Przewrót majowy i rządy sanacji

Prezentacja na temat: "Przewrót majowy i rządy sanacji"— Zapis prezentacji:

1 Przewrót majowy i rządy sanacji

2 Cele: Znajomość przyczyn przewrotu majowego;
Znajomość przebiegu i skutków przewrotu majowego; Znajomość najważniejszych założeń konstytucji kwietniowej; Umiejętność wskazania najważniejszych różnic pomiędzy konstytucją marcową i kwietniową; Umiejętność scharakteryzowania rządów autorytarnych; Umiejętność dokonania oceny zamachu majowego i rządów sanacji na tle sytuacji politycznej Europy.

3 Charakterystyka rządów parlamentarnych 1919-1926
Rozdrobnienie polityczne parlamentu Ciągłe zmiany gabinetów (13 rządów) Niestabilność władzy Problemy z przeprowadzeniem wielu reform Liczne skandale Osłabienie pozycji międzynarodowej Polski (np. Locarno)

4 Charakterystyka rządów parlamentarnych 1919-1926
Kryzys gospodarczy Wysoka inflacja, wzrost bezrobocia, powszechna bieda Wojna celna z Niemcami PARTYJNIACTWO – posłowie kierowali się głownie interesem własnej partii (np. chęcią utrzymania się przy władzy a nie interesem publicznym) Radykalizacja nastrojów społecznych – poparcie dla ugrupowań domagających się (wzorem np. Włoch obalenia rządów demokratycznych i wprowadzenia silnych rządów jednostki

5 Przyczyny przewrotu majowego
Bezpośrednią przyczyną przewrotu majowego było powołanie drugiego rządu Chjeno-Piasta z Wincentym Witosem na czele. Rząd ten miał za sobą już niechlubną przeszłość. Po kilku miesiącach rządu, wybuchła fala protestów, głównie w górnictwie, hutnictwie i na kolei. Jeden ze strajków w Krakowie został siłą stłumiony brutalnie przez policję i wojsko, w wyniku starć zginęło kilkudziesięciu robotników. Ludność nie chciała dopuścić do powtórzenia wydarzeń z roku.

6 Przyczyny przewrotu majowego
Pakt lanckoroński – porozumienie partii centrowych i prawicowych: PSL "Piast", Związku Ludowo-Narodowego i Chrześcijańskiej Demokracji, zawarte 17 maja 1923 w Warszawie. W wyniku Paktu Lanckorońskiego rząd Władysława Sikorskiego podał się do dymisji, a 28 maja 1923 prezydent Stanisław Wojciechowski powierzył misję utworzenia nowego gabinetu Wincentemu Witosowi. Ministrem skarbu w tym rządzie został Władysław Grabski. W skład rządu Witosa weszli przedstawiciele endecji, chadecji i "Piasta". Piłsudski oświadczył, że jako żołnierz nie może bronić rządu złożonego z przedstawicieli partii odpowiedzialnych za śmierć Gabriela Narutowicza i odsunął się z życia politycznego w zacisze willi w Sulejówku.

7 Przyczyny przewrotu majowego
Pakt przewidywał, że: państwo i samorząd powinny odzwierciedlać narodowy charakter II Rzeczypospolitej, a rząd winni tworzyć wyłącznie Polacy większą niż dotychczas rolę w państwie uzyska Kościół katolicki nastąpi wzmożona polonizacja Kresów Wschodnich wprowadzony zostanie rozdział liczby miejsc w całym szkolnictwie wg proporcji narodowościowej ludności w państwie (tzw. zasada numerus clausus) przyspieszona zostanie parcelacja rolna (przynajmniej 200 tys. hektarów rocznie)

8 Przyczyny przewrotu majowego
10 maja 1926 roku powstał nowy rząd z Wincentym Witosem na czele – rząd Chjeno-Piasta (chrześcijańska demokracja i PSL Piast) – wywołało to wzrost niezadowolenia społecznego. Grupa byłych legionistów rozpoczęła przygotowania do przejęcia władzy przez Piłsudskiego. Generał Lucjan Żeligowski (współpracownik Piłsudskiego, odpowiedzialny m.in. za przyłączenie do Polski tzw. Litwy Środkowej z Wilnem) pod pozorem ćwiczeń wojskowych sprowadził do Rembertowa oddziały dowodzone przez oficerów wiernych Piłsudskiemu. Działania te zyskały poparcie partii socjalistycznej – uważano, ze działanie te miały być jedynie demonstracja siły i próbą wymuszenia na prezydencie zmiany gabinetu – powierzenia tej funkcji Piłsudskiemu.

9 Przyczyny przewrotu majowego:
trudna sytuacja gospodarcza, rosnące bezrobocie, zapowiedź dalszych redukcji; „sejmokracja” - ciągłe zmiany gabinetów, niemożność wyłonienia stabilnej wiejskości; klęska na arenie międzynarodowej związanej z praktyczną izolacją Polski po układzie w Locarno; oburzenie związane z ponownym powołaniem rządu Wincentego Witosa; uznanie Piłsudskiego za „męża opatrzności” - silnego człowieka, który może zapanować nad chaosem w kraju.

10 Przyczyny przewrotu majowego
Szereg wydarzeń doprowadził do destabilizacji sytuacji w Polsce i pogorszenia jej położenia na arenie międzynarodowej: 16 kwietnia 1922 w Rapallo zawarto układ radziecko- niemiecki. Jego główne postanowienia zakładały zakończenie wzajemnych roszczeń finansowych obu stron, intensyfikację kontaktów gospodarczych, nawiązanie stosunków gospodarczych oraz zainicjowanie współpracy wojskowej pomiędzy sygnatariuszami. Układ ten oznaczał znaczne pogorszenie sytuacji międzynarodowej Polski.

11 Przyczyny przewrotu majowego
15 czerwca 1925 wygasła konwencja górnośląska i rozpoczęła się wojna celna II Rzeczypospolitej z Republiką Weimarską. Niemcy zaprzestały kupna polskiego węgla. Doprowadziło to do nagłego pogorszenia sytuacji gospodarczej w Polsce. 16 października 1925 mocarstwa zachodnie podpisały układ w Locarno, w którym Niemcy gwarantowały jedynie nienaruszalność swojej zachodniej granicy, pozostawiając sprawą otwartą uznanie granic na wschodzie.

12 Przebieg walk 1) W nocy z 11 na 12 maja 1926 roku została ostrzelana willa Piłsudskiego w Sulejówku 2) Piłsudski wyruszył do warszawy na spotkanie z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim – pod pretekstem wyjaśnienia okoliczności prawdopodobnego zamachu 3) 12 maja 1926 Spotkanie Piłsudskiego z Wojciechowskim na moście Poniatowskiego

13 Przebieg walk 4) 12 maja 1926 – początek trzydniowych walk (nigdy nie wyjaśniono okoliczności, w których rozpoczęły się działania zbrojne – prawdopodobnie był to przypadkowy strzał) 5) Strajk na kolei – zatrzymanie pociągów z oddziałami wiernymi rządowi, które wyruszyły z Wielkopolski 6) 12 maja 1926 – opanowanie mostu Kierbedzia i wkroczenie do prawobrzeżnej warszawy

14 Przebieg walk 12 maja 1926, marszałek Józef Piłsudski przed spotkaniem z prezydentem RP Stanisławem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego. Przewrót majowy 1926 r. Stanowisko artylerii na ul. Mokotowskiej

15 Przebieg walk 7) 13 maja 1926 – zajecie ważnych strategicznie punktów miasta – centrala telefoniczna, lotnisko 8) Wycofanie się rządu do Wilanowa 9) Podjęcie decyzji o zaprzestaniu walk 10) 14 maja 1926 roku – dymisja rządu Witosa oraz prezydenta 11) Obowiązki głowy państwa zgodnie z konstytucją przejął marszałek sejmu – Maciej Rataj

16 Przebieg walk 12) 15 maja Mianowanie na stanowisko premiera Kazimierza Bartla (Piłsudski został ministrem do spraw wojskowych) 13) 29 maja 1926 – wybór Piłsudskiego na prezydenta – nie przyjął ofiarowanego mu stanowiska uznając, że zgodnie z konstytucją marcową głowa państwa ma zbyt małe kompetencje 14) 1 czerwca 1926 – wybór Ignacego Mościckiego na prezydenta – kandydat Piłsudskiego

17 Przebieg walk Ignacy Mościcki przybywa na uroczystość zaprzysiężenia na Zamek. Obok: Józef Piłsudski i Kazimierz Bartel. Warszawa, 4 czerwca 1926 Pierwszy rząd Kazimierza Bartla po zaprzysiężeniu 15 maja 1926

18 Konsekwencje przewrotu majowego:
kolejne walki polityczne, ukryta dyktatura Piłsudskiego, powołanie GISZ-u, BBWR, powstanie Obozu Wielkiej Polski (po osłabieniu sanacji zacieśnienie stosunków z endecją - zjazd w Nieświeżu 1926 i Dzikowie 1927),

19 Konsekwencje przewrotu majowego:
spadek znaczenia sejmu, rządy "grupy pułkowników", nielegalne metody likwidacji opozycji (proces brzeski ), wojskowo-centralistyczny model rządzenia państwem, zmiana konstytucji zgodna z ideologią sanacji (silna władza prezydenta przy ograniczeniu władzy parlamentu) i rozszerzającą dotychczasową nowelę sierpniową z 1926.

20 Zmiany ustrojowe Nowela sierpniowa
Ustawa zmieniająca i uzupełniająca Konstytucję Rzeczypospolitej z 17 marca 1921 r. została uchwalona 2 sierpnia 1926 roku głosami parlamentarzystów od prawicy do Stronnictwa Chłopskiego i PSL Wyzwolenie. Przeciwko była PPS, lewica rewolucyjna i mniejszości narodowe. Ustawa ta złożona była z ośmiu artykułów wprowadzających zmiany do sześciu artykułów Konstytucji marcowej.

21 Zmiany ustrojowe Sprawy budżetowe:
ścisły terminarz prac parlamentu nad uchwaleniem budżetu: rząd zobowiązany był złożyć projekt budżetu najpóźniej na pięć miesięcy przed końcem danego roku budżetowego; w razie niedotrzymania określonych terminów budżet miał obowiązywać w formie przedstawionej w projekcie rządowym lub w formie w jakiej został opracowany przez izbę we właściwym jej terminie. Rozwiązywanie Sejmu i Senatu: izby miał prawo rozwiązać Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów umotywowanym orędziem, a co istotniejsze Sejm utracił prawo rozwiązania się własną uchwałą.

22 Zmiany ustrojowe Uprawnienia prezydenta w zakresie ustawodawstwa:
prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy w razie nagłej konieczności państwowej, gdy sejm i senat były rozwiązane. Rozporządzenia te nie mogły wprowadzać zmian w Konstytucji, ordynacjach wyborczych, traktatach międzynarodowych ratyfikowanych przez sejm, budżecie, stanie liczebnym wojska oraz ustawach dotyczących samorządu terytorialnego, gospodarki finansowej państwo (dług, podatki), parlamentarnej kontroli nad długiem państwowym i konstytucyjnej odpowiedzialności ministrów. prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy na podstawie specjalnej ustawy, w której określano zakres podlegający regulacji przez prezydenta. Oba rodzaje rozporządzeń z mocą ustawy musiały być podpisane przez premiera i wszystkich ministrów oraz złożone w sejmie w ciągu 14 dni po najbliższym od momentu publikacji w Dzienniku Ustaw posiedzeniu Sejmu.

23 Zmiany ustrojowe Wotum nieufności dla rządu:
wniosek o wotum nie mógł być poddany pod głosowanie na tym samym posiedzeniu, na którym został zgłoszony. Nowela sierpniowa usankcjonowała kształtowanie się przewagi władzy wykonawczej kosztem ustawodawczej: zmniejszenie kontroli parlamentarnej nad rządem, wyłączne prawo Prezydenta do rozwiązania parlamentu, ograniczenia swobody ustalania prac budżetowych przez izby. Jej rozwiązania były jednak jedynie połowiczne, gdyż stały się wynikiem licznych kompromisów, także w obozie rządzącym. Nowela sierpniowa była krokiem do ustanowienia władzy autorytarnej w Polsce, a także likwidacji faktycznego wpływu frakcji politycznych na kształt ustrojowy państwa.

24 Zmiany ustrojowe Działania te były elementem reform mających na celu sanację, czyli uzdrowienie życia publicznego w Polsce. SANACJA - potoczna nazwa rządzącego obozu piłsudczykowskiego 1926–1939, powstała w związku z głoszonym przez Józefa Piłsudskiego hasłem „sanacji moralnej” życia publicznego w Polsce, wysuwanym w toku przygotowań i w okresie przewrotu majowego 1926.

25 Zmiany ustrojowe Konstytucja kwietniowa
Konstytucja kwietniowa – ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej Polskiej z okresu międzywojennego podpisana przez prezydenta Ignacego Mościckiego 23 kwietnia 1935 roku. Weszła w życie następnego dnia. Na mocy Konstytucji kwietniowej w Polsce wprowadzono ustrój prezydencki- autorytarny. Nowa ustawa zasadnicza składała się z 81 artykułów, podzielonych na 14 rozdziałów. Przyznawała ona prezydentowi nadrzędną pozycję wobec innych organów państwa. Art. 2 konstytucji głosił: "Na czele Państwa stoi Prezydent Rzeczypospolitej. Na nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy Państwa. Jego obowiązkiem naczelnym jest troska o dobro Państwa, gotowość obronną i stanowisko wśród narodów świata. W Jego osobie skupia się jednolita i niepodzielna władza państwowa".

26 Zmiany ustrojowe Zwierzchnictwu prezydenta podlegał rząd, Sejm, Senat, siły zbrojne, sądy oraz kontrola państwowa. Do jego prerogatyw należało m.in. wskazanie swego następcy, mianowanie i odwoływanie premiera, I prezesa Sądu Najwyższego, prezesa NIK, Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Do uprawnień osobistych prezydenta należało również rozwiązanie parlamentu przed upływem kadencji, wyznaczenie na czas wojny swego następcy oraz stosowanie prawa łaski. Akty urzędowe wydawane w ramach jego prerogatyw nie wymagały kontrasygnaty.

27 Zmiany ustrojowe Prezydent wydawał także dekrety z mocą ustawy z tytułu zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi, a także w razie konieczności państwowej pomiędzy kadencjami izb ustawodawczych (z pewnymi wyjątkami, dotyczącymi m.in. konstytucji). Wobec ustaw uchwalonych przez obie izby prezydent miał prawo weta zawieszającego. Nadzwyczajne kompetencje prezydent uzyskiwał w czasie wojny: wyznaczał swego następcę oraz zarządzał wprowadzenie stanu wojennego, podczas którego wydawał dekrety z mocą ustawy w zakresie prawie całego ustawodawstwa państwowego, z wyłączeniem m.in. zmian w ustawie zasadniczej.

28 Konstytucja marcowa uchwalona 17 marca 1921 roku Konstytucja kwietniowa uchwalona 23 kwietnia 1935 roku władza ustawodawcza Sejm i Senat, obie izby wybierane na 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych i proporcjonalnych. Czynne prawo wyborcze: 21 lat (Sejm) i 30 lat (Senat). Bierne prawo wyborcze: 25 lat (Sejm) i 40 lat (Senat). Sejm posłów, Senat Senatorów W razie konieczności Prezydenta miał zastępować marszałek Sejmu. Według konstytucji marcowej władza ustawodawcza miała przewagę nad wykonawczą - to na niej spoczywała przede wszystkim odpowiedzialność za losy kraju. Sejm miał pochodzić z powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich wyborów. W przypadku Senatu 1/3 członków miała być mianowana przez Prezydenta, 2/3 - w drodze wyborów, ale nie powszechnych (prawo wybierania senatorów miała wyłącznie elita, do której można było zostać zaliczonym dzięki zasługom, wyższemu wykształceniu bądź zaufaniu w szerokim tego słowa znaczeniu). Kadencja Sejmu i Senatu: 5 lat Czynne prawo wyborcze: 25 lat (Sejm) Bierne prawo wyborcze: 30 lat (Sejm) Sejm posłów, Senat - 96 Senatorów W razie konieczności Prezydenta miał zastępować marszałek Senatu. Rola władzy ustawodawczej znacznie ograniczona, uniezależnienie rządu od Sejmu i Senatu - dominacja władzy wykonawczej w państwie.

29 władza wykonawcza Prezydent: ograniczona rola, wybierany na 7 lat przez Zgromadzenie Narodowe (Sejm i Senat na wspólnym posiedzeniu), miał prawo odwołać rząd i sejm (w drugim wypadku za zgodą 3/5 senatorów), był zwierzchnikiem sił zbrojnych, wypowiadał wojnę i zawierał pokój, ale za uprzednią zgodą Sejmu, posiadał prawo łaski, pełnił funkcje reprezentacyjne. Akt podpisany przez prezydenta nabierał mocy po podpisaniu go także przez premiera i odpowiedniego ministra (kontrasygnata). Prezydent nie miał żadnych uprawnień ustawodawczych. W razie popełnienia przestępstwa mógł być sądzony - na wniosek Sejmu przez Trybunał Stanu. Rząd: Premiera i ministrów mianował prezydent, za akceptacją Sejmu. Rząd był odpowiedzialny przed Sejmem. Posiadał inicjatywę ustawodawczą. Prezydent - nadrzędna rola w państwie. Kadencja: 7 lat. Pierwszy prezydent został wybrany przez Zgromadzenie Elektorów. Wybór kolejnych miał się odbywać na następujących zasadach: ustępujący Prezydent miał prawo wskazania kandydata na urząd. Jeżeli z niego skorzystał, wyboru Prezydenta mieli dokonywać obywatele w głosowaniu powszechnym z pomiędzy dwóch kandydatów: Zgromadzenia Elektorów i ustępującego Prezydenta. Konstytucja przyznawała Prezydentowi kompetencje ustawodawcze, wykonawcze i kontrolne oraz nadzwyczajne uprawnienia na czas wojny Miał prawo wydawać dekrety z mocą ustawy. Bez udziału parlamentu ustalał organizację rządu i administracji państwowej. Reprezentował kraj na zewnątrz. Mianował premiera, członków rządu i wyższych urzędników, mógł rozwiązać Sejm i Senat. Decydował o wojnie i pokoju, zawierał i ratyfikował umowy międzynarodowe, był zwierzchnikiem sił zbrojnych. Odpowiadał jedynie "przed Bogiem i historią". Rząd: odpowiedzialny przed Prezydentem, rozszerzenie kompetencji w stosunku do konstytucji marcowej, ale i tak rola w sumie ograniczona. Inicjatywa ustawodawcza.

30 władza sądownicza Sądownictwo oparte na zasadzie niezawisłości i nieusuwalności sędziów. Sądownictwo oparte na zasadzie niezawisłości i nieusuwalności sędziów. Nie dopuszczono możliwości badania przez sądy zgodności ustaw z konstytucją. prawa i obowiązki obywatelskie Do podstawowych obowiązków obywateli należało: wierność wobec państwa, przestrzeganie prawa, służba wojskowa, świadczenia publiczne ustanowione prawem. Rozdział o prawach obywatelskich bardzo rozbudowany, konstytucja gwarantowała ochronę życia, wolności, nietykalności i mienia obywateli bez różnicy pochodzenia, płci, narodowości, rasy czy religii. Potwierdzono wolność słowa, sumienia i zrzeszania się. Artykuły o prawach i obowiązkach obywateli potraktowano pobieżnie, przy czym podkreślono obowiązek wierności wobec państwa, obowiązek jego obrony i ponoszenia ciężarów publicznych.

31

32

33 Rządy sanacji Ekipa Piłsudskiego obejmując władzę obiecywała społeczeństwu odnowę moralną w polityce oraz rozliczenie poprzednich rządów z prowadzonej przez nich polityki. Tymczasem po objęciu władzy zwolennicy Piłsudskiego skoncentrowali się podobnie jak ich poprzednicy na umacnianiu swojej władzy. W ten sposób rozpoczyna się w Polsce okres rządów autorytarnych pod hasłami demokracji.

34 Rządy sanacji W 1928 roku w celu zyskania zaplecza politycznego w sejmie obóz sanacji powołał do życia BBWR – Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, na czele którego stanął Walery Sławek. Miał on wystąpić w wyborach parlamentarnych w 1928 roku. Walka wyborcza zakończyła się wprawdzie zwycięstwem sanacji, jednak niejednokrotnie dochodziło do naruszania zasad prawa wyborczego i fałszerstw.

35 Rządy sanacji – wybory w roku 1928
Numer listy Lista Liczba głosów  % głosów Lista nr 1 Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem 21,0% Lista nr 2 Polska Partia Socjalistyczna 13,0% Lista nr 3 PSL "Wyzwolenie" 7,3% Lista nr 10 Stronnictwo Chłopskie 5,1% Lista nr 18 Blok Mniejszości Narodowych w Polsce 12,6% Lista nr 24 Blok Katolicko-Narodowy 8,1% Lista nr 25 Polski Blok Katolicki PSL "Piast i Chrześcijańskiej Demokracji 6,7%

36 Rządy sanacji Po wygranej BBWR w wyborach w 1928 roku nastąpiła konsolidacja sił opozycyjnych. W 1930 roku powstał Centrolew – sojusz partii lewicowych i centrowych. 29 czerwca 1930 roku zorganizował on Kongres Obrony Praw i Wolności Ludu – podczas obrad nawoływano do działań, które miały wywołać destabilizację państwa m.in. odmowy płacenia podatków. W tej sytuacji Piłsudski obawiając się eskalacji napięć zdecydował się uderzyć w opozycję. Głównych przedstawicieli opozycji aresztowano i uwięziono w twierdzy brzeskiej

37 Rządy sanacji Prezydent rozwiązał przedterminowo sejm
Na listopad 1930 wyznaczono nowe wybory – wybory brzeskie – ze względu na wyeliminowanie możliwości kandydowania przedstawicieli opozycji Zorganizowano agresywna kampanię wyborczą BBWR uzyskał 56% miejsc w parlamencie 1932 – proces brzeski –skazanie 11 przywódców opozycji na kary więzienia 15 czerwca 1934 – zamach ukraińskich nacjonalistów na ministra spraw wewnętrznych Bronisława Piernackiego

38 Rządy sanacji Wydarzenie to stało się pretekstem do utworzenia obozu dla więźniów politycznych Berezie Kartuskiej (kierowano tam osoby nieskazane prawomocnym wyrokiem) Dojście do władzy tzw. grupy pułkowników – najbardziej autorytarnej części obozu sanacyjnego

39 Rządy sanacji po 1935 roku Po śmierci Piłsudskiego w obozie sanacji nastąpił kryzys. Ukształtowały się trzy kręgi władzy: GRUPA ZAMKOWA – skupiona wokół Mościckiego – zajmująca się przede wszystkim modernizacją gospodarki kraju GISZ – grupa wojskowych skupionych wokół Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych z Edwardem Rydzem- Śmigłym na czele – dążąca do unowocześnienia polskiej armii MSZ – grupa skupiona wokół Ministerstwa Spraw zagranicznych z Józefem Beckiem na czele – której najważniejszym celem było wzmocnienie pozycji międzynarodowej Polski.

40 Rządy sanacji po 1935 roku W 1937 roku pułkownik Adam Koc powołał do życia Obóz Zjednoczenia narodowego –OZN – potocznie ozon - organizacja polityczna tworzona na polecenie marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego od połowy Celem organizacji było wzmożenie obronności państwa i wdrażanie postanowień konstytucji kwietniowej. Polski autorytaryzm na tle europejskim

41 Rządy sanacji po 1935 roku Autorytaryzm – system rządów bezpartyjnych, opartych na autorytecie charyzmatycznego przywódcy, a często także na armii. Szczególnie rozpowszechniony w Europie w pierwszej połowie XX wieku, powstawał najczęściej wskutek nieefektywnego funkcjonowania systemów demokratycznych lub ich kompromitacji w oczach społeczeństwa. W przeciwieństwie do systemów totalitarnych, nie opiera się na uniwersalnej ideologii ani na masowym terrorze, lecz ogranicza się jedynie do represjonowania tych, którzy otwarcie go krytykują i dążą do jego obalenia. Geneza słowa autorytaryzm nie pochodzi od "auto-" (samemu-, osobiście-, samodzielnie-), ale od słowa autorytet.

42 Rządy sanacji po 1935 roku Autorytarny system rządów często posiada pewne cechy i instytucje demokracji, jak na przykład wybory, które jednak - podobnie jak w totalitaryzmie - nie mają większego znaczenia prawnego i politycznego. Z drugiej strony brak tu charakterystycznej dla totalitaryzmu ścisłej kontroli państwa nad wszystkimi aspektami życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego obywateli - władza istnieje niejako "obok" społeczeństwa, realizując swoje cele. Wielu ludzi błędnie utożsamia autorytaryzm z totalitaryzmem (choć ten drugi system zwykle nosi cechy pierwszego). Niektórzy uznają autorytaryzm jako swego rodzaju formę pośrednią między demokracją a totalitaryzmem, jest krytykowany za łatwość, z jaką może przerodzić się w ten ostatni.

43 Cechy autorytaryzmu: władza autorytarna koncentruje się w ręku przywódcy i jego najbliższego otoczenia - to oni podejmują decyzje, co ma miejsce z lekceważeniem podstaw prawnych lub ich pomijaniem dla pozorów demokracji (demokracja fasadowa) decyzje zatwierdzane są przez bezwolny lub zdominowany stronnictwem prorządowym parlament przywódca posiada szereg osobistych prerogatyw, które dają mu realny wpływ na politykę państwa uwidacznia się to w rządzeniu wykonywanym za pomocą rozkazów, nakazów, sankcji karnych

44 Cechy autorytaryzmu: podstawą władzy jest często rozbudowany aparat przymusu w postaci armii, policji i służb bezpieczeństwa w przeciwieństwie do totalitaryzmu ta dowolność posługiwania się przymusem ogranicza się tylko do jawnych przeciwników systemu jest to wybiórcze stosowanie przymusu, a nie powszechne i przejawia się w policyjnej inwigilacji czy represjonowaniu tylko aktywniejszych krytyków przywódcy autorytarnego i jego rządów (np. proces brzeski).

45