Wszyscy znamy wiersz Władysława Bełzy „Katechizm polskiego dziecka” napisany w 1900r. i bez wahania odpowiemy Orzeł Biały… Warto jednak zastanowić się:

Prezentacja na temat: "Wszyscy znamy wiersz Władysława Bełzy „Katechizm polskiego dziecka” napisany w 1900r. i bez wahania odpowiemy Orzeł Biały… Warto jednak zastanowić się:"— Zapis prezentacji:

1 Wszyscy znamy wiersz Władysława Bełzy „Katechizm polskiego dziecka” napisany w 1900r. i bez wahania odpowiemy Orzeł Biały… Warto jednak zastanowić się: dlaczego orzeł? Legendarny Lech postanowił osiąść na terenach równinnych, o dobrych glebach i łagodnym klimacie oraz licznych jeziorach i rzekach. Miejsce to nazwał Gniezno od słowa gniazdo. Jan Długosz w dziele Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego pisał: Tam bowiem po raz pierwszy książę i rodzic Polaków, Lech rozbiwszy obozowisko zaniechał koczowania i postanowił, że tu gniazdo będzie dla niego i starszyzny i tu wzniesiona zostanie siedziba książęca i że pozostanie tu na stałe. Tutaj znalazł na wysokich i wyniosłych drzewach orle gniazdo. Ponad sto lat później inny kronikarz, Marcin Bielski dodawał: Stądże na chorągwiach swych kazał kłaść Orła Białego za Herb, a od tegosz czasu to Królestwo Polskie tego kleynotu używa. W XVII w. Marcin Kromer potwierdzał, że herb ten Lech książętom i królom polskim zostawił, orła białego rozpiętymi skrzydłami w górę wyniesionego. Lech i Biały Orzeł, Walery Eljasz-Radzikowski

2 Orzeł jest jednym z największych ptaków drapieżnych starego świata. Ludzie od wieków podziwiali jego: Orła nazywano królem ptaków. Różne orły występowały także w Polsce. Największe krajowe gatunki to: (orzeł) bielik zwyczajny, orzeł przedni. (Orzeł) Bielik zwyczajny siłę, majestatyczny wygląd, piękną sylwetkę, wysoki i płynny lot. Być może były one wzorem dla artystów, którzy stworzyli pierwsze pieczęcie z orłami na tarczach polskich książąt i królów. Występowanie orła w naturze w Polsce mogło mieć wpływ na wybór takiego godła przez książąt piastowskich. (Orzeł) Bielik zwyczajny

3 Polska może precyzyjnie określić datę narodzin swojego godła. 26 czerwca 1295 r. w Gnieźnie, po koronacji Przemysła II, znak orła stał się herbem zjednoczonego na nowo Królestwa Polskiego. Wizerunek orła Przemysła zachował się na jego królewskiej pieczęci, która widnieje na dokumencie z sierpnia 1295 r. Na pieczęci Przemysła widać monumentalnego orła z koroną, otoczonego łacińskim napisem reddidit ipse Deus victricia signa Polonis (Sam Wszechmocny przywrócił Polakom zwycięskie znaki). Orzeł w koronie stał się symbolem suwerenności i jedności państwa. rewers pieczęci majestatycznej Przemysła II (1295) herb Przemysła II, rekonstrukcja współczesna książę Wielkopolski Przemysł II Po raz pierwszy w polskiej historii rysunek ptaka pojawił się na monetach Bolesława Chrobrego. Denar Bolesława Chrobrego z pierwszym wizerunkiem orła na monecie. Około roku 1000 Bolesław I Chrobry, wtedy jeszcze jedynie książę Polski z ambicjami na królewską koronę, kazał wybić denar, na którego awersie umieścił tajemniczego ptaka, a w otoku antycznego pochodzenia tytuł: PRINCES POLONIE. Ów ptak, krępej budowy, ukazany jest na tej niewielkiej srebrnej monecie z profilu, zwrócony w lewą stronę heraldyczną (prawą dla patrzącego), ma wachlarzowato rozłożony ogon, a na nieproporcjonalnie dużej głowie widoczne są trzy sterczące piórka (w których niektórzy badacze chcieli widzieć koronę. Ten ptak z denara Chrobrego tradycyjnie rozpoczyna galerię polskich orłów. Denar Bolesława Chrobrego z pierwszym wizerunkiem orła na monecie. Jeszcze bardziej wyniosłą postawę przybrał orzeł z pieczęci majestatowej króla Kazimierza III Wielkiego. Korona, dziób i szpony są bardziej wyraziste. Rozchylenie skrzydeł dodaje orłu majestatu. rewers pieczęci majestatycznej Kazimierza Wielkiego (1333) Godło eksponowano podczas ceremonii koronacyjnych przyjazdów dostojników zaprzyjaźnionych państw, zawierania traktatów pokojowych, obrad sejmowych, orszaków weselnych i pogrzebów. Orzeł był obecny także na polu walki.

4 W ciągu wieków zmieniał się sposób malowania orła, niezmienna jednak pozostawała symboliczna treść tego znaku. Orzeł Biały w koronie symbolizował państwo polskie, króla, który je uosabiał, oraz naród polski. Symbolizował siłę, potęgę i majestat. Biel orła oznaczała dobro, czerwień pola, w którym umieszczano jego wizerunek, dostojność. Z XV wieku pochodzi dumny i silny orzeł z koroną na głowie, wyrzeźbiony na nagrobku króla Władysława II Jagiełły, pochowanego na Wawelu. Do końca XV wieku zmieniała się tylko stylizacja orła. Dopiero za panowania Zygmunta I Starego wprowadzono zmianę merytoryczną. Pierś orła opleciono złotym inicjałem łacińskiego imienia króla (S- Sigismundus). Orzeł z inicjałem Zygmunta I Starego według Kroniki Polaków Macieja z Miechowa z 1521r. ( zbiory Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego) Orzeł Władysława Jagiełły (wg wawelskiego grobowca króla)

5 W czasach panowania królów elekcyjnych Orzeł Biały pozostaje herbem Królestwa Polskiego (Korony).Z biegiem czasu zmienia się rysunek orła oraz kształt noszonej przez niego korony. Korona staje się zamknięta, zwieńczona krzyżem w miejsce stosowanej korony otwartej. Pojawiają się insygnia królewskie (berło i jabłko) trzymane przez orła w szponach. Na piersi pojawia się herb panującego. Orzeł Stefana Batorego (wg ryciny z herbarza Paprockiego - 1582) Orzeł z herbem rodowym Snopek Wazów na piersi z czasów Władysława IV, I połowa XVII w. Orzeł z herbem rodowym Janina Jana III Sobieskiego na piersi według detalu zdobniczego Kościoła Mariackiego w Krakowie z 1681r. Orzeł barokowy z herbem rodowym Wettinów Saskich z 1728 r. Orzeł króla Stanisława Augusta Poniatowskiego

6 Po odzyskaniu niepodległości Orzeł Biały został uprawomocniony jako godło państwowe uchwałą sejmową w 1919 roku Oficjalny wizerunek godła przypominał orła Stanisława Augusta Poniatowskiego i był używany do 1927 roku. Wówczas przyjęto nowy wzór herbu państwowego wg projektu Zygmunta Kamińskiego. W czasie II wojny światowej Polska znowu znikła z politycznej mapy Europy. Raz jeszcze Orzeł Biały został zakazany przez okupantów. Pozostał jednak symbolem używanym przez rząd Polski na uchodźstwie. Noszono go w Wojsku Polskim na Zachodzie i Wschodzie (tu w innym kształcie i bez korony), w kraju zaś w armii Polskiego Państwa Podziemnego. Był symbolem walki o wolną Polskę. herb państwowy II RP (1919), rekonstrukcja współczesna Orzeł projektu prof. Z. Kamińskiego, oficjalny herb II Rzeczypospolitej (1927-1939) Po II wojnie światowej wraz z władzą komunistyczną w Polsce pojawił się orzeł pozbawiony korony. W PRL kilkakrotnie używano poprawionych wizerunków orła Zygmunta Kamińskiego, zawsze bez korony. Pamięć Orła Białego w koronie była jednak żywa w polskim społeczeństwie. W wyniku przemian politycznych i ustrojowych w roku 1990 Orzeł Biały w koronie powrócił jako symbol narodowy. W myśl ustawy z 9 lutego 1990 roku "godłem Rzeczypospolitej Polskiej staje się wizerunek Orła Białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy" oficjalny herb państwowy PRL (1980) współczesny herb Rzeczypospolitej Polskiej (1990)