ROLA PSYCHOLOGA W PROCESIE KARNYM

Prezentacja na temat: "ROLA PSYCHOLOGA W PROCESIE KARNYM"— Zapis prezentacji:

1 ROLA PSYCHOLOGA W PROCESIE KARNYM
Wstęp do psychologii sądowej wykład 2

2 EKSPERTYZA PSYCHOLOGICZNA W SPRAWACH KARNYCH
PRZEDMIOT Osobowość sprawcy Zachowanie inkryminowane Diagnoza asocjalności Motyw czynu Zdolność rozumienia znaczenia czynu i kierowania postępowaniem Ocena stanu emocjonalnego psychofizycznego

3 EKSPERTYZA PSYCHOLOGICZNA W SPRAWACH KARNYCH
Psychologiczne aspekty śladów Wyjaśnienia oskarżonego Zeznania świadków Określenie jednostkowych cech sprawcy Ustalenie osobowościowych i sytuacyjnych przyczyn śmierci Ocena motywacji i uwarunkowań wyjaśnień Ocena psychologicznych uwarunkowań zeznań Ocena prawdopodobieństwa zeznań

4 Etapy procesu obejmujące udział psychologa
Odtworzenie przebiegu zajścia Przebieg procesu Osądzenie i skazanie Resocjalizacja

5 ASOCJALNOŚĆ Zaburzenia regulacyjnych i integracyjnych funkcji osobowości, które upośledzają zdolności adaptacyjne w takim stopniu, że jednostka nie jest w stanie działać w jakiejkolwiek grupie społecznej tzn. przyjąć i stosować jej normy i wartości. Zaburzenia procesu socjalizacji

6 Psychopatia Podstawowe trzy wymiary :
Deficyty w przeżywaniu i rozumieniu emocji Poziom interpersonalny - kłamliwy i arogancki , brak empatii, manipulowanie Wysoce impulsywne zachowanie 80% psychopatów spełnia kryteria antyspołecznego zaburzenia osobowości

7 Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Obszar Ja – egocentryzm, samoocena oparta na instrumentalnych zyskach, koncentracja na przyjemnościach, potrzeba władzy; cele wyłącznie osobiste, brak prospołecznych wzorców, podejmowanie ryzyka, silna potrzeba wrażeń Interpersonalnie – brak empatii, brak wyrzutów sumienia, gotowość do ranienia czy znęcania się nad innymi, niezdolność do bliskich relacji, kontrolowanie poprzez dominację i zastraszanie

8 Stan umysłowy i psychofizyczny sprawcy w chwili dokonywania czynu
CZYNNIKI MOTYWACYJNE Poczytalność Działanie pod wpływem gwałtownego wzburzenia Okoliczności łagodzące czynu Wpływ sprawności psychofizycznej na dokonanie czynu

9 ZDOLNOŚĆ OSKARŻONEGO DO UCZESTNICTWA W PROCESIE
Zdolność do rozumienia procesu i występowania przed sądem ( zasada kontradyktoryjności) Zdolność do rozumienia swoich praw w zakresie składania wyjaśnień i przyznania się do winy Zdolność do rozumienia treści wyroku oraz zrozumienie i świadomość odbywanej kary

10 Wyjaśnienia oskarżonego
Ustalenie potencjalnych defektów intelektualnych, zaburzeń psychicznych bądź zakłóceń w chwili składania wyjaśnień Ustalenie czynników motywacyjnych prowadzących do złożenia wyjaśnień, zwłaszcza do przejęcia na siebie winy, kiedy brak innych dowodów niż samoobciążanie podejrzanego

11 Kategorie wyjaśnień podlegających ocenie psychologicznej
Wyjaśnienia zmienne - zmiany dotyczą całości wyjaśnień, pojawiają się kolejne, sprzeczne wersje biegły pytany jest o możliwość wywierania presji na oskarżonego - zmiana wyjaśnień - zmiany dotyczą istotnych fragmentów wyjaśnień Biegły wypowiada się o poziomie rozwoju Poznawczego, spostrzegania, pamięci itp..

12 Wyjaśnienia stałe sprzeczne z innym materiałem dowodowym
Negowanie własnego udziału w zdarzeniu - Linia obrony, ale także mechanizmy obronne( wypieranie, racjonalizacja) Fałszywe samooskarżanie ( dobrowolne, wymuszone uległe i wymuszone zinternalizowane) Patologiczna potrzeba sławy i podniesienie samooceny Dążenie do złagodzenia poczucia winy ( najczęściej w depresji) Procesy patologiczne – urojenia, niemożność rozróżnienia fantazji od rzeczywistości.

13 Motywacja podejrzanych
Motyw czy proces motywacyjny? Motywy – wewnętrzne czynniki inspirujące, ukierunkowujące i integrujące działanie ( uczucia, potrzeby, poziom aspiracji, normy postępowania) Proces motywacyjny wszelkie procesy wpływające na działanie

14 Czynniki konieczne do wzbudzenia motywacji
Istnienie niezaspokojonej potrzeby lub niewykonanego zadania Dostrzeżenie czynnika zaspakajającego potrzebę ( dodatnie działanie) lub zwiększającego niezaspokojenie (ujemne) Przeświadczenie, że jednostka w tych warunkach może zaspokoić potrzebę lub zrealizować zadanie.

15 SYTUACYJNE I OSOBOWOŚCIOWE PRZESŁANKI PROCESU MOTYWACYJNEGO
CZYNNIKI SYTUACYJNE – sytuacje trudne Deprywacja ważnych potrzeb biologicznych i psychologicznych Przeciążenia –konieczność wykonywania zadań przekraczających fizyczne czy psychiczne możliwości jednostki Sytuacja bolesna- konieczność długotrwałego znoszenia bólu fizycznego czy psychicznego Konflikt motywacyjny

16 Czynniki sytuacyjne Zagrożenia- sygnały pojawienia się przykrości
Frustracja – utrudnienie dążenia lub przeszkody w realizacji czynności Sytuacje nowe, zaskakujące, w których zawodzą wypróbowane dotąd sposoby działania Oddziaływanie grupy-tendencja do ujednolicania zachowań ( spostrzegania, myśli, wartości) Przedmiotem oceny jest możliwość racjonalnego i optymalnego przezwyciężania problemów.

17 2. Czynniki osobowościowe
Labilność i nadpobudliwość emocjonalna ( agresja) Skłonność do kumulowania napięcia emocjonalnego ( introwersja) Niedojrzałość emocjonalna – brak kontroli procesów poznawczych nad emocjonalnymi ( nierealistyczna ocena sytuacji i brak umiejętności radzenia sobie z nią w sposób akceptowany społecznie) agresywność

18 Diagnoza procesu motywacyjnego
Kierunek ( zmierzanie do lub unikanie) Natężenie motywacji - siła motywu – stopień kontroli zachowania - wielkość motywu – rozmiar wyniku lub ilość czynności potrzebnych do zaspokojenia potrzeby -intensywność – stopień mobilizacji organizmu

19 Diagnoza motywacji przestępcy
Diagnoza ma charakter retrospektywny Cechy funkcjonowania przed popełnieniem przestępstwa, Percepcja sytuacji, w której doszło do przestępstwa Obiektywny opis zdarzenia Świadome zniekształcanie lub ukrywanie motywów Uruchomienie motywów ochronnych – brak akceptacji dla własnego zachowania.

20 Ograniczenia samokontroli
Niezdolność do panowania nad impulsami Niedostosowanie podejmowanych działań do obiektywnych okoliczności (zniekształcenia poznawcze – selektywność i tendencyjna modyfikacja rzeczywistości) Stosowane mechanizmy obronne

21 Typologia sprawców zabójstw
Znaczenie agresji 30% zabójców to osoby nieagresywne Jedyne w życiu naruszenie prawa Jedyny czyn agresywny Ludzie nieśmiali, z kompleksem niższości, bardzo wrażliwi na ocenę otoczenia 1.Zabójstwo po długotrwałym upokarzaniu 2.Czynnik wyzwalający spiętrzenie afektu 3. Silne poczucie winy, żal z powodu czynu i ofiary

22 Dominujące motywy zabójstw
Motywy ekonomiczne-zaburzenia procesu socjalizacji, wysoki poziom agresywności, zachowania antysocjalne w okresie dorastania Motywy seksualne – chłód emocjonalny, skłonność do kumulowania napięcia, sztywność percepcyjna, tłumienie oraz rzutowanie uczuć, problemy z kontrolą stanów lęku, niepokoju, wrogości

23 Dominujące motywy zabójstw
3) Motywy patologiczne – głownie urojeniowe 4) Motywy zemsty – rzutowanie wrogości na otoczenie, podejrzliwość, konfliktowość 5)Poczucie krzywdy i uraza – impulsywność, drażliwość, wybuchowość, niska tolerancja na stres i frustrację 6) Brak wyraźnie określonego motywu – zagrożenie, skumulowany lęk, czynniki sytuacyjne

24 ZABÓJCY SERYJNI Zaburzenia osobowości – osobowość dysocjalna – potrzeba wyrównania rachunków ze społeczeństwem, poczucie krzywdy, potrzeba zwrócenia na siebie uwagi Zorganizowana przestępczość – utożsamianie się z celami i wartościami podkultury przestępczej Osoby chore psychicznie – przeżywane urojenia