„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

Prezentacja na temat: "„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r."— Zapis prezentacji:

1 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, 28-29 marca 2009 r.
„Know-how korektora” Autor: Maciej Andrzejczak Biuro Tłumaczeń Proverba „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

2 Klasyfikacja błędów językowych
Definicja błędu językowego: błąd występujący w tekście docelowym wynikający z braku znajomości przez tłumacza elementów języka docelowego lub niewłaściwego posługiwania się nim. Inna definicja (prof. M. Bańko – Mały słownik wyrazów kłopotliwych) - każde niezamierzone i nieuzasadnione naruszenie normy językowej (tj. zbioru środków językowych, które cieszą się aprobatą kulturalnej części społeczeństwa) Typy błędów językowych: - Niezamierzone wieloznaczności, - Błędy ortograficzne, - Błędy interpunkcyjno-typograficzne, - Barbaryzm, - Niepoprawność tłumaczenia, - Solecyzm, - Niewłaściwe kolokacje, - Zbyt częste powtórzenia, - Stosowanie pleonazmów. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

3 Klasyfikacja błędów tłumaczeniowych
Definicja błędu tłumaczeniowego: błąd występujący w tekście docelowym wynikający z braku znajomości lub wadliwego zastosowania technik tłumaczeniowych (jak postępować w stosunku do konkretnych fragmentów tekstu wyjściowego, aby zachować ekwiwalencję w tekście docelowym) lub złej interpretacji fragmentu tekstu wyjściowego. Typy błędów tłumaczeniowych: - Znaczenie fałszywe, - Znaczenie przeciwne, - Nonsens, - Nadtłumaczenie, - Podtłumaczenie, - Interferencja, - Opuszczenie, - Uzupełnienie, - Tłumaczenie słowo w słowo, - Podwajanie orzeczeń, - Brak koniecznej depluralizacji, - Brak zdrowego rozsądku. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

4 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
BŁĘDY JĘZYKOWE „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

5 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
1) Błąd językowy – niezamierzona wieloznaczność, czyli takie sformułowanie części tłumaczenia, które pozwala na więcej niż jedną interpretację. Jeśli jest ona niezamierzona, jest błędem. Przykład wieloznaczności gramatycznej: Marsz milczenia przeciwko przemocy w Warszawie. (znaczenie I – przemoc w W-wie; znaczenie II – marsz milczenia w Warszawie. Jeśli zamierzona – błędem nie jest. Często jest to gra słów w hasłach reklamowych (wieloznaczność stylistyczna). Przykład: Convector – świat przyjaznego ciepła. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

6 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
2) Błąd językowy – ortografia Obecnie najczęściej wynikające z niepoprawnego zapożyczania wyrażeń angielskich źle: menager dobrze: manager; menadżer; menedżer „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

7 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
Pisownia łączna lub rozdzielna - pisownia z cząstką by Formy bezosobowe, jak można, trzeba itp. piszemy oddzielnie z by. Formy osobowe – mogła (ona), kupił (on/ja), powiedzieli (oni), piszemy razem z by i bym. źle: możnaby; trzebaby; mógł by; mogła by; mogło by; zrobił bym dobrze: można by; trzeba by; mógłby; mogłaby; mogłoby; zrobiłbym - złożenia liczebników pisanych z cyfrą źle: 10-cio metrowy; 20-sto lecie dobrze: 10-metrowy; 20-lecie - złożenia liczebników pisanych słownie zawsze pisane są jako jedno słowo, bez spacji ani myślników źle: dwu i pół letni; półtora-godzinny dobrze: dwuipółletni; półtoragodzinny - rzeczowniki odliczebnikowe - zapisuje się zawsze słownie źle: 15-stka; w pierwszej 10-tce dobrze: Piętnastka; w pierwszej dziesiątce „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

8 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
Pisownia wielką lub małą literą nazwy ustaw i innych aktów prawnych piszemy małą literą (ustawa o fundacjach, ustawa o izbach lekarskich), chyba że ustawa wyraźnie stanowi inaczej, np. ustawa – Kodeks cywilny, ustawa – Prawo prasowe itp. źle: Ustawa o Powszechnym Obowiązku Wojskowym RP dobrze: ustawa o powszechnym obowiązku wojskowym RP nazwy aktów prawnych: językoznawcy akceptują powszechnie używany i wynikający z § 162 powszechnie obowiązujących Zasad Techniki Prawodawczej skrót „Dz. U.” (ze spacją w środku skrótu!) źle: DU, Nr. X Poz. Y dobrze: Dz. U. Nr 2, poz. 45 - geografia: nazwy województw piszemy małą literą, zarówno pierwszy, jak i drugi człon. W dwuczłonowych nazwach miast, oba człony piszemy wielką literą źle: województwo Warmińsko-Mazurskie, Bielsko-biała, Ruda śląska dobrze: województwo warmińsko-mazurskie, Bielsko-Biała, Ruda Śląska - pisownia Ci, Tobie – tendencja do pisania mała literą, zwłaszcza w oprogramowaniu „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

9 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
3) Błąd językowy – błąd interpunkcyjno-typograficzny Błędy wynikają z niezrozumienia zasad pisania znaków interpunkcyjnych lub kierowania się zasadami pochodzącymi z innych języków. Kropki, przecinki, średniki, dwukropki, wielokropki, wykrzykniki, znaki zapytania stawiamy bezpośrednio po ostatniej literze poprzedniego słowa, bez odstępu. źle: Dlaczego ? dobrze: Dlaczego? - Cudzysłowy oraz nawiasy stawiamy bezpośrednio przy słowie bez odstępu z żadnej ze stron. źle: ( właśnie wtedy ); „ nowator ” dobrze: (właśnie wtedy); „nowator” Prawidłowy polski cudzysłów to „xxx” – błędem jest kopiowanie zapisu cudzysłowów z innych języków. - Kropkę stawiamy zawsze po cudzysłowie. źle: „To on.” dobrze: „To on”. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

10 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
- Często nie odróżnia się (szczególnie przy piśmie ręcznym) łącznika od myślnika, oba pisane w postaci poziomej kreski. Jednak łącznik oznacza się dywizem (-), natomiast myślnik pauzą (—) lub półpauzą (–). Łącznik łączy i dzieli zarazem dwie części pojęcia złożonego, tworząc jakby jedno słowo; piszemy go wtedy bez odstępów z obu stron. Myślnik wydziela części zdania; słowa bezpośrednio stojące z obu jego stron nie tworzą w sumie pojęcia złożonego, dlatego piszemy go z odstępami z obu stron. źle: Czerwono – Czarni; wiadomo-pojechał dobrze: Czerwono-Czarni; wiadomo – pojechał - Wyrazy wtrącone Gdy stosujemy w zdaniu wyrazy wtrącone (bez których wypowiedź też mogłaby istnieć), zawsze wydzielamy je znakami parzystymi: nawiasami, dwoma myślnikami lub dwoma przecinkami. Błędem jest umieszczanie z jednej strony wypowiedzi wtrąconej jednego znaku, a z drugiej innego znaku lub pominięcie wydzielenia. źle: Pan – znany jako Wyrwidąb, przybył do wioski. Pies, który szczekał miał złego pana. dobrze: Pan – znany jako Wyrwidąb – przybył do wioski Pies, który szczekał, miał złego pana. - Skrótowce Jeśli skrótowiec da się odmieniać, robi się to z użyciem łącznika. źle: HTMLa, HTML'a; IPNie, IPN'ie dobrze: HTML-a; IPN-ie „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

11 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
4) Błąd językowy – barbaryzm, czyli element językowy przejęty z obcego systemu językowego i używany w polszczyźnie w sposób sztuczny. Barbaryzm jest błędem natury morfologicznej. Stargetowana baza lekarzy okulistów wg potencjału, wpływu oraz kontraktów NFZ. Za nami setki projektów z zakresu event marketingu, promocji, public relations, reklamy, multimediów. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

12 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
5) Błąd językowy – niepoprawność tłumaczenia, czyli przypisanie danemu słowu niewłaściwego lub niezgodnego z normą zwyczajową sensu. Niepoprawność tłumaczenia jest błędem natury semantycznej. Rodzina nie mogła wyjechać na weekend dzięki (z powodu) złej pogodzie. W marcu w kopalni Sędzimir osiągnięto (odnotowano) najniższe w ciągu ostatnich 12 miesięcy wydobycie węgla. Stark belastete Ableiter werden als vorgeschädigt identifiziert und zum Austausch empfohlen. Silnie przeciążone ograniczniki przepięć identyfikowane są jako niepełnosprawne (niesprawne) i zalecana jest ich wymiana. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

13 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
6) Błąd językowy – solecyzm, czyli odstępstwo od składni danego języka. Solecyzm jest błędem natury składniowej. Tzw. odstępstwo naganne typu półtorej kilograma, za czym Pani stoi? Solecyzm często powstaje w wyniku kalkowania struktury języka wyjściowego Prawda jest taka, że (The truth is such that). XXX to drugi najbogatszy kraj świata (xxx is the second richest country in the world). „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

14 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
7) Błąd językowy – niewłaściwa kolokacja, czyli stosowanie niepoprawnych reguł łączliwości wyrazów. źle: Dowodzić zakładem pracy. Kierować armią. Reduced alternator noise for a quieter drive. źle: Przyciszony został również hałas alternatora. dobrze: Zmniejszony został również hałas alternatora. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

15 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
8) Błąd językowy – nadmierne powtórzenia, czyli wielokrotne użycie danego słowa lub wyrażenia w danym paragrafie. źle: Ania jest miłą dziewczynką. Jest bardzo sympatyczna. Jest staranna i odpowiedzialna. Jest ona pomocna dla wszystkich, dlatego jest lubiana przez wszystkich. dobrze: Sympatyczna Ania jest miłą dziewczynką. Zawsze staranna, odpowiedzialna i punktualna, służy wszystkim pomocą. Dlatego między innymi koleżanki i koledzy bardzo ją lubią. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

16 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
9) Błąd językowy – stosowanie pleonazmów i tautologii, czyli konstrukcja, której składniki powtarzają tę samą treść. Pleonazm – połączenie wyrazów niewspółrzędnych (akwen wodny) Tautologia – połączenie wyrazów bez zależności składniowej (trudny i skomplikowany, pełny asortyment wszystkich grup towarowych) źle: w miesiącu lipcu, okres czasu, akwen wodny, potencjalne możliwości, kontynuować dalej, powtarzać raz jeszcze, przychylna akceptacja, pełny komplet, rekonstrukcja i przebudowa gospodarki, cofać się do tyłu, bardziej częstszy, mniej bogatszy, dwie równe połowy, spadać w dół, fakt autentyczny, moralno-etyczne, na wskutek, przysłowiowy Jan Kowalski, kosztować taniej, kartka papieru, najbardziej optymalny, wracać z powrotem, przychylna aprobata. dobrze: w lipcu, okres, akwen, możliwości (albo: potencjał), kontynuować, powtarzać, akceptacja (albo: przychylne potraktowanie), komplet (albo: pełny zestaw), przebudowa gospodarki (albo: rekonstrukcja gospodarki), cofać się, częstszy, uboższy, dwie połowy (albo: dwie równe części), spadać, fakt, moralne (albo: etyczne), na skutek (albo: wskutek), jakiś tam Jan Kowalski (albo: każdy Polak, dowolna osoba itp. zależnie od kontekstu), kosztować mniej (być tańszym), kartka (arkusz papieru), optymalny (albo: najlepszy), wracać (albo: iść/ jechać itp. z powrotem), aprobata. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

17 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
10) Błąd językowy – podwajanie orzeczeń Die Crimpkontakte werden dadurch parallel verpreßt und absolut symmetrisch verformt. źle: Dzięki temu zaciskane styki są ściskane równolegle i są formowane idealnie symetrycznie. dobrze: Dzięki temu zaciskane styki są ściskane równolegle i formowane idealnie symetrycznie. Sensoren und Aktoren der untersten Ebene sind längst intelligent und in der Lage, vielfältigste Informationen zu liefern. źle: Czujniki i urządzenia wykonawcze najniższego poziomu są od dawna inteligentne i są w stanie dostarczyć najróżniejsze informacje. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

18 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
BŁĘDY TŁUMACZENIOWE „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

19 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
1) Błąd tłumaczeniowy – znaczenie fałszywe, czyli przypisywanie pewnemu fragmentowi tekstu źródłowego niewłaściwego znaczenia, które zmienia sens tekstu, nie prowadząc jeszcze do znaczenia przeciwnego. Przyczyną jest błędna interpretacja kontekstowa danego słowa. Jest to mniej poważny błąd niż znaczenie przeciwne i nonsens. A reasonable amount of stress is necessary to keep us productive. źle: Rozsądna ilość stresu jest nam potrzebna, abyśmy byli wydajni. dobrze: Pewna doza stresu jest nam potrzebna, abyśmy byli wydajni. L’economie de ce pays est en état lamentable. źle: Ekonomia tego kraju jest w stanie opłakanym. dobrze: Gospodarka tego kraju jest w stanie opłakanym. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

20 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
2) Błąd tłumaczeniowy – znaczenie przeciwne, czyli przypisanie pewnemu fragmentowi tekstu źródłowego znaczenia przeciwnego do zamierzenia autora. Przyczynami są błędna interpretacja lub brak wiedzy ogólnej. Poważniejszy błąd niż znaczenie fałszywe, mniej groźny niż nonsens. Encore hier il l’ingorait mais aujourd’hui ils sons de très bons amis. źle: Jeszcze wczoraj ją ignorował, a dzisiaj są bardzo dobrymi przyjaciółmi. dobrze: Jeszcze wczoraj jej nie znał, a dzisiaj są bardzo dobrymi przyjaciółmi. Il n’y a que toi qui me plaît. źle: Nie tylko ty mi się podobasz. dobrze: Tylko ty mi się podobasz. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

21 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
3) Błąd tłumaczeniowy – nonsens, czyli przypisanie pewnemu fragmentowi tekstu źródłowego na tyle zmienionego sensu, że w efekcie powstaje absurd. Przyczyną jest najczęściej brak myślenia ze strony tłumacza Najpoważniejszy błąd przekładowy. Middle age men are the prime victims of workaholism. źle: Średniowieczni mężczyźni są pierwszymi ofiarami pracoholizmu. dobrze: Mężczyźni w średnim wieku są pierwszymi ofiarami pracoholizmu. Panna Cotta (słynny włoski deser) źle: Mademoiselle Cotta dobrze: Panna Cotta „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

22 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
4) Błąd tłumaczeniowy – nadtłumaczenie, czyli dosłowne wyrażanie w tekście docelowym tekstów, które powinny pozostać domyślne. No parking at any time. źle: Zakaz parkowania o jakiejkolwiek porze. dobrze: Zakaz parkowania. Ne pas se pencher au dehors. źle: Nie wychylać się na zewnątrz. dobrze: Nie wychylać się. wegwerfen źle: wyrzucić daleko dobrze: wyrzucić Elsewhere, the intelligently-designed storage includes a double-bottomed centre console offering a rear-hinged tray and a generously-proportioned 3.6-litre stowage box. Other practical touches – such as cup holders for your rear passengers – further demonstrate the overall attention to detail. źle: Poza tym dobrze przemyślane schowki obejmują konsolę środkową z dwoma przedziałami, wyposażoną w tacę na zawiasach i obszerny schowek o poj. 3,6 l. Inne praktyczne rozwiązania – takie jak uchwyty na napoje dla pasażerów z tyłu – również świadczą o przywiązaniu do detali. dobrze: Dobrze przemyślane schowki obejmują m.in. konsolę środkową z obszernym schowkiem o poj. 3,6 l. Inne praktyczne rozwiązania – takie jak uchwyty na napoje (również dla pasażerów z tyłu) świadczą o dbałości o detale. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

23 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
5) Błąd tłumaczeniowy – podtłumaczenie, czyli brak zastosowania przez tłumacza technik kompensacji, rozwinięcia bądź eksplicytacji. Statisctics can show how and where women workers are employed. źle: Statystyki mogą wykazać, jak i gdzie pracują kobiety. dobrze: Statystyki mogą wykazać, gdzie są zatrudniane kobiety i na jakich stanowiskach. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

24 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
6) Błąd tłumaczeniowy – interferencja, czyli stosowanie w języku docelowym formy językowej charakterystycznej dla języka wyjściowego. Dear Mr Smith źle: Drogi Panie Smith dobrze: Drogi Panie Chciał mu przyjść z pomocą. źle: Er wollte ihm mit Hilfe gehen. dobrze: Er wollte ihm zu Hilfe gehen. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

25 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
7) Błąd tłumaczeniowy – opuszczenie, czyli pominięcie w tekście docelowym, bez wyraźnych przyczyn, jakiegoś fragmentu tekstu wyjściowego. Les gens dont les revenus mensuels ne dépassent pas 1000 euro sont nombreux. źle: Dużo jest ludzi, których dochody nie przekraczają 1000 euro. dobrze: Dużo jest ludzi, których dochody miesięczne nie przekraczają 1000 euro. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

26 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
8) Błąd tłumaczeniowy – uzupełnienie, czyli dodanie w sposób nieuzasadniony w tekście docelowym informacji nieobecnych w tekście źródłowym. About 85% of beer sold is ale. źle: Około 85% piwa sprzedawanego w pubach to ale. dobrze: Około 85% sprzedawanego piwa to ale. Nie mylić z eksplicytacją jako techniką tłumaczeniową! „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

27 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
9) Błąd tłumaczeniowy – tłumaczenie słowo w słowo, czyli przeniesienie do tekstu docelowego elementów tekstu wyjściowego, bez zmiany ich szyku. I don’t think much of her. źle: Nie myślę dużo o niej. dobrze: Nic dobrego o niej nie myślę. (driver’s seat) Effectively spreads seating pressure and provide great support. źle: Zapewnia równomierne rozłożenie nacisku kierowcy i doskonałe podparcie. dobrze: Zapewnia równomierne rozłożenie ciężaru kierowcy i doskonałe podparcie. Przenoszenie nieznanych struktur gramatycznych do tekstu docelowego (np. konstrukcji perfect do wersji polskiej). Leather trim has been used to enhance the interior appearance of High Grade and Sports Appearance Package vehicles. źle: Została zastosowana skórzana tapicerka w celu uatrakcyjnienia wyglądu wnętrza wersji High Grade oraz pojazdów posiadających zestaw SAP (Sports Appearance Package). dobrze: Zastosowano skórzaną tapicerkę w celu uatrakcyjnienia wyglądu wnętrza wersji High Grade oraz pojazdów posiadających zestaw SAP (Sports Appearance Package). Nie mylić z tłumaczeniem dosłownym jako strategią tłumaczeniową polegająca na takim zredagowaniu tekstu docelowego, aby maksymalnie dokładnie oddać sformułowania i struktury typowe dla języka wyjściowego. Np. pozostawienie galicyzmów celem wyrażenia podkreślenia. C’est aisi qu’un jour d’automne je traversai a cheval le Danube. Tak właśnie pewnego jesiennego dnia przeprawiłem się konno przez Dunaj. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

28 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
10) Błąd tłumaczeniowy – brak logicznej depluralizacji, czyli błędne odtwarzanie liczby mnogiej z języka źródłowego w języku docelowym. (seating system) It provides the ability to carry seven adults, but the clever functional design means it is flexible enough to meet the differing needs of modern day lifestyles. źle: Umożliwia przyjemne podróżowanie siedmiu osobom, a przemyślane rozwiązania sprawiają, że jest wystarczająco elastyczny, aby sprostać różnorodnym potrzebom nowoczesnych stylów życia. dobrze: Umożliwia przyjemne podróżowanie siedmiu osobom, a przemyślane rozwiązania sprawiają, że jest wystarczająco elastyczny, aby sprostać różnorodnym potrzebom nowoczesnego stylu życia. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

29 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
11) Błąd tłumaczeniowy – brak zdrowego rozsądku. Np. brak wyczucia proporcji. źle: Zegarek wyposażony jest w precyzyjny mechanizm. dobrze: Zegarek posiada precyzyjny mechanizm. Die Features auf einen Blick: Rzut oka na właściwości: Główne właściwości: „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

30 TECHNIKI TŁUMACZENIOWE
„Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

31 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
TECHNIKI TŁUMACZENIOWE Sposób postępowania tłumacza w stosunku do konkretnych elementów języka wyjściowego w celu zachowania ekwiwalencji w języku docelowym. W odróżnieniu od ogólnej strategii tłumaczenia (np. nietłumaczenia struktur nieekwiwalentych np. Land), w przypadku technik tłumaczenia decyzje zapadają w stosunku do poszczególnych segmentów tekstu, analizowanych w mikrokontekście. Typy technik tłumaczenia: - Eksplicytacja, - Ekonomia dyskursywna (kondensacja), - Kalka, - Zamiana, - Kompensacja, - Neologizm okazjonalny, - Zapożyczenie, - Peryfraza, Przeformułowanie kategorialne, Nominalizacja, - Ekwiwalent, - Stosowanie terminów ogólnych lub terminów szczegółowych, - Luka, - Modulacja, - Przypis tłumacza, - Odpowiedni dobór rejestru języka, - Dopasowanie struktury wypowiedzi do reguł języka docelowego, - Stosowanie zaprzeczonej struktury wypowiedzi, - Zeugma. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

32 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
1) Technika tłumaczenia – eksplicytacja, czyli rozwinięcie wprowadzające do tekstu docelowego pewne informacje semantyczne wprawdzie nie istniejące w tekście źródłowym, ale wprowadzone w tłumaczeniu w celu osiągnięcia większej jasności. Gender gap – różnice w sposobie głosowania przez kobiety i mężczyzn. Best before – najlepiej spożyć przed. Confiscation revolutionnaire – konfiskata dóbr w czasie rewolucji antyfrancuskiej. W barze na Powiślu – dans un bar du quartier de Powiśle. Uwaga: czasami brak eksplicytacji może prowadzić do podtłumaczenia! „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

33 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
2) Technika tłumaczenia – ekonomia dyskursywna (kondensacja, skrócenie), czyli wyrażenie wypowiedzenia w języku docelowym mniejszą liczbą słów niż w tekście źródłowym. wall-to-wall carpet – wykładzina zgodnie z ruchem wskazówek zegara – clockwise* clockwise = w prawo; counter-clockwise = w lewo 3) Technika tłumaczenia – kalka, czyli odwzorowanie w tekście docelowym struktury semantycznej lub formalnej jednostki innego języka. Skyscraper – drapacz chmur Producte national brut – produkt narodowy brutto „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

34 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
4) Technika tłumaczenia – zamiana, czyli wyrażenie tego samego sensu inną kategorią gramatyczną (często przy przysłówkach). L’enfant traversa la rue en courant. – Dziecko przebiegło przez ulicę. Ich kann meine Wohnung saugen ohne die Steckdose zu wechseln – Mogę odkurzyć moje mieszkanie, nie wyjmując odkurzacza z wtyczki. 5) Technika tłumaczenia – kompensacja, czyli wyrównanie straty informacji powstałej przy tłumaczeniu jednego fragmentu tekstu w celu zachowania odpowiedniej stylistyki jako całości. Wyrażenie formy „ty” podkreślającej zażyłość rozmówców – kompensacja w angielszczyźnie: przez stosowanie form I’m, you’re lub używanie imienia bądź przezwiska. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

35 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
6) Technika tłumaczenia – neologizm okazjonalny, czyli słowo utworzone przez tłumacza, aby zaspokoić jednostkową potrzebę wyrażenia sensu w celu osiągnięcia w języku docelowym specyficznego efektu stylistycznego. Z reguły użycie jednorazowe, rzadko wchodzą do użycia. He admits to a lifelong addiction of his own: gadgets. Nie ukrywa, że przez całe życie był gadżetomanem. 7) Technika tłumaczenia – zapożyczenie, czyli zachowanie w języku docelowym słowa lub wyrażenia z języka źródłowego, gdyż język docelowy nie dysponuje ekwiwalentem względem języka wyjściowego. Czasami stosowane ze względów stylistyczno-retorycznych. Zapis antykwą, gdy zapożyczenie jest już zintegrowane z językiem docelowym lub kursywą – gdy jeszcze nie jest. Chodźmy do pubu. Okulary w stylu new look. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

36 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
8) Technika tłumaczenia – peryfraza, czyli użycie w języku docelowym wyrażenia złożonego – opisowego, zamiast pojedynczego wyrazu występującego w języku wyjściowym. Często stosowana dla uwznioślenia stylu, ograniczenia liczby powtórzeń itd. Samolot – stalowy ptak. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

37 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
9) Technika tłumaczenia – przeformułowanie kategorialne, czyli zmiana w wyrażeniu ekwiwalentnym kategorii gramatycznej. Keep refrigerated – Przechowywać w lodówce. Przechowywać w chłodnym miejscu. Bitte anschnallen! – Zapiąć pasy. Dès son lever – Jak tylko wstanie. Uszczegółowieniem 9a) Technika tłumaczenia – nominalizacja/denominalizacja, czyli przetłumaczenie formy czasownikowej tekstu wyjściowego formą rzeczownikową w języku docelowym. (nominalizacja) lub działanie odwrotne (denominalizacja). I’d rather exercice that eat too much. – Wolę raczej gimnastykę niż zbytnie przejadanie się. Le scrutin secret est obligatoire lorsqu’il est demandé par le Conseil d’Administration. – Na wniosek Rady Nadzorczej glosowanie jest tajne. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

38 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
10) Technika tłumaczenia – ekwiwalent, czyli oddanie sensu skostniałego wyrażenia w języku wyjściowym przez skostniałe wyrażenie w języku docelowym. Chercher la petite bête – Szukać dziury w całym. The straw that broke the camel’s back – Ostatnia kropla goryczy. Kein Blatt vor den Mund nehmen – Nie owijać w bawełnę. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

39 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
11) Technika tłumaczenia – stosowanie terminów ogólnych lub terminów szczegółowych. Termin ogólny (hiperonim) – pojęcie (termin), wchodzące w relację hierarchiczną z innym pojęciem lub terminem o zasięgu bardziej ograniczonym. Zwierzę = kot, koń, pies Termin szczegółowy (hiponim) – pojęcie (termin), wchodzące w relację hierarchiczną z innymi pojęciem lub terminem o szerszym zasięgu semantycznym. Kanapa, krzesło, fotel, stół = mebel Zdarza się, że pewne terminy ogólne (hiperonimy) muszą być przetłumaczone w języku docelowym przez kilka terminów szczegółowych (hiponimów) Rzeka – rivière lub fleuve Rodzeństwo – brothers and sisters Rurociąg – oléoduc, gazoduc Uwaga: często zastąpienie hiperonimu przez hiponim w języku docelowym prowadzi do błędu podtłumaczenia. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

40 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
12) Technika tłumaczenia – luka, czyli świadoma nieobecność w języku docelowym jakiegoś słowa lub konstrukcji składniowej występującej w języku żródłowym. Can you give me a lift to the university? Czy możesz mnie podrzucić na uniwersytet. She is a name-dropper – Lubi chwalić się swoimi koneksjami. Inne techniki zapewniające oddanie sensu w przypadku luki: zapożyczenie, kalka, peryfraza, przypis tłumacza. 13) Technika tłumaczenia – modulacja, czyli oddanie w języku docelowym treści wypowiedzenia poprzez wprowadzenie zmiany punktu widzenia lub inne rozłożenie akcentów w stosunku do sformułowania oryginalnego. You’re wanted on the phone – Jest Pan proszony do telefonu. Ne quittez pas s’il sous plait – Proszę zaczekać. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

41 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
14) Technika tłumaczenia – przypis tłumacza, czyli dodanie pewnej dodatkowej, istotnej informacji. Zazwyczaj przypisy dotyczą faktów kulturowych i cywilizacyjnych, ocenionych jako nieznane i nieprzekładalne pod kątem grupy odbiorców. Odmianą przypisu dopisek „w oryginale” – co w zestawieniu z tłumaczeniem ma uzasadniać wybór tłumacza. EN – nb.; DE – Anm. d. Üb.; Fr – N.D.T (N.d.T, NDT). 15) Technika tłumaczenia – odpowiedni dobór rejestru języka, dostosowanie zawartości przekładu do rodzaju relacji między rozmówcami, stopnia zażyłości, omawianej tematyki. Możliwość doboru rejestru na poziomie słów i składni. Noga - kończyna dolna, noga, gira, kulas Jest tu informacja, że; Co stwierdza się niniejszym. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

42 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
16) Technika tłumaczenia – dopasowanie struktury wypowiedzi do reguł języka docelowego, czyli odpowiedni sposób przedstawienia w tekście docelowym związków zależności między elementami tekstu źródłowego. Umożliwia uniknięcie odtwarzania struktury zdania wyjściowego w zdaniu docelowym (zwłaszcza dotyczy to pary en-pl). W praktyce oznacza zastępowanie spójników łącznikami zależności Three neighbouring houses were purchased by the college and adapted for classrooms and student offices. Dyrekcja kolegium zakupiła trzy domy, aby wygospodarować tam pomieszczenia na klasy i sale do cichej pracy dla studentów. Those jobs attracts many applicants and remuneration is down. Zawody te cieszą się dużym zainteresowaniem, co powoduje spadek wynagrodzeń. Please retain your receipt; you will need it to prepare you income tax return. Proszę zachować to pokwitowanie, ponieważ będzie ono potrzebne przy przygotowaniu deklaracji podatkowej. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

43 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
17) Technika tłumaczenia – stosowanie zaprzeczonej struktury wypowiedzi, czyli wyrażenie treści zawartej w języku źródłowym w formie twierdzącej – formą zaprzeczoną w języku docelowym. Remember to lock the door – Nie zapomnij zamknąć drzwi na klucz. Il est facile de démontrer que…– Nietrudno wykazać, że... 18) Technika tłumaczenia – zeugma, czyli zastosowanie figury stylistycznej, polegającej na podporządkowaniu kilku członów składniowych jednemu członowi nadrzędnemu, który najczęściej nie jest już powtarzany. Absence of steeps to and from the platforms. źle: Brak schodów, aby wejść i zejść z pomostów. dobrze: Brak schodów, aby wejść na pomosty i z nich zejść. Paul cherche à plaire a Marie et à se faire aimer d’elle. źle: Paweł stara się przypodobać Marii i być kochanym przez Marię dobrze: Paweł stara się przypodobać Marii i być przez nią kochanym. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

44 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
Transkreacja – proces tworzenia ostatecznej wersji tłumaczenia w maksymalnym oderwaniu od tekstu źródłowego i koncentracji na grupie docelowej. Najczęściej ma miejsce w tekstach marketingowych. Wchodzi w skład szeroko rozumianego pojęcia copywritingu. Podstawowe założenie – czytający nie może mieć wrażenia, że ma do czynienia z tłumaczeniem. W założeniu tekst ma czytać się możliwie jak najbardziej płynnie. Często wykorzystuje elementy lokalizacji. Aby prawidłowo tłumaczyć pod kątem wymogów transkreacji , konieczne jest udostęnienie „style guide”. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

45 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
Opis wyposażenia samochodu That makes it appealing to these design-led customers. Tłumaczenie + korekta: Dzięki temu jest tak atrakcyjna dla klientów kierujących się stylistyką. Transkreacja: Dzięki temu jest tak atrakcyjna dla klientów kierujących się przy wyborze samochodu stylistyką. Tłumaczenie nagłówków stron wewnątrz katalogu. AIM HIGH LOOKS PERSPECTIVE STYLE SPACE AGILITY ABILITY Tłumaczenie + korekta: MIERZ WYSOKO WYGLĄD | PERSPEKTYWA STYL | PRZESTRZEŃ ZRYWNOŚĆ | ŁADOWNOŚĆ Transkreacja: ASPIRACJE i AMBICJE WYGLĄD | WIDOK STYL | FUNKCJONALNOŚĆ TEMPERAMENT | PRZESTRZEŃ Uwzględnienie specyfiki publikacji, akcent położony na brzmienie marketingowe. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

46 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
Hasło kampanii reklamowej. Our commitment to you Tłumaczenie + korekta: Jesteśmy z Tobą Transkreacja: [nazwa marki]. Więcej niż samochód. Pokreślenie dbałości danej marki o jakość. Opis modelu. Presence/substance/form/control/light Obecność/konkret/forma/kontrola/lekkość Żywa/konkretna/urocza/błyskotliwa/lekka Odejście od przyciężkawych rzeczowników na rzecz przymiotników opisujących samochód w sposób bardziej bezpośredni (+ forma żeńska, gdyż model kierowany jest do mężczyzn jako grupy docelowej). „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

47 „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce”
Lokalizacja zawartości oferty. (available on base and mid grades). Range: low/mid/high Tłumaczenie + korekta: (dostępne w wersjach podstawowej i średniej). Wersje: niska/średnia/wysoka Transkreacja: (dostępne w wersjach Comfort i Exclusive). Wersje: Comfort/Exclusive/Sport Dopasowanie przekazu do realiów rynkowych. The spacious boot of the Mazda3 Sedan is easy to load. It can hold up to three golf bags or 413 litres of luggage – thanks to a well-designed boot trim and one of the widest boot floors in its class. Można w nim przewozić trzy torby golfowe lub 413 litrów bagaży – dzięki dobrze zaprojektowanej tapicerce bagażnika i jednej z najszerszych podłóg bagażnika w tej klasie. Można w nim przewozić 413 litrów bagażu – dzięki jednej z najszerszych podłóg bagażnika w tej klasie. Skupienie się na maksymalnej skuteczności przekazu marketingowego. W związku z małą popularnością golfa wśród grupy docelowej, rezygnacja z tego elementu, gdyż nie wskazuje on w sposób przekonujący o pojemności bagażnika. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Wrocław, marca 2009 r.

48 Pełen tekst prezentacji dostępny na stronach www.proverba.pl
Dziękuję za uwagę! Pełen tekst prezentacji dostępny na stronach