Podstawy zarządzania ćwiczenia nr 3 i nr 4. Horacy Dębowski Podstawy zarządzania ćwiczenia nr 3 i nr 4 Horacy Dębowski horacy@pjwstk.edu.pl

Zarządzanie : „miękkie” umiejętności – czy „twarde” analizy? Model McKinseya – model 7 „S” – opisujący jak można efektywnie „zorganizować” firmę/organizację. Czynniki opisane poniżej determinują sposób w jaki organizacja funkcjonuje. - elementy twardego zarządzania 1. strategie (strategy), które są najczęściej wspierane i budowane na podstawie metod sformalizowanych 2. struktury (structure), czyli modele formalne, formalne zależności pomiędzy składnikami organizacji – opisuje w sposób w jaki poszczególne jednostki organizacji są ze sobą połączone 3. systemy (systems), czyli sformalizowane procedury postępowania, sposób realizacji określonych czynności

Elementy miękkiego zarządzania: 1. kadry (staffing) – liczba i charakterystyki osób/pracowników 2. umiejętności (skills) - umiejętności samych pracowników 3. style zarządzania (style) elementy miękkiego i twardego zarządzania wpływają na wspólne wartości (shared values), które determinują sposób w jaki dana instytucja funkcjonuje

wspólne wartości strategia systemy struktura umiejętności style zarządzania kadry wspólne elementy elementy twardego zarządzania elementy miękkiego zarządzania

Etyka Etyka – osobiste przekonanie jednostki dotyczące zachowania słusznego i niesłusznego Zachowanie etyczne – zachowanie, które mieści się w ogólnie przyjętych normach społecznych Zachowanie nieetyczne – zachowanie, które nie mieści się w ogólnie przyjętych normach społecznych Etyka w zarządzaniu– zajmuje się normami etycznymi, które kierują zachowaniami organizacji

Trzy dziedziny, którymi szczególnie interesuje się etyka zarządzania: 1. stosunek organizacji do pracownika 2. stosunek pracownika do organizacji 3. stosunek organizacji do innych podmiotów gospodarczych

Dlaczego problem etyki w zarządzaniu jest tak ważny? – Co firma, a co gospodarka może zyskać, gdy ludzie postępują „etycznie” (czyli „uczciwie”)? „Etyka” w zarządzaniu a stanowisko pracowników „Etyka” a produktywność i jakość, a więc koszty i wynik finansowy Wyniki badań empirycznych Case study

jakość produktu, jakość usług wydajność i zaangażowanie pracowników produktywność Oczekiwania klientów jakość produktu, jakość usług niższe koszty produktywność jakość wytwarzania co wpływa na zaangażowanie? wydajność i zaangażowanie pracowników technologie źródło : A. Stainer. L. Stainer, Productivity , quality and ethics – a European viewpoint, European Business Review, Vol. 95, 1995

Zaufanie – czyli inne spojrzenie na kwestie etyki w zarządzaniu Zaufanie w stosunku do „bliskich” i w stosunku do „obcych” Dlaczego zaufanie jest ważne w przedsiębiorstwie? Dlaczego zaufanie jest ważne w gospodarce? Jak zmierzyć zaufanie? Czy istnieją kraje/społeczeństwa, które charakteryzują wysokim poziomem zaufania? Jak Polska wypada pod tym względem?

zaufanie w gospodarce przykład Włoch – północnych i południowych (case opisany przez E. Banfielda) Prawie każda transakcja zawiera w sobie element zaufania, w szczególności każda transakcja zawierana na dłuższy okres czasu… Można z dużym przekonaniem stwierdzić, że większość gospodarczego zacofania jest spowodowana brakiem pewności/zaufania – Kenneth Arrow – laureat nagrody Nobla z ekonomii w 1972 roku

zaufanie w gospodarce cd. Jednostki w krajach charakteryzujących się wysokim poziomem zaufania poświęcają mniej czasu i na zabezpieczaniu się przed „wykorzystaniem” podczas transakcji (handlowych) …a także poświęcają mniej czasu na ochronę własnych środków/aktywów pisemne kontrakty są mniej potrzebne

zaufanie w gospodarce cd. Niskie zaufanie może również zniechęcać do innowacji – jeżeli przedsiębiorcy muszą poświęcać czas na monitorowanie przed potencjalnymi oszustwami ze strony swoich „partnerów” (pracowników, firm zewnętrznych (dostawców) etc.) mniej czasu poświęcają na rozwój innowacji. Również sam proces staje się bardziej ryzykowny Mniejsza potrzeba instytucji regulujących transakcje Mniejsza potrzeba funkcjonowania instytucji finansowych takich jak banki – szczególnie ważne wśród „ubogich” społeczeństw gdzie rynek finansowy nie został w pełni rozwinięty

zaufanie w gospodarce cd Politycy są postrzegani jako bardziej godni zaufania (more trusworthy) – ludzie wierzą im w to co mówią (wierzą np. że rząd jak obiecuje to zmieni prawo – dzięki temu lepiej dostosowują swoją politykę/zarządzanie– przykład Węgier, etc.) Społeczeństwa o większym poziomie zaufania, nie tylko więcej inwestują w kapitał fizyczny i są bardziej innowacyjne, ale też więcej inwestują w kapitał ludzki – dlaczego? Gdyż to jest inwestycja długoterminowa, wymagająca środków (a dodatkowo pracy w tych społeczeństwach nie zdobywa się dzięki znajomościom).

zaufanie w gospodarce cd. Społeczeństwa, które charakteryzują się wysokim poziomem zaufania, posiadają również silne więzy społecznej współpracy (norms of civic cooperation) CIVIC: - współpraca obywatelska jest szacowana za pomocą analizy odpowiedzi respondentów czy poniższe zachowanie może być zawsze usprawiedliwione, nigdy usprawiedliwione, czy też gdzieś pośrodku: a) pobieranie zasiłków lub innych pieniężnych świadczeń od rządu, do których nie ma się prawa b) niepłacenie za bilet w środkach publicznej komunikacji c) niepłacenie właściwej wysokości podatków jeżeli ma się taką możliwość d) zatrzymanie znalezionych pieniędzy e) nie zgłoszenie szkody jaką nieumyślnie się wyrządziło zaparkowanemu obok samochodowi

Na podstawie S. Knack, P. Keefer, Does Social Capital Have an Economic Payoff? A Cross-Country Investigation, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 112, No. 4, (Nov., 1997), pp. 1251-1288, MIT Press

Na podstawie: Ibidem

Na podstawie: Ibidem

Na podstawie: Ibidem

Zaufania a organizacje/przedsiębiorstwa Teza Francisa Fukuyamy - Stany Zjednoczone nie różnią się tak bardzo od Japonii, pod względem struktury gospodarki – a decyduje o tym zaufanie (kapitał społeczny) – szerzej na ten temat patrz: F. Fukuyama, Trust: Social Virtues and the Creation of Prosperity, 1995

Badania empiryczne (La Porta et. al Badania empiryczne (La Porta et.al.) – szerzej na ten temat patrz: Rafael La Porta, Florencio Lopez-de-Silanes, Andrei Shleifer, Robert W. Vishny, Trust in Large Organizations, The American Economic Review, Vol. 87, 1997 Andrei Shleifer to bardzo ważna postać w świecie ekonomii i finansów, (m.in.): zajmuje pierwszą pozycję na liście: "Most-Cited Scientists in Economics & Business” według REPEC/IDEAS zajmuje 2 miejsce w kategorii najbardziej wpływowych ekonomistów na świecie - nagrodzony John Bates Clark Medal ode mnie: obok Roberta Barro, rok rocznie typuję Shleifera do nagrody Nobla z ekonomii nie zdążyłem powiedzieć o tym na zajęciach – czynię więc teraz

zaufanie w Polsce Czy w Polsce możemy ludziom ufać? Dlaczego tak jest? Wyniki empiryczne – (na podstawie WVS)

Zaufanie – procent osób potwierdzających że można ufać ludziom (obcym) na podstawie: World Values Survey

Przyjmowanie świadczeń (rządowych), w sytuacji, gdy nie jest się do tego uprawnionym – procent osób, które odpowiedziały – nigdy nie usprawiedliwione na podstawie: World Values Survey

Na zakończenie – garść uwag Pamiętajmy o ograniczonych możliwościach wyjaśniania przez omówione wyżej modele (zwłaszcza ekonometryczne) Pamiętajmy też, że ZAUFANIE nie jest PANACEUM na wszystkie problemy gospodarki i przedsiębiorstw Zaufanie ma jednak duże znaczenie Etyka w firmie/organizacji ma również znaczenie Pamiętajmy, aby nie przeceniać roli zaufania i etyki, ale nie można ich nie doceniać!!

Elementy twardego zarządzania Elementy twardego zarządzania według modelu McKinseya tworzy triada: strategia- struktury-systemy Twarde zarządzanie związane jest najsilniej ze szkołą ilościowo-systemową oraz zarządzaniem informacją i wiedzą

Tabela 1. Najbardziej istotne funkcje zarządzania wspomagane przez modele sformalizowane (matematyczne) Funkcje zarządzania Metody optymalizacyjne Metody symulacyjne Metody ekonometryczne Metody dynamiczne Metody statystyczne Metody teorii grafów Prognozowanie X Programowanie Planowanie Koordynowanie Monitorowanie Źródło: J.Kisielnicki, Zarządzanie…

Teoria gier – jako narzędzie planistyczne Teoria gier – narzędzie planistyczne, wykorzystywane do przewidywania reakcji konkurentów na różne działania podejmowane przez organizację – definicja podana przez R.W. Griffina – bardzo uproszczona!! Teoria gier jest nauką o zachowaniach w sytuacji konfliktu (ale również w sytuacji, w których interesy graczy są zgodne, ale ze względu na kłopoty w porozumiewaniu się trudno im ustalić jednolity sposób postępowania Teoria gier rozwija się dynamicznie Korzysta z metod matematyki Inspiracje czerpie z obserwacji zjawisk ekonomicznych i społecznych

Teoria gier – podstawowe definicje Teoria gier – nie dotyczy gier towarzyskich Nobel za pokera? Dziedziną w której teoria gier jest najbardziej obecna to ekonomia (również w naukach o zarządzaniu), ale też socjologia, psychologia, biologia, nauki wojskowe, informatyka, etc. Gracz – to najczęściej (ale nie zawsze) pojedynczy osobnik, który świadomie podejmuje decyzje najbardziej dla siebie korzystne

Teoria gier podstawowe definicje Strategia to kompletny opis postępowania gracza w każdej sytuacji, w jakiej gracz może się znaleźć W opisie każdej gry powinny się znaleźć następujące elementy: - wyszczególnienie uczestników gry Wyszczególnienie postępowania każdego gracza Opis dostępnej graczom informacji Możliwe precyzyjne określenie celów, do których gracze dążą

Strategie gracza 2 Strategie gracza 1 (2) Strategia A (2) Strategia B Schemat gry Macierz wypłat: Wiersze tabelki odpowiadają strategiom gracza 1 Kolumny strategiom gracza 2 Na przecięciu odpowiedniego wiersza i kolumny zostanie opisany wynik gry, której przebieg był zgodny z wybranymi strategiami graczy Strategie gracza 2 Strategie gracza 1 (2) Strategia A (2) Strategia B (1) Strategia A (3,2) (1,3) (4,1) (0,4) 4 – wypłata gracza 1 1 - wypłata drugiego

Dylemat więźnia Nie ma możliwości porozumienia się (osobne cele) Strategie gracza 2 Strategie gracza 1 (2) Nieprzyznać się (2) Przyznać się (1) Nieprzyznać się (5,5) (0,6) (6,0) (2,2) Liczby w nawiasach (czyli wypłaty), oznaczają liczbę lat spędzonych na wolności w ciągu sześciu lat po zapadnięciu wyroku – czyli gracze podejmują decyzję tak, aby spędzić jak najwięcej lat na wolności

Niezależnie od tego co zrobi kompan, najlepiej jest przyznać się – strategia: „przyznać się” jest najlepszą odpowiedzią na każda strategię drugiego gracza. Jedyną równowagą gry jest więc para (P,P) pojęcie równowagi wprowadził John Nash (laureat Nagrody Nobla z ekonomii) Inaczej, równowaga Nasha oznacza taką parę strategii, że żaden z graczy nie ma motywacji do jednostronnego odejścia od przyjętej strategii, biorąc pod uwagę strategię zastosowaną przez drugiego gracza

Dwie firmy Opel i Fiat, które chcą podjąć decyzję czy budować fabrykę w Polsce. Nie budować (10,10) (0,22) (22,0) (1,1) Podobna sytuacja w innych przypadkach: zbrojeń, kartelu (zmowy cenowej), etc.

Źródła: Literatura podstawowa: Literatura dodatkowa: J. Kisielnicki, Zarządzanie, Warszawa 2008 (rozdział 1. oraz rozdział 2.) R. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami ( w zależności od wydania: rozdział 4. dotyczący: etycznego i społecznego kontekstu zarządzania) Literatura dodatkowa: O etyce w zarządzaniu: A. Stainer. L. Stainer, Productivity, quality and ethics – a European viewpoint, European Business Review, Vol. 95, 1995 G. Svensson, G. Wood, The dynamics of business ethics: a function of time and culture, Management Decision 2003 Bradley L. Kirkman and Debra L. Shapiro, The Impact of Team Members’ Cultural Values on Productivity, Cooperation, and Empowerment in Self-Managing Work Teams, Journal of Cross- Cultural Psychology, 2001 O roli zaufania w gospodarce i przedsiębiorstwie: S. Knack, P. Keefer, Does Social Capital Have an Economic Payoff? A Cross-Country Investigation, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 112, No. 4, (Nov., 1997), pp. 1251-1288, MIT Press Rafael La Porta, Florencio Lopez-de-Silanes, Andrei Shleifer, Robert W. Vishny, Trust in Large Organizations, The American Economic Review, Vol. 87, 1997 F. Fukuyama, Trust: Social Virtues and the Creation of Prosperity, 1995