Potwierdzanie efektów uczenia się w świetle aktualnych przepisów – obowiązki, wyzwania, dylematy praktyczne Agata Wroczyńska Warszawa, r.

Wprowadzenie do zagadnień związanych z LLL, LWL i uznawaniem efektów uczenia się zdobytych poza edukacją formalną. - zdefiniowanie problemów i dylematów towarzyszących uczelniom podczas opracowywania zapisów uchwał w sprawie potwierdzania efektów uczenia się; - problemy i wyzwania; - zdefiniowanie i omówienie rekomendacji dla szkół wyższych odnoszących się do wdrażania strategii LLL oraz w szczególności potwierdzania efektów wcześniejszego uczenia się. 2

Wprowadzenie do zagadnień związanych z LLL, LWL i uznawaniem efektów uczenia się zdobytych poza edukacją formalną. 3 Zalecenia Rady Unii Europejskiej z dnia 20 grudnia 2012r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. Dokument, który powstał w oparciu o szereg różnych materiałów, konsultacji, zaleceń itp. dotyczących walidacji formułuje przyjęte przez Radę Unii Europejskiej zalecenie, aby dać osobom indywidualnym możliwość wykazania, czego nauczyły się poza systemem formalnego kształcenia i szkolenia oraz możliwość wykorzystania tego uczenia się na potrzeby kariery zawodowej i dalszego uczenia się. Państwa członkowskie powinny najpóźniej do 2018 r. wprowadzić rozwiązania dotyczące walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego.

Z Zaleceń Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (Dz.U. C 398 z , Załącznik: Definicje): i) „walidacja” oznacza proces potwierdzania przez upoważniony organ, że dana osoba uzyskała efekty uczenia się mierzone zgodnie z odpowiednimi standardami; składają się na nią następujące cztery oddzielne etapy: 1) IDENTYFIKACJA konkretnych doświadczeń danej osoby za pomocą rozmowy; 2) DOKUMENTACJA służąca zaprezentowaniu doświadczeń danej osoby; 3) formalna OCENA tych doświadczeń oraz 4) POŚWIADCZENIE wyników oceny mogące skutkować częściową lub pełną kwalifikacją; Wprowadzenie do zagadnień związanych z LLL, LWL i uznawaniem efektów uczenia się zdobytych poza edukacją formalną. 4

5 -rozwiązania dotyczące walidacji są powiązane z krajowymi ramami kwalifikacji; -walidacja ma być wsparta odpowiednim doradztwem i być łatwo dostępna; - kwalifikacje uzyskane w wyniku walidacji nie różnią się od kwalifikacji uzyskanych w wyniku kształcenia formalnego;

Art.170e ust.1: Do potwierdzania efektów uczenia się na danym kierunku, poziomie i profilu kształcenia jest uprawniona podstawowa jednostka organizacyjna uczelni posiadająca co najmniej pozytywną ocenę programową na tym kierunku, poziomie i profilu kształcenia, a w przypadku nieprzeprowadzenia oceny na tym kierunku studiów – podstawowa jednostka organizacyjna uczelni posiadająca uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora w zakresie obszaru kształcenia i dziedziny, do których jest przyporządkowany ten kierunek studiów. Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym ( r.) 6

7 Art. 170f: Senat uczelni określa organizację potwierdzania efektów uczenia się, w tym: 1) zasady, warunki i tryb potwierdzania efektów uczenia się; 2) sposób powoływania i tryb działania komisji weryfikujących efekty uczenia się.

Art.170g 1. Efekty uczenia się mogą zostać potwierdzone: 1) osobie posiadającej świadectwo dojrzałości i co najmniej pięć lat doświadczenia zawodowego – w przypadku ubiegania się o przyjęcie na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie; 2) osobie posiadającej tytuł zawodowy licencjata lub równorzędny i co najmniej trzy lata doświadczenia zawodowego po ukończeniu studiów pierwszego stopnia – w przypadku ubiegania się o przyjęcie na studia drugiego stopnia; 3) osobie posiadającej tytuł zawodowy magistra lub równorzędny i co najmniej dwa lata doświadczenia zawodowego po ukończeniu studiów drugiego stopnia albo jednolitych studiów magisterskich – w przypadku ubiegania się o przyjęcie na kolejny kierunek studiów pierwszego lub drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie. Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym ( r.) 8

Art.170g cd. 2. W przypadku absolwentów kolegiów nauczycielskich, nauczycielskich kolegiów języków obcych oraz kolegiów pracowników służb społecznych przystępujących do potwierdzenia efektów uczenia się nie jest wymagane spełnienie warunku pięcioletniego doświadczenia zawodowego. 3. W wyniku potwierdzenia efektów uczenia się można zaliczyć studentowi nie więcej niż 50% punktów ECTS przypisanych do danego programu kształcenia określonego kierunku, poziomu i profilu kształcenia. 4. Liczba studentów na danym kierunku, poziomie i profilu kształcenia, którzy zostali przyjęci na studia na podstawie najlepszych wyników uzyskanych w wyniku potwierdzenia efektów uczenia się, nie może być większa niż 20% ogólnej liczby studentów na tym kierunku, poziomie i profilu kształcenia. Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym ( r.) 9

Terminologia, terminologia, …  uznawanie (recognition)  walidacja (validation)  potwierdzanie (?)  weryfikacja (verification)  certyfikacja/poświadczenie (certification)  ocena (assessment)  kwalifikacje  osiągnięcia  efekty kształcenia  efekty uczenia się  wcześniejsze uczenie się Uchwały Senatów uczelni w sprawie potwierdzania efektów uczenia się – dylematy 10

Uchwały Senatów uczelni w sprawie potwierdzania efektów uczenia się – dylematy 11

1. Czy w uczelni powinna powstać nowa komórka organizacyjna ds. potwierdzania efektów uczenia się uzyskanych poza systemem formalnym (RPL), czy można korzystać z już istniejących struktur organizacyjnych? 2. Czy do procesu RPL dopuszczone są wyłącznie osoby spełniające warunki wynikające z art. 170 g Ustawy i ubiegające się o przyjęcie na studia poza rekrutacją „otwartą”, czy dopuszczone powinny być do procesu też inne grupy (np. studiujący już studenci)? 3. Czy podstawowe jednostki organizacyjne uczelni obligatoryjnie uczestniczą w procesie RPL? Uchwały Senatów uczelni w sprawie potwierdzania efektów uczenia się – dylematy 12

4. w jaki sposób proces RPL powiązać organizacyjnie z procesem rekrutacji na studia? 5. Jak policzyć limity rekrutacyjne w trybie RPL? 6. Czy walidacja dotyczy modułu, czy kierunku ? 7. Czy oceny uzyskane w procesie potwierdzania liczą się w dorobku studenta? 8. Komisje Weryfikujące. 9. Czy i jak definiować pojęcie „doświadczenia zawodowego”? 10. Czy i jak proces RPL powinien być wspierany przez systemy informatyczne uczelni? Uchwały Senatów uczelni w sprawie potwierdzania efektów uczenia się – dylematy 13

Problemy i wyzwania: kwestie kadrowe: niewystarczająca liczba osób przygotowanych do tego, by wdrażać system i szkolić kadrę odpowiedzialną za działania operacyjne związane z wdrażaniem systemu. Jak wykorzystać posiadane zasoby? kwestie związane z potrzebami odbiorców: grupa odbiorców LLL, w szczególności potwierdzania efektów uczenia się, jest bardzo zróżnicowana pod względem przygotowania do podejmowania kształcenia, wieku, motywacji. kwestie związane z kosztami i ryzykiem wprowadzenia systemu: dodatkowe koszty dla uczelni, takie zbilansowanie kosztu procesu, by był „do udźwignięcia” dla potencjalnych zainteresowanych, koszty „pozafinansowe”. Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 14

Pierwsze kroki: 1. wdrożenie modelu potwierdzania efektów uczenia się wymusza przegląd, weryfikację, modyfikację i uspójnienie pełnej oferty dydaktycznej uczelni, skłaniając do głębokiego namysłu nad celowością i trafnością działań dydaktycznych i ich opisu na wszystkich szczeblach ujętego hierarchicznie procesu kształcenia; 2. wdrożenie modelu potwierdzania efektów uczenia się w uczelni warto rozpocząć od przeglądu zasobów; Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 15

Pierwsze kroki: 3. Planując finansowe rozwiązania dotyczące procesu RPL celowe a wręcz konieczne jest precyzyjne określenie docelowej liczby kandydatów (w przeliczeniu na korzyści finansowe); 4. Niezwykle istotną kwestią jest określenie progu opłacalności procesu RPL z punktu widzenia możliwości finansowych kandydata; Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 16

Rekomendacje: Rekomendacje dotyczące dydaktyki uczelnianej: – rozpoznanie dotychczasowych elementów LLL w uczelni; – integracja oferty dydaktycznej wokół ram kwalifikacji: oferta winna być spójna i zintegrowana w szczególności w odniesieniu do zdefiniowanych dla programów/modułów/przedmiotów efektów kształcenia oraz punktów ECTS. Przegląd i weryfikacja programów kształcenia (ich modułów i przedmiotów) powinien dotyczyć ich spójności, przejrzystości i właściwego następstwa efektów kształcenia (dla studiów I i II stopnia – 6 i 7 poziomu PRK). Wynikiem przeglądu powinno być odpowiednie przypisanie programu do odpowiedniego poziomu PRK, także z uwzględnieniem poziomu 5; Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 17

Rekomendacje dotyczące dydaktyki uczelnianej: - przystosowanie wszelkich elementów (studia podyplomowe, oferta kursów i szkoleń) oferty dydaktycznej uczelni do zasad właściwych dla KRK (tzn. efektów kształcenia, punktów ECTS, ewentualnego odniesienia do PRK); – stworzenie efektywnego systemu przeglądu programów kształcenia i ich modułów pod kątem wykrywania tożsamych efektów kształcenia, a następnie weryfikowania ich zasadności w programie; Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 18

Rekomendacje dotyczące dydaktyki uczelnianej: - wykorzystywanie podejścia kompetencyjnego jako propozycji odpowiedzi na potrzeby edukacyjne (doradztwo edukacyjno- zawodowe); – stworzenie pożądanego modelu/zestawu efektów kształcenia z obszaru kompetencji społecznych, mającego charakteryzować absolwenta uczelni; – uelastycznienie oferty edukacyjnej – zaprojektowanie indywidualnych ścieżek kształcenia, modularyzacja oferty, integracja wszystkich form kształcenia w uczelni. Narzędziem tego procesu winny być ramy kwalifikacji. Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 19

Rekomendacje: Potwierdzanie efektów uczenia się – potwierdzanie efektów uczenia się winno stać się działaniem wokół wspólnego celu wdrożenia LLL w uczelni – podejścia holistycznego do LLL; – reorganizacja modelu organizacyjnego uczelni – integracja współpracy między jednostkami; – włączenie pełnej oferty dydaktycznej uczelni (kursów jednostki zajmującej się e-nauczaniem i, jeśli uczelnia ma taką jednostkę, Uniwersytetu Otwartego) do procesu RPL w celu ułatwienia kandydatowi RPL, w szczególności potwierdzającemu efekty uczenia się w związku z przyjęciem na studia, zdobycia odpowiednich efektów kształcenia; Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 20

Rekomendacje: Potwierdzanie efektów uczenia się - określenie w ramach istniejących regulacji prawnych zasad udziału kandydatów potwierdzających efekty uczenia się w związku z przyjęciem na studia, w kursach i zajęciach dydaktycznych umożliwiających im gromadzenie kompetencji związanych z uzupełnieniem efektów kształcenia koniecznych do przeprowadzenie procedury potwierdzania efektów uczenia się w kontekście przyjęcia na studia; – opracowanie zasad indywidualizacji studiów dla osób przyjętych w drodze RPL; – opracowanie procedury tworzenia, zatwierdzania i weryfikacji programów studiów podyplomowych umożliwiających włączenie ich w procedurę RPL jako programów oferujących kwalifikacje cząstkowe (czyli m.in. odniesionych do poziomów PRK); – wykorzystywanie narzędzi informatycznych do wspierania procesu LLL, w szczególności RPL, np. e-portfolio; Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 21

Rekomendacje: Potwierdzanie efektów uczenia się – opracowanie narzędzia (np. o charakterze elektronicznym) umożliwiającego rozpoznanie kompetencji kandydata RPL, w szczególności potwierdzającego efekty uczenia się w związku z przyjęciem na studia, w ścisłym odniesieniu do pełnej oferty dydaktycznej uczelni; – doskonalenie kompetencji dydaktycznych kadry nauczycieli akademickich uczelni, ze szczególnym uwzględnieniem związku między metodami i formami dydaktyki a uzyskiwanymi efektami kształcenia oraz ich wiarygodną weryfikacją; doskonalenie umiejętności kadry dydaktycznej w zakresie tutoringu; doskonalenie kompetencji kadry administracyjnej uczelni odnośnie do obsługi studenta „nietradycyjnego” Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 22

… aby utrzymać się w tym samym miejscu, trzeba biec ile sił. Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 23

Na podstawie 1. Oszacowanie koniecznych zmian w organizacji działalności dydaktycznej Uniwersytetu Warszawskiego potrzebnych do wdrożenia LLL i LWL oraz skutecznego uznawania efektów uczenia się spoza systemu formalnego. Praca zbiorowa pod red. A. Wroczyńskiej, 2. Artur Chełstowski, Agata Wroczyńska (red), Oszacowanie kosztów zmian w organizacji działalności dydaktycznej Uniwersytetu Warszawskiego koniecznych do wdrożenia LLL, LWL i RPL. 3. Paweł Stępień, Analiza korzyści, jakie może odnieść szkoła wyższa i jej interesariusze z podjęcia nowych działań w zakresie LLL i LWL. 4. Synteza wyników uzyskanych przez Uniwersytet Warszawski w ramach realizacji projektu „Szkoły wyższe w roli integratora uczenia się przez całe życie”. Raport podsumowujący wyniki przeprowadzonych działań. Praca zbiorowa pod red. A. Wroczyńskiej i P. Stępnia. Opracowania powstały w ramach realizacji projektu Szkoły wyższe w roli integratora uczenia się przez całe życie, na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych, współfinansowanego przez Unie Europejską. Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 24

Wykorzystano fragmenty prezentacji przygotowanych przez prof. Andrzeja Kraśniewskiego w ramach realizacji projektów: 1. „Pursuing the Goals of the Bucharest Communique in Poland”, prowadzonego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach programu Erasmus+; 2. „ Potwierdzanie efektów uczenia się w szkolnictwie wyższym”, w ramach projektu „Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie”, prowadzonego przez Instytut Badań Edukacyjnych i współfinansowanego ze środków UE. Wdrażanie procesu potwierdzania efektów uczenia się w związku z przyjęciem na studia. 25

Pełnomocnik Rektora ds. Jakości Kształcenia Prof. dr hab. Paweł Stępień, Tel Biuro ds. Jakości Kształcenia Kierownik: mgr Agata Wroczyńska mgr Katarzyna Wileńska Tel. (022) , (022) , Fax (022) Siedziba: ul. Karowa 18, p. 203