Zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich Grudzień 2015 r.

Pojęcie zrównoważenia (1) Pojęcie zrównoważenia (zrównoważonego rozwoju) trzeba traktować jako pojęcie nieostre, o charakterze metafizycznym, tworzące twardy rdzeń, wokół którego prowadzone są analizy i ustalane konkretne wskaźniki wskazujące na postęp w zrównoważeniu. Rozwój wiedzy sprawia z jednej strony przesuwanie się poznania w kierunku centrum rdzenia, z drugiej strony pączkowanie tego rdzenia. Jest to zrozumiałe, gdyż proces poznania w odniesieniu do zjawisk o takim charakterze jest nieskończony.

Pojęcie zrównoważenia (2) Trzeba rozróżniać pojęcia: rolnictwo zrównoważone (względnie rolnictwo społecznie zrównoważone) oraz zrównoważony rozwój rolnictwa. W pierwszym przypadku chodzi o spełnianie przez rolnictwo pewnych wymagań w odniesieniu do sfer zrównoważenia – chodzi o pewien stan, zatem o ujęcie statyczne. W drugim przypadku rzecz idzie o zmiany w kierunku pożądanego (bardziej zrównoważonego) stanu – zatem chodzi o postęp, dynamikę. Trzeba tu uwzględnić pojawiające się nowe ograniczenia, nowe wyzwania oraz nowe możliwości wynikające z postępu technicznego i gromadzonej wiedzy.

Definicja zrównoważonego rozwoju Rozwój zrównoważony może być rozumiany na różne sposoby, a realizowane polityki i strategie rozwoju mogą mieć znacznie różniące się od siebie treści i zakres. Definicja ONZ z 1987 r. (dokument Our common future) Sposób zaspokajania potrzeb współczesnego pokolenia, który nie ogranicza możliwości zaspokojenia ich przez przyszłe pokolenia Definicja ONZ sformułowana na szczycie w Rio de Janeiro w 1992 r. (Agenda 21) Zapewnienie trwałej poprawy jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez kształtowanie właściwych proporcji pomiędzy trzema rodzajami kapitału: ekonomicznym, ludzkim i przyrodniczym Jest to strategia rozpoznawania i rozwiązywania współczesnych problemów gospodarczych, społecznych i ekologicznych W dokumencie Agenda 21 przedstawiono sposób opracowywania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju do praktyki gospodarczej

Akty prawne i dokumenty polityczne nawiązujące do zrównoważonego rozwoju Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Inne dokumenty strategiczne UE Konstytucja RP (art. 5) Prawo ochrony środowiska z 2001 r. (art. 3, p. 50) Krajowa strategia rozwoju regionalnego na lata 2010-2020

Istota zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich Potrzeba uwzględniania priorytetowego znaczenia środowiska przyrodniczego przy realizacji strategicznych celów rozwojowych Ze względu na ścisły związek rozwoju rolnictwa z rozwojem obszarów wiejskich nie można mówić o zrównoważonym rozwoju tych obszarów bez zrównoważonego rolnictwa W odniesieniu do obszarów wiejskich koncepcja zrównoważonego rozwoju zakłada jednoczesne dążenie do poprawy warunków życia ludności i prowadzenia działalności gospodarczej na tych obszarach, przy nienaruszaniu specyficznych zasobów wsi takich jak środowisko naturalne, krajobraz i dziedzictwo kulturowe Podejście to dąży do pogodzenia praw przyrody i ekonomii.

Definicja zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich (1) Definicja FAO z 1987 r. Zrównoważony rozwój rolnictwa „polega na takim wykorzystaniu i konserwacji zasobów naturalnych i takim zorientowaniu technologii i instytucji, aby uzyskać zaspokojenie ludzkich potrzeb i przyszłych pokoleń” W ujęciu praktycznym istotą rolnictwa zrównoważonego jest równoczesna i harmonijna realizacja celów produkcyjnych, ekonomicznych, ekologicznych i społecznych Realizacja koncepcji zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich napotyka wiele trudności o charakterze: socjalnym (niski poziom zamożności mieszkańców), ekonomicznym (ograniczone możliwości inwestycyjne), intelektualnym (niski poziom wykształcenia i świadomości ekologicznej mieszkańców), etycznym (tolerowanie niewłaściwych zachowań). Trudności w jej praktycznej realizacji wynikają również z faktu, iż jest to koncepcja próbująca pogodzić często sprzeczne, zwłaszcza w krótkim okresie, cele.

Definicja zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich (2) Woś i Zegar w koncepcji zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, wyróżniają cztery główne kierunki rozwoju, a mianowicie : ochronę obszarów wiejskich, w tym ochronę krajobrazu wiejskiego, różnorodności biologicznej i przeciwdziałanie erozji gleb; trwały i zrównoważony rozwój rolnictwa; ochronę wody, gleby i powietrza przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego; zachowanie ostrożności przy rozwoju biotechnologii i inżynierii genetycznej. Źródło: Woś A., Zegar J.S. (2002) Rolnictwo społecznie zrównoważone, IERiGŻ, Warszawa

Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich a funkcje rolnictwa Koncepcja zrównoważonego rozwoju wsi zakłada wypełnianie zarówno przez rolnictwo, jak i przez obszary wiejskie, wielorakich funkcji rolniczych i pozarolniczych. Funkcje pozarolnicze w Polsce począwszy od lat 90. ulegają znaczącemu poszerzeniu o nowe funkcje i o istotne zmiany w obrębie już istniejących. Jednocześnie następuje wyraźne zmniejszanie znaczenia pierwotnej funkcji rolnictwa jako producenta żywności i surowców rolniczych, a wzrost znaczenia funkcji społecznej i środowiskowej.

Ewolucja WPR a funkcje rolnictwa Traktat rzymski (1957): - głównym celem WPR zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego; funkcje produkcyjne, Agenda 2000: Europejski Model Rolnictwa; wzrost pozaprodukcyjnej roli sektora rolnego; większy nacisk na rozwój obszarów wiejskich, Debata publiczna nt. kształtu WPR po 2013 r. (2010): rolnik dostarczycielem dóbr publicznych.

Ewolucja funkcji obszarów wiejskich

Europejski model rolnictwa (1) Współczesny model europejskiego rolnictwa mieści się w koncepcji (pretendującej do roli paradygmatu) zrównoważonego rozwoju wsi. Paradygmat ten oparty jest głównie na dwóch koncepcjach, tj. wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich i wielofunkcyjnym rolnictwie. Obie te koncepcje wzajemnie uzupełniają się i razem traktują o charakterze i zasadach zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

Europejski model rolnictwa (2) Kompleksowe łączenie funkcji produkcyjnej, społecznej, kulturowej i środowiskowej działalności rolniczej (wielofunkcyjność rolnictwa), Harmonia ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym (rolnictwo zrównoważone), Funkcjonowanie i rozwój – obok gospodarstw wysoce konkurencyjnych – rodzinnych gospodarstw rolnych dostarczających dóbr rynkowych poza strukturą agrobiznesu, dóbr pozarynkowych (krajobraz, bioróżnorodność) oraz opartych na pracy własnej członków rodziny, a nie na pracy najemnej.

Rolnictwo wielofunkcyjne (1) Wytwarzanie konkurencyjnych towarów rynkowych metodami przyjaznymi dla środowiska, Skracanie drogi „od pola do stołu”, Wzrost roli rolnictwa w rozwoju obszarów wiejskich (tworzenie miejsc pracy na wsi, zachowanie dziedzictwa kulturowego wsi, integrowanie społeczności lokalnych), Poprawa stanu środowiska naturalnego, Zwiększenie walorów turystycznych wsi (rozwój agroturystyki).

Rolnictwo wielofunkcyjne (2) Funkcje produkcyjne dobra rynkowe: żywność, pasza, surowce energetyczne wynagrodzenie: mechanizm rynkowy, tj. transakcje kupna-sprzedaży Funkcje pozaprodukcyjne dobra nierynkowe (publiczne): atrakcyjny krajobraz, dziedzictwo kulturowe, niezdegradowane środowisko mechanizm rynkowy nie zapewnia/wynagradza za dostarczenie dóbr publicznych

Podstawowe funkcje rolnictwa europejskiego Funkcje produkcyjne Produkcja żywności Produkcja surowców przemysłowych Produkcja pasz Produkcja odnawialnych źródeł energii, w tym biomasy Za te funkcje rolnik jest wynagradzany w oparciu o mechanizm rynkowy, tj. w ramach transakcji kupna–sprzedaży

Definicja dóbr publicznych Dobra to środki, które mogą być wykorzystywane do zaspokajania potrzeb ludzkich, Dobra publiczne to dobra pożądane przez społeczeństwo, a których mechanizm rynkowy nie jest w stanie dostarczyć, Bez odpowiednich nakładów (zachęt) dobra publiczne nie są produkowane w odpowiedniej ilości, Regulacja dostarczania dóbr publicznych może się odbywać za pomocą systemu wsparcia finansowego, mechanizmów podatkowych oraz przepisów prawnych.

Dobra prywatne a dobra publiczne Zachowanie bioróżnorodności Nie są sprzedawane na rynku Nikt nie jest wyłączony z korzyści Sprzedawane na rynku Mechanizm cenowy Własność może być przenoszona

Pozaprodukcyjne funkcje rolnictwa europejskiego Funkcje środowiskowe Produkcja tlenu i pochłanianie (sekwestracja) węgla. Ochrona wód gruntowych jako źródła wody pitnej. Ochrona gruntów (zapobieganie degradacji, walka z erozją). Ochrona bioróżnorodności (pszczelarstwo, siedliska ptaków). Ochrona krajobrazu (drzewostanu, zabytkowych budynków). Funkcje społeczno-kulturowe Tworzenie warunków do rekreacji i wypoczynku. Ochrona dziedzictwa kulturowego wsi. Tworzenie miejsc pracy na obszarach wiejskich. Te funkcje związane są z dostarczaniem dóbr publicznych. Mechanizm rynkowy nie jest w stanie dostarczać tych dóbr publicznych.

Wielofunkcyjność rolnictwa i wielofunkcyjność gospodarstwa rolnego Źródło: J. Wilkin (2010) Wielofunkcyjność rolnictwa – problem teoretyczny i praktyczny, UW i IRWIR PAN

Rolnictwo zrównoważone (1) Koncepcja rozwoju zrównoważonego w przypadku rolnictwa jest specyficzna bowiem rolnictwo: jest najbardziej powszechną i najważniejszą dziedziną działalności ludzkiej (produkcja nastawiona na zaspokojenie pierwszej potrzeby człowieka), jest głównym użytkownikiem i dysponentem rolniczej przestrzeni produkcyjnej, jest jednym z głównych dysponentów środowiska naturalnego, zajmuje znaczące miejsce w interakcjach rozwoju cywilizacyjnego ze środowiskiem, pełni wiele funkcji (wielofunkcyjność, dostarcza dobra publiczne).

Rolnictwo zrównoważone (2) Rolnictwo zrównoważone realizuje równocześnie i harmonijnie cele produkcyjne, ekonomiczne, ekologiczne i społeczne. Cechy rolnictwa zrównoważonego: wydajność biologiczna produkcji zwierzęcej i roślinnej jest wystarczająca by zaspokoić potrzeby ludności, produkcja zapewnia bezpieczeństwo ekologiczne i jakość środowiska, produkcja jest opłacalna pod względem ekonomicznym, produkcja jest społecznie akceptowalna.

Rolnictwo zrównoważone (3)

Kierunki rozwoju wsi (1) Współcześnie według van der Ploeg i Longa, rozwój wiejski przebiega w trzech kierunkach: przeformułowanie – zmniejszanie wydatków na rolnictwo (związanych bezpośrednio z produkcją i z inwestycjami) i poszukiwanie nowych źródeł dochodów dla rolników, poszerzanie – wchodzenie z nowymi formami działalności rolniczej i okołorolniczej (agroturystyka, usługi na rzecz ochrony środowiska), pogłębianie – produkcja wysokiej jakości żywności, w tym ekologicznej, i tworzenie krótkich łańcuchów żywnościowych. Źródło: Halamska M., Śpiewak R. (2008) Rozwój wiejski – nowa utopia czy konieczność? w: Polska wieś i rolnictwo w Unii Europejskiej. Dylematy i kierunki przemian, (red.) M.Drygas, A.Rosner, IRWiR PAN, Warszawa, 394-416

Kierunki rozwoju wsi (2) Podejście do rozwoju, polegające na określeniu niezbędnych, priorytetowych działań i spodziewanych z tego tytułu korzyści, daje możliwości wskazania ścieżek dojścia do celu, co w konsekwencji powinno sprzyjać zrównoważonemu rozwojowi danego terenu wiejskiego. Jednakże możliwości wdrażania tego rozwoju są odmienne w różnych krajach, uzależnione jest to od poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego danego kraju, znaczenia rolnictwa w jego gospodarce oraz akceptowanych i realizowanych priorytetów rozwojowych.

Kierunki rozwoju wsi (3) W Polsce, charakteryzującej się rozdrobnionym rolnictwem i niskim poziomem urbanizacji, polityka rozwoju wsi powinna się skupiać na: dywersyfikacji produkcji rolniczej podnoszeniu jakości produktów dywersyfikacji działalności pozarolniczej wsparciu rozwoju oświaty i kształcenia zawodowego wdrażaniu postępu technicznego i biologicznego w tradycyjnych i nowych gałęziach produkcji wsparciu procesów kooperacji i tworzenia powiązań sieciowych w rolnictwie Działania te pozwolą drobnym gospodarstwom rolnym, które stanowią duży udział w strukturze gospodarstw rolnych w Polsce, dywersyfikować źródła uzyskiwanych dochodów. Pozwoli to wzmocnić ich pozycję konkurencyjną w stosunku do dużych obszarowo, specjalistycznych, o intensywnych systemach rolniczych, gospodarstw rolnych, przy jednoczesnym podtrzymywaniu i wspieraniu wszystkich funkcji rolnictwa.

Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 SZRWRiR musiała być spójna z ogólną koncepcją rozwoju gospodarczego UE, wskazaną w Strategii Europa 2020, a także brać pod uwagę stanowisko naszego kraju w zakresie oczekiwanych kierunków zmian w politykach unijnych po 2013 roku. SZRWRiR została przyjęta przez Radę Ministrów 25 kwietnia 2012 r. Głównym celem SZRWRiR jest poprawa jakości życia na obszarach wiejskich, a także efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju.

Powiązania Strategii Europa 2020 i SZRWRiR „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” Priorytety: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną „Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa” na lata 2012-2020 Cel główny: Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju. Cele szczegółowe: Cel 1. Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. Cel 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. Cel 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej. Cel 4. Wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego. Cel 3. Bezpieczeństwo żywnościowe.

Finansowanie SZRWRiR Nie wszystkie priorytety i kierunki interwencji będą realizowane przez programy tej strategii, ponieważ część z nich jest integralną częścią innych strategii rozwoju. Wszystkie kierunki interwencji mają charakter horyzontalny i ich realizacja jest konieczna we wszystkich województwach Polski, natomiast różna jest hierarchia ich ważności, która zależy m.in. od poziomu rozwoju społecznego, gospodarczego i technicznego województwa. Duża część zaplanowanych działań strategii ma zostać sfinansowana ze środków UE w ramach wspólnych polityk – ok. 48% . Około 31% całkowitego budżetu stanowić będą środki budżetu państwa przeznaczone na realizację krajowych polityk, ok. 11% pochodzić będzie z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, a ok. 10% ze środków prywatnych.

Wskaźniki monitorowania SZRWRiR Do monitorowania i oceny efektów realizacji będą służyły wskaźniki przypisane do celu ogólnego (wskaźniki główne) i celów szczegółowych (wskaźniki pomocnicze) Wskaźniki główne 2010 wartość bazowa 2020 wartość docelowa W1= udział osób żyjących poniżej relatywnej granicy ubóstwa na obszarach wiejskich w ogólnej liczbie ludności na obszarach wiejskich* 26 % 18 % W2= odsetek mieszkańców wsi oceniających sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego jako raczej dobrą lub bardzo dobrą ** 34% 60% W3= współczynnik aktywności zawodowej na wsi*** 55,2% 58% * na podstawie wyników badania budżetów gospodarstw domowych GUS ** na podstawie wyników badania „Polska wieś i rolnictwo” zlecanego przez MRiRW, na próbie co najmniej 1500 pełnoletnich mieszkańców wsi w Polsce *** na podstawie GUS „Obszary wiejskie w Polsce 2010”

Ocena realizacji celu ogólnego SZRWRiR na koniec 2014 r. (1) Zmiany wartości wskaźnika W1 – udział osób żyjących poniżej relatywnej granicy ubóstwa na obszarach wiejskich w ogólnej liczbie ludności na obszarach wiejskich, % Źródło: opracowanie MRiRW na podstawie danych GUS (Badanie budżetów gospodarstw domowych).

Ocena realizacji celu ogólnego SZRWRiR na koniec 2014 r. (2) Zmiany wartości wskaźnika W2 – odsetek mieszkańców wsi, którzy oceniają sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego jako raczej dobrą lub bardzo dobrą, % Źródło: opracowanie MRiRW na podstawie danych z badania „Polska wieś i rolnictwo 2013”

Ocena realizacji celu ogólnego SZRWRiR na koniec 2014 r. (3) Zmiany wartości wskaźnika W3 – współczynnik aktywności zawodowej na wsi, % Źródło: opracowanie MRiRW na podstawie danych GUS (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności)

SZRWRiR: spodziewane efekty (1) SZRWRiR ma się przyczynić m.in. do: zmniejszenia odsetka osób żyjących poniżej relatywnej granicy ubóstwa na obszarach wiejskich i poprawy sytuacji finansowej mieszkańców wsi, zwiększenia aktywności zawodowej na wsi oraz wzrostu wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej na wsi, zmniejszenia różnic w jakości kształcenia na poziomie szkoły podstawowej pomiędzy wsią a miastem, zmniejszenia trudności w dostępie do usług transportu publicznego oraz poprawy stanu dróg, zwiększenia liczby osób na wsi korzystających regularnie z Internetu, zwiększenia odsetka dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w placówkach na wsi,

SZRWRiR: spodziewane efekty (2) zwiększenia odsetka ludności korzystającej z instalacji wodociągowej na obszarach wiejskich, poprawy jakości artykułów rolno-spożywczych, utrzymania powierzchni użytków rolnych w dobrej kulturze rolnej oraz zwiększenia powierzchni użytków rolnych znajdujących się w gospodarstwach rolnych powyżej minimalnej efektywnej skali produkcji, poprawy dochodów osób pracujących w rolnictwie, wzrostu eksportu artykułów rolno-spożywczych oraz nakładów na działalność B+R w dziedzinie rolnictwa, poprawy czystości wód i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.

Kompleksowe Wsparcie wsi i rolnictwa w okresie 2015-2020 w ramach środków UE Program Rozwoju Obszarów Wiejskich System Płatności Bezpośrednich Wspólna Organizacja Rynków Rolnych Polityka Spójności Nowe działania Silniejsze ukierunkowanie na: małe, średnie gospodarstwa; produkcję zwierzęcą; współpracę/transfer wiedzy produkcję zwierzęcą i roślinną – wybrane sektory Wzmocnienie pozycji producentów i lepsze dostosowanie do potrzeb rynku: wymóg pisemnych umów; negocjacje warunków dostaw Działania na rzecz m.in.: przedsiębiorczości, rynku pracy; rewitalizacji; infrastruktury wod-kan; inne. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROGRAMÓW Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020

Fundusze na rolnictwo i rozwój wsi w Polsce w latach 2014-2020 (środki unijne + krajowe) (mld euro) 37

Podstawy prawne PROW 2014-2020 (1) Legislacja UE ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 np.: rozporządzenie wykonawcze KE 808/2014 Akty wykonawcze/delegowane Przepisy krajowe Ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 Ustawa o rozwoju lokalnym kierowanym przez społeczność Rozporządzenia wykonawcze

Podstawy prawne PROW 2014-2020 (2) Ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 określa: tryb opracowywania i przyjmowania zmian programu; zadania oraz właściwości organów i jednostek organizacyjnych; warunki i tryb przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej; zasady doradzania podmiotom ubiegającym się o przyznanie pomocy oraz beneficjentom PROW 2014-2020; podmioty i zasady funkcjonowania krajowej sieci obszarów wiejskich (KSOW).

PROW 2014-2020 – działania / poddziałania / operacje Priorytet 1 Transfer wiedzy i innowacyjność Transfer wiedzy i innowacji Usługi doradcze Współpraca Priorytet 2 Konkurencyjność Modernizacja gospodarstw rolnych Restrukturyzacja małych gospodarstw Rozwój usług rolniczych Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa Premia dla młodych rolników Priorytet 3 Łańcuch żywnościowy Przetwórstwo i marketing artykułów rolnych Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych Podstawowe usługi (…) - Targowiska Tworzenie grup producentów Przywracanie potencjału produkcji rolnej … Priorytet 4 Ochrona ekosystemów Działanie rolno- środowiskowo-klimatyczne Płatności dla obszarów ONW Rolnictwo ekologiczne Scalanie gruntów Inwestycje w gosp. N2000 Inwestycje w gosp. OSN Priorytet 5 Efektywne gosp. zasobami naturalnymi Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego Priorytet 6 Włączenie społeczne i rozwój gospodarczy Premie na rozpoczęcie działalności pozarol-niczej Podstawo-we usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich LEADER

BUDŻET PROW 2014-2020 Budżet ogółem, Priorytet euro PROW 2014-2020 realizowany będzie poprzez 15 działań, 35 poddziałań i 42 typy operacji, poprzez 6 priorytetów rozwoju obszarów wiejskich: Priorytet Budżet ogółem, euro 1. TRANSFER WIEDZY I INNOWACYJNOŚĆ 191 003 547 2. KONKURENCYJNOŚĆ 4 336 037 315 3. ŁAŃCUCH ŻYWNOŚCIOWY 1 619 010 789 4. OCHRONA EKOSYSTEMÓW 4 149 022 949 5.EFEKTYWNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI NATURALNYMI 300 997 069 6. WŁĄCZENIE SPOŁECZNE I ROZWÓJ GOSPODARCZY 2 148 939 940 Pomoc Techniczna 208 283 391 Zobowiązania z tytułu rent strukturalnych podjęte w okresach programowania 2004-2006 i 2007-2013 560 000 000 RAZEM 13 513 295 000

Główny cel i nowe instrumenty PROW Głównym celem PROW 2014-2020 będzie wzrost konkurencyjności rolnictwa z uwzględnieniem celów środowiskowych. Większość działań będzie kontynuowana w kształcie zbliżonym do PROW 2007-2013, jednak w PROW 2014-2020 pojawiają się nowe instrumenty wsparcia takie jak: Współpraca; Rolnictwo ekologiczne; Inwestycje w gospodarstwach na obszarach Natura 2000; Inwestycje w gospodarstwach na obszarach OSN; Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa; Restrukturyzacja małych gospodarstw; Rozwój usług rolniczych.

Kontynuacja wsparcia (1) PROW 2014-2020 kontynuował będzie wsparcie na rzecz: Tworzenia grup i organizacji producentów; Modernizacji gospodarstw rolnych, Przetwórstwa i marketingu produktów rolnych; Transferu wiedzy i innowacji; Doradztwa rolniczego; Systemów jakości; Scalania gruntów;

Kontynuacja wsparcia (2) Podstawowych usług i odnowy miejscowości na obszarach wiejskich; Inwestycji w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów; Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami; Działań rolnośrodowiskowo-klimatycznych; Przywracania potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof; Wsparcia na rozpoczęcie działalności pozarolniczej; LEADER.

Rozwiązania instytucjonalne w PROW 2014-2020 (1) Ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 - system instytucjonalny Minister właściwy do spraw rozwoju wsi - Instytucja Zarządzająca (IZ) PROW 2014-2020; Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) - Agencja Płatnicza; ARiMR – IZ w zakresie zapewnienia bezpiecznego systemu elektronicznego do rejestrowania, przechowywania i zgłaszania informacji statystycznych na temat programu i jego realizacji; ARiMR– IW w zakresie działań ukierunkowanych na rozwój gospodarstw rolnych i przedsiębiorczości, z zakresu ochrony środowiska naturalnego i przeciwdziałania zmianom klimatycznym oraz wsparcia grup producentów rolnych.

Rozwiązania instytucjonalne w PROW 2014-2020 (2) Samorządy Województw – IW w zakresie wyboru operacji i ustalania kwot wsparcia oraz przedkładania wniosków do podmiotu odpowiedzialnego za ostateczną weryfikację kwalifikowalności przed ich zatwierdzeniem, w ramach działania LEADER oraz w zakresie wsparcia na inwestycje w infrastrukturę związaną z rozwojem, modernizacją i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa (Scalanie gruntów) oraz działań: podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach. Samorządy Województw – IP w zakresie tworzenia i wdrażania LSR. LGD- prowadzenie naborów wniosków i wyboru operacji do realizacji w ramach wdrażania lokalnych strategii rozwoju Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza (okręgowe stacje chemiczno-rolnicze) –IP w zakresie prowadzenia analiz gleb.

Rozwiązania instytucjonalne w PROW 2014-2020 (3) Ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 - system instytucjonalny Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych oraz współpraca przez wsparcie na ustanawianie i funkcjonowanie grup operacyjnych na rzecz innowacji EPI na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa - wdrażane przez Agencję Rynku Rolnego - IW Transfer wiedzy i działalność informacyjna oraz usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem i zastępstw – wdrażane przez wybrany podmiot- IW

Beneficjenci PROW 2014-2020 Rolnicy będą głównymi beneficjentami nowego PROW – jako producenci i jako mieszkańcy wsi. Na działania, gdzie rolnicy będą wyłącznymi beneficjentami, planuje się przeznaczyć ponad 8,9 mld euro, w tym na: modernizację gospodarstw rolnych – 2,8 mld euro rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej – 1,6 mld euro płatność dla ONW – 2,3 mld euro. Na działania, gdzie rolnicy (jako producenci) również będą beneficjentami, ale już nie wyłącznymi, planuje się przeznaczyć 1,44 mld euro, w tym na: przetwórstwo i marketing produktów rolnych przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i działania zapobiegawcze. 48

Przewidywane efekty Przewiduje się, że dzięki wsparciu inwestycyjnemu z PROW 2014-2020 dofinansowanych zostanie ok. 200 tys. gospodarstw rolnych, utworzonych zostanie ok. 22 tys. nowych miejsc pracy oraz powstanie blisko 2 tys. grup producentów. Istotnym elementem wsparcia są również działania na rzecz odtwarzania, ochrony i wzbogacania ekosystemów. Zakłada się, że wsparcie w ramach PROW 2014-2020 zapewni realizację praktyk korzystnych dla środowiska i klimatu na obszarze 19% użytków rolnych w Polsce.

Dziękuję za uwagę!