MEDIACJe W pigułce Mgr Dominik Garbal Katedra Negocjacji i Mediacji KUL

Spis Treści Pojęcie mediacji Zasady Osoba mediatora Rodzaje mediacji Obszary zastosowania M. rodzinna M. w sprawach nieletnich M. gospodarcza M. w sprawach karnych

I. Pojęcie mediacji Jest to proces służący osiągnięciu porozumienia, zarówno w przypadku sporu jak i w sytuacji konieczności dokonania zadośćuczynienia, a także w sytuacji impasu oraz zastoju w negocjacjach; może także służyć nawiązaniu kontaktu pomiędzy stronami. Przebiega w ten sposób, że mediator, którym może być jeden podmiot (osoba lub instytucja) albo zorganizowana grupa osób występująca jako mediator, prowadzi interakcję stron mediacji.

II. Zasady mediacji Z. dobrowolności Z. bezstronności i neutralności Z. poufności Z. akceptowalności Z. bezinteresowności Z. profesjonalizmu Z. szacunku

ii. Zasady mediacji – dobrowolność brak przymusu płynącego z zewnątrz (ze strony instytucji kierującej sprawę do mediacji, mediatora lub innych podmiotów), który miałby prowadzić do przystąpienia przez strony do mediacji lub zawarcia konkretnego porozumienia _____________________________________________ Cecha odróżniająca od tzw. tradycyjnych metod rozwiązywania sporów (sąd); Każdy z uczestników ma możliwość zrezygnowania na każdym etapie; istnieją, co prawda, mediacje obligatoryjne, ale nie stoją one w sprzeczności z zasadą dobrowolności (jest to tylko małe ograniczenie omawianej zasady), czasami obowiązkowe jest tylko pierwsze spotkanie konsultacyjne; uczestnik mediacji ma prawo odmówić podpisania już sformułowanej ugody i nie jest związany tym, że wcześniej brał udział w jej formułowaniu i wyraził zgodę na zapisy tam zawarte;

ii. Zasady mediacji – dobrowolność (II) Usankcjonowana prawnie – art. 1831§1 kpc – „Mediacja jest dobrowolna”, art. 23a §1 kpk – „Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym”; _____________________________________________ Możliwe jest dochodzenie odpowiedzialności na zasadzie culpa in contrahendo – pozorne angażowanie się w mediację w celu wyłudzenia informacji lub przeciągnięcia postępowania i uzyskania korzyści z tego tytułu; Zasada dobrowolności nie jest symetryczna – dotyczy przede wszystkim stron, w wyjątkowych przypadkach mediatora, zwłaszcza jeśli jest to profesjonalista (ma on prawo odmówić podjęcia się prowadzenia mediacji w konkretnej sprawie tylko w wyjątkowych przypadkach, takich jak np. konflikt interesów czy obiektywne przeszkody np. choroba; odmowa dalszego prowadzenia mediacji jest możliwa, jeżeli mediator zorientuje się, że nie jest w stanie prowadzić dalej mediacji szczególnie ze względy na brak możliwości zachowania innych zasad np. bezstronności czy neutralności); „Podzasada” akceptowalności – Mediator powinien być zaakceptowany przez strony i strony powinny być świadome, że mogą zmienić osobę mediatora.

II. ZASADY MEDIACJI – BEZSTRONNOŚĆ I NEUTRALNOŚĆ bezstronność to stosunek mediatora do stron, nie może się on opowiedzieć po żadnej stronie, ma być w równej mierze sprzymierzeńcem każdej z nich; neutralność – niezwiązanie mediatora z przedmiotem sporu oraz brak interesu w jakimkolwiek szczególnym sposobie jego zakończenia _____________________________________________ Nikogo nie można faworyzować, nawet w sytuacjach jeśli się mu „po ludzku” współczuje; nie można też oceniać ze względu na pochodzenie, wykształcenie, wiek lub płeć oraz oceniać zachowania strony podczas mediacji (zarówno werbalnie jak i niewerbalnie)/

ii. Zasady mediacji – bezstronność i neutralność (II) Usankcjonowana prawnie – art. 1833 kpc– „Mediator powinien zachować bezstronność przy prowadzeniu mediacji” _____________________________________________ Wynagrodzenie mediatora – nie może być powiązane z wynikiem mediacji; standardem jest opłata za ilość sesji lub też procent od wartości przedmiotu sporu (nie wartości ustępstw dokonanych przez strony);

II. ZASADY MEDIACJI – POUFNOŚĆ mediator nie może dzielić się uzyskanymi w toku mediacji informacjami ani relacjonować jej przebiegu; zasada ta ma zagwarantować uczestnikom poczucie bezpieczeństwa; _____________________________________________ Zależnie od rodzaju mediacji różne są powody wymogu poufności – przy rodzinnych są to kwestie intymne, przy gospodarczych są to kwestie finansowe i tajemnicy przedsiębiorstwa.

ii. Zasady mediacji – poufność (II) Usankcjonowana prawnie – art. 1834 kpc – „1. Postępowanie mediacyjne nie jest jawne. 2. Mediator jest obowiązany zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z tego obowiązku. 3. Bezskuteczne jest powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym.” _____________________________________________

II. Zasady mediacji - przypomnienie ZASADY GŁÓWNE Z. dobrowolności Z. bezstronności i neutralności Z. poufności ___________________________________________________ ZASADY POBOCZNE Z. akceptowalności Z. bezinteresowności Z. profesjonalizmu Z. szacunku

III. OSOBA MEDIATORA ROLA MEDIATORA: 1) nawiązanie kontaktu pomiędzy stronami; 2) umożliwienie prowadzenia mediacji i jej moderowanie (efekt świadka interakcji); 3) pośredniczenie w rozmowach pomiędzy stronami; 4) przyjmowanie stanowisk stron (problem doradzania stronom możliwych rozwiązań); 5) udzielanie fachowych wyjaśnień co do znaczenia okoliczności faktycznych i prawnych (inaczej w rodzinnych, a inaczej w gospodarczych); 6) pomoc przy )formułowaniu porozumienia (dobry zwyczaj – konsultacja z sądem kierującym do mediacji).

iii. OSOBA MEDIATORA (ii) Język mediacji: zastąpienie sformułowań np. zamiast strona – Pan, Pani; zamiast żądania – potrzeby, interesy. Cechy i umiejętności mediatora: art. 1832kpc – Mediatorem może być każdy mający pełną zdolność do czynności prawnych. Definicje: cecha – wrodzona lub nabyta z czasem część charakteru (używamy jej raczej podświadomie); umiejętność – wypracowana lub nabyta zdolność.

iii. OSOBA MEDIATORA (iii) – UMIEJĘTNOŚCI MEDIATORA 1) Komunikacja interpersonalna: umiejętność słuchania, umiejętność nawiązywania kontaktów oraz zdobycia zaufania, umiejętność parafrazowania, umiejętność przekazywania informacji, umiejętność przełamywania stereotypów, II) Inteligencja emocjonalna: znajomość technik radzenia sobie ze złością, zdolność wczucia się w sytuację drugiej osoby, zdolność podnoszenia czyjejś samooceny, umiejętność dystansowania się, umiejętność budowania zaufania

iii. OSOBA MEDIATORA (IV) – UMIEJĘTNOŚCI MEDIATORA III) Wpływanie na dynamikę sporu: znajomość technik wyrównania sił, umiejętność przełamywania impasów, umiejętność negocjowania IV) Strukturalizowanie dyskusji: umiejętność wynajdywania opcji (proponowanie rozwiązań), umiejętność wyznaczania celów, umiejętność tworzenia agend V) Inne: umiejętność wykorzystania poczucia humoru, umiejętność pisania dokumentów

IV. Rodzaje mediacji M. facylitatywna (klasyczna) M. ewaluatywna (ocenna) M. oparta na interesach stron M. transformatywna M. narratywna M. humanistyczna

IV. Rodzaje mediacji – m. klasyczna Facyliatywna (mediacja klasyczna) – mediator wspomaga strony w dojściu do ugody, zmierza do pomocy stronom w rozwiązaniu ich sporu i dojściu do ugody przy wykorzystaniu kreatywnych rozwiązań proponowanych przez strony; mediator nie proponuje rozwiązań, a jedynie wspomaga strony w dochodzeniu do tych rozwiązań.

IV. Rodzaje mediacji – m. ocenna Ewaluatywna (mediacja ocenna) – mediator nie tylko kontroluje przebieg mediacji, ale pomaga stronom w ocenie słabych i mocnych aspektów ich sprawy, ich sytuacji prawnej, przewiduje ewentualne rozstrzygnięcia sądu; mediator może proponować formę rozwiązanie sporu. (Dopuszcza się taką mediację przy założeniu, że próby mediacji klasycznej zakończyły się niepowodzeniem, strony są świadome zmiany charakteru mediacji i zarazem przedmiot mediacji nadaje się do zastosowania tego rodzaju rozstrzygania sporu, np. konflikt o pieniądze, a nie pojednanie sprawcy przestępstwa z poszkodowanym).

IV. Rodzaje mediacji – m. oparta na interesach stron Oparta na interesach stron (koncentrująca się na rozwiązaniu sporu, integrująca) – najbardziej rozpowszechniony typ mediacji; 4. podstawowe założenia: oddzielenie ludzi od problemu, koncentracja na interesach a nie na pozycjach, generowanie wielu opcji, wykorzystanie obiektywnych kryteriów; Zadaniem mediatora i stron jest zidentyfikowanie różnic między nimi; ma zastosowanie np. w mediacjach gospodarczych.

IV. Rodzaje mediacji – m. transformatywna Transformatywna – tego rodzaju mediacja ma przede wszystkim za zadanie zmianę charakteru relacji wynikających z konfliktu, a niekoniecznie rozwiązanie konkretnego sporu, mediator ma rolę drugorzędną, a celem jest głównie uznanie czyli wzajemne zrozumienie stron i ich stanowisk; ma zastosowanie np. w mediacjach karnych, rodzinnych, pracowniczych.

IV. Rodzaje mediacji – m. narratywna Narratywna – założenie, że większość konfliktów jest następstwem użycia określonego języka, a nie zaistnienia sytuacji faktycznych, dlatego w tym modelu mediacji opowiadane historie są ważniejsze niż cele czy motywacje ludzi; nie ma jednej prawdy do odkrycia, ponieważ każdy widzi to inaczej, celem jest oderwanie od stworzonej przez strony historii i pomoc im w zbudowaniu nowej opowieści o konflikcie, która doprowadzi do poprawienia i utrzymania relacji między nimi, usprawni komunikację i otworzy możliwości rozwiązania obecnego i przyszłych sporów; 3 etapy – opowiedzenie historii przez strony, dekonstrukcja historii i opowiedzenie nowej, alternatywnej historii z naciskiem na współpracę (mediator stara się ukazać konflikt jako problem zewnętrzny, leżący poza uczestnikami).

IV. Rodzaje mediacji – m. humanistyczna Humanistyczna – opiera się na dialogu, którego uczestnicy czują się na tyle bezpiecznie, że dzielą się z mediatorem tym, co się wydarzyło oraz emocjami, które im towarzyszą, emocje te muszą zostać wypowiedziane, tak aby druga strona je usłyszała (mediator spotyka się zazwyczaj z każdą ze stron indywidualnie, by wytworzyć klimat bezpieczeństwa, ważna jest cisza i nie należy jej czasami przerywać); Mediacja tego typu ma szczególne zastosowanie np. w sprawach rodzinnych, pracowniczych.

V. Obszary zastosowania – mediacja rodzinna Zobacz odrębny plik „Mediacja rodzinna.doc”

V. Obszary zastosowania – mediacja w sprawach nieletnich Zobacz odrębny plik „Mediacja w sprawach nieletnich.doc”

V. Obszary zastosowania – mediacja gospodarcza Zobacz odrębny plik „Mediacja gospodarcza.doc”

V. Obszary zastosowania – mediacja w sprawach karnych Zobacz odrębny plik „Mediacja w sprawach karnych.doc”

Dziękuję za uwagę