TRADYCJA JAKO POJĘCIE TEOLOGICZNE

TRADYCJA JAKO POJĘCIE TEOLOGICZNE
Zagadnienia wprowadzające - terminologia Znaczenie słowa „tradycja” w języku potocznym – pojęcie bardzo pojemne rozumiane czasami pozytywnie, a czasami negatywnie i mogące opisywać: ustny przekaz dawnych podań niedających się historycznie udokumentować, zwyczaje ludowe czy inne przekazywane z pokolenia na pokolenie w obrębie jakiejś społeczności, wierność określonej starej recepturze (coś wykonane zgodnie z tradycyjnym przepisem), wierność tradycji w sensie zbytniego tradycjonalizmu…; Znaczenie w obszarze filozoficzno-teologicznym: - tradycja jako rzeczywistość tworząca pewną „szkołę” myśli; - funkcjonowanie terminu w nurcie refleksji hermeneutycznej, prawniczej, filozoficznej, teologicznej; - pozytywny i negatywny wymiar terminu tradycja w języku filozoficzno-teologicznym

Zagadnienia wprowadzające - terminologia Źródłosłów: traditio ← trado, traděre, tradidi, traditum 1) „dać do ręki”, „wydawać” 2) „przekazywać”, „komunikować”, „nauczać” Traditio jako tłumaczenie greckiego παράδοσις (od czas. παρα-δίδωμι = daję komuś, przekazuję komuś, czemuś); Czasownik παραδίδωμι występuje ponad 120 razy w NT. Odpowiednik terminu traditio w jęz. hebrajskim to słowo massora (lub massoreth) pochodzące od czas. masar = przekazywać (stąd tekst masorecki). Etymologia wskazuje na to, że tradycję należy rozumieć jako proces dynamiczny, a nie jedynie coś, co jest zamknięte w przeszłości.

Spojrzenie historyczne na proces przekazu 1) Kultura niepiśmienna i przekaz ustny - przekaz ustny jako jedyny sposób przekazu obecny w kulturze ludzkiej przez wiele tysiącleci; - ogromna rola pamięci; - konieczne odpowiednie sposoby ułatwiające zapamiętanie (techniki mnemotechniczne); Cechy kultury opartej na przekazie ustnym: a) najważniejszym organem jest ucho, b) preferuje się parataksę, czyli zdania złożone współrzędnie, c) chętnie sięga się po powtarzanie (redundację), d) chętnie używa się tonu agonistycznego i przesady, e) w przekazie dominują tendencje zachowawcze i tradycyjne (by nie stracić dziedzictwa), f) mocno obecna jest emfaza i zaangażowanie, g) eliminuje się to, co nie ma znaczenia dla chwili obecnej, h) myśli się na sposób sytuacyjny konkretny (nie zabijaj, a nie: zabójstwo jest zbrodnią), i) ogromną rolę odgrywa poezja jako miejsce przekazu całej mądrości ludzkiej dotyczącej różnych dziedzin.

Spojrzenie historyczne na proces przekazu 2) Przemiany dokonane wraz z powstaniem i używaniem pisma - początki powstawania pisma sięgają ok. r p. Ch.; - decydujące znaczenie powstania alfabetu greckiego (VIII w. p. Ch.); „Pismo przekształciło ludzki umysł bardziej niż jakikolwiek inny wynalazek” – W. J. Ong; - pamięć przestaje odgrywać pierwszorzędną rolę w przechowywaniu dziedzictwa – to księgi stają się sztuczną pamięcią; - kultura oparta na przekazie za pomocą pisma przez długi czas zachowała ścisłą więź z kulturą oralną – zapisywano przede wszystkim po to, by czytać na głos i publicznie (wcześniejsze manuskrypty nie miały podziału na wyrazy i interpunkcji, a więc nie były do powszechnego prywatnego czytania), umiejętność pisania nie była tak powszechna, jak czytania, materiał piśmienniczy był drogi, a księgi nie były powszechnie dostępne dla prywatnej lektury (biblioteki publiczne powstają dopiero w Odrodzeniu – choć wcześniej były przez pewien czas w Grecji i Rzymie cesarskim);

Spojrzenie historyczne na proces przekazu 2) Przemiany dokonane wraz z powstaniem i używaniem pisma - Johannes Gensfleisch (Gutenberg) wynalazł druk i prawdopodobnie już w 1456 r. wydano „Biblię o 42 wierszach” czyli Biblię Gutenberga; - „Psałterz z Moguncji” to pierwsze dzieło o znanej dacie wydania – 1457 r.; Skutki wynalezienia druku: a) pojęcie autora dotychczas rozumiane dość płynnie zyskuje ściślejszego znaczenia, b) czytanie nabiera wymiaru prywatnego i jest wykonywane bezgłośnie, c) druk staje się wielkim sprzymierzeńcem Reformacji („Luteranizm od samego początku był dzieckiem książki drukowanej i dzięki temu nośnikowi Luter mógł wywierać jasny, zawsze ten sam i niedający się zatrzeć wpływ na umysły europejskie” – A. G. Dickens) – sola Scriptura nabrało sensu i stało się możliwe do wprowadzenia dzięki wynalezieniu druku;

Spojrzenie historyczne na proces przekazu 3) Rewolucja elektryczna i elektroniczna - wynalezienie środków komunikacji na odległość (telegraf, telefon, kino, radio, telewizja, komputer, internet) zaowocowało „globalną wioską” – informacja jest przekazywana z niezwykłą prędkością; - owocem jest zjawisko tzw. „drugiej oralności”, ponieważ we współczesnej komunikacji pojawiają się cechy charakterystyczne dla wcześniejszej kultury przekazu oralnego (zaangażowanie i uczestniczenie jako ważny wymiar procesu komunikacji, duże znaczenie wspólnoty, skupienie się na chwili obecnej, używanie pewnych formuł); - powstanie kultury mass mediów – nowe środki komunikacji wpłynęły na zmianę sposobu życia, uczenia się i całość życia – niektórzy alarmują wręcz przed tzw. telekracją – książka drukowana i teksty drukowane straciły swój monopol na przekaz;

POJĘCIE TRADYCJI W UJĘCIU HISTORYCZNYM
Od Jezusa do pierwszych wspólnot chrześcijańskich Jezus wobec tradycji żydowskiej Dwa typy odpowiedzi na skomplikowany problem: 1) Brak ciągłości – Jezus przeciwstawił się tradycji żydowskiej poprzez swoją postawę wolności i nowości w interpretacji Prawa, a szczególnie szabatu; Jego postawa była więc postawą „rewolucjonisty”, założyciela nowej religii – ani żydowskiej, ani chrześcijańskiej, ani „humanitarnej” – lecz opartej na uniwersalnych wartościach (ojcostwo Boga, braterstwo, godność osoby ludzkiej); 2) Zachowanie ciągłości – Jezus był pobożnym Żydem, zanurzonym w żydowskiej tradycji w sposób charakterystyczny dla proroków, ponieważ Jego pragnieniem było przywrócenie autentycznej wierności Prawu na sposób przede wszystkim wierności duchowi Prawa. Był świadomy, że jest prorokiem eschatologicznym, który zapoczątkowuje definitywne nadejście Królestwa Bożego.

Od Jezusa do pierwszych wspólnot chrześcijańskich Jezus wobec tradycji żydowskiej - Zakorzenienie w tradycji żydowskiej – Jezus rodzi się jako syn Maryi, wyrasta w tradycji wiary Abrahama i Izraela i uczy się tego w kontekście rodzinnym (por. Łk 2,40-52); zachowuje Prawo i żyje nim tak, jak jest to charakterystyczne dla kontekstu palestyńskiego I w., nie kontestuje Świątyni ani kapłaństwa, jak czynili to esseńczycy, często odwołuje się do Pisma; krytyka pewnych tradycji ludzkich mieści się w tradycji prorockiej nawołującej do praktykowania przepisów poprzez „obrzezanie serca” oraz wytykanie zniekształcania Bożych przykazań (por. Mk 7,1-13; Mt 15,1-9); - Zerwanie z tradycją żydowską – jako prorok eschatologiczny zapowiada bliskie nadejście Królestwa Bożego (por. Mk 1,15; Mt 4,17), koniec świątyni (Mt 24,2; Mk 13,2; Łk 21,6) oraz początek nowego świata zaprowadzony przez Syna Człowieczego, jest otwarty wobec pogan (por. Mk 8,5-13; 15,21-28), lecz zarazem nie chce dawać początku innemu Ludowi Bożemu – tak więc te wymiary „zerwania” z tradycyjnym judaizmem nie są pojmowane jako definitywne.

Od Jezusa do pierwszych wspólnot chrześcijańskich Jezus wobec tradycji żydowskiej To, co stanowi szczególną nowość charakteryzującą tylko Jezusa i tym bardziej wymowną, jeśli pamiętać, iż uznawał się On za przynależącego do Ludu Bożego: - odwoływanie się Jezusa do Tory nie ma charakteru interpretującego (rabini), lecz jest przemawianiem ze szczególnym autorytetem, który sobie przypisuje (por. Mt 5 – „a Ja wam powiadam…”); - Jezus wskazuje na jedyną relację, którą On ma z Ojcem – żaden inny Izraelita nie miałby odwagi nazywać się Synem w taki sposób, jak czynił to Jezus i co pobrzmiewało jako bluźnierstwo; - Jezus nawiązując do tradycji prorockiej starał się przywołać do autentycznego posłuszeństwa Słowu Bożemu, ale treść Jego nauczania jawiła się jako coś niesłychanie nowego, choć przedstawiona w sposób zakryty, tak jak czynił to w przypowieściach, zaś własną tożsamość objawiał niechętnie i ukrywał ją. Ale właśnie Jego tożsamość i Jego relacja z Ojcem będą podstawą – po zmartwychwstaniu – odczytane jako ostateczne Słowo Boga do ludzi.

Od Jezusa do pierwszych wspólnot chrześcijańskich Czy Jezus zaplanował to, co miało przyjść po Jego odejściu? Główny temat przepowiadania Jezusa – wezwanie do wierności Prawu w sposób wewnętrzny, a nie rytualny oraz głoszenie nadejścia Królestwa Bożego; - nowy element – ryt chrztu i działalność taumaturgiczna wpisują się w głoszenie Królestwa Bożego; - wraz z narastającym konfliktem z władzami żydowskimi Jezus przewidział swą tragiczną śmierć (por. Łk 13,33); - pierwotny Kościół pamiętał, że Jezus chciał swej śmierci i przeżywał ją jako akt posłuszeństwa Bożej woli oraz zanim ona przyszła, w swoich słowach i gestach pozostawił wskazania, w jaki sposób Jego uczniowie mają żyć po Jego odejściu zanim nadejdzie Królestwo.

Od Jezusa do pierwszych wspólnot chrześcijańskich Ustanowienie Dwunastu - nie podważa się dziś, że wybór Dwunastu ma genezę przedpaschalną i przynależy do historii Jezusa; - znaczenie tego gestu jest eschatologiczne – odnowić Lud Boży, na którego czele staną nowi przełożeni, ale posługa Dwunastu jest przewidziana na czas historii; Obietnica Kościoła, którego bramy piekielne nie przemogą - wszyscy synoptycy przekazują wyznanie wiary złożone przez Piotra (por. Mt 16,13-20; Mk 8,27-30; Łk 9,18-21), lecz tylko Mt zawiera passus o prymacie Piotra i ustanowieniu Kościoła; Podsumowanie Jezus przez pewne gesty ustanawia nową rzeczywistość, która będzie zrozumiała dopiero po zmartwychwstaniu: praktyka chrztu (zaczerpnięta ze środowisk, które go praktykowały), wybór Dwunastu, obietnica wspólnoty opartej na Piotrze, ustanowienie Wieczerzy, zapowiedź zmartwychwstania.

Czas przełomu – Kościół poapostolski - Problem przekazu wiary w okresie poapostolskim jako problem nabierający szczególnego znaczenia – odchodzą bezpośredni świadkowie wydarzeń związanych z życiem Jezusa Chrystusa; - Listy pasterskie jako świadectwo przejścia od posługi Apostoła Pawła do posługi następców (Tymoteusz i Tytus): 2Tm 1,14: τὴν καλὴν παραθήκην φύλαξον διὰ πνεύματος ἁγίου τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡμῖν. (Dobrego depozytu strzeż z pomocą Ducha Świętego, który w nas mieszka.); 1Tm 6,20: Ὦ Τιμόθεε, τὴν παραθήκην φύλαξον ἐκτρεπόμενος τὰς βεβήλους κενοφωνίας καὶ ἀντιθέσεις τῆς ψευδωνύμου γνώσεως, (O, Tymoteuszu, strzeż depozytu wiary, unikając światowej, czczej gadaniny i przeciwstawnych twierdzeń fałszywej wiedzy,); - słowa: strzec, przekazywać wiernie, wystrzegać się tych, którzy mogą depozyt wiary zafałszować (czcza gadanina, fałszywi nauczyciele), uciekać się do pomocy Ducha;

Czas przełomu – Kościół poapostolski - konieczność wyboru osób, którym należy przekazać depozyt wiary i którzy podejmą odpowiedzialność za dalszy jego przekaz: 2Tm 2,2: καὶ ἃ ἤκουσας παρ᾽ ἐμοῦ διὰ πολλῶν μαρτύρων, ταῦτα παράθου πιστοῖς ἀνθρώποις, οἵτινες ἱκανοὶ ἔσονται καὶ ἑτέρους διδάξαι. (a to, co usłyszałeś ode mnie za pośrednictwem wielu świadków, przekaż wiarygodnym ludziom, którzy będą zdolni nauczać też innych.) - ci zdolni do przekazu to episkopoi i presbyteroi, o których mówi się w listach pasterskich na innych miejscach; - okres poapostolski – wspólnoty chrześcijańskie zorganizowane wokół biskupów/prezbiterów i diakonów; - początek II w. – ukształtowana struktura z jednym biskupem na czele wspólnoty (por. Ignacy z Antiochii i świadectwo listów pasterskich wraz z postaciami Tymoteusza i Tytusa);

Czas przełomu – Kościół poapostolski Dwie formy nauczania apostolskiego obecne w epoce poapostolskiej 2Tes 2,15: Ἄρα οὖν, ἀδελφοί, στήκετε καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου εἴτε δι᾽ ἐπιστολῆς ἡμῶν Przeto, bracia, trwajcie niewzruszenie i trzymajcie się tradycji, o których zostaliście pouczeni bądź żywym słowem, bądź za pośrednictwem naszego listu; - 2Tes 3,14 – jeśli ktoś nie jest posłuszny słowu Apostoła wyrażonemu w liście, winien być usunięty ze wspólnoty; - 1Kor 5,2 – kto popełnia ciężkie wykroczenie, winien być usunięty ze wspólnoty; Pierwsze „Pisma” chrześcijańskie 2P 3,15-16 – pierwsze świadectwo istnienia zbioru pism Pawła: „a cierpliwość Pana naszego uważajcie za zbawienną, jak to również umiłowany nasz brat, Paweł, według danej mu mądrości napisał do was, jak też we wszystkich innych listach, w których mówi o tym. Są w nich trudne do zrozumienia pewne sprawy, które ludzie niedouczeni i mało utwierdzeni opacznie tłumaczą, tak samo jak i inne Pisma, na własną swoją zgubę.”

Czas Ojców Kościoła Reguła Tradycji Ireneusz z Lyonu ( ok.) „Depcząc porządek i łączność Pisma i, w odniesieniu do tego, co się w nich znajduje, oddzielając członki od prawdy, odnoszą je do innych rzeczy i przekształcają je, a z jednej rzeczy czyniąc drugą, zwodzą wielu za pomocą źle wymyślonej mądrości słów Pańskich przez nich przyjętych. Wyobraźmy sobie, że ktoś, mając przed sobą piękny obraz króla, ułożony przez zdolnego artystę z wielu cennych kawałków mozaiki, zniszczyłby jego ludzką postać, która stanowi jej przedmiot, poprzesuwałby kamyki i ułożył razem, aby przedstawiały psa lub lisa […]; w ten sposób czynią ci, którzy tkając razem bajki na wzór staruszek, wyjmują słowa, zdania i przypowieści z jednego lub drugiego kontekstu Pisma i starają się uzgodnić ze swymi bajkami słowo Boże. (Adversus haereses I,8,1);

Czas Ojców Kościoła Reguła Tradycji Ireneusz z Lyonu ( ok.) - prawdziwa gnoza – domaga się trwania w nauczaniu Apostołów, zachowywania pierwotnej struktury Kościoła rozproszonego po całym świecie, sukcesji apostolskiej jako znaku rozpoznawczego Ciała Chrystusa (Kościoła), zachowania niezmienionego Pisma (integralnie i bez dodatków ani opuszczeń), autentycznej interpretacji Pisma, daru miłości, który jest cenniejszy od poznania, chwalebniejszy od proroctwa, ponad wszystkimi innymi charyzmatami; - trzy aspekty właściwego rozumienia tradycji w sensie teologicznym ściśle ze sobą powiązane: sukcesja apostolska, kanon Pisma i symbol wiary; - u Ireneusza słowo tradycja używane jest też w sensie zwyczajów partykularnych, bez powyższej konotacji teologicznej (tradycje dyscyplinarne i liturgiczne o charakterze lokalnym);

Reformacja oraz Sobór Trydencki Wystąpienie Lutra - odezwa Do szlachty chrześcijańskiej narodu niemieckiego – dokument wzywający do radykalnej reformy i zburzenia potrójnego muru: pierwszy – mur pomiędzy klerem i świeckimi (chrzest wszystkich czyni kapłanami i nie ma sakramentu kapłaństwa), drugi – ograniczający tylko do hierarchii możliwość osądu dotyczącego wiary i Pisma (wszyscy ochrzczeni mogą osądzać co jest słuszne lub nie w dziedzinie wiary – nie istnieje autorytatywne magisterium biskupów i papieża), trzeci – ograniczający prawo zwołania soboru (papież nie ma wyłącznej władzy nad Kościołem, a mają ją wszyscy, również władcy świeccy). Cztery punkty stanowiące kryterium autentycznej wiary według Lutra: Sola Scriptura Iustificatio sola fide Sola gratia Solus Christus

Reformacja oraz Sobór Trydencki Najważniejsza nowość obecna w poglądach zwolenników reformacji: - Pismo Święte jest nie tylko normą wiary, ale normą dla całego życia Kościoła (sakramentów, dyscypliny, moralności i duchowości) – wszystkie tradycje są oceniane ze względu na ich zgodność z Pismem, a to, czego w Piśmie nie ma, uznawane jest jako additamentum satanae; - nastąpiło odwrócenie dotychczasowego porządku – to nie tradycja wskazuje, jak należy interpretować Pismo, ale Pismo w swej dosłowności i w znaczeniu, które daje się odczytać jako oczywiste staje się normą dla tradycji.

Reformacja oraz Sobór Trydencki Sobór Trydencki – (Paweł III), (Juliusz III), (Pius IV) – zasadniczo protestanci nieobecni; Najważniejsza dekrety: Pismo i tradycje, grzech pierworodny, usprawiedliwienie, siedem sakramentów, komunia eucharystyczna, ofiara mszy, czyściec, cześć oddawana świętym, święte obrazy oraz odpusty. Najważniejsze decyzje soborowe w odniesieniu do rozumienia tradycji: - przypomnienie wyznania wiary nicejsko-konstantynopolitańskiego jako autentycznej normy wiary; - ogłoszenie kanonu Pisma Świętego; - dekret o tradycjach (sprowokowany stanowiskiem protestanckim – w trakcie dyskusji na szczęście zrezygnowano z przygotowania listy tradycji niezawartych w Piśmie, pojawiły się głosy wskazujące na różne rodzaje tradycji – mające związek z wiarą i takie, które dotyczą kościelnych zwyczajów, ostatecznie zrezygnowano z przedstawienia rozwiniętej teologii tradycji).

Reformacja oraz Sobór Trydencki Tekst dekretu o tradycjach – komentarz: - punkt wyjścia – pojęcie Ewangelii (=Objawienie Boże), którą Kościół otrzymał i której czystości ma strzec (nawiązanie do wskazań Pawła z listów pasterskich); - Ewangelia była zapowiadana już w Starym Testamencie; - Ewangelia została ogłoszona w całej pełni najpierw przez Jezusa Chrystusa poprzez Jego przepowiadanie, a następnie Pan polecił, aby była przepowiadana wszystkim jako źródło prawdy zbawczej i wskazań moralnych; - dla głoszenia Ewangelii Pan posłużył się Apostołami, którzy na Jego polecenie odpowiedzieli przekazując Ewangelię w pismach i na sposób niespisany (=tradycje); - tradycje - to, co Apostołowie otrzymali bezpośrednio od Chrystusa lub to, co sami ustanowili pod działaniem Ducha Świętego (tradycje Bosko-apostolskie);

Reformacja oraz Sobór Trydencki Tekst dekretu o tradycjach – komentarz: - Ewangelia, która jest źródłem, gdzie bierze początek całe Objawienie Boże, jest zawarta w księgach spisanych i w tradycjach niespisanych. - tradycje niespisane, które dotyczą wiary i moralności, ponieważ pochodzą od Chrystusa lub Ducha Świętego i są zachowywane nieprzerwanie w Kościele, muszą być przyjmowane i otaczane tą samą czcią, jaką otacza się Pismo; - tekst ostateczny dekretu zmodyfikował twierdzenie, że prawda wiary i moralności jest zawarta częściowo w Piśmie, a częściowo w tradycjach ustnych (partim… partim…) – część ojców nie chciała przyjąć twierdzenia, że Pismo nie przekazuje całej prawdy zbawczej; - interpretacja orzeczenia soborowego w duchu dwóch źródeł Objawienia – powody: sens wyrażenia, że tradycje i Pismo winny cieszyć się taką samą czcią i szacunkiem – ze względu przekazywaną treść.

Okres od Soboru Trydenckiego po Sobór Watykański II Sobór Watykański II - zapowiedź – Jan XXIII 25 I 1959 r., 3 lata prac przygotowawczych, uroczyste ogłoszenie Konstytucją Apostolską Humanae salutis 25 XII 1961 r.; - program prac dwa aspekty Kościoła: natura i misja Kościoła (tematy szczegółowe: Boskie Pisma, święta Tradycja, sakramenty i modlitwa Kościoła, kształtowanie moralne, działalność charytatywna i pomoc, apostolat świeckich, działalność misyjna) oraz obecność Kościoła w świecie (doktryna społeczna, rodzina, szkoła, praca, społeczność świecka i problemy z nią związane); - 11 X 1962 r. – uroczyste rozpoczęcie; - schemat De fontibus Revelationis – pierwszy z tematów doktrynalnych podjęty przez Sobór i opracowany przez komisję przygotowawczą; - krytyka (zwłaszcza Rahner, Schillebeeckx) dotycząca zarówno ujęcia tematu, jak i poszczególnych treści;

Okres od Soboru Trydenckiego po Sobór Watykański II Sobór Watykański II - krytyka dotycząca ujęcia tematu w dokumencie: brak wyjaśnienia natury i przedmiotu Objawienia, a rozpoczyna się od razu od stwierdzenia o przekazywaniu Objawienia, zaś o tradycji mówi się jedynie w wymiarze doktryny; - krytyka dotycząca poszczególnych treści: Objawienie zawarte jest w dwóch źródłach (nie jest to język Magisterium, niebezpieczeństwo popadnięcia w sola traditio), brak uwzględnienia prawdy o tym, że również Magisterium Kościoła słucha słowa Bożego; XI 1962 r. – szczególnie burzliwe prace nad tekstem – 20 XI 1962 r. głosowanie (2209 głosujących, 1368 – przeciw, 822 – za, 19 – nieważne; brak 115 głosów do osiągnięcia 2/3 koniecznych do odrzucenia tekstu); - decyzja Jana XXIII – utworzenie Komisji mieszanej (dogmatycy, bibliści, ekumeniści) – moment uznawany za koniec kontrreformacji;

POJĘCIE TRADYCJI - UJĘCIE SYSTEMATYCZNE
Sobór Watykański II KO 7 „Bóg postanowił najłaskawiej, aby to, co dla zbawienia wszystkich narodów objawił, pozostało na zawsze zachowane w całości i przekazywane było wszystkim pokoleniom. Dlatego Chrystus Pan, w którym całe objawienie Boga najwyższego znajduje swe dopełnienie (por. 2Kor 1,3; 3,16-4,6), polecił Apostołom, by Ewangelię przyobiecaną przedtem przez Proroków, którą sam wypełnił i ustami własnymi obwieścił, głosili wszystkim, jako źródło wszelkiej prawdy zbawiennej i normy moralnej, przekazując im dary Boże. Polecenie to zostało wiernie wykonane przez Apostołów, którzy nauczaniem ustnym, przykładami i instytucjami przekazali to, co otrzymali z ust Chrystusa, z Jego zachowania się i czynów, albo czego nauczyli się od Ducha Świętego, dzięki Jego sugestii, jak też przez tych Apostołów i mężów apostolskich, którzy wspierani natchnieniem tegoż Ducha Świętego, na piśmie utrwalili wieść o zbawieniu.” Tradycja ujęta w źródle Boskim i apostolskim, wskazany sposób przekazu przez Apostołów; tekst cytuje Tridentinum (fragment o Ewangelii przyobiecanej…)

Sobór Watykański II KO 7 „Aby zaś Ewangelia była zawsze w swej całości i żywotności w Kościele zachowywana, zostawili Apostołowie biskupów jako następców swoich "przekazując im swoje stanowisko nauczycielskie". Ta więc Tradycja święta i Pismo święte obu Testamentów są jakby zwierciadłem, w którym Kościół pielgrzymujący na ziemi ogląda Boga, od którego, wszystko otrzymuje, aż zostanie doprowadzony do oglądania Go twarzą w twarz, takim jaki jest (por. 1J 3,2).” - pojęcie sukcesji jako nierozerwalnie związane z Tradycją – wraz z sukcesją przychodzi moment, w którym zakończył się czas konstytutywny Kościoła; - wyznacznikiem tego, co w Kościele przynależy do czasu konstytutywnego jest Pismo i Tradycja; - w przekazywaniu i głoszeniu Ewangelii punktem odniesienia są Pismo, Tradycja i sukcesja apostolska;

Sobór Watykański II KO 7 „Nauczanie przeto apostolskie, które w szczególny sposób wyrażone jest w księgach natchnionych, miało być zachowane w ciągłym następstwie aż do czasów ostatecznych. Stąd Apostołowie, przekazując to, co sami otrzymali, upominają wiernych, by trzymali się tradycji, które poznali czy to przez naukę ustną, czy też przez list (por. 2Tes 2,15), i aby staczali bój o wiarę raz na zawsze sobie przekazaną (por. Jd 3). A co przez apostołów zostanie przekazane, obejmuje wszystko to, co przyczynia się do prowadzenia świętego życia przez Lud Boży i pomnożenia w nim wiary. I tak Kościół w swej nauce, w swym życiu i kulcie uwiecznia i przekazuje wszystkim pokoleniom to wszystko, czym on jest i to wszystko, w co wierzy.” - treść Tradycji – nie wyczerpuje się w Piśmie, lecz obejmuje całą żywą rzeczywistość Kościoła (echo poglądów szkoły tybindzkiej – traditio realis);

POJĘCIE TRADYCJI - UJĘCIE SYSTEMATYCZE
Sobór Watykański II KO 8 „Tradycja ta, wywodząca się od Apostołów, rozwija się w Kościele pod opieką Ducha Świętego. Wzrasta bowiem zrozumienie tak rzeczy, jak słów przekazywanych, już to dzięki kontemplacji oraz dociekaniu wiernych, którzy je rozważają w sercu swoim (por. Łk 2,19 i 51), już też dzięki głębokiemu, doświadczalnemu pojmowaniu spraw duchowych, już znowu dzięki nauczaniu tych, którzy wraz z sukcesją biskupią otrzymali niezawodny charyzmat prawdy. Albowiem Kościół z biegiem wieków dąży stale do pełni prawdy Bożej, aż wypełnią się w nim słowa Boże.” - rozwój Tradycji – wskazany fakt, przyczyna nadprzyrodzona i faktory kościelne (wszyscy wierni: kontemplacja, studium, doświadczenie; Magisterium Kościoła) – zwrócenie uwagi na sensus fidelium; - znamienna kolejność w wymienianiu faktorów – na końcu Magisterium (ma za zadanie przede wszystkim strzec, a nie rozwijać);

Sobór Watykański II KO 8 „Wypowiedzi Ojców świętych świadczą o obecności tej życiodajnej Tradycji, której bogactwa przelewają się w działalność i życie wierzącego i modlącego się Kościoła. Dzięki tej samej Tradycji Kościół rozpoznaje cały kanon Ksiąg świętych, a i samo Pismo św. w jej obrębie głębiej jest rozumiane i nieustannie w czyn wprowadzane. Tak więc Bóg, który niegdyś przemówił, rozmawia bez przerwy z Oblubienicą swego Syna ukochanego, a Duch Święty, przez którego żywy głos Ewangelii rozbrzmiewa w Kościele, a przez Kościół w świecie, wprowadza wiernych we wszelką prawdę oraz sprawia, że słowo Chrystusowe obficie w nich mieszka (por. Kol 3,16).” - fragment zawierający uściślenia – Ojcowie jako uprzywilejowani świadkowie Tradycji, zwłaszcza dla poznania wiary i liturgii Kościoła, znaczenie Tradycji dla czytania PŚ; - konkluzja – trynitarny i oblubieńczy wymiar Tradycji.

Sobór Watykański II KO 9 „Tradycja święta zatem i Pismo święte ściśle się ze sobą łączą i komunikują. Obydwoje bowiem, wypływając z tego samego źródła Bożego, zrastają się jakoś w jedno i zdążają do tego samego celu.” - relacja między PŚ a Tradycją – wymiar ścisłej jedności (źródło, cel, nierozłączna jedność w przekazie) „Albowiem Pismo św. jest mową Bożą, utrwaloną pod natchnieniem Ducha Świętego na piśmie, a święta Tradycja, słowo Boże, przez Chrystusa Pana i Ducha Świętego powierzone Apostołom, przekazuje w całości ich następcom, by oświeceni Duchem prawdy, wiecznie je w swym nauczaniu zachowywali, wyjaśniali i rozpowszechniali.” - różnica między PŚ a Tradycją – Pismo przez fakt natchnienia jest słowem Bożym, a Tradycja przekazuje integralnie to słowo, ale jej historyczne formy są słowem Kościoła;

Sobór Watykański II KO 9 „Stąd to Kościół osiąga pewność swoją co do wszystkich spraw objawionych nie przez samo Pismo święte. Toteż obydwoje należy z równym uczuciem czci i poważania przyjmować i mieć w poszanowaniu.” - fragment zawierający odwołanie do tekstu Tridentinum – pomimo pewnych zastrzeżeń – zwłaszcza ze strony teologów ekumenicznych – przypomniana zasada katolickości, odrzucenie sola Scriptura; konieczność odniesienia do Pisma i Tradycji.

Sobór Watykański II KO 10 „Święta Tradycja i Pismo św. stanowią jeden święty depozyt słowa Bożego powierzony Kościołowi. Na nim polegając, cały lud święty zjednoczony ze swymi pasterzami trwa stale w nauce Apostołów, we wspólnocie braterskiej, w łamaniu chleba i w modlitwach (por. Dz 2,42), tak iż szczególna zaznacza się jednomyślność przełożonych i wiernych w zachowaniu przekazanej wiary, w praktykowaniu jej i wyznawaniu.” - pojęcie depozytu – ukazane jako rzeczywistość żywa domagająca się wierności nauce apostolskiej, ale i wspólnocie braterskiej, Eucharystii i modlitwie; - odpowiedzialność za depozyt wiary spoczywa na całym Kościele;

Sobór Watykański II KO 10 „Zadanie zaś autentycznej interpretacji słowa Bożego, spisanego czy przekazanego przez Tradycję, powierzone zostało samemu tylko żywemu Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła, który autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa. Urząd ten Nauczycielski nie jest ponad słowem Bożym, lecz jemu służy, nauczając tylko tego, co zostało przekazane. Z rozkazu Bożego i przy pomocy Ducha Świętego słucha on pobożnie słowa Bożego, święcie go strzeże i wiernie wyjaśnia. I wszystko, co podaje do wierzenia jako objawione przez Boga, czerpie z tego jednego depozytu wiary. ” - po raz pierwszy pojawia się pojęcie Magisterium vivum – tekst zawierający korektę wobec tendencji uznających głos Magisterium za norma proxima fidei (tendencje potrydenckie);

Sobór Watykański II KO 10 „Jasne więc jest, że Święta Tradycja, Pismo św. i Urząd Nauczycielski Kościoła, wedle najmądrzejszego postanowienia Bożego, tak ściśle ze sobą się łączą i zespalają, że jedno bez pozostałych nie może istnieć, w wszystkie te czynniki razem, każdy na swój sposób, pod natchnieniem jednego Ducha Świętego przyczyniają się skutecznie do zbawienia dusz.” - zakończenie – wskazanie na wzajemne ścisłe powiązanie istniejące pomiędzy Tradycją, Pismem a Magisterium – każda z wymienionych rzeczywistości w jakiejś mierze zasadza się w pozostałych, a zarazem jest fundamentem dla nich (Pismo wyrasta z Tradycji i dzięki niej jest znane jako Pismo, a zarazem jest punktem odniesienia dla prawdziwej Tradycji i jej podstawowym świadkiem; Magisterium nie jest ponad Pismem, ale w jego służbie, a zarazem służy Tradycji i odczytuje Pismo jako rzeczywistość żywą…).

PROBLEM DOGMATU I ROZWOJU DOGMATÓW
Uwagi dotyczące pojęcia dogmatu - współczesny kontekst rozumienia pojęcia – rozumienie negatywne wskazujące na narzucanie jakiejś opinii z góry, bez uzasadnionych racji i bez możliwości racjonalnej weryfikacji; pojęcie często używane przy określaniu poglądów wstecznych, zaś w terminologii teologicznej współcześnie bywa przeciwstawiane kerygmie; - starożytna greka: δóγμα = doktryna, prawo, dekret; w NT występuje w Łk 2,1 (dekret Cezara Augusta) i w Dz 17,4 (decyzje powzięte przez Apostołów w Jerozolimie); Ojcowie Kościoła: doktryna chrześcijańska lub doktryny pogańskie i heretyckie (niechrześcijańskie najczęściej określane są jako dogmata); średniowiecze preferuje określenie articulus fidei, a termin dogmat jest rzadko używany; Sobór Trydencki jeszcze nie używa tego określenia w sensie technicznym i bardziej zwraca uwagę na treści wiary, niż na autorytet, który stoi na ich straży; - aktualne pojęcie dogmatu zaczyna funkcjonować od nowożytności;

Refleksja nad pojęciem dogmatu w nowożytności Mysterium Ecclesiae (deklaracja Kongregacji ds. Doktryny Wiary 1973) – przeciw niektórym współczesnym błędom: rozumienie Kościoła katolickiego, nieomylność wiernych i Magisterium; „może zdarzyć się także, że starożytne formuły dogmatyczne oraz inne, do nich jakby zbliżone, pozostają żywe i owocne w zwyczajnym zastosowaniu w Kościele, z tym jednak, że dodaje się do nich konieczne nowe wyjaśnienia, które je utrwalają. Zdarza się niekiedy i tak, że w tym zwyczajnym zastosowaniu w Kościele niektóre z tych formuł zostały zastąpione nowymi, które, zaproponowane lub zaaprobowane przez Urząd Nauczycielski Kościoła, przekazują to samo znaczenie w sposób jaśniejszy lub pewniejszy.”

Refleksja nad pojęciem dogmatu w nowożytności - reakcje Magisterium: Mysterium Ecclesiae (deklaracja Kongregacji ds. Doktryny Wiary 1973): „Samo natomiast znaczenie formuł dogmatycznych zawsze pozostaje w Kościele prawdziwe i stałe, nawet wtedy, gdy jest głębiej wyjaśniane i pełniej rozumiane. Wierni powinni więc odrzucić opinię, według której: 1) formuły dogmatyczne (lub jakiś ich rodzaj) nie mogłyby dokładnie wyrażać prawdy, lecz tylko w jej zamiennych przybliżeniach, które są w jakiś sposób jej zniekształceniami lub podlegają zmianie; 2) wspomniane formuły wyrażają prawdę w sposób nieokreślony, i dlatego należy jej ciągle szukać przy pomocy owych przybliżeń.”

Pojęcie rozwoju dogmatów - pojawia się zwłaszcza w kontekście refleksji XIX wieku – klasyczne teorie rozwoju dogmatów to modele ewolucyjne (F. Ch. Baur) czy socjologiczne (E. Troeltsch), a także idea „hellenizacji” chrześcijaństwa (A. von Harnack) według której pierwsze dogmaty są owocem kontaktu z myślą helleńską o charakterze ontologicznym ujmującą w pojęcia pierwotną myśl etyczno-egzystencjalną; - według interpretacji modernistycznej lub historyków racjonalistycznych dogmaty więc nie komunikują jakiejś prawdy, lecz winny być odczytywane jako wyrażenia symboliczne subiektywnego doświadczenia religijnego lub interpretacja faktu religijnego o charakterze praktycznym; - mówi się także o ewolucji dogmatów w sensie pojawiania się nowych prawd.

Pojęcie rozwoju dogmatów - Właściwe ujęcie rozwoju dogmatów: rozwój, a nie ewolucja (ewolucja to proces odnoszący się do całej sfery biologicznej, w obrębie której wg darwinizmu dochodzi do specyficznych mutacji, zaś pojęcie rozwoju odnosi się do pojedynczego przypadku lub pojedynczego rodzaju); Konieczność zachowania tożsamości – już Wincenty z Lerynu (V w.) odróżniał jednorodny rozwój od mutacji, która oznacza utratę tożsamości; W kontekście teologii neoscholastycznej ów rozwój był pojmowany w wymiarze intelektualistycznym – każda konkluzja wywiedziona z Objawienia mogła być ogłoszona dogmatem. W kontekście teologii kładącej nacisk na doświadczenie rozwój dogmatów pojmowano jako owoc konceptualizacji doświadczenia. Alszeghy-Flick – droga „zrozumienia obiektywnego” – rozumienie rozwoju jako drogi pośredniej pomiędzy powyższymi ujęciami.

Pojęcie rozwoju dogmatów - Właściwe ujęcie rozwoju dogmatów: rozwój, który nie idzie za z góry określonym porządkiem logicznym, ale pojawia się w określonych okolicznościach – jako konieczność w zachowaniu dotychczasowego sensu biblijnego, stąd właśnie można odkryć wewnętrzną logikę wszystkich dogmatów, choć rozwój dogmatów nie dokonuje się jedynie w wymiarze logicznej dedukcji; - Powody rozwoju dogmatów: 1) Charakter Objawienia, które zawsze zawiera coś więcej, niż słowa i wydarzenia je komunikujące (Objawienie jako niewyczerpane źródło, Duch, który prowadzi Kościół do pełni prawdy); 2) Studium, refleksja i modlitwa wiernych (faktor wewnętrzny); 3) Herezje i błędy (faktor zewnętrzny); 4) Konieczność określenia przez Magisterium właściwej doktryny i obrony czystej wiary.

Znaczenie definicji dogmatycznych Różne wymiary odpowiedzi: - konieczność wskazania właściwej interpretacji Pisma (por. Atanazy na Soborze Nicejskim – do credo konieczne było dodanie formuły niebiblijnej homoousios nie z powodu niewystarczalności Pisma, ale dlatego że Ariusz zaczął je interpretować niewłaściwie); - konieczność wyrażania właściwej wiary i strzeżenia interpretacji credo w najpoważniejszych przypadkach (tak było podczas większości soborów); - osobny przypadek: dogmaty maryjne ogłoszone w XIX i XX w. – są wyrazem konsensusu osiągniętego w Kościele, ale także reakcji wobec racjonalizmu i materializmu XIX i XX w. (wymiar reakcji na tendencje negatywne zachowany, choć nie chodziło o konkretne herezje); - w niektórych przypadkach Magisterium rezygnuje z definicji dogmatycznej dla uniknięcia herezji, tolerując wiarę doktrynalnie niedoskonałą jako mniejsze zło.

TRADYCJA JAKO POJĘCIE TEOLOGICZNE

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "TRADYCJA JAKO POJĘCIE TEOLOGICZNE"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

TRADYCJA JAKO POJĘCIE TEOLOGICZNE

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "TRADYCJA JAKO POJĘCIE TEOLOGICZNE"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres