Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

R Y N E K P R A C Y

1. CO TO ZNACZY BEZROBOCIE?

Są dwa źródła danych o sytuacji na rynku pracy:
- Badania Ekonomicznej Aktywności Ludności (BAEL); - Dane z urzędów pracy.

BAEL Ludność w wieku produkcyjnym Aktywni zawodowo Bierni zawodowo
Pracujący Bezrobotni

PRACUJĄCY: pracują zarobkowo lub pomagają w prowa-
BAEL Ludność w wieku produkcyjnym Aktywni zawodowo Bierni zawodowo Pracujący Bezrobotni PRACUJĄCY: pracują zarobkowo lub pomagają w prowa- dzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego albo rodzinnej działalności gospodarczej. BEZROBOTNI (w wieku lat): nie pracują, chcą praco- wać, mogą pracować. BIERNI ZAWODOWO: (w wieku 15 i więcej lat) nieaktywni zawodowo (np. student „stacjonar- ny”).

BAEL (IV kwartał 2015) Ludzie w wieku produkcyjnym 30 962 tys. Aktywni
zawodowo tys. Pracujący tys. Bezrobotni 1 208 tys. Bierni zawodowo tys. Ludzie w wieku produkcyjnym tys.

zawodowo tys. Pracujący tys. Bezrobotni 1 208 tys. Bierni zawodowo 13478 tys. Ludzie w wieku produkcyjnym tys. Na podstawie BAEL oblicza się także: WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA (ang. employment rate), czyli udział pracujących w liczbie ludności (w wieku 15 lat i więcej) ogółem. oraz WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ (ang. activity rate), czyli udział aktywnych zawodowo w liczbie ludności (w wieku 15 lat i więcej) ogółem.

zawodowo tys. Pracujący tys. Bezrobotni 1 208 tys. Bierni zawodowo 13478 tys. Ludzie w wieku produkcyjnym tys. Na przykład w Polsce, zgodnie z wynikami BAEL z IV kwartału 2015 r.: WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA wynosił 52,6%, WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ ludności w wieku 15 i więcej lat wynosił 56,5%.

Współczynniki aktywności zawodowej (WAZ)A i wskaźniki zatrud-nienia (WZ)B w 2014 r. w Polsce i w innych krajach (w %) KRAJ WAZ WZ Włochy 49,1 55,7 Grecja 51,8 49,4 Węgry 53,7 61,8 Polska 56,2 61,7 Francja 56,3 64,3 Portugalia 58,8 62,6 Finlandia 58,9 68,7 Hiszpania 56 Czechy 59,3 69 Japonia 59,4 72,7 Słowacja 61 Meksyk 59,8 - Irlandia 60 Niemcy 60,4 73,8 Wielka Brytania 62,7 71,9 Stany Zjednoczone 62,9 68,1 Australia 64,7 Szwecja 74,9 Rosja 68,5 (2013) Szwajcaria 79,8 A Dotyczy ludności w wieku 15 i więcej lat. B Dotyczy ludności w wieku lat. Źródło: Dane GUS (WAZ) i dane Eurostatu (WZ).

URZĘDY PRACY (koniec grudnia 2015 r.)
Ludzie w wieku produkcyjnym tys. (XII 2014 r.) Aktywni zawodowo tys. Bierni zawodowo ok tys. Pracujący tys. Bezrobotni 1 563 tys. DANE Z URZĘDÓW PRACY [18-59 lat (kobiety) i lata (męż-czyźni)A] Pracujący (zatrudnieni i inni), zatrudnieni spełniają wymogi usta-wy. Bezrobotni: nie pracują, chcą pracować, mogą pracować. A Zob. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytu-cjach rynku pracy (Dz. U. nr 99 z dnia 1 maja 2004 r., z późniejszymi zmia-nami).

Ludzie w wieku produkcyjnym Bierni zawodowo Aktywni zawodowo Pracujący Bezrobotni ■ STOPA BEZROBOCIA (ang. unemployment rate) jest to stosunek liczby bezrobotnych do liczby aktywnych za-wodowo. BAEL, IV kwartał 2015: 6,9%. URZĘDY PRACY, koniec grudnia 2015 r.: 9,8%.

Bezrobocie i stopa bezrobocia rejestrowane (w końcu roku) i „bae-lowskie”a (IV kwartał) w Polsce w latach 1990 – 2015 (w tys.) Lata Ogółem Stopa bezrobocia (w %) 1990 1126 - 6,5 1991 2156 12,2 1992 2509 2394 14,3 13,7 1993 2890 2595 16,4 14,9 1994 2838 2375 16,0 13,9 1995 2629 2233 13,1 1996 2360 1961 13,2 11,5 1997 1826 1737 10,3 10,2 1998 1831 1827 10,4 10,6 1999 2350 2641 13.1 15,3 2000 2703 2760 15,1 2001 3115 3186 17,5 18,5 2002 3217 3375 18,0 19,7 2003 3176 3273b 20,0b 19,3 2004 3000 3081 19,0 2005 2773 2893 17,6 16,7 2006 2309 2076 14,8 2007 1747 1448 11,2 8,5 2008 1474 1154 9,5 6,7 2009 1893 1471 11,9 2010 1955 1649 12,3 9,3 2011 1983 1750 12,5 9,7 2012 2137 1757 13,4 10,1 2013 2158 1700 8,8 2014 1825 1410 11,4 8,1 2015 1563 1208 9,8 6,9 a Liczby pisane pogrubioną czcionką. b Od 2003 r. wyniki badań są uogólniane przy wykorzystaniu danych pochodzą-cych z Narodowego Spisu Powszechnego 2002 i nie są w pełni porównywalne z wy-nikami BAEL dla okresów wcześniejszych. Źródło: Dane GUS.

Bezrobocie i stopa bezrobocia rejestrowane i „baelowskie” w Polsce w latach 1990–2015 (w tys. osób, w %)

Stopy bezrobocia w 2014 r. w Polsce i w innych krajach (w % siły roboczej)
BEZROBOCIE Japonia 4,0 (2013 r.) Szwajcaria 4,2 Meksyk 4,9 Niemcy 5,0 Rosja 5,2 Australia 6,1 Czechy 6,2 Wielka Brytania Węgry 7,8 Szwecja 7,9 Finlandia 8,7 Polska 9,0 Francja 9,7 (2013 r.) Irlandia 11,8 Włochy 12,8 Słowacja 13,2 Portugalia 14,0 Hiszpania 24,5 Grecja 26,6 Źródło: OECD. (2016), OECD Labour Force Statistics 2015, OECD Publishing, Paris. DOI: , s. 53.

STRUKTURA POLSKIEGO BEZROBOCIA

STRUKTURA GEOGRAFICZNA polskiego bezrobocia [bezro-bocie rejestrowane, koniec XII 2015 r.; średnia dla Polski 9,8% WOJEWÓDZTWO STOPA BEZROBOCIA (w %) Wielkopolskie 6,2 Śląskie 8,2 Małopolskie 8,4 Mazowieckie Dolnośląskie 8,6 Pomorskie 9,0 Opolskie 10,2 Łódzkie 10,3 Lubuskie 10,6 Lubelskie 11,7 Podlaskie 11,8 Świętokrzyskie 12,5 Podkarpackie 13,2 Kujawsko-pomorskie 13,3 Zachodnio-pomorskie Warmińsko-mazurskie 16,3 Źródło: Dane GUS.

Struktura geograficzna bezrobocia w Polsce, koniec grudnia 2015 r.

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW
Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 31,5%, a w Radomskim – 25,3%;

Serwis internetowy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szydłowcu (2010 r.):
„Na terenie miasta i gminy Szydłowiec marazm, bezradność, brak motywacji, pesymizm, spowodowane brakiem pracy, stają się wręcz cechami społeczeństwa lokalnego. Prawie 40-sto procentowe bezrobocie powoduje, że problem ten dotyczy każdego, który albo jest bezrobotnym, albo żyje w obawie o utratę pracy w przyszłości, lub też ktoś z jego bliskich boryka się z tym problemem. Należy stwierdzić, że od 1995 r. gmina widnieje w rejes-trach powiatów zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Brak znaczących inwestycji, jak również brak zain-teresowania inwestorów zewnętrznych naszym regionem, rozdrob-nione i nieefektywne rolnictwo, słaba infrastruktura techniczna sprawiają, że miejsc pracy ubywa. Im dłużej osoba pozostaje bez pracy, tym trudniejsze stają się do pokonania bariery osobowoś-ciowe i charakterologiczne, spada wiara we własne możliwości i zmniejsza się zaradność życiowa, co opóźnia podjęcie pracy”.

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈13:1). Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 31,5%, w Radomskim – 25,3%; w woj. Warminsko–mazurskim w powiecie KĘTRZYŃSKIM – była równa 27,4%, w Braniewskim – 27,3%, w Piskim – 26,3%, w Bartoszyckim – 24,6%, w Węgorzewskim – 24,6%;

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈13:1). Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 31,5%, w Radomskim – 25,3%; w woj. Warminsko–mazurskim w powiecie KĘTRZYŃSKIM – była równa 27,4%, w Braniewskim – 27,3%, w Piskim – 26,3%, w Bartoszyckim – 24,6%, w Węgorzewskim – 24,6%; w woj. Zachodnio-pomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM sto-pa bezrobocia wynosiła 25,4%, w Łobeskim 23,9%;

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈13:1). Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 31,5%, w Radomskim – 25,3%; w woj. Warminsko–mazurskim w powiecie KĘTRZYŃSKIM – była równa 27,4%, w Braniewskim – 27,3%, w Piskim – 26,3%, w Bartoszyckim – 24,6%, w Węgorzewskim – 24,6%; w woj. Zachodnio-pomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM sto-pa bezrobocia wynosiła 25,4%, w Łobeskim 23,9%; w woj. Pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 24,0%;

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈13:1). Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIEC-KIM stopa bezrobocia wynosiła 31,5%, w Radomskim – 25,3%; w woj. Warminsko–mazurskim w powiecie KĘTRZYŃSKIM – była równa 27,4%, w Braniewskim – 27,3%, w Piskim – 26,3%, w Bartoszyckim – 24,6%, w Węgorzewskim – 24,6%; w woj. Zachodnio-pomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM sto-pa bezrobocia wynosiła 25,4%, w Łobeskim 23,9%; w woj. Pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 24,0%; w woj. Kujawsko-pomorskim w powiecie WŁOCŁAWSKIM – 23,5%.

Z drugiej strony – w POZNANIU stopa bezrobocia równała się – 2,4%, w SOPOCIE – 3,3%, w WARSZAWIE 3,4%, we WROC-ŁAWIU - 3,4%, w KATOWICACH – 3,8%, w GDAŃSKU – 4,1%, w KRAKOWIE – 4,5%. (Bezrobocie zarejestrowane, dane dotyczą końca grudnia 2015 r.)

Bezrobocie DŁUGOOKRESOWE
WAŻNE GRUPY BEZROBOTNYCH Bezrobocie DŁUGOOKRESOWE Bezrobocie MŁODYCH Bezrobocie UKRYTE i FIKCYJNE

BEZROBOCIE DŁUGOOKRESOWE
Odsetek bezrobotnych pozostających w 2014 r. bez pracy przez rok lub dłużej w Polsce i w innych krajach (w %) KRAJ BEZROBOCIE Meksyk 1,2 Szwecja 16,8 Australia 21,8 Stany Zjednoczone 23,0 Finlandia 23,1 Rosja 28,1 Wielka Brytania 35,7 Polska 36,2 Japonia 37,6 Szwajcaria 37,7 Francja 42,7 Niemcy 44,3 Czechy 44,5 Węgry 48,9 Hiszpania 52,8 Irlandia 59,2 Portugalia 59,6 Włochy 61,4 Słowacja 66,8 Grecja 73,5 Źródło: OECD. (2016), OECD Labour Force Statistics 2015, OECD Publishing, Paris. DOI:

Zarejestrowani bezrobotni w Polsce według czasu pozostawania bez pracy (w końcu grudnia 2015 r.; w tys.; w %) Ogółem Czas pozostawania bez pracy (liczba miesięcy) Do 3 3-6 6-12 12-24 Ponad 24 1 563 459 235 248 241 379 100,0 29,4 15,0 15,9 15,4 24,2 Źródło: Dane Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS).

W końcu 2015 r. w Polsce pozbawionych pracy 12 i więcej miesięcy było 39,6% osób bezrobotnych.

BEZROBOCIE MŁODYCH Stopa bezrobocia a wiek w 2014 r. w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej (w %)A KRAJ Osoby w wieku lat Wszystkie osoby Unia Europejska (28 krajów) 22,2 10,4 Niemcy 7,7 5,1 Szwajcaria 8,6 4,7 Czechy 15,9 6,2 Wielka Brytania 16,9 6,3 Węgry 20,4 7,8 Finlandia 20,5 8,8 Szwecja 22,9 8,1 Irlandia 23,9 11,5 Polska 9,1 Francja 24,2 10,3 Słowacja 29,7 13,2 Portugalia 34,8 14,5 Włochy 42,7 12,9 Grecja 52,4 26,7 Hiszpania 53,2 24,6 A Osoby w wieku 15 – 64 lat. Źródło: Dane Eurostatu.

Zarejestrowani bezrobotni w Polsce według wieku (w końcu grud-nia 2015 r.; w tys., w %).
Ogółem Wiek (w latach) Do 24 25-34 35-44 45-54 55 i więcej 1 563 237 430 333 288 276 100,0 15,2 27,5 21,3 18,4 17,7 Źródło: Dane MRiPS.

BEZROBOCIE UKRYTE I FIKCYJNE
Analizując sytuację na rynku pracy, należy także zwrócić uwagę na bezrobocie ukryte i bezrobocie fikcyjne. UKRYCI BEZROBOTNI to pozbawione pracy osoby, które – z różnych przyczyn – nie zarejestrowały się jako bezrobot-ne. Z kolei z BEZROBOCIEM FIKCYJNYM mamy do czy-nienia, gdy część zarejestrowanych bezrobotnych wcale nie chce podjąć pracy.

Osoby z wykształceniem wyższym
BEZROBOCIE A WYKSZTAŁCENIE Stopa bezrobocia a wykształcenie wyższe w 2014 r. w Polsce i w in-nych krajach Unii Europejskiej (w %)A KRAJ Osoby z wykształceniem wyższym Wszystkie osoby Unia Europejska (28 krajów) 5,7 9,1 Niemcy 2,5 4,8 Czechy 2,6 5,5 Węgry 2,7 6,7 Wielka Brytania 4,5 Szwajcaria 3,2 4,1 Szwecja 4,0 5,9 Polska 7,7 Finlandia 4,4 7,1 Francja 5,8 8,9 Słowacja 11,8 Irlandia 6,1 10,3 Włochy 7,6 10,8 Portugalia 12,8 Hiszpania 13,8 22,4 Grecja 19,1 24,9 A Osoby w wieku 25 – 64 lat. Źródło: Dane Eurostatu.

Zarejestrowani bezrobotni z wykształceniem wyższym w Polsce
(w końcu grudnia; w tys., w % wszystkich bezrobotnych). Lata 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ogółem 205 226 251 259 225 200 % 10,5 11,4 11,7 12,0 12,3 12,8 Źródło: Dane MRiPS.

Zdaniem wielu obserwatorów:
Absolwenci wielu wyższych uczelni w Polsce nie mają praktycznych umiejętności. Brakuje im też odpowiedzialności, kreatywności, lojal-ności oraz umiejętności radzenia sobie ze stresem. Do niskiego poziomu nauczania dochodzi zła struktura kształcenia. Wciąż uczelnie opuszczają humaniści czy specjaliści od marketingu i zarządzania, choć na rynku od lat nie ma dla nich pra-cy. Wyższe wykształcenie coraz bardziej się dewaluuje.

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY
Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaska-kująco intensywny ruch. Np. tylko w grudniu 2015 r. w Polsce nap-ływ do zasobu bezrobocia (zarejestrowanego) wynosił 232,4 tys. osób, a odpływ 199,7 tys. osób. (Dane MRiPS)

Przepływy wewnątrz zbioru aktywnych zawodowo: BAEL: tys. w IV kw r. BAEL: 1 208 tys. w IV kw r. (14 016, 0 tys.)

Przepływy między zbiorem aktywnych zawodowo, a zbiorem bier-nych zawodowo: BAEL: tys. w IV kw r. BAEL: 1 208 tys. w IV kw r. (BAEL: tys.)

2. RODZAJE BEZROBOCIA

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy
AJ LF LD E F

AJ LF LD E F RÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY oznacza, że - przy danej pła-cy - zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy (AJ) [punkt E na rysunku].

AJ LF LD D C A B W2 NIERÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY może być spowodowana zbyt wysokim lub zbyt niskim poziomem płac.

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE
Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy

Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy ■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy?) nie pracują za rynkową płacę.

Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy ■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy?) nie pracują za rynkową płacę. ■ NATURALNA STOPA BEZROBOCIA jest to iloraz bezrobocia dobrowolnego (naturalnego) i zasobu pracy.

Jeśli realna płaca jest wyższa od płacy, której odpowiada równowaga na rynku pracy, pojawia się BEZROBOCIE PRZY-MUSOWE [zob. odcinek AB na rysunku (b)]. W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy

Jeśli realna płaca jest wyższa od płacy, której odpowiada równowaga na rynku pracy, pojawia się BEZROBOCIE PRZY-MUSOWE [zob. odcinek AB na rysunku (b)]. W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy ■ PRZYMUSOWO BEZROBOTNI to ci aktywni zawodowo, któ-rzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.

NIEDOBÓR RĄK DO PRACY [zob. odcinek CD na ry-sunku (b)] istnieje przy płacy realnej niższej od płacy równowagi. W N W* AJ LF LD E F W1 D C A B W2 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy

Rodzaje bezrobocia (I)
NATURALNIE (DOBROWOLNIE) PRZYMUSOWE BEZROBOCIE ■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy?) nie pracują za rynkową płacę. ■ PRZYMUSOWO BEZROBOTNI to ci aktywni zawodowo, któ-rzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYK-LICZNE
Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych).

Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych) STRUKTURALNE - powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę – np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji – nie odpowiada podaży pracy.

Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych). STRUKTURALNE - powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę – np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji – nie odpowiada podaży pracy. CYKLICZNE - wywołane zmniejszeniem się zagregowanych wy-datków, AEPL, w gospodarce.

Rodzaje bezrobocia (II) FRYKCYJNE STRUKTURALNE CYKLICZNE BEZROBOCIE

Zdaniem wielu NATURALNE bezrobocie JEST SUMĄ bezrobocia STRUKTURALNEGO i FRYKCYJNEGO. Natomiast bezrobocie PRZYMUSOWE STANOWI głównie bezrobocie CYKLICZNE.

3. SZKODY POWODOWANE PRZEZ BEZROBOCIE
Bezrobocie zmniejsza EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Z posiadanych zasobów trapione bezrobociem społeczeń-stwo wytwarza mniej dóbr niż przy pełnym zatrudnieniu. W efekcie potrzeby ludzi są gorzej zaspokojone. Np. pozbawieni pracy robotnicy budowlani nie budują no-wych mieszkań, więc bezdomni mieszkają na dworcach.

3. SZKODY POWODOWANE PRZEZ BEZROBOCIE
Bezrobocie zmniejsza EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Z posiadanych zasobów trapione bezrobociem społeczeń-stwo wytwarza mniej dóbr niż przy pełnym zatrudnieniu. W efekcie potrzeby ludzi są gorzej zaspokojone. Np., pozbawieni pracy robot-nicy budowlani nie budują nowych mieszkań, więc bezdomni miesz-kają na dworcach. Bezrobocie zaprzecza także SPRAWIEDLIWOŚCI, bo powoduje żywiołowe (przez nikogo nie kontrolowane) zmiany dochodów.

w % przeciętnego PNB z tego okresu
BEZROBOCIE A EFEKTYWNOŚĆ Największym marnotrawstwem we współczesnej gospodarce jest wartość dóbr, które nie zostały wytworzone z powodu bezrobocia. Marnotrawstwo gospodarcze w okresach wysokiego bezrobocia Okres Przeciętna stopa bezrobocia (w %) Utracona produkcja w mld dolarów z 1984r. w % przeciętnego PNB z tego okresu Wielki Kryzys ( ) 18,2 2100 340 Stagnacja lat 50. XX w. ( ) 5,2 40 2 Stagnacja lat 7,8 1150 35 Źródło: P.A. Samuelson. W.D. Nordhaus, Ekonomia, t. I, Warszawa 1995, s. 327.

„POLSKI” PRZYKŁAD: Według wyliczeń Mieczysława Kabaja z IPiSS w Warszawie np. wzrost bezrobocia w Polsce w latach 1999–2002 o 1,3 mln osób spowodował utratę PKB o wartości około 115 mld zł (15,7% PKB i 82% dochodów budżetu państwa w 2001 r.).

Także CZĘŚĆ wartości zasiłków i pomocy socjalnej dla bezrobot-nych jest dla społeczeństwa kosztem. (Wszak te zasoby można by wykorzystać inaczej). Jednakże reszta tych środków służy właściwej alokacji pracy (dzięki nim na rynku pracy podaż i popyt są lepiej dopasowane, co zwięk-sza wydajność pracy).

BEZROBOCIE A SPRAWIEDLIWOŚĆ
Bezrobocie jest również niesprawiedliwe, bo powoduje niekontrolo-wane zmiany dochodów. Zyski i straty konkretnych osób często nie są wtedy „zasłużone” (nie odpowiadają akceptowanym przez społeczeństwo kryteriom sprawiedliwości), lecz są przypadkowe. Na przykład, ktoś traci pracę (i dochody) na skutek bankructwa firmy, które jest niezależne od niego.

Zdaniem wielu ekonomistów, BEZROBOCIE DOBROWOLNE jest bardziej „zasłużone”, a więc mniej niesprawiedliwe, od BEZROBO-CIA PRZYMUSOWEGO. Dobrowolnie (frykcyjnie i strukturalnie) bezrobotni SAMI decydują o swoim losie. Np. zamiast zmiany kwalifikacji, pracy i zarobku wybie-rają zasiłek i świadczenia socjalne, wolny czas i możliwość natra-fienia na szczególnie atrakcyjną ofertę pracy.

Jednakże dobrowolne bezrobocie CZĘSTO pogarsza sytuację dot-kniętych nim osób. (Pomyśl o strukturalnych bezrobotnych posta-wionych przed wyborem między migracją w poszukiwaniu pracy w nie swoim zawodzie, a brakiem jakiejkolwiek pracy). Skoro tak, to również bezrobocie dobrowolne MOŻE zostać uznane za przyczynę niesprawiedliwości...

Jeszcze bardziej dotkliwe od dobrowolnego jest BEZROBOCIE PRZYMUSOWE...
Przedłużający się spadek dochodów prowadzi do obniże-nia się poziomu życia. Następuje wyobcowanie spowodowane przer-waniem kontaktów w środowisku zawodowym, dochodzi do powol-nego zaniku kwalifikacji, pojawiają się: stres związany z poczuciem mniejszej wartości, choroby, uzależnienia, przestępstwa, rozwody, samobójstwa.

Zwykle bezrobocie najmocniej dotyka osoby z niskimi dochodami
Zwykle bezrobocie najmocniej dotyka osoby z niskimi dochodami. Skutkiem bywają wtedy nędza, bezdomność, przestępstwa, SAMO-BÓJSTWA. W końcu 2015 r. w Polsce tylko 14% bezrobotnych miało prawo do zasiłku (np. 831,1 zł przez 6 miesięcy).

Oto wypowiedź rzecznika prasowego GUS, prof. Wiesława Łago-dzińskiego:
„Na samym dole drabiny społecznej znajdują się ubodzy ubogich, czyli ludzie żyjący w nędzy (...). W Polsce jest takich ludzi blisko 1 mln 900 tys. – 5% społeczeństwa. Znajdują różne sposoby na prze-życie – mieszkają na dworcach lub w kanałach, żyją w śmietnikach, zdecydowana większość przymiera głodem. Niektórzy z rozpaczy podejmują próby samobójcze. Samobójstwo z powodu nędzy jest w naszym kraju nowym zjawiskiem, podobnie jak dziedziczenie biedy. Dotyczy często bezdomnych, narkomanów, alkoholików, chorych na AIDS (...). Szczególnie biedotwórcze jest BEZROBOCIE”. (E. Olczyk, Strach przed biedą, „Rzeczpospolita” z 27 sierpnia 1999 r.) W latach 1990–1995 liczba dokonanych samobójstw w Polsce wzrosła o około 56%.

Liczba bezrobotnych (w tys.) i samobójstw w Polsce, 1990-2000.
BEZROBOCIE A SAMOBÓJSTWA W POLSCE Liczba bezrobotnych (w tys.) i samobójstw w Polsce, (Zob. B. Czarny, A. Kurowska, Horror oeconomicus, czyli prywatny koszt bezrobocia w Polsce.., w: ).

BEZROBOCIE A SAMOBÓJSTWA W POLSCE II
(Zob. Kurowska, A. Bezrobocie a zamachy samobójcze, „Ekonomista”, nr 3; 2006 r. )

[es, Bezrobotni nie chcą żyć, Expres Ilustrowany, 27 lutego 2004 r. ].
Opinie osób bezpośrednio stykających się z problemem „bezrobocie a samobójstwa” są dość jednoznaczne. Oto typowa wypowiedź. „Co trzeci łodzianin, który podjął próbę samobójczą, przyznaje, iż bezpośrednią przyczyną desperackiego kroku była utrata pracy. Psychologowie ostrzegają, że w mieście przybywa bezrobotnych, którzy nie widzą dla siebie przyszłości. Potwierdza to przerażająca statystyka: każdego dnia co najmniej kilka osób pozostających bez pracy usiłuje się zabić. (...) – Każdego roku mamy coraz więcej wizyt u potencjalnych samobójców - mówią w centrum powiadamiania ratunkowego Wojewódzkiej Stacji Ratownictwa Medycznego w Łodzi. Na swe życie najczęściej usiłują targnąć się kobiety w wieku lat. - (...) Brak pracy i środków na utrzymanie rodziny powoduje bezsilność, która może doprowadzić ludzi o słabszym systemie obronnym do głębokiej depresji - twierdzą eksperci od ludzkiej duszy. -Wtedy są tylko o krok od targnięcia się na własne życie. Urzędnicy z łódzkich „pośredniaków” potwierdzają, że większość bezrobotnych jest w złym stanie psychicznym. Osoby bez pracy tracą wiarę, gdy systematycznie zgłaszają się po oferty w wyznaczonych terminach, ale wciąż nie ma dla nich etatu”. [es, Bezrobotni nie chcą żyć, Expres Ilustrowany, 27 lutego 2004 r. ].

4. CO MOŻE ZROBIĆ PAŃSTWO? „KLASYCY” i „KEYNESIŚCI” w teorii makroekonomii KLASYCY – intelektualni spadkobiercy Adama Smitha. KEYNESIŚCI – intelektualni spadkobiercy Johna Maynarda Key-nesa.

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO
4. CO MOŻE ZROBIĆ PAŃSTWO? ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO Aby zmniejszyć przymusowe bezrobocie, KLASYCY chcą ułatwiać rynkowi pracy osiągnięcie stanu równowagi (np. chcą osłabiać związki zawodowe). W N W* AJ LF LD E F G H

Zdaniem KEYNESISTÓW takie środki nie są skuteczne, bo – w krótkim okresie - płace są względnie stabilne, a główna przyczyna bezrobocia to za mały popyt na pracę. Ich zdaniem lekarstwem na bezrobocie cykliczne jest ekspansywna polityka budżetowa i pienięż-na. W N W* AJ LF LD E F G H LD1

[PRAWO OKUNA i HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia) utrudniają walkę z bezrobociem].

[PRAWO OKUNA i HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia) utrudniają walkę z bezrobociem]. PRAWO OKUNA: żeby stopa bezrobocia zmieniła się o 1 p. proc., potrzebna jest skierowana w przeciwną stronę zmiana wielkości produkcji (PKB) o 2,0-2,5%.

PRAWO OKUNA i HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia) utrudniają walkę z bezrobociem... PRAWO OKUNA: żeby stopa bezrobocia zmieniła się o 1 p. proc., potrzebna jest skierowana w przeciwną stronę zmiana wielkości produkcji (PKB) o 2,0-2,5%. HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia, „efekt zapadki”) Np. w czasie recesji pracodawcy i pracobiorcy „odzwyczajają się” od szukania – odpowiednio – pracownikow i zatrudnienia. Po wzroście popytu w gospodarce powstaje mniej miejsc pracy.

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO
BEZROBOCIE NATURALNE Równowaga na rynku pracy W N W* AJ LF LD E F Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy (punkt E na rysunku). Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże).

Instrumenty służące zmniejszaniu bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: Obniżki opodatkowania dochodów z pracy. (Pamiętasz? Podatek podnosi cenę placoną przez nabywcę, obniża cenę otrzymywana przez sprzedawcę i ZMNIEJSZA SKALĘ HANDLU OPODATKOWANYM DOBREM…). S’ PB S E1 P1 E B P* P2 A D Q1 Q* Q

Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). *Zasiłek ten państwo wypłaca przez pewien czas bezrobotnemu po utracie przezeń pracy w celu ochrony jego poziomu życia. Na przykład, w kwietniu 2016 r. w Polsce wypłacany co miesiąc przez pół roku (w zasadzie) zasiłek wynosił 831,1 zł (pierwsze 3 miesiące, brutto), a potem 652,6 zł (następne 3 miesiące, brutto).

Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.: ulepszanie systemu pośrednictwa pracy,

Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.: ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów itp..), Np. „bon szkoleniowy” (w Polsce w 2016 r. osoba bezrobotna do 30 roku życia, zarejestrowana w Urzędzie Pracy może ubiegać się o przyznanie bonu szkoleniowego; bon ten umożliwia opłacenia kosztów, które zostaną poniesione w związku z podjęciem szkolenia).

Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.: ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów), tanie kredyty na założenie przez bezrobotnych własnej firmy.

Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in.: 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np.: ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab- solwentów), tanie kredyty na założenie przez bezrobotnych własnej firmy. 4. Zwiększanie mobilności bezrobotnych. Np. „bon na zasiedlenie” (w Polsce w 2016 r. pieniądze przyznane w ramach „bonu na zasiedlenie, maksymalnie 200% przeciętnego wynagrodzenia za pracę, przeznacza się np. na pokrycie kosztów zamieszkania związanych z podjęciem zatrudnienia). Ogólnie ,istotny jest stan sieci transportu, z Szydłowca do Warszawy jest tylko około 125 km…

Przedmiotem sporów jest skuteczność PRZEPISÓW CHRONIĄ-CYCH MIEJSCA PRACY (ang. employment protection legislation, EPL) Chodzi o PRAWNE UTRUDNIENIE ZWALNIANIA PRACOW-NIKÓW (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy).

Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np
Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy). Maleje wtedy popyt na pracę, LD, i podaż pracy, AJ i LF. Firmy niechętnie zatrudniają pracowników w niepełnym wymia-rze czasu pracy, co powoduje np. zawodową dezaktywizację ko-biet.

Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np
Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy). Maleje wtedy popyt na pracę, LD, i podaż pracy, AJ i LF. Firmy niechętnie zatrudniają pracowników w niepełnym wymia-rze czasu pracy, co powoduje np. zawodową dezaktywizację ko-biet. Wielkość bezrobocia zwykle się nie zmienia. Trudniej jest stracić pracę i trudniej jest znaleźć pracę. Ko-rzystają już pracujący, tracą bezrobotni. Ludzie przeciętnie mają pracę dłużej, a także dłużej szukają pracy. Rośnie odsetek długookresowych bezrobotnych.

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami...

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami…
STANY ZJEDNOCZONE unikają interwencji państwa na rynku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie za-siłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy).

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami.
STANY ZJEDNOCZONE unikają interwencji państwa na rynku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie za-siłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). SZWECJA działa odwrotnie (silne związki zawodowe, wysokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki „ak-tywne”).

Stany Zjednoczone unikają interwencji państwa na ryn-ku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). Szwecja działa odwrotnie (silne związki zawodoweA, wy-sokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki „aktywne”). A Obserwatorzy zwracają uwagę na zalety koordynacji, czyli scentralizowa-nego charakteru negocjacji płacowych w Szwecji. Zapobiega ona wzajemnej rywalizacji silnych gałęziowych związków o wysokość podwyżek płac i wyści-gowi roszczeń płacowych. Podobne znaczenie ma koordynacja działań repre-zentantów pracodawców.

Stany Zjednoczone unikają interwencji państwa na ryn-ku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). Szwecja działa odwrotnie (silne związki zawodoweA, wy-sokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki aktywne). Mimo to w obu krajach poziom bezrobocia jest podobny (np. w Szwecji przeciętna stopa bezrobocia w latach wynosiła 5,5%, a w Stanach 5,7%B). A Obserwatorzy zwracają uwagę na zalety koordynacji, czyli scentralizowa-nego charakteru negocjacji płacowych w Szwecji. Zapobiega ona wzajemnej rywalizacji silnych gałęziowych związków o wysokość podwyżek płac i wyści-gowi roszczeń płacowych. Podobne znaczenie ma koordynacja działań repre-zentantów pracodawców. BZob. OECD, Employment Outlook; obliczenia własne.

Tabela zawiera wyniki szacunków Nickela i Van Oursa siły od-działywania różnych metod obniżania bezrobocia w Wielkiej Bry-tanii i w Holandii u schyłku XX w. Sugerują one podobną skutecz-ność brytyjskich metod rynkowych i holenderskiej intensywnej interwencji państwa. Przyczyny spadku bezrobocia w Holandii i w Wielkiej Brytanii w la-tach 90. XX wieku Przyczyna Zmiana udziału w stopie bezrobocia (w p. proc.) Holandia Wielka Brytania Mniejsze związki zawodowe -0,83 -1,47 Słabszy wpływu związków na płace 0,58 -1,25 Aktywne zwalczanie bezrobocia -1,09 0,16 Koordynacja negocjacji płacowych -2,53 Stosunek zastąpienia -0,41 -0,48 Podatki od wynagrodzeń -0,24 -0,72 ŁĄCZNIE -4,52 -3,76 Źródło: S. J. Nickel, J. van Ours, The Netherlands and the UK: A Euro-pean Unemployment Miracle, w: Economic Policy, 2000, vol. 30, s

Tabela zawiera wyniki szacunków Nickela i Van Oursa siły od-działywania różnych metod obniżania bezrobocia w Wielkiej Bry-tanii i w Holandii u schyłku XX w. Sugerują one podobną skutecz-ność brytyjskich metod rynkowych i holenderskiej intensywnej interwencji państwa. Przyczyny spadku bezrobocia w Holandii i w Wielkiej Brytanii w la-tach 90. XX wieku Przyczyna Zmiana udziału w stopie bezrobocia (w p. proc.) Holandia Wielka Brytania Mniejsze związki zawodowe -0,83 -1,47 Słabszy wpływu związków na płace 0,58 -1,25 Aktywne zwalczanie bezrobocia -1,09! 0,16 Koordynacja negocjacji płacowych -2,53! Stosunek zastąpienia -0,41 -0,48 Podatki od wynagrodzeń -0,24 -0,72 ŁĄCZNIE -4,52 -3,76 Źródło: S. J. Nickel, J. van Ours, The Netherlands and the UK: A Euro-pean Unemployment Miracle, w: Economic Policy, 2000, vol. 30, s

Tabela zawiera wyniki szacunków Nickela i Van Oursa siły od-działywania różnych metod obniżania bezrobocia w Wielkiej Bry-tanii i w Holandii u schyłku XX w. Sugerują one podobną skutecz-ność brytyjskich metod rynkowych i holenderskiej intensywnej interwencji państwa. Przyczyny spadku bezrobocia w Holandii i w Wielkiej Brytanii w la-tach 90. XX wieku Przyczyna Zmiana udziału w stopie bezrobocia (w p. proc.) Holandia Wielka Brytania Mniejsze związki zawodowe -0,83 -1,47! Słabszy wpływu związków na płace 0,58 -1,25! Aktywne zwalczanie bezrobocia -1,09 0,16 Koordynacja negocjacji płacowych -2,53 Stosunek zastąpienia -0,41 -0,48 Podatki od wynagrodzeń -0,24 -0,72! ŁĄCZNIE -4,52 -3,76 Źródło: S. J. Nickel, J. van Ours, The Netherlands and the UK: A Euro-pean Unemployment Miracle, w: Economic Policy, 2000, vol. 30, s

Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres