Sąd nie jest związany granicami skargi, co oznacza, iż może uwzględnić z urzędu inne zarzuty i orzec odmiennie od wniosków skargi. Granice rozpoznania skargi wyznaczają granice sprawy, której skarga dotyczy. W postępowaniu sądowoadministracyjnym w pierwszej instancji obowiązuje zasada badania pod kątem legalności całej sprawy, tj. wszystkich jej aspektów. Sąd administracyjny bada legalność, jest sądem prawa, a jego kompetencje mają charakter kasacyjny. Sąd ten nie ma natomiast kompetencji do merytorycznego rozpoznania sprawy (kompetencji reformatoryjnych). Konsekwencją przyjęcia takiego charakteru sądownictwa administracyjnego jest między innymi i to, że sąd administracyjny, rozpoznając skargę, bierze pod uwagę stan prawa obowiązujący w momencie wydania zaskarżonego aktu lub dokonania zaskarżonej czynności (względnie powstania bezczynności). Reguła ta odnosi się również do stanu faktycznego sprawy. Także i w tym zakresie sąd administracyjny bierze pod uwagę stan z chwili podejmowania zaskarżonego aktu lub czynności przez organ administracji publicznej.

Po rozpatrzeniu skargi w. s. a
Po rozpatrzeniu skargi w.s.a., w zależności od przedmiotu sprawy oraz oceny zarzutów zawartych w skardze, może wydać różne wyroki. Należy wyróżnić w tym zakresie dwa typy rozstrzygnięć: rozstrzygnięcie wydane w następstwie ustalenia, że w rozpatrywanej sprawie brak naruszenia prawa; rozstrzygnięcie uznające istnienie naruszenia prawa. Gdy chodzi o pierwszą sytuację, to wyrazi się ona w oddaleniu skargi (art. 151 p.p.s.a.). Gdy chodzi o drugą sytuację mogą zostać wydane różne wyroki: 1. Duża grupa skarg kierowanych do w.s.a. dotyczy aktów (lub bezczynności) z zakresu postępowania administracyjnego: jurysdykcyjnego lub egzekucyjnego. Jeżeli sąd dojdzie do przekonania, że miało miejsce w tym zakresie naruszenie prawa, wyda wyrok uchylający decyzję lub postanowienie.

Uchylenie decyzji lub postanowienia jest konieczne, gdy sąd stwierdzi:
Naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, (Przy czym nie można wydać wyroku uchylającego w sytuacji, gdy naruszenie prawa materialnego miało miejsce, ale nie wpłynęło na wynik sprawy. Sąd też musi ocenić, czy naruszenie prawa materialnego miało charakter zwykły, czy też rażący; w tym ostatnim bowiem przypadku naruszenie prawa materialnego stanowiłoby podstawę stwierdzenia nieważności aktu, a nie jego uchylenia.); Naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego; Inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

2. Rażące i istotne naruszenie prawa prowadzi do wydania przez sąd wyroku stwierdzającego nieważność decyzji lub postanowienia. Nieważność aktu jest kwalifikowaną postacią naruszenia prawa, najczęściej określaną jako, rażące naruszenie prawa, tj. takie, kiedy w określonym stanie prawnym i faktycznym norma prawna została zastosowana w sposób absolutnie sprzeczny z jej wyraźnym brzmieniem oraz z niebudzącymi wątpliwościami intencjami ustawodawcy. 3. Po zbadaniu zaskarżonej decyzji lub postanowienia sąd wyrokiem może stwierdzić wydanie aktu z naruszeniem prawa. Tej sytuacji dotyczy art. 145 § 1 pkt 3 p.p.s.a., wg którego sąd stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w kodeksie postępowania administracyjnego lub w innych przepisach. Przepis ten odsyła do tych regulacji k.p.a. oraz Ordynacji podatkowej, które przewidują takie stwierdzenie jako alternatywę uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia. Chodzi tu o upływ czasu, po którym nie dopuszczalne jest uchylenie lub stwierdzenie nieważności decyzji lub postanowienia. Można powiedzieć, że pozostaje to w związku z przedawnieniem orzekania co do uchylania lub stwierdzania nieważności.

4. Do wojewódzkiego sądu administracyjnego można zaskarżyć akty i czynności, o których mowa wart. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. W tym zakresie, w razie stwierdzenia naruszenia prawa, sąd wydaje wyrok uchylający akt albo wyrok stwierdzający bezskuteczność czynności. To ostatnie odnosi się do sytuacji, gdy w wyniku dokonania takiej czynności nastąpiło pozbawienie skarżącego przysługujących mu z mocy prawa uprawnień, jak też, jeśli w wyniku czynności nastąpiło obciążenie obowiązkiem. 5. Zgodnie z art. 3 § l pkt 5-6 p.p.s.a. do wojewódzkiego sądu administracyjnego można zaskarżyć akty prawa miejscowego oraz inne, niż akty stanowienia prawa, akty jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowanych w sprawach z zakresu administracji publicznej. W sytuacji gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa, może, stosownie do przepisów regulujących stanowienie prawa przez organy administracji publicznej, stwierdzić w drodze wyroku ich nieważność lub niezgodność z prawem.

6. W.s.a. jest również właściwy w sprawach skarg na akty nadzoru organów administracji rządowej nad organami samorządu terytorialnego (art. 3 § 2 pkt 7 p.p.s.a.). Sąd administracyjny kontrolujący legalność aktów nadzoru występuje w tym przypadku również jako gwarant konstytucyjnej samodzielności jednostek samorządu terytorialnego (art. 165 ust. 2 Konstytucji), która to samodzielność mogłaby być naruszona niezgodnymi z prawem aktami nadzoru. Sąd, stwierdzając niezgodność z prawem aktu nadzorczego, wydaje wyrok uchylający akt nadzoru (art. 148 p.p.s.a.). 7. Jeżeli sąd stwierdzi, iż bezczynność ma charakter naruszający prawo, wyda wyrok zobowiązujący organ do usunięcia bezczynności, czyli wydania w określonym terminie aktu lub interpretacji lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa. Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Sąd, w tym przypadku może ponadto orzec z urzędu albo na wniosek strony o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości określonej w art. 154 § 6. (art. 149 § 1 i § 2 p.p.s.a.). Przez bezczynność w powyższym znaczeniu należy rozumieć zarówno niewydanie aktu lub niepodjęcie czynności we wskazanym przez prawo terminie, jak i niepodjęcie aktu lub niedokonanie czynności na skutek powstrzymania się od nadania sprawie biegu procesowego.

Prawo strony do wniesienia skargi na działanie (bezczynność) organu administracji publicznej nie powinno łączyć się z ryzykiem pogorszenia jej sytuacji na skutek rozpatrzenia skargi. We wszystkich sformalizowanych procedurach sytuacja ta wiąże się z instytucją reformatio in peius. W postępowaniu przed w.s.a. obowiązuje zakaz pogarszania sytuacji prawnej skarżącego, chyba że sąd, kontrolując zaskarżony akt lub czynność organu administracji publicznej, stwierdzi, że działanie to jest obarczone wadą nieważności (art. 134 § 2 p.p.s.a.). W konsekwencji oznacza to, że skarżący nie może liczyć na ochronę swojej sytuacji prawnej, gdy została ona ukształtowana w sposób rażąco sprzeczny z obowiązującym prawem.

Orzeczenia sądu mogą zapadać w formie wyroku lub postanowienia
Orzeczenia sądu mogą zapadać w formie wyroku lub postanowienia. Sprawy sąd rozstrzyga w formie wyroku – wiążącego organ w danej sprawie, przez co należy rozumieć, że w ten sposób sąd orzeka co do sprawy wywołanej złożoną skargą. Pozostałe zagadnienia sąd rozstrzyga w formie postanowienia. W zakresie orzekania obowiązuje zasada bezpośredniości, tj. wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa. Wyrok wydaje się po niejawnej naradzie. Do wyroku, a także jego uzasadnienia, może być zgłoszone zdanie odrębne. Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości, ogłaszając wyrok. Sentencję wyroku podpisuje cały skład sądu (art. 137 p.p.s.a.). Powinna ona zawierać: oznaczenie sądu, imiona i nazwiska sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, imię i nazwisko lub nazwę skarżącego, przedmiot zaskarżenia oraz rozstrzygnięcie sądu. W momencie ogłaszania wyroku przedstawia się uzasadnienie ustne (art. 139 § 3 p.p.s.a.), a następnie na piśmie z jednym wyjątkiem: wyroki oddalające skargę uzasadnia się na piśmie tylko na wniosek strony, zgłoszony w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia lub doręczenia wyroku

Postępowanie przed NSA
Do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego należy przede wszystkim rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych (art. 15 § l pkt l p.p.s.a.). Ta odwoławcza funkcja sądu w zakresie kontroli orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych uzupełniana jest szczególną kompetencją nadzorczą do unieważniania prawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych (w.s.a. i NSA). Skarga kasacyjna do NSA jest środkiem odwoławczym od nieprawomocnych wyroków i postanowień kończących postępowanie, wydanych przez w.s.a. Zgodnie z art. 168 § l p.p.s.a. orzeczenie sądu administracyjnego staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje od niego środek odwoławczy. W rezultacie w okresie biegu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego pozostaje nieprawomocne.

Zgodnie z art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na zarzucie:
naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Kolejne podstawy skargi kasacyjnej wyznacza przepis art. 183 p.p.s.a. pozwalający NSA uwzględnić z urzędu nieważność postępowania; skoro nieważność tę może uwzględnić sąd z urzędu, to tym bardziej może ona być przywołana jako zarzut w skardze kasacyjnej wnoszonej przez stronę. Nieważność postępowania zachodzi (art. 183 § 2 p.p.s.a.): jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany, jeżeli w tej samej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte przed sądem administracyjnym albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona, jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy, jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw, jeżeli w.s.a. orzekł w sprawie, w której jest właściwy NSA.

Legitymację do wniesienia skargi kasacyjnej (art. 173 p. p. s. a
Legitymację do wniesienia skargi kasacyjnej (art. 173 p.p.s.a.) mają strony postępowania przed w.s.a., uczestnicy postępowania określeni w art. 33 p.p.s.a. (w zw. z art. 12 p.p.s.a) prokurator oraz RPO i RPD. Z wyjątkiem prokuratora oraz RPO w stosunku do pozostałych podmiotów legitymowanych do wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje przymus adwokacki w zakresie jej sporządzania (nie dotyczy on więc wnoszenia skargi kasacyjnej oraz występowania stron przed NSA), co wyraża się w obligatoryjnym sporządzeniu tej skargi przez adwokata lub radcę prawnego, a w sprawach obowiązków podatkowych - przez doradcę podatkowego, w sprawach własności przemysłowej zaś - przez rzecznika patentowego. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej wynosi 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. Jeśli sporządzenie uzasadnienia nie było obligatoryjne, termin ten biegnie od dnia doręczenia stronie uzasadnienia sporządzonego na jej wniosek. Skarga kasacyjna jest pismem procesowym, a zatem musi odpowiadać ogólnym warunkom takiego pisma (art. 46 p.p.s.a.), ponadto (art. 176 p.p.s.a.) zawierać: oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany. Skargę kasacyjną wnosi się za pośrednictwem właściwego w.s.a.

Konsekwencją wnoszenia skargi kasacyjnej za pośrednictwem w. s. a
Konsekwencją wnoszenia skargi kasacyjnej za pośrednictwem w.s.a. jest to, że to ten sąd w pierwszej kolejności dokonuje wstępnej oceny skargi. Wojewódzki sąd administracyjny, na posiedzeniu niejawnym, odrzuca skargę wniesioną po upływie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną (np. sporządzoną przez skarżącego osobiście, zamiast przez adwokata) oraz gdy nie uzupełniono braków skargi. Po przesłaniu skargi kasacyjnej do NSA z powyższych przyczyn skargę może odrzucić ten sąd, ale może też zwrócić ją w celu usunięcia braków wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu. Na tym też etapie strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej, może wnieść do wojewódzkiego sądu administracyjnego odpowiedź na tę skargę.

W zakresie rozpoznawania skarg kasacyjnych przez NSA na szczególne podkreślenie zasługuje zasada związania tego sądu granicami skargi kasacyjnej. Związanie sądu skargą kasacyjną odnosi się do wskazanych w niej podstaw (art. 174 p.p.s.a.); sąd nie może oprzeć rozpoznania skargi na podstawie niewskazanej w skardze kasacyjnej ani też rozszerzyć rozpoznania poza granice wskazane w skardze (np. uchylić wyrok sądu pierwszej instancji w części w skardze niezakwestionowanej). Bezwzględna zasada związania NSA granicami skargi doznaje tylko jednego ograniczenia - sąd może wyjść poza granice skargi po to, aby z urzędu wziąć pod uwagę nieważność postępowania (art. 183 p.p.s.a.).

W wyniku rozpoznania skargi NSA może:
odrzucić skargę kasacyjną, oddalić skargę kasacyjną, uchylić orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego i odrzucić skargę skierowaną do tego sądu, uchylić orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego i umorzyć postępowanie przed tym sądem, uchylić orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego i przekazać temu sądowi sprawę do ponownego rozpatrzenia, uchylić orzeczenie wojewódzkiego sądu administracyjnego i rozpoznać skierowaną do tego sądu skargę na działanie (bezczynność) organu administracji publicznej, umorzyć postępowanie przed NSA (art. 130 p.p.s.a.). Naczelny Sąd Administracyjny odrzuci skargę kasacyjną (art. 180 p.p.s.a.), jeżeli nie uczynił tego wojewódzki sąd administracyjny, a zachodzą okoliczności wskazane wart. 178 p.p.s.a. (wniesiono ją po upływie terminu lub strona nie uzupełniła jej braków w wyznaczonym terminie). Oddalenie skargi kasacyjnej (art. 184 p.p.s.a.) jest wynikiem ustalenia przez NSA, że zarzuty wobec orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego (wskazane w art. 174 p.p.s.a.) nie potwierdziły się, a równocześnie sąd z urzędu nie dopatrzył się istnienia przesłanek nieważności postępowania.

Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego
Możliwe jest ono wyłącznie w sprawie zakończonej prawomocnym orzeczeniem. Poza sprawami zakończonymi prawomocnym wyrokiem wznowienie postępowania jest też możliwe w sprawach, w których zapadło prawomocne postanowienie kończące postępowanie (art. 270 p.p.s.a.). Wznowić można postępowanie zakończone prawomocnym orzeczeniem w.s.a., jak i NSA. Celem wznowienia postępowania jest doprowadzenie do ponownego rozpoznania skargi lub skargi kasacyjnej. Niedopuszczalne jest wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym orzeczeniem wydanym w postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania (zakaz dalszego wznowienia postępowania). Wznowienie postępowania może nastąpić wyłącznie z przyczyn przewidzianych w p.p.s.a. Ich wystąpienie w toku postępowania przed w.s.a. lub NSA świadczy o tym, iż postępowanie zostało dotknięte istotnymi wadami, i to takimi, które mogły mieć wpływ na końcowe orzeczenie.

Przyczyny wznowienia postępowania dzielą się na dwie grupy. Są to:
przyczyny nieważności postępowania oraz przyczyny restytucyjne. Przyczyny nieważności postępowania mają charakter bezwzględny w tym sensie, że jeśli ich wystąpienie zostanie potwierdzone, musi nastąpić uchylenie orzeczenia, bez względu na to, czy i (ewentualnie) jaki wywarły wpływ na treść orzeczenia. Przyczyny restytucyjne mają odmienny charakter. W okolicznościach zawartych w tych przyczynach idzie o "podejrzenie", że określony w sprawie stan faktyczny mógł zostać ustalony niezgodnie z zasadą prawdy obiektywnej; taki charakter tych przyczyn sprawia, że w toku wznowionego postępowania musi zostać wykazany związek przyczynowy między przyczyną a treścią orzeczenia. Nieważne jest postępowanie (art. 271 p.p.s.a.): jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania.

Przyczyny restytucyjne wznowienia postępowania wiążą się z sytuacjami, w których (art. 273 § 1 p.p.s.a.): orzeczenie zostało oparte na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym; orzeczenie zostało uzyskane za pomocą przestępstwa. Ponadto można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu (art. 273 § 2 p.p.s.a.), a także można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego orzeczenia dotyczącego tej samej sprawy. W tym przypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżone orzeczenie, lecz są również z urzędu inne prawomocne orzeczenia dotyczące tej samej sprawy. Po rozpatrzeniu sprawy w toku wznowionego postępowania sąd może: odrzucić skargę wniesioną po terminie lub nieopartą na ustawowej podstawie, oddalić skargę, gdy sąd nie znajdzie podstaw do jej uwzględnienia, zmienić zaskarżone orzeczenie, uchylić zaskarżone orzeczenie i skargę odrzucić, uchylić zaskarżone orzeczenie i postępowanie umorzyć.

NSA może wystąpić w roli sądu sprawującego nadzór judykacyjny; taka jego kompetencja jest następstwem oddzielenia od Sądu Najwyższego, który w przeszłości odgrywał taką właśnie rolę. Do uruchomienia postępowania w celu unieważnienia prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego (w.s.a. lub NSA) może dojść na wniosek Prezesa NSA (art. 172 p.p.s.a.). Jest to więc w istocie wszczęcie postępowania z urzędu i stanowi wyraz mającej tu zastosowanie zasady oficjalności. Przesłanki zastosowania omawianej instytucji są ograniczone, ponieważ unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego może nastąpić wyłącznie wówczas, gdy ze względu na osobę lub przedmiot sprawa nie podlegała orzecznictwu sądu administracyjnego w chwili orzekania, a równocześnie takiego orzeczenia nie można usunąć za pomocą innych środków przewidzianych w p.p.s.a. Uwzględniając wniosek Prezesa NSA, sąd ten unieważnia prawomocne orzeczenie lub oddala wniosek - w obu przypadkach w formie wyroku.

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
Instytucja ta została dodana przez art. 2 pkt 14 ustawy z dnia 12 lutego 2010 r. (Dz.U ) zmieniającej min. ustawę p.p.s.a. z dniem 10 kwietnia 2010 r. - zob. też art. 4 ustawy zmieniającej. Art. 285a p.p.s.a. § 1. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdy przez jego wydanie została stronie wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. § 2. Skarga, o której mowa w § 1, przysługuje również w wyjątkowych przypadkach od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych. § 3. Od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego skarga nie przysługuje, z wyjątkiem gdy niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia norm prawa Unii Europejskiej. Orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego traktuje się jak orzeczenia wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi.

Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może wnieść także Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Od tego samego orzeczenia strona może wnieść tylko jedną skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia można oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Art. 285k p.p.s.a. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w razie braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem. 2. Uwzględniając skargę Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że orzeczenie jest w zaskarżonym zakresie niezgodne z prawem.

Cecha prawomocności orzeczeń sądu administracyjnego
Przysługuje ona wyłącznie takim orzeczeniom sądowym, od których nie przysługuje środek odwoławczy (art. 168 § l p.p.s.a.). Przymiot prawomocności przysługuje: postanowieniom wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli przepisy nie przewidują od nich środka odwoławczego (np. postanowienie wojewódzkiego sądu administracyjnego stwierdzające prawomocność wyroku), z wyjątkiem postanowień, o których mowa w art. 191 p.p.s.a., wyrokom wojewódzkiego sądu administracyjnego, wobec których, w terminie na to przewidzianym, nie została złożona skarga kasacyjna, wyrokom wojewódzkiego sądu administracyjnego, co do których skarga kasacyjna została odrzucona, wyrokom wojewódzkiego sądu administracyjnego, co do których NSA oddalił skargę kasacyjną, wyrokom wojewódzkiego sądu administracyjnego w tej części, w której, NSA po rozpatrzeniu skargi kasacyjnej wyroku nie uchylił, wyrokom i postanowieniom NSA jako sądu drugiej instancji.

Koszty postępowania Na koszty sądowe składają się opłaty sądowe i wydatki. Do opłat sądowych zalicza się wpis i opłatę kancelaryjną. Wpis nie może być niższy niż sto złotych, wpis stosunkowy nie może być wyższy niż 4% wartości przedmiotu zaskarżenia i nie może przekraczać stu tysięcy złotych, a wpis stały wyższy niż dziesięć tysięcy złotych. Wpis stały powinien być zróżnicowany w zależności od rodzaju i charakteru sprawy. Opłatę kancelaryjną ponosi się za niektóre czynności sądowe. Wykaz tych czynności jest określony w art. 234 i 235 p.p.s.a. Dokonanie należnej opłaty jest warunkiem dalszego biegu postępowania.

Koszty postępowania obciążają strony biorące udział w postępowaniu w zależności od wyniku tego postępowania. W tym zakresie obowiązują następujące zasady: w razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji przysługuje skarżącemu od organu, który wydał zaskarżony akt lub podjął zaskarżoną czynność albo dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw. (art. 200 p.p.s.a.); stronie, która wniosła skargę kasacyjną, należy się zwrot poniesionych przez nią niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego: od organu - jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu pierwszej instancji oddalający skargę, od skarżącego - jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu pierwszej instancji uwzględniający skargę (art. 203 p.p.s.a.); w razie oddalenia skargi kasacyjnej strona, która wniosła skargę kasacyjną, obowiązana jest zwrócić niezbędne koszty postępowania kasacyjnego poniesione przez: organ - jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu pierwszej instancji oddalający skargę, skarżącego - jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu pierwszej instancji uwzględniający skargę. Strona powinna zgłosić sądowi żądanie zwrotu kosztów. Zgłoszenie powinno nastąpić najpóźniej przed zamknięciem rozprawy. Niezgłoszenie żądania zwrotu kosztów powoduje utratę tego uprawnienia.

POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE ĆWICZENIA

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE ĆWICZENIA"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE ĆWICZENIA

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE ĆWICZENIA"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres