Ocenianie kształtujące - ocenianie, które pomaga się uczyć

Prezentacja na temat: "Ocenianie kształtujące - ocenianie, które pomaga się uczyć"— Zapis prezentacji:

1 Ocenianie kształtujące - ocenianie, które pomaga się uczyć
Ocenianie często pojmujemy jako podsumowanie pewnego etapu nauczania. Tymczasem ocenianie kształtujące towarzyszy procesowi nauczania od samego jego początku, aż do informacji zwrotnej na temat indywidualnych efektów nauczania. W takim sensie ocenianie kształtujące jest czymś więcej niż samym ocenianiem, jest to sposób nauczania nastawiony na pomoc uczniowi w przyswajaniu wiedzy i umiejętności. Ocenianie kształtujące jest obecne zatem od samego początku procesu nauczania, ważnym jego elementem jest określenie celów lekcji - co chcemy osiągnąć, poznając dany temat? Przedstawienie celów rozpocznie i tę prezentację. Składa się ona z 30 slajdów i będzie trwała około 45 minut. Uwaga: Wszystkie rysunki są „uwolnione”, można z nich korzystać podając źródło i autorkę. Szkoła Ucząca Się

2 Cele prezentacji 1. Poznamy: definicję oceniania kształtującego
elementy OK opinie nauczycieli stosujących OK 2. Zachęcimy do: wprowadzania oceniania kształtującego w szkołach do budowania na lekcjach atmosfery sprzyjającej uczeniu się Ocenienie kształtujące jest zgodne z intuicją nauczycielską, nie jest to rewolucja metodyczna. Wielu z nauczycieli stosuje OK w swojej pracy, ale bądź niesystematycznie, bądź tylko częściowo. Dwaj edukatorzy brytyjscy: Paul Black i Dylan Wiliam przeprowadzili szerokie badania, które wykazały ogromne korzyści ze stosowania OK w szkołach. W języku angielskim na określenie oceniania kształtującego używa się określenia – formative assessment. Ale też często mówi się – assessment for learning w odróżnieniu od assessment of learning. Czyli ocenianie dla uczenia się, czyli w języku polskim – ocenianie, które pomaga się uczyć.

3 Definicja Ocenianie kształtujące to częste,
interaktywne ocenianie postępów ucznia i uzyskanego przez niego zrozumienia materiału, tak by móc określić, jak uczeń ma się dalej uczyć i jak najlepiej go nauczać. Raport Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Definicja podana za Raportem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Definicja nie jest prosta, ale można z niej wyczytać, że ocenianie kształtujące powinno być stosowane systematycznie, poprzez osobiste, wielokrotne przekazywanie przez nauczyciela informacji uczniowi. Informacje powinny odnosić się do kolejnych etapów nauki ucznia i wskazywać mu dalszą drogę uczenia się. Informacja ta jest przekazywana nie jako podsumowanie pracy ucznia, ale towarzyszy i wspomaga proces uczenia się.

4 Ocenianie kształtujące
Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu przez nauczyciela i ucznia w trakcie nauczania informacji, które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces uczenia się, aby: Nauczyciel modyfikował dalsze nauczanie, Uczeń otrzymywał informację zwrotną pomagającą mu się uczyć. To jest definicja, którą obecnie się posługujemy. Autorem jej jest Jacek Strzemieczny i wydaje się najlepsza na obecna czasy. A bardzo krótko: „Ocenianie kształtujące to dawanie informacji pomagającej w uczeniu”

5 Atmosfera sprzyjająca uczeniu się
trwale wzmacnia w uczniach poczucie ich wartości, zwiększa zaangażowanie uczniów w naukę, zachęca uczniów do samodzielności, stwarza uczniom warunki do współpracy, pogłębia u uczniów świadomość procesu uczenia, pozwala uczniom wziąć odpowiedzialność za własną naukę. Część poświęcona filarom jest wstępem do OK, można pominąć, jeśli prowadzący prezentację nie ma dużo czasu na jej wygłoszenie. Ocenianie kształtujące sprzyja budowaniu w klasie atmosfery uczenia się. Na slajdzie cytujemy filary atmosfery uczenia się, które podał Merrill Harmin w swojej książce „Duch klasy. Jak motywować uczniów do nauki?” W książce autor dzieli się krótkimi technikami pomagającymi nauczycielowi budować atmosferę sprzyjającą uczeniu się. Wprowadzenie atmosfery uczenia się jest też celem oceniania kształtującego. Wrócimy do tych filarów po zapoznaniu się z elementami OK. Teraz warto zastanowić się przez chwilę , w jaki sposób nauczyciel może wspierać te filary. Za chwilę o to poprosi prezentujący. Warto przy podziale na pary pamiętać o technice – Partnerzy do rozmowy, czyli podzielić czas na pół, i najpierw mówi jedna osoba, a po sygnale o zmianie druga osoba. Warto wytłumaczyć, że stosujemy tę technikę, aby każdy z pary miał okazję się wypowiedzieć. Ta technika stosowana w szkole (przed udzieleniem odpowiedzi na zadane przez nauczyciela pytanie) pozwala uczniowi zastanowić się nad odpowiedzią, inspirować się myśleniem drugiej osoby, korzystać z jego wiedzy, jak również rozkłada odpowiedzialność na dwóch uczniów, czyli zachęca do podejmowania ryzyka.

6 Atmosfera sprzyjająca uczeniu się
Refleksja w parach (4 minuty) Jednym z największych problemów oświaty jest brak zaangażowania uczniów w proces uczenia się i motywacji do nauki. Uczniowie często deklarują, że nie lubią szkoły, nie widzą sensu uczęszczania do niej. Dlatego bardzo cenimy propozycje, które mogą zmienić stosunek uczniów do nauki. Jeśli nauczycielowi uda się wprowadzić w klasie szkolnej atmosferę zachęcającą do nauki, korzyści będą obopólne: zarówno dla uczniów, jak nauczycieli. W oczywisty sposób zaowocuje to lepszymi wynikami końcowymi uczniów. Proszę, aby każda para wybrał sobie jeden z filarów i omówiła: Jak nauczyciel może wspierać dany filar? Chwila rozmowy w parach Prośba o zgłoszenie się po jednej parze do mówienia kolejnych filarów (można użyć patyczków do losowania par). Podsumowanie prezentera: Mamy wiele sposobów w swojej praktyce, ale warto się nimi dzielić i poddawać dyskusji w Radzie Pedagogicznej. Jeśli nauczyciel stosuje OK systematycznie, to uczniowie: mają większą motywację do nauki, są świadomi tego, czego uczą i wiedzą po co to robią, podejmują odważnie wyzwania, wierzą w swoje możliwości, potrafią współpracować ze sobą, a przede wszystkim biorą odpowiedzialność za swoją naukę.

7 Elementy OK Będziemy mówili o : Celach lekcji Kryteriach sukcesu
Informacji zwrotnej Rozdzieleniu oceny kształtującej od sumującej Współpracy z rodzicami w OK Pytanie kluczowe Zadawaniu pytań i pozyskiwaniu na nie odpowiedzi Ocenie koleżeńskiej Samoocenie uczniowskiej Nie są to wszystkie metody/techniki wykorzystywane w OK, ale są za to podstawowe i od nich trzeba byłoby zacząć.

8 Cele Nauczyciel powinien:
Zastanowić się: Po co tego uczę? Co moi uczniowie już na ten temat wiedzą? Zaplanować, dokąd się zmierza i co się chce osiągnąć  Podzielić się „tajemnicą” celów z uczniami Sprawdzić, czy cele zostały osiągnięte Zacznijmy od celów. Bardzo ważne jest, aby uczniowie wiedzieli czego i po co się uczą. Nauczyciel powinien przed lekcją zastanowić się jakie cele chce zrealizować i do nich później dostosować plany, ćwiczenia i metody. Dobrze jest zastanowić się, co już uczniowie na dany temat wiedzą, gdyż nawiązanie do czegoś już znanego znacznie ułatwia przyswajanie wiedzy, pozwala na nadbudowanie wiedzy na wiedzy już poznanej (konstruktywistyczne nauczanie). Cele powinny być związane z tematem lekcji, ale mogą też odnosić się do umiejętności, np. współpracy bądź komunikacji. Następnie nauczyciel powinien tak przeformułować cele, aby były zrozumiałe dla wszystkich uczniów. Najlepiej wyobrazić sobie ucznia, który ma trudności w nauce i dla niego ułożyć cele w języku dla niego zrozumiałym. Nauczyciele często uważają, że wystarczy podać uczniom tylko temat lekcji, są przekonani, że uczniowie sami domyślą się celu. Jednak sam temat, np. Rewolucja Francuska, nie daje uczniom informacji o tym po co się tego uczą i co ma być efektem tej nauki. Taki cel - Rewolucja Francuska (zdaniem profesora Potworowskiego współpracującego od lat z CEO) mógłby być możliwy dla Jakobinów, ale nie dla uczniów w szkole. Cel sformułowany w języku ucznia nauczyciel powinien podać na początku lekcji, daje to szansę odwoływania się do celu podczas przebiegu lekcji. Koniecznie należy sprawdzić pod koniec lekcji, czy cele udało się osiągnąć. Taka refleksja jest niezbędna. Dzięki ocenie realizacji celów uczniowie mają świadomość, że się czegoś konkretnego nauczyli i że spędzili czas w szkole pożytecznie, mogą też udzielić nauczycielowi wskazówek, czy może iść dalej z materiałem. Dzięki celom możemy również „wciągnąć” rodziców do współpracy, gdyż uczeń będzie umiał rodzicom powiedzieć, czego się w szkole danego dnia nauczył.

9 Stojąc przed uczniami i zajmując im 45 minut nauczyciel musi wiedzieć, po co to robi. Określone cele pozwalają nauczycielowi odpowiednio dobrać formy ćwiczeń, przemyśleć działania. Uczniom dają możliwość aktywnego, świadomego udziału w lekcji. Beata Październiak, informatyka, SP we Włodowicach Miałam problem w takim sformułowaniu celów dla uczniów, żebym była pewna, że jest to dla nich zrozumiałe. Renata Chmielewska, informatyka, Gimnazjum w Jerzmankach Naszą prezentację będę ilustrować wypowiedziami absolwentów kursu Ocenianie kształtujące, prowadzonego przez internet w ramach programu - Szkoła Ucząca Się , Nauczycielska Akademia Internetowa (NAI)

10 Kryteria oceniania – NACOBEZU
Ustalenie, na co będziemy zwracać uwagę przy ocenianiu Określenie - faktów, dowodów, które pokażą nauczycielowi i uczniowi, czy cel lekcji został osiągnięty Następnym krokiem jest ustalenie przez nauczyciela (czasami wraz z uczniami) kryteriów oceniania, czyli – na co będę zwracać uwagę. Skrót – nacobezu nie wszystkim się podoba, choć uczniowie szybko go akceptują. Wziął się on z przetłumaczenia skrótu angielskiego – wilf (what I am looking for). Oczywiście, jeśli komuś nie podoba się skrót, może używać nazwy: kryteria oceniania. Nacobezu różni się od celu lekcji. Cele wskazują punkt końcowy, a nacobezu drogę do niego wiodącą. Określenie nacobezu jest bardzo ważne, gdyż nauczyciel tym samym zobowiązuje się do sprawdzania tylko tego, co zapowiedział. Jest to bardzo trudne dla polskiego nauczyciela. W naszej szkole przyjęło się, że jeśli „przerobiono” już jakiś materiał, to uczeń będzie go znał w całości i że można go oceniać z tej wiedzy. Uczeń powinien wiedzieć, za co będzie oceniany, ma do tego prawo. Nie ma niczego korzystnego w ocenianiu z zaskoczeniem uczniów. Jeśli będziemy stosować nacobezu, to zawrzemy z uczniami kontrakt, który zaowocuje tym, że uczniowie nauczą się tego, co założyliśmy. Dodatkową korzyścią pracy z nacobezu jest praca etapami. Określamy dokładnie to, czego uczniowie mają się nauczyć, tylko to sprawdzamy, a następnym razem zajmujemy się następną kwestią. Zadając uczniom do napisania rozprawkę, możemy zapowiedzieć, że będziemy sprawdzać zasady jej pisania, innym razem zwrócimy uwagę na liczbę odwołań do literatury i nie odbieganie od tematu. Takie podejście do sprawdzania umiejętności powoduje, że uczeń skupia się na wymaganych umiejętnościach, wie czego ma się uczyć, nie jest zaskakiwany oceną. Ocenę rozumiemy jako informację zwrotną dla ucznia. Nacobezu jest niezbędnym warunkiem wspólnej pracy ucznia i nauczyciela. Naocbezu powinno być uczniom podawane do każdej ich pracy, również do zadania wykonywanego podczas lekcji, a również do pracy domowej. Trzeba podkreślić, że nacobezu wymaga od nauczyciela żelaznej konsekwencji. Kryteria mieniania stały się najbardziej docenianym przez uczniów elementem OK i faktycznie „przyjęły się” w wielu szkołach.

11 Uczeń nie musi się domyślać, czym zostanie zaskoczony na sprawdzianie (a tak było, kiedy ja chodziłam do szkoły). Uczeń ma prawo wiedzieć, czego się będzie od niego wymagać. Barbara Andrzejczak, j. polski, ZS w Piszu Formułując „nacobezu” zastanawiam się, jakie umiejętności uczniów będę oceniała np. podczas sprawdzianu. Beata Woźniak, matematyka, Gimnazjum w Drążnej Przypomnijcie sobie Państwo jakiej odpowiedzi udzielał Wam Wasz nauczyciel na pytanie: Co będzie na klasówce? Najczęściej mówił – „Wszystko co było na ten temat na lekcji”. Czy ta informacja Was satysfakcjonowała? Uczniowie często mówią: Nie będę się uczyć do klasówki, bo i tak nie nauczę się wszystkiego. Czasami stosują strategię – nie pójdę na klasówkę w pierwszym terminie, a dowiem się co było i wtedy zacznę się uczyć. Nacobezu do klasówki może być świetną wskazówką do powtórki.

12 Rozmowa Proszę odwrócić się do osoby siedzącej obok
i porozmawiać przez chwilę (2 minuty) na temat: Czy określanie celów lekcji i kryteriów oceniania jest trudnym zadaniem dla nauczycieli? Jak się Państwu wydaje, czy nauczyciele bez problemu podają nacobezu, czy mają z tym trudności, a jeśli mają, to jakie? Warto po rozmowie zapytać, czy ktoś mógłby odpowiedzieć na to pytanie głośno, warto wysłuchać bez komentarza kilku wypowiedzi.

13 Informacja zwrotna Cztery elementy:
wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia [++] odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia [-] wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę [D] wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej [f] Jeśli wiemy już po co się czegoś uczymy i znamy pożądany efekt, to możemy przejść do sedna OK, czyli informacji zwrotnej. Prawidłowa informacja zwrotna powinna zawierać cztery elementy (są na slajdzie). Prosimy zauważyć, że plusów jest więcej niż minusów. Nauczyciele czasami mówią, że trudno znaleźć im cokolwiek do docenienia w pracy ucznia, ale to właśnie jest zadanie dla nauczyciela. Z minusami żaden nauczyciel nie ma problemu, gdyż na tym do tej pory polegała rola sprawdzającego. Nauczyciele często uważają, że krytyka i ocena negatywna motywuje ucznia do nauki, ale niestety nie jest to prawda. Ocena negatywna najczęściej zniechęca ucznia. Dodatkowo trzeba pamiętać, aby informacja zwrotna dotyczyła tylko zakresu podanego w nacobezu. Do każdego minusa musi być dokładna wskazówka, jak go poprawić. Nie można napisać, np. „Liczne błędy stylistyczne”. Trzeba pokazać uczniowi gdzie je popełnił i jak powinien je poprawić. Przy każdej okazji trzeba uczniowi wskazać, nad czym i w jaki sposób ma dalej pracować. Nauczyciele skarżą się na pracochłonność informacji zwrotnej. Dlatego powinni ustalić, do których prac uczniów piszą komentarz, a które oceniają sumująco. Każdy nauczyciel może to określić w zgodzie ze swoimi możliwościami. Informacja zwrotna powinna towarzyszyć procesowi uczenia się ucznia. W stosowaniu informacji zwrotnej nauczycielowi pomaga wcześniej ustalone „nacobezu”, określające, co podlega ocenie. Dobrze jest też pamiętać, że uczniowie mogą przyjąć tylko ograniczoną ilość informacji w komentarzu. Odnośmy się tylko do kryteriów oceniania.

14 Dawniej stawiając oceny skupiałam się na błędach uczniowskich
Dawniej stawiając oceny skupiałam się na błędach uczniowskich. Teraz staram się dać uczniowi wskazówki, pochwalić za pozytywne elementy pracy. Najbardziej z informacji zwrotnej był zadowolony uczeń słaby i jego rodzice – „Bo pani znalazła coś pozytywnego w mojej pracy i dała wskazówki do jej poprawy, dawniej pewnie dostałbym jedynkę”. Renata Rysz, matematyka, ZSP nr 5 w Krośnie Znajdywanie „czegoś pozytywnego” w pracy ucznia może rozpocząć jego przygodę z nauką danego przedmiotu.

15 Ocenianie kształtujące a ocenianie sumujące
Nauczyciel stosujący ocenianie kształtujące stosuje również ocenę sumującą. Nie rezygnuje ze stopni Słowo ocenianie w języku polskim kojarzy się z krytyką i badaniem na ile praca odstaje od ideału. Jednak ocenianie ma szerszy wymiar i takim się w OK posługujemy. Czym częściej stosujemy informację zwrotną zamiast stopni tym dla procesu uczenia się uczniów lepiej. Polski system oświaty wymaga jednak również oceniania na stopnie, ale nie określa częstotliwości wystawiana stopni. Stopień daje pewną informację uczniowi, ale jakże ułomną i niepełną. Postarajmy się rozdzielić ocenianie stopniem (sumujące) od informacji zwrotnej (oceny kształtującej). Ważne jest nie łączenie komentarza ze stopniem, wskazuje na to wiele badań. Niezbędne jest poinformowanie uczniów przed wykonaniem przez nich pracy, w jaki sposób ich praca będzie oceniana. Często nauczyciele zgadzają się z potrzebą dawania komentarza do pracy ucznia, ale uważają jednocześnie, że stawianie stopnia uzupełnia komentarz. Niestety mylą się. Badania wykazują, że jeśli uczeń otrzymuje komentarz i jednocześnie stopień wyrażony cyfrą, to nie czyta wnikliwie komentarza, tylko zaczyna porównywać otrzymaną cyferkę z cyferkami kolegów. Nauczyciel stawiający stopień może właściwie darować sobie komentarz. Za to decydując się na ocenę stopniem powinno się ten stopień uczniowi uzasadnić. Uczeń ma prawo dowiedzieć się dlaczego dostał dany stopień. Przy stosowaniu nacobezu uczeń znacznie częściej sam umie sobie na to pytanie odpowiedzieć. Jak więc sobie radzić? Trzeba ustalić, które prace będą oceniane sumująco, a które kształtująco. Najlepiej, gdy kształtująco oceniane są prace w czasie procesu uczenia się, a sumująco prace końcowe. Uwaga: Niektóre prace, jak np. testy, czy polecenia wypełnienia luk nie nadają się do komentowania informacją zwrotną. W takim przypadku wystarczy wskazać tylko, które odpowiedzi są perawidłowe.

16 Od dwóch lat obserwuję absurd ciągłego oceniania, które pomimo jasnych kryteriów nie daje uczniom jasności w ocenianiu i nie mobilizuje ich do pracy. Rezygnacja ze stopni jest skuteczna zwłaszcza w przypadku uczniów, dla których liczą się osiągnięcia. Magdalena Swat-Pawlicka, j. polski, Gimnazjum „Startowa” w Warszawie Ograniczenie liczby stopni nie jest łatwe. Uczniowie są przyzwyczajeni do stopni i do porównywania się wzajemnie. Często wręcz się ich domagają. Jednak systematyczna praca z ocenianiem kształtującym, daje efekty. Uczniowie zauważają, że mogą mieć korzyść z informacji zwrotnej.

17 Praca z rodzicami Uczniowie i rodzice muszą być świadomymi uczestnikami procesu oceniania kształtującego. Uczeń – ocena kształtująca pomoże ci się uczyć Rodzice – dzięki ocenianiu kształtującemu możecie pomóc swojemu dziecku, możecie stać się jego sojusznikiem Ocenianie kształtujące wymaga współpracy z rodzicami. Rodzice muszą się zgodzić na to, że ich dzieci będą często otrzymywać komentarz do swoich prac zamiast stopnia. Warto poprosić rodziców, aby nie pytali swoich dzieci o uzyskane stopnie i nie porównywali wyników swoich dzieci z wynikami innych uczniów. Zamiast pytać: Jaki stopień dostałeś w szkole, powinni zadać pytanie: Czego się dzisiaj nauczyłeś? Rodzicom trudno jest zaakceptować taki system oceniania, gdyż sami kiedyś byli oceniani stopniami i są do tego przyzwyczajeni. Nauczyciel powinien wyjaśnić rodzicom korzyści płynące z OK i uzyskać ich zgodę na ten system oceniania. Zapraszamy na stronę gdzie możecie Państwo znaleźć interesujące materiały do rozmowy z rodzicami.

18 Szczególnie zadowolona była mama ucznia, który ma zaległości z matematyki. Powiedziała:
„Myślę, że dzięki temu mój syn będzie mógł nadrabiać zaległości bez niepokojenia się o oceny.” Poprosiłam rodziców, żeby nie pytali swoich dzieci po ich powrocie ze szkoły, jaką dzisiaj otrzymały ocenę, ale czego się nauczyły.  Maryla Raczkowska, matematyka, Gimnazjum nr 28 w Szczecinie Jeśli nauczyciel wyjaśni rodzicom o co chodzi w OK, ci najczęściej pomagają mu i współpracują z nim.

19 Pytania kluczowe Pytania ukazujące uczniom szerszy kontekst, zachęcające ich do poszukiwania odpowiedzi, angażujące w naukę Jak powiedziano na początku, dużym problemem szkolnym jest motywacji uczniów do nauki. Często dzieje się tak dlatego, że uczniów nie interesuje to, co się dzieje na lekcjach. Podawanie uczniom celów lekcji może pomóc zainteresować ich tematem, ale często to nie wystarcza. Aby zaangażować uczniów najlepiej opracować wcześniej ciekawe pytanie kluczowe. Takie pytanie, które zachęci ich do poszukiwania odpowiedzi. Jest to trudne zadanie dla nauczyciela, ale jeśli uda mu się zachęcić uczniów pytaniem kluczowym, to wspólnie mogą poszukiwać na nie odpowiedzi. Dzięki takiemu pytaniu można „przemycić” również mniej ciekawe tematy, których poznanie jest konieczne do udzielenia odpowiedzi. Np. 1. Jak myślicie, co by się stało gdyby Hitler zwyciężył w II Wojnie Światowej? Jak by wyglądało dziś nasze życie? Aby uzyskać odpowiedź na to pytanie musimy poznać dzieje II Wojny Światowej, a to jest temat naszej lekcji. Np. 2. Czy dla czterech osób mieszkających w różnych miejscowościach zawsze można znaleźć miejsce, do którego wszystkie osoby będą miały jednakowo blisko? Zauważcie, że z punktu matematycznego jest to pytanie o to, czy na każdym czworokącie można opisać okrąg.

20 Rozmowa Proszę odwrócić się do osoby siedzącej obok
i wspólnie poszukać pytania kluczowego ze swojego przedmiotu Odsłuchanie chętnych. Jeśli nie ma zbyt wielu propozycji, to można wspólnie całą grupą poszukać pytania kluczowego do tematu: Zadania Urzędu Gminy. Albo do innego, który przyjdzie grupie do głowy.

21 Pytania kluczowe budzą u uczniów zainteresowanie daną tematyką
Pytania kluczowe budzą u uczniów zainteresowanie daną tematyką. Uczniowie są ciekawi odpowiedzi, skupiają się na omawianej lekcji. Muszę przyznać, że dość długo zastanawiałam się, jakie pytania zadać i jak je sformułować. Nadal nie jestem przekonana, czy zrobiłam to właściwie.  Beata Woźniak, matematyka, Gimnazjum w Drążnej Z doświadczeń płynących z kursów i szkoleń wiemy, że formułowanie pytań kluczowych jest bardzo trudne dla nauczycieli. Marzeniem wielu nauczycieli stosujących OK są podręczniki z pytaniami kluczowymi do wyboru dla nauczyciela. Gdyby istniały takie podręczniki, nauczyciel po dokonaniu wyboru mógłby prowadzić lekcję poprzez poszukiwanie odpowiedzi na takie pytanie.

22 Przewidujemy Jak długo (średnio) nauczyciel pozwala uczniom myśleć nad odpowiedzią na zadane przez niego pytanie? Chodzi oczywiście o średni czas. Proszę o niepodawanie sugestii do momentu, gdy o nią nie zapytam. Chwila czekania. Prosimy o sugestie od słuchaczy. Wysłuchujemy kilku sugestii. Pytamy słuchaczy, czy chcą się dowiedzieć, co wykazały badania. Według badań przeprowadzonych w Anglii to 0,9 sekundy. Można przyjąć, że w Polsce jest podobnie. Często nauczyciele w ogóle nie czekają na odpowiedź, tylko sami jej udzielają.

23 Techniki zadawania pytań
zadawanie pytań otwartych czas oczekiwania na odpowiedź ucznia ustalanie odpowiedzi w parach niepodnoszenie rąk uczenie się na błędach Nie tylko zadawanie pytań, ale także pozyskiwanie odpowiedzi jest sztuką. Zajmujemy się pytaniami otwartymi i tylko takimi, które uruchamiają myślenie. Nie zajmujemy si e pytaniami sprawdzającymi. Czas oczekiwania na odpowiedź ucznia – spróbujmy poczekać choć 5 sekund na odpowiedź, przyzwyczajmy uczniów do tego, że mają choć chwilę na zastanowienie nad odpowiedzią na pytanie, które wymaga myślenia. Ustalanie odpowiedzi w parach – mówiliśmy już na ten temat proponując technikę ; partnerzy do rozmowy. Dajmy uczniom możliwość przedyskutowania odpowiedzi z kolegą. Zasada niepodnoszenia rąk – umówmy się z uczniami, że nie podnoszą rąk, że my sami zapytamy wybraną osobę. Zmusza to wszystkich uczniów do myślenia. Jeśli zwykliśmy pytać tylko osoby zgłaszające się, to reszta uczniów czuje się zwolniona z myślenia. Dobrą metodą jest losowanie uczniów do odpowiedzi. Jeśli nie losujemy to przeważnie pytamy tych uczniów. od których spodziewamy się, uzyskać prawidłową odpowiedź. Uczenie się na błędach – przyzwyczajmy uczniów, że na błędach można się uczyć i że podanie „złej” odpowiedzi nie jest przestępstwem i może być użyteczne. Uczniowie, odpowiadając na pytania nauczyciela, nie powinni się bać zaryzykować. Zamiast słowa błąd używajmy – podjęcie próby. Najlepszy system pozyskiwania odpowiedzi to: podział uczniów na pary zadanie pytania i poproszenie o przedyskutowania odpowiedzi w parach oraz podanie czasu przeznaczanego na dyskusję, przestrzeganie podanego czasu, prośba o niepodnoszenie rąk, wybór pary i osoby do udzielenia odpowiedzi. >5 sek.

24 Ocena koleżeńska Uczniowie na podstawie ustalonych wcześniej kryteriów oceniania wzajemnie recenzują swoje prace. Nauczyciel powinien pracować z uczniami nad: ustaleniem kryteriów oceniania – (co?) umiejętnością dawania informacji zwrotnej – (jak?) Przed chwilą mówiliśmy o czasochłonnej czynności, czyli o dawaniu uczniom informacji zwrotnej. Nauczyciel może pomóc sobie, ucząc uczniów oceny koleżeńskiej. Uczniowie oczywiście nie mają umiejętności oceny pracy innej osoby. Jeśli nam dorosłym sprawie kłopot ocenianie, to uczniom tym bardziej. Do oceny koleżeńskiej musimy uczniów przygotować, czyli nauczyć ich: co i jak oceniać. Przy ocenie koleżeńskiej bardzo ważne jest ścisłe określenie zrozumiałego dla uczniów nacobezu. Nauczyciel może pokazać uczniom przykład informacji zwrotnej do anonimowej pracy lub na początku stworzyć ją wraz z uczniami. Uczniowie, wzorując się na informacji zwrotnej nauczyciela, starają się „trzymać” nacobezu i używać języka, który nie zrani kolegi. Dodatkowa korzyść z oceny koleżeńskiej to uczenie się wzajemne uczniów od siebie nawzajem. Nauczyciel, któremu udało się nauczyć uczniów oceny koleżeńskiej może wyręczyć się uczniami, choć oczywiście musi wcześniej włożyć w przygotowanie oceny dużo pracy. Uwaga: oceny koleżeńskiej nie stosujemy przy stawianiu stopni. Ocena koleżeńska polega na daniu drugiemu uczniowi prawidłowej informacji zwrotnej do jego pracy. Ocena koleżeńska jest pewną formą współpracy uczniów, trzeba pamiętać, ze uczniowie efektywnie się uczą, gdy mogą korzystać z siebie nawzajem.

25 Lekcja z oceną koleżeńską przekonuje uczniów, jak wiele trzeba włożyć wysiłku, aby zyskać dobrą ocenę. Uczy kultury bycia, taktu, hamowania negatywnych emocji wobec uczniów mniej zdolnych, ale też nieśmiałych. Anna Jurczak, biologia, ZSP nr 5 Krosno Uczniów trzeba przygotować do oceny. Będą w przyszłości często oceniani przez swoich przełożonych, będą także udzielać informacji zwrotnej swoim współpracownikom.

26 Samoocena Jeśli uczeń potrafi ocenić,
ile się nauczył i ile musi się jeszcze uczyć, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego uczestnika tego procesu. Samoocena jest najwyższym stopniem OK. Bardzo trudno ocenić samego siebie, ale taka ocena jest zawsze sprawiedliwa i daje od razu informację jak trzeba dalej się uczyć.

27 Zauważyłam, że uczniów bardzo cieszy, gdy w swojej pracy odnajdują elementy wykonane poprawnie. Cieszą się bardziej niż wtedy, gdy ja im mówię, co zrobili dobrze. Marta Krowiak, j. polski, Gimnazjum w Wiązownicy Nauczyciele często mówią, że samoocena jest możliwa tylko ze starszymi uczniami. Z doświadczeń nauczycieli stosujących OK wynika jednak, że można również nauczyć jej dzieci w szkole podstawowej. A korzyści uczeń ma na całe życie.

28 4. Współpraca z rodzicami D. Współpraca
ELEMENTY OK FILARY HARMINA Cele lekcji A. Poczucie wartości 2. Kryteria sukcesu B. Zaangażowanie 3. Informacja zwrotna C. Samodzielność 4. Współpraca z rodzicami D. Współpraca 5. Pytanie kluczowe E. Świadomość 6. Techniki pytań F. Odpowiedzialność 7. Ocena koleżeńska 8. Samoocena uczniowska Przypomnijmy o czym mówiliśmy: Pierwsza kolumna, to elementy OK, a druga poznane na początku filary tworzące atmosferę sprzyjającą uczeniu się. Za chwilę zadam Wam pytanie i wyświetlę jeszcze raz tabelkę. Czy któryś z punktów jest niejasny?

29 Elementy OK a filary Harmina
W parach: Zastanówmy się czy stosowanie któregoś z elementów OK, buduje któryś z filarów Harmina? Zaraz wyświetlimy jeszcze raz tabelkę.

30 4. Współpraca z rodzicami D. Współpraca
ELEMENTY OK FILARY HARMINA Cele lekcji A. Poczucie wartości 2. Kryteria sukcesu B. Zaangażowanie 3. Informacja zwrotna C. Samodzielność 4. Współpraca z rodzicami D. Współpraca 5. Pytanie kluczowe E. Świadomość 6. Techniki pytań F. Odpowiedzialność 7. Ocena koleżeńska 8. Samoocena uczniowska Uczestnicy podają swoje sugestie: element …, buduje….filar.

31 Jak wprowadzać ocenianie kształtujące w szkole?
Udział rady pedagogicznej w szkoleniach z OK. Udział przedstawicieli rady pedagogicznej w rocznym kursie internetowym Decyzja w sprawie zakresu stosowania OK w szkole Wspólna praca i dyskusja W Polsce sprawdził się następujący model: Udział rady pedagogicznej w szkoleniach z OK - nauczyciele powinni najpierw poznać OK i dopiero zdecydować czy taki system pracy im odpowiada. Jednak same szkolenie informacyjne nie wystarcza do tego, aby OK zagościł w praktyce nauczycielskiej. Bardziej efektywne jest szkolenie dwuetapowe: OK w pracy nauczyciela. W jego pierwszym etapie uczestnicy otrzymują zadanie domowe w postaci wypróbowania elementów OK, a w czasie drugiego etapu dzielą się doświadczeniami i omawiają pozostałe elementy OK. Udział przedstawicieli rady pedagogicznej w rocznym kursie internetowym – Oceniania kształtującego w ramach NAI. Uczestnicy kursu stopniowo poznają elementy OK, wprowadzają je do swojej pracy, przedyskutowują korzyści i trudności z innymi uczestnikami kursu i otrzymują fachową pomoc od moderatora. Mogą również przekazać innym nauczycielom w szkole materiały z kursu i zachęcić ich do wypróbowywania OK i dyskusji na ten temat. Decyzja w sprawie zakresu stosowania OK w szkole – po zakończonym kursie (rok szkolny) nauczyciele decydują o tym, które klasy i którzy nauczyciele będą stosować wybrane elementy OK. Wspólna praca i dyskusja – nauczyciele zaangażowani w OK pracują wspólnie, dyskutują i pomagają sobie wzajemnie. Powoli starają się zachęcić innych nauczycieli do pracy z OK. Pozostali nauczyciele, obserwując korzyści pracy tą metodą, przeważnie sami decydują się na zmianę. Ocenianie kształtujące wymaga „podlewania”, czyli dyskusji nauczycieli, współpracy i ciągłego eksperymentowania.

32 Wróćmy do celów naszej prezentacji
Poprosimy o: Podniesienie ręki z kartką, jeśli cele warsztatu zostały całkowicie osiągnięte. Podniesienie „pustej” ręki, jeśli cele zostały częściowo osiągnięte Niepodnoszenie ręki, jeśli cele nie zostały osiągnięte. Na początku przedstawiliśmy cele naszej prezentacji, teraz powinniśmy sprawdzić czy zostały one osiągnięte. Za chwilę pokażę slajd z celami, a Państwa poproszę o: Podniesienie ręki z kartką, jeśli cele warsztatu zostały całkowicie osiągnięte. Podniesienie „pustej” ręki, jeśli cele zostały częściowo osiągnięte. Niepodnoszenie ręki, jeśli cele nie zostały osiągnięte.

33 Cele prezentacji 1. Poznamy: definicję oceniania kształtującego
elementy OK opinie nauczycieli stosujących OK 2. Zachęcimy do: wprowadzania oceniania kształtującego w szkołach do budowania na lekcjach atmosfery sprzyjającej uczeniu się Ocenienie kształtujące jest zgodne z intuicją nauczycielską, nie jest to rewolucja metodyczna. Wielu z nauczycieli stosuje OK w swojej pracy, ale bądź niesystematycznie, bądź tylko częściowo. Dwaj edukatorzy brytyjscy: Paul Black i Dylan Wiliam przeprowadzili szerokie badania, które wykazały ogromne korzyści ze stosowania OK w szkołach. W języku angielskim na określenie oceniania kształtującego używa się określenia – formative assessment. Ale też często mówi się – assessment for learning w odróżnieniu od assessment of learning. Czyli ocenianie dla uczenia się, czyli w języku polskim – ocenianie, które pomaga się uczyć.

34 Więcej o ocenianiu kształtującym:
Na stronie dobre praktyki, publikacje, pytanie do eksperta Publikacje OK: Jak oceniać, aby uczyć P. Black i inni Centrum Edukacji Obywatelskiej założyło stronę poświęconą ocenianiu kształtującemu. Można tam znaleźć artykuły, publikacje, wypowiedzi nauczycieli na temat OK, oraz możliwość konsultacji poprzez „Zapytaj eksperta”. Strona przechodzi właśnie gruntowną modyfikację, mamy nadzieję, że będzie pomocna nauczycielom przy samodzielnym wprowadzaniu OK do ich pracy. CEO wydało też dwie publikacje poświęcone ocenianiu kształtującemu: Jak oceniać, aby uczyć - P. Black i inni - tłumaczenie z angielskiego zawierające wyniki badań z Wielkiej Brytanii. Ocenianie kształtujące w praktyce - D. Sterna – praktyczny poradnik dla nauczycieli na temat stosowania OK. W przygotowaniu: Uczę (się) w szkole – D. Sterna Na stronie OK dostępna jest bezpłatna publikacja trenów Szkoły Uczącej Się: Dzielmy się tym co wiemy. Ocenianie kształtujące w praktyce D. Sterna

35 Dziękuję za wysłuchanie prezentacji
Prezentację przygotowała Danuta Sterna z Centrum Edukacji Obywatelskiej Prezentacja została przygotowana przez Fundację Centrum Edukacji Obywatelskiej.