1 Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII II, :)…

2 POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ I

3 Badając skutki polityki gospodarczej w gospodarce otwartej, roz- różnimy KRÓTKI i DŁUGI OKRES.

4 1. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWAR- TEJ - KRÓTKI OKRES Na razie ograniczymy się do krótkiego okresu, w którym gospo- darka jest „keynesowska” (wolne moce wytwórcze, „lepkie” ceny). Pozwoli nam to wykorzystać model IS/LM. Przeanalizujemy dwa przypadki : a) Sytuację, w której KAPITAŁ MIĘDZYNARODOWY JEST NIEMOBILNY. b) Sytuację, w której ów KAPITAŁ JEST MOBILNY.

5 Co to znaczy, że kapitał jest mobilny? Otóż kapitał jest MOBILNY, JEŚLI KAPITAŁ MOŻE NA DUŻĄ SKALĘ PRZEMIESZCZAĆ SIĘ Z KRAJU DO KRA- JU.  Kapitał jest mobilny, kiedy żadne ograniczenia (np. wysokie koszty transakcyjne) nie przeszkadzają podmio- tom zagranicznym kupować aktywów krajowych.

MODEL IS/LM W GOSPODARCE OTWARTEJ: NIEMO- BILNY KAPITAŁ

7 Nawet jeśli kapitał nie jest mobilny, gospodarka otwarta zasadni- czo różni się od gospodarki zamkniętej. W gospodarce otwartej pojawiają się nowe zmienne, od których zależy poziom wydatków, AE PL, i produkcji, Y (AE PL =Y), odpo- wiadające danej stopie procentowej, i.

8 W gospodarce otwartej wydatki AE PL zależą nie tylko od wydat- ków podmiotów krajowych na dobra wytwarzane w kraju: A=C+I+G, których poziom określony jest przez produkcję krajową, Y, i kra- jową stopę procentową, i, lecz także OD SALDA BILANSU HAN- DLOWEGO, NX, na które wpływają: produkcja krajowa, Y, pro- dukcja za granicą, Y z, oraz realny kurs walutowy, ε r. AE PL =Y=A(Y, i) + NX (Y, Y z, ε r ).

9 Y = A(Y, i) + NX (Y, Y z, ε r ). PRZYKŁADY: Kiedy (ceteris paribus) Y z maleje i (lub) ε r rośnie, NX w naszym kraju maleje A. Na rysunku z modelem IS-LM w lewo przesuwa się linia IS. Zmniejsza się produkcja, Y, i stopa procentowa, i * Po pierwsze, s padek Y z powoduje spadek eksportu, X, który jest prze- cież importem zagranicy. Po drugie, wzrost ε r oznacza, że towary krajowe drożeją w porównaniu z zagranicznymi, co - znowu - powoduje spadek eksportu netto, NX. i 0 Y LM IS E’ E IS’

10 Y = A(Y, i) + NX (Y, Y z, ε r ). PRZYKŁADY cd.: Kiedy Y z rośnie i (lub) ε r maleje, zwiększa się (ceteris paribus) NX A. Linia IS przesuwa się w prawo. Wzrastają: produkcja, Y, i stopa procentowa, i A Po pierwsze, wzrost Y z powoduje zwiększenie się eksportu, X. Po dru- gie, spadek ε r oznacza, że towary krajowe tanieją w porównaniu z zagra- nicznymi. i 0 Y LM IS E’ E IS’

11 Y = A(Y, i) + NX (Y, Y z, ε r ). Wynika stąd, że przy niemobilnym kapitale skutki krajowej polityki gospodarczej są inne niż w gospodarce zamkniętej: poprzez handel zagraniczny to, co dzieje się w jednej gospodarce, wpływa na sytua- cję innych gospodarek. Politycy gospodarczy powinni brać to pod uwagę. Wszak ICH DZIAŁANIA WPŁYWAJĄ NA SYTUACJĘ GOSPODAR- CZĄ ZA GRANICĄ, A SYTUACJA ZA GRANICĄ ZWROTNIE WPŁYWA NA SYTUACJĘ W NASZYM KRAJU.

MODEL IS/LM W GOSPODARCE OTWARTEJ: MOBILNY KAPITAŁ

13 DYGRESJA CZY KAPITAŁ JEST DOSKONALE MOBILNY - PARADOKS FELDSTEINA-HORIOKI? Na początku XXI w. międzynarodowe przepływy kapitału były og- romne: np. dzienne obroty na światowych rynkach walutowych równały się rocznemu PKB we Włoszech. (Już u schyłku XIX w. relacja tych przepływów do wielkości PKB we wchodzących w grę krajach była bardzo duża! ). Jeśliby kapitał był doskonale mobilny, inwestycje w wielu krajach w bardzo znacznej części finansowane byłyby oszczędnoś- ciami ZAGRANICZNYMI. Badania pokazują jednak, że wielkość inwestycji w różnych krajach jest bardzo silnie skorelowana z po- ziomem oszczędności NARODOWYCH [ S+(NT-G) ]. Zaprzecza to tezie o doskonałej mobilności kapitału w skali międzynarodo- wej. Ten PARADOKS FELDSTEINA-HORIOKI świadczy o tym, że w praktyce istnieją SILNE OGRANICZENIA MIĘDZY- NARODOWEJ MOBILNOŚCI KAPITAŁU. Niemniej analiza skutków doskonałej mobilności kapitału przyczynia się do lepszego zrozumienia działania gospodarki otwartej. KONIEC DYGRESJI

14 Kiedy kapitał jest DOSKONALE MOBILNY, o przepływach kapi- tału między krajami decyduje – w uproszczeniu – różnica zagranicz- nej i krajowej stopy procentowej ( i z –i ). Kapitał płynie tam, gdzie stopa procentowa, a więc i przychód z zainwestowanego kapitału, jest największy. Na skalę przepływów kapitału wpływają także (m. in.): a) OCZEKIWANIA właścicieli kapitału CO DO POZIOMU PRZYSZ- ŁYCH KURSÓW WALUTOWYCH, b) RYZYKO (kursowe i polityczne), c) ZRÓŻNICOWANIE SYSTEMÓW PODATKOWYCH.

15 Kiedy kapitał jest doskonale mobilny, odchylenia krajowej stopy procentowej, i, od stopy zagranicznej, i z, powodują masowe prze- pływy kapitału, (ang. capital flows, CF) między krajem, a zagra- nicą. PRZYWRACAJĄ ONE RÓWNOŚĆ STÓP PROCENTO- WYCH, i=i z. Dotyczy to zarówno GOSPODARKI ZE STAŁYM, jak i Z PŁYNNYM KURSEM WALUTOWYM.

16 STAŁY KURS WALUTOWY i>i z  CF  M S  i  i=i z lub i<i z  CF  M S  i  i=i z. Zjawiska ( CF  M S  ) i ( CF  M S  ) zachodzą na skutek interwencji banku centralnego, który broni stałego kursu waluty, skupując lub sprzedając walutę zagraniczną za walutę krajową i zmieniając w ten sposób podaż pieniądza w gospo- darce, M S.

17 PŁYNNY KURS WALUTOWY i>i z  CF  ε r  NX  Y  M D  i  i=i z lub i<i z  CF  ε r  NX  Y  M D  i  i=i z. Tym razem kluczowe znaczenie mają zmiany popytu na pieniądz, M D, spowodowane zmianami wielkości produkcji, Y, do których dochodzi pod wpływem zmian realnego kursu walutowe- go, ε r, i salda bilansu handlowego, NX.

18 A zatem, kiedy kapitał jest doskonale mobilny, (po dokonaniu się wszystkich procesów dostosowawczych) gospodarka znajduje się w jednym z punktów linii BP=0 (zob. rysunek). Przepływy kapitału sprawiają, że krajowa stopa procentowa, i - niezależnie od wielkości Y – równa się zagranicznej stopie procentowej, i z. i 0 Y iziz BP=0 JAKIE SKUTKI MA W TAKIEJ SYTUACJI POLITYKA GOS- PODARCZA?

19 MODEL MUNDELLA-FLEMINGA Stały kurs walutowy EKSPANSYWNA POLITYKA PIENIĘŻNA (KURS STAŁY)   i 0 Y iziz LM LM’ IS BP=0 E’ E

20 RESTRYKCYJNA POLITYKA PIENIĘŻNA (KURS STAŁY)        .YAEMCFCF Y M S PL S i i i 0 Y iziz LM LM’ IS BP=0 E’ E  

21 EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA (KURS STAŁY).YAEMCMY NT G PL SD         ii i 0 Y iziz LM IS BP=0 E’ E IS’ E’’ LM’ F

22 RESTRYKCYJNA POLITYKA FISKALNA (KURS STAŁY).YAEMCFCFMY NT G PL SD         ii i 0 Y iziz LM LM’ IS BP=0 E’ E IS’ E”

23 STAŁY KURS WALUTOWY : WNIOSKI Okazuje się, że w gospodarce otwartej z kursem stałym POLITY- KA PIENIĘŻNA JEST ZUPEŁNIE NIESKUTECZNA. (Podaż pieniądza w gospodarce, M S, jest określona przez wymóg utrzy- mywania danego poziomu kursu walutowego, ε r ). WZRASTA NATOMIAST SKUTECZNOŚĆ POLITYKI FISKAL- NEJ.

24 Płynny kurs walutowy EKSPANSYWNA POLITYKA PIENIĘŻNA (KURS PŁYNNY) i 0 Y iziz LM’ LM IS BP=0 E’ E” IS’ E         .YAENXCFCF Y AE M PL S r i 

25 RESTRYKCYJNA POLITYKA PIENIĘŻNA (KURS PŁYNNY)         .YAENXCFCF Y AE M PL S r i  i 0 Y iziz LM LM’ IS BP=0 E’ E IS’ E”

26 EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA (KURS PŁYNNY).YAENXCFCFMYAE NT G PL D          r i  i 0 Y iziz LM IS’ BP=0 E E’ IS 

27 RESTRYKCYJNA POLITYKA FISKALNA (KURS PŁYNNY).YAENXCFCF MYAE NT G PL D          r i  i 0 Y iziz LM IS BP=0 E’ E IS’  

28 PŁYNNY KURS WALUTOWY: WNIOSKI Okazuje się, że w gospodarce otwartej z kursem płynnym POLI- TYKA PIENIĘŻNA NABIERA SKUTECZNOŚCI. TRACI SKUTECZNOŚĆ POLITYKA FISKALNA.

29 Pora na analizę polityki gospodarczej w gospodarce otwartej w długim okresie (usuwamy założenie o stałości cen w gospodarce). Tym razem posłużymy się modelem AD/AS. Znowu rozróżnimy PRZYPADKI STAŁEGO i PŁYNNE- GO KURSU WALUTOWEGO. 2. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ - DŁUGI OKRES

30 Rozpatrzmy przypadek kraju, w którym trwa RECESJA i istnieje DEFICYT BILANSU PŁATNICZEGO GOSPODARKA OTWARTA – STAŁY KURS WALUTOWY KLASYCZNY PROCES DOSTOSOWAWCZY

31 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach Widoczny na rysunku WYKRES RÓWNOWAGI BILANSU HAN- DLOWEGO, NX=0, składa się z punktów (kombinacji P i AE PL ), w których bilans handlowy, NX, jest zrównoważony. [ Ten wykres jest ujemnie nachylony: kiedy produkcja, Y, rośnie, zwiększa się import, Z, i tylko spadek cen, P, pozwala za- chować równowagę bilansu handlowego. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

32 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach 1. W punkcie E w gospodarce opisywanej modelem AD/AS panuje krótkookresowa równowaga wewnętrzna. Wszak znajdujemy się na przecięciu linii krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, oraz linii zagregowanego popytu, AD. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

33 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach 1. W punkcie E w gospodarce opisywanej modelem AD/AS panuje krótkookresowa równowaga wewnętrzna. Wszak znajdujemy się na przecięciu linii krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, oraz linii zagregowanego popytu, AD. 2. Jednocześnie w punkcie E moce produkcyjne nie są w pełni wyko- rzystane (Y E <Y P ). Na rynku pracy istnieje bezrobocie. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

34 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach 1. W punkcie E w gospodarce opisywanej modelem AD/AS panuje krótkookresowa równowaga wewnętrzna. Wszak znajdujemy się na przecięciu linii krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, oraz linii zagregowanego popytu, AD. 2. Jednocześnie w punkcie E moce produkcyjne nie są w pełni wyko- rzystane (Y E <Y P ). Na rynku pracy istnieje bezrobocie. 3. W punkcie E istnieje również deficyt bilansu handlowego (ceny kra- jowe, P*, musiałyby się obniżyć i (lub) produkcja, Y*, musiałaby się zmniejszyć, aby NX = 0). 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

35 Klasyczny proces dostosowawczy W takiej sytuacji (recesja plus deficyt handlowy) przy stałym kur- sie walutowym LINIE SAS i AD BĘDĄ SIĘ PRZESUWAĆ W DÓŁ, aż gospodarka odzyska równowagę długookresową w punk- cie E’. Oto przyczyny tych procesów... 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

36 Klasyczny proces dostosowawczy 1. Linia SAS przesuwa się w dół (w prawo), bo na rynku pracy panu- je bezrobocie, które powoduje stopniowy spadek płac. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

37 Klasyczny proces dostosowawczy 2. Linia AD przesuwa się w dół (w lewo), bo importerzy za walutę krajową skupują walutę zagraniczną, finansując w ten sposób NADWYŻKĘ importu, Z, nad eksportem, X. Powoduje to presję na spadek kursu waluty krajowej. Broniąc kursu, bank centralny musi sprzedawać waluty zagraniczne, co powoduje zmniejszenie się podaży pieniądza kra- jowego, M SN, i pochodny spadek zagregowanych wydatków, AE PL. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

38 Klasyczny proces dostosowawczy DYGRESJA STERYLIZACJA interwencji na rynku walutowym polega na do- konaniu przez bank centralny operacji otwartego rynku w celu ZNEUTRALIZOWANIA zmiany podaży pieniądza, M S, spowodo- wanej tą interwencją banku centralnego na rynku walutowym. Sterylizacja umożliwia trwanie deficytu bilansu płatni- czego. Przestaje działać automatyczny mechanizm dostosowawczy (NX<0  ε r  M S  i  AE PL  ). M S nie maleje, BO BANK CEN- TRALNY STERYLIZUJE INTERWENCJĘ, SKUPUJĄC PAPIE- RY WARTOŚCIOWE NA OTWARTYM RYNKU. Oczywiście wydatki zagregowane, AE P, nie maleją wtedy, a linia zagregowanego popytu, AD, nie przesuwa się w dół. KONIEC DYGRESJI 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

39 Klasyczny proces dostosowawczy W takiej sytuacji (nie dochodzi do sterylizacji!) przy stałym kursie walutowym linie SAS i AD będą się przesuwać w dół, aż gospo- darka odzyska równowagę długookresową w punkcie E’... Wadą tego KLASYCZNEGO PROCESU DOSTOSO- WAWCZEGO jest jego powolność, równoznaczna z PRZEWLEK- ŁOŚCIĄ RECESJI). 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

40 Alternatywą dla automatycznego KLASYCZNEGO PROCESU DOSTOSOWAWCZEGO jest POLITYKA GOSPODARCZA pańs- twa. Celem jest osiągnięcie równowagi zewnętrznej dzięki ZMNIEJ SZENIU IMPORTU PRZY JEDNOCZESNYM ZWIĘK- SZENIU WYDATKÓW NA DOBRA KRAJOWE. Narzędziem mo- że być DEWALUACJA. DEWALUACJA ALTERNATYWĄ DLA KLASYCZNEGO PRO- CESU DOSTOSOWAWCZEGO

41 W wyniku dewaluacji zmniejsza się nominalny, ε n, a więc również realny, ε r, kurs walutowy, ε r = ε n ∙P k /P z (ceteris paribus) (P z i P k to – odpowiednio – cena tej samej porcji dóbr za granicą i w kraju). Wyrażone w pieniądzu zagranicznym ceny dóbr krajo- wych ( ε n ∙P k ) maleją w porównaniu z cenami dóbr zagranicznych ( P z ). Za daną sumę wydaną na dobra krajowe można teraz kupić mniej takich samych dóbr zagranicznych. W efekcie dewaluacja może skłonić nabywców do przestawienia się z dóbr zagranicznych na krajowe.

42 Skutkiem dewaluacji jest wzrost opłacalności eksportu, X, i spadek opłacalności importu, Z. Dewaluacja (deprecjacja) zwiększa zatem saldo bilansu handlowego, przyczyniając się do wzrostu eksportu netto, NX, i zagregowanych wydatków planowanych, AE PL, więc - w gospo- darce „keynesowskiej” – również produkcji, Y.

43 Przyjrzyjmy się uważniej skutkom dewaluacji (deprecjacji) waluty krajowej...

44 PO PIERWSZE... Pomyśl o grupie krajów, (regionie gospodarczym), KTÓRE HAN- DLUJĄ PRAWIE WYŁĄCZNIE ZE SOBĄ... Dewaluacja (deprecjacja) zmienia wtedy jedynie STRUKTURĘ ta- kiego regionalnego popytu. KOSZTEM HANDLOWYCH PART- NERÓW zyskują kraje, których waluty słabną. To się nazywa POLITYKA ZUBOŻANIA SĄSIADA (ang. beggar-thy-neighbour policy) i (lub) WALKA NA KURSY (ang. com- petitive depreciation). Natomiast CAŁKOWITA WIELKOŚĆ popytu w regionie na skutek dewaluacji (deprecjacji) się nie zmienia.

45 Wynika stąd, że – z punktu widzenia takiej grupy krajów – w sytu- acji, kiedy dla całej tej grupy Y≠Yp, dewaluacja (deprecjacja) NIE JEST skutecznym narzędziem polityki stabilizacyjnej. Jej skutkiem nie okaże się wszak zmiana łącznej WIELKOŚCI AE PL w tej grupie krajów, lecz zmiana ROZKŁADU danych AE PL między członków tej grupy. Z punktu widzenia pojedynczego kraju może się to jed- nak okazać korzystne...

46 Inaczej jest w sytuacji, kiedy w skali regionu Y=Yp, lecz RÓŻNE KRAJE SĄ W RÓŻNYCH FAZACH CYKLU KONIUNKTU- RALNEGO. Dewaluacja może przesunąć wtedy popyt z krajów, którym grozi „przegrzanie koniunktury”, do krajów, które tkwią w recesji. Oto jeden z powodów powstania w Europie Unii Mone- tarnej. W obliczu umiędzynarodowienia cyklu koniunkturalnego, które wyklucza sytuacje drugiego rodzaju, zamiast manipulować kursem walutowym, kraje członkowskie Unii usiłują koordynować politykę fiskalną i pieniężną.

47 PO DRUGIE... Skuteczność dewaluacji spada, kiedy WZROST KRAJOWYCH CEN, P k, kompensuje skutki zmniejszenia się nominalnego kursu walutowego, ε n, i kurs realny, ε r =ε n ∙P k /P z, się nie zmienia. Czy nominalna dewaluacja spowoduje realną dewaluację waluty, zależy wtedy m. in. od sposobu ustalania płac w gospodarce i prawdopodobieństwa pojawienia się w efekcie dewaluacji SPI- RALI PŁAC I CEN. Uruchomiony podwyżką płac i cen dóbr im- portowanych ogólny wzrost cen może wtedy skompensować skutki zmiany nominalnego kursu walutowego.

48 „PEŁZAJĄCA DEWALUACJA” (ang. crawling peg) jest sposo- bem wymuszenia realnej dewaluacji waluty mimo wzrostu cen krajowych. Na przykład, po dewaluacji kurs waluty krajowej w regularnych odstępach czasu jest zmniejszany w tempie zbliżonym do różnicy między inflacją krajową a inflacją za granicą. Jednak ceną za taką „pełzającą dewaluację” może się okazać „kosztowa” inflacja (drożeją dobra importowane!), której hamowanie wymaga restrykcyjnej polityki gospodarczej.

49 PO TRZECIE... Skuteczność dewaluacji osłabia „EFEKT KRZYWEJ J”: w krót- kim okresie (½ roku?) następuje raczej pogorszenie wyrażonego w pieniądzu krajowym salda bilansu handlowego, NX! Przyczyną jest KONIECZNOŚĆ ZREALIZOWANIA ZAWARTYCH WCZEŚ- NIEJ KONTRAKTÓW EKSPORTOWYCH I IMPORTOWYCH. Jeśli mierzona w jednostkach fizycznych wielkość X i Z początkowo się nie zmienia, a za jednostkę waluty obcej trzeba pła- cić więcej waluty krajowej, WYRAŻONA W PIENIĄDZU KRA- JOWYM wartość X i Z się zwiększa, co sprawia, że rośnie wartość ich różnicy, czyli NX. Jeśli początkowo różnica ta była ujemna (NX<0), deficyt bilansu handlowego rośnie, nie maleje! Dopiero w długim okresie reakcja mierzonej w jednost- kach fizycznych wielkości eksportu i importu na zmianę kursu staje się odpowiednio silna, X rośnie, Z maleje i NX zaczyna się zwięk- szać...

50 EFEKT KRZYWEJ J Bezpośrednio po dewaluacji konieczność wywiązania się z już zawartych kontraktów eksportowych i importowych sprawia, że wyrażona w walucie krajowej wielkość ewentualnego deficytu handlowego wzrasta, nie maleje. Dopiero potem saldo wymiany z zagranicą się poprawia. Czas Saldo bilansu handlowego, NX

51 PO CZWARTE... Równiez HISTEREZA (pol. efekt zapadki) osłabia działanie dewa- luacji... Np. aprecjacja waluty i deficyt bilansu handlowego spra- wiają, że wykształcają się nowe powiązania handlowe i przyzwy- czajenia konsumentów. Ich zmiana i zrównoważenie bilansu hand- lowego wymaga nie tylko powrotu kursu do pierwotnego poziomu, lecz jego długookresowego niedowartościowania. Innymi słowy, deficyt bilansu handlowego sam się utrwala i jego likwidacja wymaga zaskakująco dużej realnej dewaluacji waluty A Termin „histereza (gr. hysteresis) oznacza, że reakcje układu na bodźce zależą od historii tego układu.

52 A zatem... „WALKA NA KURSY”, „SPIRALA CEN I PŁAC”, „EFEKT KRZYWEJ J” oraz „HISTEREZA” zmniejszają skuteczność dewaluacji, jako alternatywy dla „klasycz- nego procesu dostosowawczego”.

53 Pamiętamy, że przy PŁYNNYM KURSIE WALUTOWYM polity- ka fiskalna traci skuteczność GOSPODARKA OTWARTA – PŁYNNY KURS WALUTOWY

54 Pamiętamy, że przy PŁYNNYM KURSIE WALUTOWYM polity- ka fiskalna traci skuteczność. Ekspansywna polityka fiskalna (kurs płynny).YAENXCFCFMYAE NT G PL D          r i  i 0 Y iziz LM IS’ BP=0 E E’ IS 

55 NASZE ZAINTERESOWANIE procesami zachodzącymi w gospo- darce otwartej z płynnym kursem walutowym OGRANICZYMY ZATEM DO ANALIZY SKUTKÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ.

56 Procesy, które zachodzą w długim okresie w gospodarce otwartej ze STAŁYM KURSEM WALUTOWYM, badaliśmy, od- wołując się do przykładu kraju trapionego – jednocześnie - recesją (Y<Y P ) i deficytem handlowym (NX<0). Teraz punktem wyjścia analizy uczynimy – po prostu - STAN RÓWNOWAGI KRÓTKOOKRESOWEJ I DŁUGOOKRESO- WEJ W GOSPODARCE...

57 Jak pamiętamy, w gospodarce z płynnym kursem waluty W KRÓTKIM OKRESIE ekspansywna polityka pieniężna ma nastę- pujące skutki: NEUTRALNOŚĆ PIENIĄDZA W DŁUGIM OKRESIE

58 Oto te same procesy, przedstawione za pomocą modelu Mundella- Fleminga. Krótkookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp

59 W DŁUGIM OKRESIE odchylenie się rzeczywistej wielkości produkcji, Y E, w górę od wielkości produkcji potencjalnej, Y P, powoduje WZROST CEN KRAJOWYCH, P K. Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp

60 W DŁUGIM OKRESIE odchylenie się rzeczywistej wielkości produkcji, Y E, w górę od wielkości produkcji potencjalnej, Y P, powoduje WZROST CEN KRAJOWYCH, P K. Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej. W efekcie – PO PIERWSZE - maleje realna podaż pieniądza, M SN /P k, i – „cofa się” linia LM’. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp 

61 Maleje realna podaż pieniądza, M SN /P, „cofa się” linia LM’... PO DRUGIE, wraz z linią LM’ „cofa się” linia IS’. Powo- dem jest wzrost realnego kursu walutowego, ε r, i pogorszenie się salda bilansu handlowego, NX. REALNY KURS WALUTOWY ( ε r =ε n ∙P k /P z ) rośnie na skutek: i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

62 Maleje realna podaż pieniądza, M SN /P, „cofa się” linia LM’... PO DRUGIE, wraz z linią LM’ „cofa się” linia IS’. Powo- dem jest wzrost realnego kursu walutowego, ε r, i pogorszenie się salda bilansu handlowego, NX. Realny kurs walutowy ( ε r =ε n ∙P k /P z ) rośnie na skutek: 1.WZROSTU CEN KRAJOWYCH, P K  ; i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

63 Maleje realna podaż pieniądza, M SN /P, „cofa się” linia LM’... PO DRUGIE, wraz z linią LM’ „cofa się” linia IS’. Powo- dem jest wzrost realnego kursu walutowego, ε r, i pogorszenie się salda bilansu handlowego, NX. Realny kurs walutowy ( ε r =ε n ∙P k /P z ) rośnie na skutek: 1. WZROSTU CEN KRAJOWYCH, P K  ; 2. NAPŁYWU, PRZYCIĄGANEGO PRZEZ ROSNĄCĄ STOPĘ PROCENTOWĄ, i , KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO, CF , I SPOWODOWANEGO TYM NAPŁYWEM WZROSTU NOMI- NALNEGO KURSU WALUTOWEGO, ε n . i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

64 Zatem wzrost cen, P k, sprawia, że „cofają się” linie LM’ i IS’... Po zakończeniu tych procesów z punktu E” gospodar- ka powraca do punktu E. Wszak tylko wtedy: 1.Rzeczywista produkcja, Y, zrównuje się z produkcją poten- cjalną, Yp. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

65 Zatem wzrost cen, P k, sprawia, że „cofają się” linie LM’ i IS’... Po zakończeniu tych procesów z punktu E” gospodarka powraca do punktu E. Wszak tylko wtedy: 1.Rzeczywista produkcja, Y, zrównuje się z produkcją poten- cjalną, Yp. 2. Krajowa stopa procentowa, i, zrównuje się ze światową stopą procentową, i z. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

66 Zatem wzrost cen, P k, sprawia, że „cofają się” linie LM’ i IS’... Po zakończeniu tych procesów z punktu E” gospodarka powraca do punktu E. Wszak tylko wtedy: 1.Rzeczywista produkcja, Y, zrównuje się z produkcją poten- cjalną, Yp (Y=Yp). 2. Krajowa stopa procentowa, i, zrównuje się ze światową stopą procentową, i ż (i=i z ). NIESPEŁNIENIE KTÓREGOŚ Z TYCH WARUNKÓW PO- WODOWAŁOBY DALSZE PROCESY DOSTOSOWAWCZE, PRZYBLIŻAJĄCE Y DO Y P ORAZ i DO i Z. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

67 1. Np.: Y>Yp, więc ceny krajowe, P K, rosłyby nadal, zmniej- szając realną podaż pieniądza, M S /P, i podnosząc realny kurs wa- lutowy, ε r =ε n ∙P k /P z ; i (lub): 2. Np.: i>i z, więc trwałby napływ kapitału do kraju, wzrost no- minalnego i realnego kursu waluty. W efekcie w końcu: Y=Yp oraz i=i z. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

68 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej Po zakończeniu się tych procesów okazuje się, że: 1. Ceny, P k, wzrosły o tyle samo, o ile zwiększyła się nominalna po- daż pieniądza, M SN (INACZEJ LINIA LM’ NIE POWRÓCI- ŁABY DO PIERWOTNEGO POŁOŻENIA, LM!). i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

69 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej Po zakończeniu się tych procesów okazuje się, że: 1. Ceny, P k, wzrosły o tyle samo, o ile zwiększyła się nominalna po- daż pieniądza, M SN (inaczej linia LM’ nie powróciłaby do pier- wotnego położenia, LM!). 2. Nominalny kurs walutowy, ε n, zmniejszył się o tyle samo, o ile wzrosły ceny, P k. INACZEJ LINIA IS’ NIE POWRÓCIŁABY DO POCZĄTKOWEGO POZIOMU!). i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

70 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej Po zakończeniu się tych procesów okazuje się, że: 1. Ceny, P k, wzrosły o tyle samo, o ile zwiększyła się nominalna podaż pieniądza, M SN (inaczej linia LM’ nie powróciłaby do pier- wotnego położenia, LM!). 2. Nominalny kurs walutowy, ε n, zmniejszył się o tyle samo, o ile wzrosły ceny, P k. Inaczej linia IS’ nie powróciłyby do początko- wego poziomu!). ZMIENNE REALNE (M S, ε r ) NIE ULEGŁY ZATEM ZMIANIE. PIENIĄDZ OKAZAŁ SIĘ W PEŁNI NEUTRALNY. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

71 Zauważ! KIEDY CENY, P k, ROSŁY, KURS, ε n, TEŻ RÓSŁ. ZWIĘK- SZAJĄCA SIĘ STOPA PROCENTOWA PRZYCIĄGAŁA KAPI- TAŁ ZAGRANICZNY. Gospodarka zmierzała wtedy z punktu E” do punktu E. „PRZESTRZELENIE” KURSU WALUTOWEGO i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

72 A jednak po upływie długiego okresu w punkcie E okazało się że spadek ε n był taki sam jak wzrost cen krajowych, P k. (Inaczej kurs realny, ε r, uległby zmianie i linia IS nie powróciłaby do pier- wotnego położenia…). POCZĄTKOWY SPADEK ε n (GOSPODARKA ZMIERZAŁA WTEDY Z PUNKTU E DO PUNKTU E”) BYŁ ZATEM BARDZO DUŻY (WIĘKSZY OD OSTATECZNEGO WZROSTU CEN, P k !). „PRZESTRZELENIE” KURSU WALUTOWEGO i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

73 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej Tak NIEOCZEKIWANIE SILNĄ REAKCJĘ NOMINALNEGO KURSU WALUTY NA EKSPANSYWNĄ POLITYKĘ PIENIĘŻ- NĄ nazywamy efektem PRZESTRZELENIA KURSU WALUTO- WEGO (ang. exchange rate overshooting). „PRZESTRZELENIE” KURSU WALUTOWEGO i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

74  Znaczną wrażliwość nominalnego kursu waluty na eks- panywną politykę pieniężną nazywamy PRZESTRZELE- NIEM KURSU WALUTOWEGO (ang. exchange rate overshooting). Zjawisko PRZESTRZELENIA KURSU WALUTOWEGO tłuma- czy część rzucającej się w oczy zmienności nominalnych kursów walutowych na światowych rynkach walutowych.

75 ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Zgodnie z modelem Mundella-Fleminga arbitraż towarowy po- woduje, że w długim okresie realny kurs walutowy jest względnie stabilny. Nie. Model Mundella-Fleminga dotyczy skutków polityki budżeto- wej i pieniężnej w „keynesowskiej” gospodarce otwartej i nie wy- jaśnia zachowania realnego kursu walutowego „w długim okresie”. 2. „Pełzająca dewaluacja” (ang. crawling peg) służy powolnemu podwyższaniu realnego kursu walutowego, ε r =ε n ∙P k /P z. Nie. Celem „pełzającej dewaluacji” jest ZWYKLE stabilizowanie realnego kursu walutowego w sytuacji względnie szybkiego wzros- tu cen w kraju.

76 3. W gospodarce „keynesowskiej” restrykcyjna polityka pieniężna okazuje się bardzo skuteczna. Nie. Taka polityka okazuje się nieskuteczna: 4. Wykres równowagi bilansu handlowego, NX=0, jest dodatnio nachylony. Nie. Na przykład, wzrost cen powoduje zwyżkę realnego kursu wy- miany, ε r =ε n ∙P k /P z, i zmniejszenie się NX. Zachowanie równości NX=0 wymaga wtedy zmniejszenia się produkcji, Y (Z=KSIY). Zatem wzdłuż wykresu równowagi bilansu handlowego, NX=0, wzrostowi cen, P, towarzyszy spadek produkcji, Y.        .YAEMCFCF Y M S PL S i i

77 5. W długim okresie ekspansywna polityka pieniężna powoduje wzrost płynnego nominalnego kursu waluty. Częściowo niweluje on początkowy spadek kursu. W efekcie po odzyskaniu przez gos- podarkę długookresowej równowagi okazuje się, że spadek nomi- nalnego kursu waluty i wzrost cen w pełni się kompensują. Tak. 6. Dla kraju o stałym kursie waluty, w którym trwa recesja a bi- lans handlowy wykazuje deficyt, dewaluacja jest alternatywą dla „klasycznego procesu dostosowaczego”. Tak. Podobnie jak w przypadku „klasycznego procesu dostoso- wawczego” skutkiem dewaluacji jest także wzrost eksportu i kra- jowej produkcji oraz spadek importu.

78 Zadania 1.1. a) Dlaczego przy stałym kursie walutowym i mobilnym kapitale stopy pro- centowe: krajowa i zagraniczna wyrównują się ze sobą? a) Przy stałym kursie waluty krajowa stopa procentowa, i, nie może się od- chylić od światowej stopy procentowej, i z, bo powoduje to przepływy kapi- tału i interwencję broniącego kursu waluty banku centralnego. W efekcie zmienia się podaż pieniądza i krajowa stopa procentowa powraca do po- ziomu światowej stopy procentowej. Np. i>i z  CF  M S  i  i=i z. b) Czy podobnie jest w gospodarce z płynnym kursem walutowym? Rozpatrz przypadek: (i) restrykcyjnej polityki budżetowej; (ii) ekspansyw- nej polityki pieniężnej). Także w gospodarce z płynnym kursem waluty po krótkookresowym odchyleniu się krajowej stopy procentowej od stopy procentowej na świecie, będącym skutkiem polityki gospodarczej, krajowa stopa procentowa, i, powraca do poziomu światowej stopy procentowej, i z. Gdyby było inaczej, przepływy kapitału, CF , trwałyby, powodując zmianę kursu waluty, salda bilansu handlowego i wielkości produkcji. Zmieniający się popyt na pieniądz prędzej czy później doprowadziłby do wyrównania się krajowej i zagranicznej stóp procentowych... (i) Oto przykład restrykcyjnej polityki budżetowej: ( ii) A oto przypadek ekspansywnej polityki pieniężnej: c) Jakie czynniki, mimo mobilności kapitału, mogą przeciwdziałać wyrównywaniu się stóp procentowych w różnych krajach? Różnice opodatkowania zysków z lokat kapitałowych w różnych krajach; zróżnicowane ryzyko zmiany kursu waluty krajowej.

79 2. Usuń błędy (gospodarka, o którą chodzi, jest „keynesowska”). a) Kurs jest stały: (i) (ii) a)(i) CF↑→M S ↑→i↓→AE↑→Y↑. b)(ii) CF↑→M S ↑→i↓→AE↑→Y↑. b) Kurs jest płynny: (i) (ii) b) (i) Ten proces został opisany poprawnie. (ii) Skutkiem wzrostu stopy procentowej będzie przypływ, a nie odpływ kapitału zagranicznego do kraju, a następnie wzrost kursu waluty krajowej. (Reszta rozumowania jest poprawna).

80 3. W Fantazji trwa „pełzająca dewaluacja” waluty krajowej. Jej tem- po równa się nadwyżce tempa inflacji krajowej nad inflacją zagra- niczną. a) Jak w efekcie zmienia się realny kurs waluty krajowej? Uzasadnij odpowiedź. b) Czemu zwykle służy „pełzająca dewalu- acja”? c) Wskaż główną wadę „pełzającej dewaluacji” jako narzę- dzia polityki gospodarczej. a) Realny kurs walutowy równa się: ε r =ε n ∙P k /P z. Skoro nominalny kurs walutowy, ε n, maleje o tyle, o ile rośnie P k /P z, to realny kurs walutowy, ε r =ε n ∙P k /P z, się nie zmienia. b) „Pełzająca dewaluacja” zwykle służy właśnie ustabilizowaniu re- alnego kursu walutoweg, ε r =ε n ∙P k /P z, na określonym poziomie (np. po dewaluacji waluty). c) Tą wadą jest niebezpieczeństwo pojawienia się „importowanej” inflacji.

81 4. Czy to prawda, że skuteczność dewaluacji wzmacniają: a) „Efekt krzywej J”? b) Efekt histerezy? c) Sterylizacja? Za każdym razem uzasadnij swoją opinię. a) Nie. Bezpośrednio po dewaluacji konieczność wywiązania się z już zawartych kontraktów eksportowych i importowych sprawia, że wyrażona w walucie krajowej wielkość ewentualnego deficytu handlowego wzrasta, a nie maleje. Dopiero potem saldo wymiany z zagranicą się poprawia. b) Nie. Istniejące kontakty handlowe i przyzwyczajenia nabywców osłabiają wpływ dewaluacji na bilans handlowy. c) Nie ma bezpośredniego związku między skutecznością dewalu- acji a sterylizacją.

82 b) W długim okresie rosną ceny, P k, redukując realną podaż pie- niądza, M S. Linia LM’ wraca zatem do pierwotnego położenia. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp E’’’ a) LM przesuwa się do położenia LM’, spadek stopy procentowej powoduje ucieczkę kapitału i deprecjację waluty krajowej. Rośnie eksport netto, NX, i IS też przesuwa się w prawo. Krótkookreso- wym skutkiem ekspansywnej polityki pieniężnej okazuje się silny wzrost produkcji, Y, przy nie zmienionej stopie procentowej (i=i z ). 5. W Hipotecji obowiązuje płyn- ny kurs walutowy, a bank cent- ralny prowadzi ekspansywną po- litykę pieniężną. a) Na rysunku wskaż krótkookresowe skutki ta- kiej polityki. b) Jak w długim ok- resie zmieni się położenie linii LM’? Dlaczego? c) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii IS’? Dlaczego? d) Co to znaczy, że w długim okresie „pieniądz jest neutralny”? c) W trakcie tego procesu wzrasta realny kurs walutowy, ε r, bo pod- noszą się ceny krajowe, a rosnąca stopa procentowa przyciaga kapitał zagraniczny, co powoduje wzrost nominalnego kursu walu- ty krajowej, ε n. Wzrost realnego kursu waluty krajowej, ε r, zmniej- sza eksport netto, NX, więc linia IS’ także wraca do pierwotnego położenia, IS. d) Po zakończeniu tych procesow okazuje się, że żadna ze zmien- nych realnych (wielkość produkcji, realna stopa procentowa, realny kurs waluty) nie uległa zmianie. Wzrost cen w pełni skompensował skutki zwiększenia przez bank centralny nominalnej podaży pienią- dza, M SN.

83 6. Obowiązuje płynny kurs walu- towy, bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną. a) Co to znaczy, że jej skutkiem jest „przestrzelenie nominalnego kursu walutowego”? b) Pokaż, że ekspansywna polityka pieniężna skutkuje „przestrzeeniem kursu”. c) Jak „przestrzelenie” ma się do „teorii kursu walutowego oparte- go na parytecie siły nabywczej”? i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp E’’’ a) To znaczy, że w krótkim okresie nominalny kurs wymiany, ε n, zareagował bardzo silną obniżką na ekspansywną politykę pieniężną. b) Po długim okresie w punkcie E okazuje się, że realny kurs wymiany, ε r, powrócił do pierwotnego poziomu (inaczej linia IS nadal się przesuwałaby). A zatem wzrost krajowych cen, P K, został w pełni skompensowany spadkiem ε n (ε r =ε n ∙P k /P z ). Stało się tak mimo trwającego między końcem krótkiego i długiego okresu wzrostu ε n. Zatem ten wzrost nominalnego kursu wymiany, ε n, skompensował tylko część spadku tego kursu, do którego doszło w krótkim okresie. Oznacza to, że w krótkim okresie ε n zareagował bardzo silną obniżką na ekspansywną politykę pieniężną banku centralnego. c) „Przestrzelenie” przyczynia się do zmienności nominalnych, a więc także realnych, kursów wymiany. Tym samym „przestrzelenie’ jest jednym z mechanizmów sprawiających, że nominalny kurs walutowy odchyla się od parytetu siły nabywczej.

84 Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) 1. Bank centralny usiłuje nie dopuścić do deprecjacji nominalnego kursu walutowego. W tej sytuacji: A. Sterylizacja polega na skupowaniu przez bank centralny pa- pierów wartościowych na wolnym rynku. B. Na rynku walutowym występuje presja na wzrost realnego kur- su walutowego. C. Sterylizacja polega na sprzedawaniu przez bank centralny pa- pierów wartościowych na wolnym rynku. D. Na rynku walutowym występuje presja na spadek realnego kur- su walutowego. A. TAK. B. NIE. C. NIE. D. TAK. 2. Zgodnie z modelem Mundella-Fleminga w „keynesowskiej” gospo- darce z płynnym kursem walutowym: A. Polityka pieniężna okazuje się nieskuteczna. B. W przypadku ekspansywnej polityki budżetowej dochodzi do spadku kursu waluty krajowej. C. Polityka budżetowa okazuje się skuteczna. D. W przypadku restrykcyjnej polityki pieniężnej dochodzi do wzrostu krajowej podaży pieniądza. A. NIE. B. NIE. C. NIE. D. NIE.

85 3. Wzrost cen w kraju zmniejsza zagregowane wydatki, AE PL, ponie- waż: A. Wzrost cen powoduje wzrost realnego kursu waluty krajowej. B. Wzrost cen powoduje spadek konkurencyjności towarów krajo- wych w porównaniu z towarami zagranicznymi. C. Wzrost cen zmniejsza realną podaż pieniądza w gospodarce. D. Wzrost cen nie zmniejsza planowanych wydatków zagregowa- nych, AE PL. A. TAK. B. TAK. C. TAK. D. NIE. 4. Przy stałym kursie walutowym w kraju, który tkwi w recesji i ma deficyt bilansu handlowego, w długim okresie: A. Nastąpi obniżka cen. B. Nastąpi wzrost realnej podaży pieniądza. C. Nastąpi „klasyczny proces dostosowawczy”. D. Dewaluacja waluty krajowej przyczyni się do odzyskania równo- wagi wewnętrznej i zewnętrznej. A. TAK. B. NIE WIADOMO. C. TAK. D. TAK.

86 5. Dewaluacja może okazać się skutecznym narzędziem polityki stabi- lizacyjnej, jeśli: A. Regionalny Y≠Yp, a my przyjmujemy punkt widzenia całego re- gionu. B. Regionalny) Y=Yp, poszczególne kraje znajdują się w tych sa- mych fazach cyklu, a my przyjmujemy punkt widzenia całego re- gionu. C. Regionalny Y≠Yp, a my przyjmujemy punkt widzenia kraju, któ- ry dokonuje dewaluacji. D. Regionalny Y=Yp, poszczególne kraje znajdują się w różnych fa- zach cyklu, a my przyjmujemy punkt widzenia całego regionu. A. NIE. B. NIE. C. TAK. D. TAK. 6. Przy płynnym kursie waluty ekspansywna polityka pieniężna powo- duje: A. Spadek stopy procentowej w krótkim okresie. B. Deprecjację waluty w krótkim okresie. C. Wzrost stopy procentowej w długim okresie. D. Aprecjację waluty w długim okresie. A. TAK. B. TAK. C. TAK. D. TAK.