1 Elastyczne formy zatrudnienia Niestandardowe formy zatrudnienia Nietypowe, niestandardowe fory zatrudnienia Flexicurity

2 Niestandardowe formy zatrudnienia praca na część etatu na czas nieokreślony lub określony, pracę dorywcza, praca dzielona, praca chałupnicza, tele – praca w domu, praca na zasadzie kontraktu cywilnego z pracownikiem jako osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, praca w formie umowy - zlecenia lub umowy o dzieło, „praca na wezwanie” Praca na umowę na czas określony ?

3 Niestandardowe formy zatrudnienia a elastyczność gospodarowania zasobem pracy Zmienność popytu na pracę: sezonowa, związana z koniunkturą, związana z zamówieniem Ewolucja gospodarki w kierunku zamówień dostarczanych just - in - time

4 Zmiany na rynku pracy związane z elastycznym podejściem do pracy Deregulacja rynkowa Elastyczność defensywna Elastyczność ofensywna

5 Deregulacja Osłabianie kontraktu zbiorowego pracy: od układów branżowych i centralnych do układów w skali zakładu pracy firmy (local collective bargaining) Odchodzenie od układów zbiorowych pracy w kierunku kontraktów indywidualnych Uwalnianie dostępu do zawodów chronionych licencjami i dyplomami.

6 Elastyczność defensywna szybkie, krótkotrwałe dostosowane się przedsiębiorcy do zmian rynkowych poprzez nietypową mobilizację zasobów pracy mobilizację zewnętrznych zasobów pracy. tzw. downsizing, outplacemnet, outsourcing,

7 Elastyczność ofensywna mobilizacja zasobów pracy w dłuższej perspektywie czasowej zwiększenie zdolności adaptacji do zmiennych warunków adresowana do strategicznych pracowników firm, grup trudno zastępowalnych, kluczowego zasobu przyjmuje formę wzbogacenia kompetencji pracowników

8 Johna Atkinsona koncepcja elastycznej firmy Wiesława Kozek, Julia Kubisa, W poszukiwaniu przewagi konkurencyjnej opartej na elastyczności w transporcie pasażerskim, w: W. Kozek (red), Gra o jutro usług publicznych, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011

9 Cztery zasady elastyczności Atkinsona elastyczność ilościowa (poziom zatrudnienia) elastyczność funkcjonalną (multiskillig) elastyczność płacowa (pro - efektywnościowe systemy płacowe, płacenie a wykonana pracę) elastyczność czasowa (praca w projekcie, na zamówienie, w godzinach nietypowych)

10 Dyfuzja wzorca niestandardowego zatrudnienia Wzory zagraniczne Przyzwolenie ze strony instytucji kontrolnych Koincydencja potrzeb (np. studenci – pracodawcy) Przyzwyczajenia

11 Trudne zadanie menedżerskie Powszechność zatrudnienia etatowego - skuteczne wzorce motywacji, związane z wyobrażeniami o karierze na wewnętrznym rynku pracy, lojalności pracownika i wzajemności firmy, motywacji związanej ze szkoleniem w obrębie firm, zespół motywacji odwołujących się do potrzeb afiliacji pracownika i stałych zespołów roboczych Zatrudnienie elastyczne jako wyzwanie menedżerskie

12 Wzorce elastycznego zatrudnienia w Unii Europejskiej, 2009 rok 19 % zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy: najwięcej w Holandii (48%), najmniej w Bułgarii Słowacji (mniej niż 4%). Praca w niepełnym wymiarze stosunkowo rzadka w krajach południowych i wschodnich UE i relatywnie częstsza w krajach północnych. W niektórych krajach europejskich praca w niepełnym wymiarze charakterystyczna dla zatrudnienia kobiet (np. Holandii, Austrii, Belgii, Niemczech, Szwecji i Wielkiej Brytanii) Praca w ramach umowy na czas określony jest bardzo powszechna w Hiszpanii i Polsce (więcej niż 25 % pracujących), rzadsza w Rumunii, Słowacji i państwach bałtyckich, częściej zatrudniane na czas określony kobiety niż mężczyźni.

13 Samozatrudnienie jako forma elastyczna pozorne samozatrudnienie (bogus self- employment) samozatrudnienie w łańcuchu zależności: branża kurierska Kryteria pracy na własny rachunek a. samozatrudniony powinien mieć więcej niż jednego klienta b. powinien być zdolny do zatrudnienia pracownika, jeśli jest to konieczne c. powinien móc podjąć decyzję, jak prowadzić firmę.

wave of the European Working Conditions Survey (EFfIWaLC) W Unii Europejskiej – 0,9 % zatrudnionych to pozornie samozatrudnieni W Polsce 0,1% (polskie oszacowania, że 4% przedsiębiorców) Najczęściej w transporcie i budownictwie

15 Niestandardowe formy zatrudnienia w Polsce: dane GUS

16 Tradycje niestandardowych form zatrudnienia Przewidziane w warunkach gospodarki socjalistycznej (praca chałupnicza, praca agenta, umowa na czas określony, umowa stażowa, umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy honoraryjne), nadgodziny, pół i ćwierć etaty Przestoje i kumulacja zadań Akceptacja elastycznej aranżacji czasu pracy (Stephen Portet) Pojęcie chałtury i fuchy

17 Lata 90. u.w. Trening zaradności Studenci pracujący od roku 1993, głównie zaoczni Niekorzystanie z zatrudnienia na częściowym etacie przez pracodawców Niechęć kobiet do pracy na częściowym etacie Teza: należy upowszechniać zatrudnienie niestandardowe, bo oznacza to jego wzrost

18 Flexiucurity (z flexibility i security) (elastyczność i pewność). elastyczność zatrudnienia nowoczesny system zabezpieczenia socjalnego na wypadek bezrobocia aktywna polityka rynku pracy szkolenia zwiększające szanse na powrót na rynek pracy

19 Europejskie wzorce flexicurity a. walka z segmentacją na rynku pracy: osłabianie różnic w położeniu grup pracowników na różnych segmentach rynku pracy, w praktyce wspieraniu ludzi wchodzących na rynek pracy i świeżo zatrudnianych w firmach, tak by ich położenie stawało się zbliżone do już pracujących, b. rozwijanie polityki flexicurity wewnątrz firm i oferowanie wsparcia w okresach przejściowego bezrobocia c. walka z niskimi kwalifikacjami, promocja osób niskokwalifikowanych i dostarczenie im możliwości uczenia się, pby zmniejszyć efekt niepewnego zatrudnienia. d. zwiększanie możliwości zatrudnienia w odniesieniu do bezrobotnych i zatrudnionych na czarnym rynku pracy: aktywna polityka rynku pracy, zapobiegająca niepewnemu zatrudnieniu na czarnym rynku i osłabiająca niepewne zatrudnienie oferowane bezrobotnym..

20 Wzorzec polski flexicurity Diagnoza rynku: Segmentacja pracujących jest najważniejszym problemem udział zatrudnionych na umowy o pracę na czas ograniczony jest silną tendencją. pracownicy muszą długo pracować w ramach niepewnych kontraktów zanim uzyskają umowę na czas nieokreślony. Pewność zatrudnienia jest osiągana poprzez ochronę zatrudnienia. Zasiłki od bezrobocia są niskie a pomoc socjalna bardzo oszczędna

21 Jak prowadzić flexicurity w Polsce?. Polityka flexicurity powinna polegać na wzmacnianiu praw zatrudnionych na kontraktach czasowych (np. równa płaca, dostęp do szkoleń, ubezpieczenia, warunki przejścia na typowy kontrakt, stopniowanie praw pracowników czasowych). Publiczne służby zatrudnienia muszą być zdolne do współpracy z agencjami pracy czasowej i mieć możliwości wspierania przez aktywną politykę rynku pracy również osób krótkotrwale bezrobotnych. Służby te powinny wzmocnić swoje funkcje pośrednictwa pracy, tak by przyczyniać się do większej mobilności na rynku i zmniejszać znaczenie mobilności opartej na wsparciu i zasobach krewnych oraz znajomych. Zasiłki od bezrobocia powinny być większe na początku jego zaistnienia i stopniowo zmniejszać się (ibidem). Większe inwestycje w szkolenia via pracodawcy

22 Prekariat, Guy Standing, 2011 ubogie treści niepewnej i niskopłatnej pracy, nowa klasa dualnego rynku pracy, pozbawiona praw, takich, jakie posiadają pracujący na standardowych umowach o pracę.