Dysleksja a nauczanie języków obcych

Prezentacja na temat: "Dysleksja a nauczanie języków obcych"— Zapis prezentacji:

1 Dysleksja a nauczanie języków obcych

2 Prezentacja opracowana w oparciu o materiały zgromadzone w czasie seminarium zorganizowanego przez Pracownie Doskonalenia Nauczycieli Języków Obcych oraz Poradnie Psychologiczno – Pedagogiczną Nr1 w Rzeszowie

3 Co to jest dysleksja rozwojowa?
Dysleksja rozwojowa czyli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania - zaburzenie manifestujące się trudnościami w nauce czytania i pisania, mimo stosowania standardowych metod nauczania, inteligencji na poziomie przeciętnym i sprzyjających warunków społeczno-kulturowych. Jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych, co często uwarunkowane jest konstytucjonalnie.

4 Jak rozpoznać dysleksję rozwojową?
Wiek szkolny (klasa I –III ) Mała sprawność ruchowa całego ciała; dziecko ma trudności z nauczeniem się jeździć na dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach oraz niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach WF-u; Obniżona sprawność ruchowa rąk: dziecko nie opanowało w pełni czynności samoobsługowych związanych z ubieraniem się, myciem, jedzeniem i jedzeniem, ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem; Utrzymuje się oburęczność; Trudności z odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony, określenia położenia przedmiotów względem siebie;

5 Trudności koordynacji czynności ręki i oka: brzydko i niechętnie rysuje, pisze, nie mieści się w liniaturze, zagina „ośle uszy”, zbyt mocno przyciska ołówek (długopis) do kartki, ręka szybko się męczy; Trudności z zapamiętywaniem (np. tabliczki mnożenia, wierszy), szczególnie sekwencji (np. nazwy miesięcy, liter w alfabecie); Wadliwa wymowa, przekręcanie złożonych wyrazów, używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym;

6 Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej: trudności z zapamiętywaniem kształtu rzadziej występujących liter ,o skomplikowanej strukturze (H, F, Ł, G); mylenie liter podobnych pod względem kształtu , np.l-t-ł, m-n, mylenie liter podobnych, lecz inaczej położonych w przestrzeni :p-b-d-g, popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów; Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania słuchowego dźwięków mowy, pamięci słuchowej i mowy: mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (np. głoski z-s, w-f, d-t, k-g), trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i-j, głosek nosowych ą–om, ę-en, nagminne opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab; pisanie wyrazów bezsensownych; trudności nasilają się podczas pisania ze słuchu (pisania dyktand); Trudności w czytaniu: wolne tempo, prymitywna technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), błędy, powolne i słabe rozumienie tekstu.

7 Wiek szkolny – powyżej klasy IV
Wolne tempo czytania, niechęć do czytania; Nieprawidłowa pisownia, liczne błędy ortograficzne; Trudności z zapamiętywaniem: wierszy, terminów, nazw, np. miesięcy, dat, danych, numerów telefonu; przekręcanie nazwisk i nazw, liczb wielocyfrowych; Trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej: geografii (zła orientacja na mapie), geometrii (błędy kształtu i usytuowania w przestrzeni), w rysowaniu (rysunek uproszczony, schematyczny), chemii (trudności z zapisywaniem łańcuchów reakcji chemicznych za pomocą sekwencji symbolów), trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy: języków obcych, biologii, (opanowanie terminologii), historii (zapamiętywanie nazwisk, nazw).

8 Wpływ dysleksji na naukę języka obcego
Wyniki badań nad przyczynami trudności uczniów dyslektycznych w uczeniu się języków obcych wykazują, że osoby doświadczające trudności w opanowaniu języka ojczystego mają podobne trudności w języku obcym i osiągają słabe rezultaty na testach zdolności językowych.

9 Osoba dyslektyczna ma szczególne trudności w nauce języka angielskiego z:
gramatyką: rozumieniem czasów, strony biernej i okresów warunkowych, pisaniem i czytaniem po angielsku, rozumieniem ze słuchu, zapamiętaniem czasowników nieregularnych, zapamiętaniem nazw dni tygodnia, pór roku, czytaniem transkrypcji, rozróżnianiem podobnych głosek długich i krótkich np. w wyrazach: rich-reach pisownią homofonów np.: waste-waist.

10 Jak sprawdzać i oceniać prace pisemne?
Nie należy podkreślać popełnionego błędu, ale przekreślić go i nad nim napisać poprawną formę. Kolor czerwony długopisu nauczyciela nie jest wskazany, ponieważ rozprasza uwagę dyslektyka. Powinno się używać koloru zielonego.

11 Jak ćwiczyć sprawność czytania i rozumienia tekstu czytanego?
Obowiązuje technika wspólnego czytania, polega ona na tym, że uczeń czyta tekst jednocześnie z nauczycielem, lub dwóch uczniów czyta jednocześnie. W takiej sytuacji dyslektyk słyszy wymowę i nie odczuwa lęku ponieważ nie czyta sam. Możemy także czytać naprzemiennie. Inny uczeń powinien po przeczytaniu streścić tekst, dyslektyk jeśli nawet czegoś nie doczytał na pewno poczuje się lepiej. Należy unikać zmuszania dyslektyka do czytania na głos. Słówka tematyczne dotyczące tekstu powinny być wprowadzone zanim uczeń dyslektyczny przeczyta tekst, najlepiej w formie obrazkowej. Dyslektyk próbuje odgadnąć o czym tekst będzie na podstawie obrazka lub podanych słówek. Dyslektyk powinien posiadać słownik wizualny, bardzo przydatny jest też słownik idiomów w formie obrazkowej.

12 Jak ćwiczyć sprawność pisania?
Dyslektyk ma trudności z pisaniem linearnym, dlatego pożądana jest umiejętność tworzenia map myśli w myśl zasady: jeden obraz jest wart tysiąca słów (polecam książkę pt. "Mapy twoich myśli", autor: Tony Buzan). W przypadku pisania dłuższych form użytkowych należy stosować metodę guided writing - pisanie pod kontrolą nauczyciela lub też praca w grupach. Np.: jedna grupa pisze wstęp do historyjki, druga pisze rozwinięcie, następnie uczniowie zamieniają się rolami.

13 Jak ćwiczyć mówienie i rozumienie mowy?
Dyslektycy lubią mówić więc trzeba to wykorzystać w pracy na lekcji. Należy tworzyć historyjki do obrazków, przeprowadzać wywiady i konferencje prasowe. Sprawność mówienia należy połączyć z pracą z tekstem poprzez przekazywanie treści przeczytanego tekstu. Uczniowie mogą też twórczo opracować zakończenie do tekstu, modyfikować dialog z podręcznika stosując nowy materiał gramatyczny i leksykalny. Należy zwrócić uwagę na ćwiczenia fonetyczne poprzez znajdowanie rymów w tekście, liczenie ile jest głosek i liter w wyrazie. Powinno się też ćwiczyć intonację i strategie słuchania, wskazane jest też łączenie słuchania z rysowaniem.

14 Jak wprowadzać nowe słownictwo na lekcji języka angielskiego?
Dyslektyk łatwiej zapamiętuje słówka, jeśli ułożone są w grupach, blokach tematycznych (np.: choroby, ubrania) i towarzyszą im obrazki. Dobrze jest stosować słowniki tematyczne. Częstym zjawiskiem u osób z dysleksją są deficyty słuchu fonematycznego tzn. nie potrafią one wychwycić i prawidłowo zróżnicować wszystkich dźwięków mowy w potoku słów. Dlatego nauczyciel powinien zwolnić tempo wypowiadanych słów w fazie prezentacji leksyki. Nowe słówko musi być zapisane kolorowo, młodsze dzieci powinny wodzić palcem po wyrazie, napisać słowo światłem latarki na suficie lub łączyć litery wykropkowanego wyrazu. Im więcej zmysłów jest zaangażowanych w pracę tym lepiej. Należy także podać kontekst tj. pewną ilość zdań z tym słówkiem.

15 Wskazane jest dla wszystkich, nie tylko dyslektyków, stosowanie mnemotechnik tj. metod skojarzeń np. aby zapamiętać angielskie słowo ribbon-wstążka, tasiemka należy: 1. poszukać słowa klucza w języku polskim najbardziej zbliżonego brzmieniowo do słowa obcego, im większe podobieństwo tym lepiej, największe znaczenie mają początkowe litery. 2. uczniowie kojarzą obce słowo z tymczasowym słowem kluczem według formuły pamięci – pamięć =obraz + akcja. Przykładowo wyobrażamy sobie rybę siedzącą okrakiem na wielkiej literze N owijającą się kolorową tasiemką i machającą do nas odblaskowo zieloną kokardą 3. Kodowanie dźwiękowe polega na kilkakrotnym powtórzeniu w myślach (lub na głos) wyrazu obcego w czasie wizualizacji skojarzenia.

16 Warto połączyć nową leksykę ze znaną uczniom z poprzednich lekcji
Warto połączyć nową leksykę ze znaną uczniom z poprzednich lekcji. Uczniowie dyslektyczni powinni uczyć się słownictwa z kaset dołączonych do podręczników, pomaga to nie tylko w postępach w wymowie ale także w skutecznym opanowaniu rozumienia ze słuchu. W pracy ze słownictwem należy też uwzględnić zadania na głoski, sylaby i rymy np. znajdowanie w wyrazie samogłoski lub spółgłoski, wstawienie brakującej litery, podział wyrazu na sylaby, dopasowanie wyrazów, które się rymują.

17 Jak wprowadzać zagadnienia gramatyczne?
Przy wprowadzaniu zagadnień gramatycznych należy stosować strategie polegające na odkrywaniu reguł. Zaangażowanie ucznia w tworzenie zasad skłania ucznia do myślenia i pozwala na ich zapamiętanie w sposób bardziej trwały. Wskazane jest uczenie się gramatyki tak jak języka ojczystego poprzez osłuchanie się bez zbędnego tłumaczenia, zwłaszcza w przypadku małych dzieci. W przypadku starszych uczniów wskazane jest wprowadzenie struktury gramatycznej w postaci tabelki, grafów czy wzorów z wykorzystaniem kolorowej czcionki czy mazaków do podkreślenia. W fazie utrwalania materiału gramatycznego należy rozpocząć od ćwiczeń imitacyjnych a następnie przejść do substytucji tj. powtarzania tej samej struktury z innymi przykładami. W ćwiczenia należy włączyć wszystkie zmysły np. w formie zabawy 'correct' or 'incorrect'. Polega ono na tym że, nauczyciel czyta zdanie poprawne lub nie pod względem gramatycznym a uczniowie podnoszą karteczki białe jeśli zdanie jest poprawne lub czerwone jeśli nie.

18 Metody nauczania stosowane w pracy z dyslektykami
1. metoda multisensoryczna, która opiera się na stymulacji wielozmysłowej - należy włączyć do procesu nauczania wszystkie zmysły, 2. metoda słuchowa: nauczyciel tłumaczy, kieruje zwięzłe komunikaty, powtarza, używa materiałów dźwiękowych, czyta głośno polecenia, upewnia się czy uczeń zrozumiał, stosuje parafrazę, 3. metoda kinestetyczna: angażujemy ruch w procesie uczenia, stosujemy materiały dotykowe, 4. metoda wizualizacji: używamy obrazków, diagramów, tabelek, wykresów, używamy kolorów, dorysowujemy obrazki, porządkujemy obrazki, używamy obrazków w ćwiczeniu gramatyki, 5. metoda metakognitywna: polega na odkrywaniu reguł np. gramatycznych wykorzystując swoją wiedzę i porównaniu do języka ojczystego poprzez stosowanie zagadek językowych.

19 Oto jak możemy zaprezentować najważniejsze informacje dotyczące dysleksji w formie mapy myśli, jest to sposób zapisu bardzo wskazany dla dyslektyków i nie tylko

20 Kilka prostych zasad, dzięki którym można pomóc dziecku z dysleksją w nauce języka obcego:
liczne powtórki materiału, jednak w sposób ciekawy i urozmaicony aby dziecko szybko się nie znudziło; wizualizacja słów podczas nauki nowego słownictwa. Świetną zabawą może być tworzenie wspólnego plakatu (malowanie lub wyklejanie) z danymi słowami; indywidualizacja ucznia – program dostosowany do jego potrzeb; uwzględnienie zarządzeń MENiS z 2001 i 2002 dotyczących dostosowania wymagań do specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia i możliwość zwolnienie z nauki języka obcego; korzystanie z filmów i literatury traktującej o metodyce nauczania języka obcego dzieci z dysleksją.

21 Metody postępowania: sadzać dziecko blisko siebie, aby móc je obserwować i pomóc gdy będzie miało trudności, wyraźnie pisać na tablicy i zwracać uwagę czy dziecko nadąża z pisaniem, zachęcać dziecko do stałego posługiwania się komputerowym słownikiem polsko- angielskim, angielsko-polskim, na lekcji języka angielskiego odpytywać głównie ustnie, prace pisemne oceniać pod kątem merytorycznym (treści, wiedzy, kompozycji, stylistyki), nie obniżając oceny za błędy ortograficzne (poprawność ortograficzną oceniać jakościowo - ocena opisowa z podaniem ilości błędów) zdawać sobie sprawę, iż dziecko dyslektyczne może mieć trudności w wielu przedmiotach ze względu na opóźnienie rozwoju różnych funkcji percepcyjnych, pamięci i motoryki, nie "wyrywać" do natychmiastowej odpowiedzi, ponieważ często dzieci te mają trudności z szybkim przypominaniem sobie danych, szczególnie nazw, dat, terminów, indywidualizować wymagania - dać dodatkowy czas lub zadawać materiał w mniejszych porcjach,

22 Metody postępowania: angażować jak najwięcej zmysłów dziecka do utrwalania wiadomości, nie obniżać oceny za "brzydkie pismo", jeśli wynika to z mniejszej sprawności motoryki ręki, uważnie obserwować dziecko i kontrolować jego postępy, jak najlepiej poznać tego ucznia, jego mocne i słabe strony, rodzaje i przyczyny trudności, z którymi boryka się w nauce szkolnej, konsultować się z jego wychowawcą, pedagogiem szkolnym, rodzicami i innymi nauczycielami uczącymi, okazywać uczniowi życzliwość i zrozumienie dla podłoża jego niepowodzeń szkolnych, a zmniejszać jego lęk i poprawiać motywację do pracy nad swoimi problemami dyslektycznymi, ponieważ lęk często paraliżuje ucznia, osłabia koncentrację uwagi, spostrzegawczość i pamięć (najbardziej paraliżujący jest lęk przed ośmieszeniem na forum klasy), Nie kazać uczniowi czytać na czas lub na głos wobec całej klasy zupełnie nowego tekstu, którego wcześniej nie ćwiczył, dawać więcej czasu na pisanie wypracowania lub wykonanie określonego zadania,

23 wspierać ucznia podczas odpowiedzi ustnych, w razie potrzeby zastosować pytania naprowadzające, okazywać cierpliwość, chwalić poprawne odpowiedzi, niektórzy uczniowie tak się boją odpowiedzi ustnych (szczególnie na środku klasy!), że wolą wykazać się swoją wiedzą, pisząc na kartce, pozwolę mu na to w tych szczególnych przypadkach, osiągnięcia ucznia dyslektycznego, efekty jego pracy oceniać bardziej tolerancyjnie biorąc pod uwagę przede wszystkim wkład pracy i wysiłek włożony w wykonanie zadania, swoją ocenę uzasadnić, aby klasa rozumiała jej obiektywne podstawy, dbać o dobre relacje między uczniami a ich kolegą z dysleksją rozwojową, zdecydowanie reagować na wszelkie przejawy przemocy psychicznej (wyśmiewanie, przezywanie, przedrzeźnianie, ośmieszanie, poniżanie)

24 Hans Christian Andersen Aleksander Graham Bell Cher Winston Churchill
Leonardo da Vinci Walt Disney Albert Einstein Henry Ford Whoopi Goldberg Nelson Rockefeller Quentin Tarantino Woodrow Wilson W.B. Yeats Agatha Christie Thomas Alva Edison Pablo Picasso Ich geniusz nie istniał pomimo dysleksji, oni byli genialni, ponieważ byli dyslektykami. Problemy z czytaniem, pisaniem lub matematyką nie oznaczają, że ktoś jest po prostu głupi. Problemy te być może powodują te same funkcje umysłowe, które tworzą geniuszy.

25 Ukryty talent Lista podstawowych zdolności dyslektyków:
Korzystają z wrodzonej zdolności do przetwarzania i kreowania doznań percepcyjnych. Cechuje ich większa wrażliwość na otoczenie. Są bardziej ciekawi niż przeciętny człowiek. Myślą obrazami, a nie słowami. Mają lepszą intuicję i są bardziej przenikliwi. Myślenie i spostrzeganie ma charakter polisensoryczny. Realistycznie przeżywają swoje myśli. Mają żywą wyobraźnię. Wymienione powyżej cechy, jeśli nie zostaną stłumione bądź zniszczone przez rodziców lub w procesie edukacji, dają w rezultacie wyższą od przeciętnej inteligencję i ponadprzeciętne zdolności twórcze.