Geneza i wybrane źródła prawa mediów

Prezentacja na temat: "Geneza i wybrane źródła prawa mediów"— Zapis prezentacji:

1 Geneza i wybrane źródła prawa mediów
Agnieszka Kwiecień-Madej

2 Źródła prawa - międzynarodowe
Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności [Rzym 4 lisopada 1950r. // weszła w życie 8 września 1953r. // ratyfikowana przez Polskę 19 stycznia 1993r.] Jurysdykcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (od 1 maja 1993r.) Wymóg wyczerpania drogi krajowej, Wskazanie naruszenia praw gwarantowanych Konwencją,

3 Swoboda wypowiedzi – art. 10
1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych. 2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.

4 Art. 10 Wolność Wyrażania poglądów Otrzymywania informacji i idei
Przekazywania informacji i idei Wolność poszukiwania i dostępu do informacji (wyróżnia go doktryna) – odnosi się przede wszystkim do dziennikarzy

5 Formy wypowiedzi Wypowiedzi każdego rodzaju, bez względu na formę i treść, za pomocą których jednostka może przedstawić swój pogląd lub argumenty. Wyróżniamy: ustne pisemne radiowe telewizyjne filmowe kinowe za pośrednictwem Internetu fizyczne przeszkadzanie jako forma protestu

6 Ograniczenia swobody wypowiedzi
Ograniczenie musi być przewidywane przez wcześniej istniejące i znane prawo krajowe, Ingerencji w swobodę dokonać można tylko wtedy, gdy służy ona ochronie zamkniętego katalogu celów wskazanych w art. 10 ust. 2 [bezpieczeństwo publiczne, zapobieżenie zakłóceniu porządku lub przestępstwu, ochrona zdrowia i moralności, ochrona dobrego imienia i praw innych osób, zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych, zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej], Ingrenencja musi być konieczna w demokratycznym społeczeństwie, Tzw. trójelementowy test zgodności ingerencji z konwencją praw człowieka,

7 Przesłanka legalności formalnej ograniczeń:
działania władzy muszą opierać się na akcie prawnym o randze ustawy chyba, że konkretne ograniczenie wynika z prawa unijnego lub międzynarodowego, ustawowa podstawa prawna ograniczeń musi spełniać dwa warunki: Dostępność – zrozumiałość tekstu prawnego, Przewidywalność – precyzyjność sformułowania aktu prawnego, pozwalająca obywatelowi przewidzieć skutki swojego zachowania na podstawie dyspozycji normy prawnej,

8 Przesłanka legalności materialnej ograniczeń:
ograniczenie wolności prasy musi być dokonane w celu ochrony dóbr wymienionych w art. 10 ust. 2: Bezpieczeństwa państwowego, Integralności terytorialnej, Bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłócenia porządku lub przestępstwu, Ochrony zdrowia i moralności, Ochrony dobrego imienia i praw innych osób, Za względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych, Ze względu na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej,

9 Ważne orzecznictwo: Handyside przeciwko Wlk. Bytanii 7 grudnia 1976r., A. 24, Wyrok, w którym poddano interpretacji art. 10, sformułowane w nim tezy były powtarzane i rozwijane w kolejnych orzeczeniach, Sunday Times przeciwko Wlk. Brytanii (nr 1), 26 kwietnia 1979r., A. 30, Analiza kryterium ochrony powagi i bezstronności wymiaru sprawiedliwości jako ograniczenia swobody wypowiedzi, Observer i Guardian przeciwko Wlk. Brytanii oraz Sunday Times przeciwko Wlk. Brytanii (nr.2), 26 listopada 1991r., A. 216 i 217 Prasa jako „publiczny kontroler” (public watchdog) , Özgür Gündem przeciwko Turcji, 16 marca 2000r., ECHR 2000-III, Zakres obowiązków państwa,

10 Wypowiedzi prasowe podlegające ochronie
Tematyka Polityczna Społeczna Reklamowa i handlowa Historyczna Gospodarcza Artystyczna

11 Wypowiedzi niepodlegające ochronie
Artykuł 17 [Zakaz nadużycia praw] EKPCZ Żadne z postanowień niniejszej konwencji nie może być interpretowane jako przyznanie jakiemukolwiek państwu, grupie lub osobie prawa do podjęcia działań lub dokonania aktu zmierzającego do zniweczenia praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji albo ich ograniczenia w większym stopniu, niż to przewiduje konwencja. Ochroną Konwencji nie są więc objęte wypowiedzi: ekstremalne politycznie rasistowskie lub usprawiedliwiające politykę pronazistowską wymierzone w wartości na których oparta jest EKPCZ

12 Europejska Konwencja o telewizji ponadgranicznej, 5 maja 1989r
Europejska Konwencja o telewizji ponadgranicznej, 5 maja 1989r., Strasburg Ma ona na celu zagwarantowanie wolnego przepływu informacji i idei oraz niezależności organizacji nadawczych, art. 4 – zobowiązanie państw członkowskich do zapewnienia wolności opinii i informacji zgodnie z art. 10 Konwencji praw człowieka, Celem konwencji jest zapewnienie obywatelom coraz większego wyboru usług programowych oraz rozwoju europejskiej twórczości audiowizualnej, która ma przyczynić się do powiększania dziedzictwa Europy,

13 Zakres zastosowania Konwencji
Art. 1 – 3 – stosuje się do ponadgranicznego rozpowszechniania telewizyjnych usług programowych tzn. w sytuacji, w której program pochodzący z jednego kraju należącego do stron konwencji jest transmitowany lub retransmitowany na terytorium drugiego lub kilku innych państw będących sygnatariuszami, Art. 5 – obowiązek państwa strony zapewnia zgodności z konwencja wszystkich usług programowych transmitowanych przez nadawców Art. 6 ust. 2 – obowiązek państw udostępniania informacji o podlegających im nadawcach, Znaczną część postanowień konwencji stanowią ograniczenia dotyczące treści rozpowszechnianych pogramów telewizyjnych,

14 Geneza polskiego prawa mediów
Druki informacyjne, przedstawiające opisy wydarzeń które budziły powszechne zainteresowanie. – brak prawnych gwarancji wolności prasy do 1791r. Problem wolności druku toku obrad Sejmu Czteroletniego – Ustawa prawa kardynalne z 1791 r. Dekret Rady Stanu z 1816 r. - zniesienie obowiązku cenzury prewencyjnej. Cenzura uprzednia – autor zwolniony z odpowiedzialności, całą odpowiedzialność druku przejmował urząd cenzorski, 1919r. – Dekret Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego w przedmiocie tymczasowych przepisów prasowych Dekret z 1946 r. o utworzeniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk - system cenzorski, kontrola poprzedzająca druk. Ustawa z 26 stycznia 1984 r. prawo prasowe – unormowała w sposób kompleksowy najważniejsze zagadnienia związane z funkcjonowaniem prasy

15 Źródła prawa krajowe – Konstytucja RP
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r., Art. 14 [Zasada wolności prasy i innych środków przekazu] Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu. Art. 54 [Wolność słowa; zakaz cenzury] 1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.

16 Uprawnienia wynikające z art. 14 Konstytucji
Wolność zakładania prasy i środków społecznego przekazu, bez konieczności uzyskiwania uprzedniej zgody Swoboda prowadzenia działalności przez środki społecznego przekazu – wolność wyrażania opinii i uzyskiwania informacji Możliwość funkcjonowania mediów niepublicznych, prywatnych

17 Elementy wolności wypowiedzi z art. 54 Konstytucji
Wolności wyrażania poglądów – w każdej formie i każdych okolicznościach, - klasyczna – wolność wypowiedzi, wolność słowa. Ma charakter indywidualny i osobisty. Nie łączy się z działalnością środków społecznego przekazu, gdyż jest kierowana do oznaczonej i znanej osoby, - polityczna – prawo prezentacji przekonań dotyczących spraw ogólnych, publicznych. Tu działają środki społecznego przekazu i w tym aspekcie przejawia się powinność państwa zapewnienia wolności ich działania, 2. Wolność pozyskiwania informacji – uprawnienie jednostek oraz dziennikarzy. Nabiera szczególnego znaczenia wraz z art. 61. Możliwość pozyskiwania informacji które są niezbędne do budowania poglądów a następnie ich wyrażania, 3. Wolność rozpowszechniania informacji – domena i istota funkcjonowania prasy. Utwór rozpowszechniony – utwór który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie,

18 Art. 61 [Prawo obywateli do informacji o działalności organów władzy publicznej]
1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.

19 Ograniczenia wolności wypowiedzi w Konstytucji
nie jest ona wartością absolutną, podlega ograniczeniom na zasadach ogólnych, art. 31 ust. 3 Konstytucji Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

20 Funkcje prasy w świetle Konstytucji:
Informacyjna – dostarcza informacji o funkcjonowaniu państwa jego organów i rozwoju oraz Budowanie opinii publicznej – dostarcza wiedzy, pozwala zapoznać się z faktami Kontrolna – gwarantuje jawność i transparentność życia publicznego

21 Funkcje prasy w świetle orzecznictwa ETPCz
Wykonywanie funkcji kontrolnej i odgrywanie roli obserwatora publicznego (kontroler, strażnik) Przekazywanie i umożliwianie otrzymywania informacji i poglądów budzących zainteresowanie publiczne i dotyczących spraw publicznych Umożliwienie uczestnictwa w debacie publicznej Komentowanie wydarzeń ważnych dla ogółu społeczeństwa i nurtujących opinie publiczną