W 2001 r. Lech Kaczyński został odwołany ze stanowiska ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego w rządzie Jerzego Buzka. Na skutek wewnętrznego kryzysu w Akcji Wyborczej Solidarność bracia Kaczyńscy zapowiedzieli stworzenie własnej formacji prawicowej Prawo i Sprawiedliwość. 3 marca w Centrum Prasowym Foksal w Warszawie odbyła się konferencja „Warunki Sukcesu Prawicy”. Zapowiedziano na niej stworzenie nowej formacji politycznej Prawo i Sprawiedliwość. Partia Lecha i Jarosława Kaczyńskich miała stanowić odpowiedź na potrzebę konsolidacji polskiej prawicy i „nową jakość” w polityce wobec coraz bardziej okrywającego się niesławą Akcji Wyborczej Solidarność. 22 marca Jarosław Kaczyński ogłosił w Białymstoku powołanie pierwszego lokalnego komitetu Prawo i Sprawiedliwość. Partia powstała na bazie społecznych komitetów tworzonych na fali popularności, jaką zdobył Lech Kaczyński, pełniąc funkcję ministra sprawiedliwości w rządzie Jerzego Buzka
28 marca odbyła się sądowna rejestracja pierwszego Komitetu Prawo i Sprawiedliwość. 26 kwietnia powstał Krajowy Komitet PiS z Lechem Kaczyńskim na czele. 19 maja Lech Kaczyński zapowiedział samodzielny start w wyborach nowej formacji Prawo i Sprawiedliwość. 23 maja Przymierze Prawicy podpisało porozumienie o wspólnym starcie w wyborach z list Prawa i Sprawiedliwości. 29 maja w Warszawie odbył się Kongres Założycielski PiS, który przekształcił Krajowy Komitet PiS w partię polityczną. 31 maja PiS złożył do sądu wniosek o rejestrację jako partia polityczna. 8 czerwca nowa partia Prawo i Sprawiedliwość została zarejestrowana w Sądzie. W skład organu założycielskiego partii weszło 59 osób, m.in. Lech i Jarosław Kaczyńscy oraz członkowie obecnego kierownictwa partii.
Jarosław Kaczyński prezes PiS Beata Szydło prezes Rady Ministrów
Mariusz Błaszczak minister spraw wewnętrznych i administracji Mariusz Kamiński wiceprezes PiS
Lech Kaczyński od 23 grudnia 2005 do 10 kwietnia 2010 Andrzej Duda od 6 sierpnia 2015
Kazimierz Marcinkiewicz od 31 października 2005 do 14 lipca 2006 Jarosław Kaczyński od 14 lipca 2006 do 16 listopada 2007 Beata Szydło od 16 listopada 2015 Kazimierz Marcinkiewicz Jarosław KaczyńskiBeata Szydło
Zagadnienia ustrojowe Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za „sanacją państwa” i budową tzw. „IV Rzeczypospolitej”. Propozycje partii sprowadzają się do oczyszczenia poprzez pozbycie się dziedzictwa PRL. Partia opowiada się za lustracją, dekomunizacją i odtajnieniem wszystkich dokumentów z okresu PRL. PiS zaprezentowało całościowy projekt nowej konstytucji przewidujący m.in.: przyznanie prezydentowi prawa wydawania na wniosek Rady Ministrów rozporządzeń z mocą ustaw, zmniejszenie Sejmu i Senatu czy likwidację Rady Polityki Pieniężnej.
Program gospodarczy Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za progresywną skalą podatkową. W obecnym programie partia postuluje wprowadzenie trzeciej stawki podatkowej w wysokości 39% dla osób zarabiających powyżej 300 tys. zł. PiS deklaruje wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw poprzez m.in. obniżanie pozapłacowych kosztów pracy (tzw. klina podatkowego). Partia postuluje też gruntowną reformę finansów publicznych, m.in. likwidację jednostek budżetowych, funduszy celowych i gospodarstw pomocniczych i włączenie ich wydatków do budżetu, oraz wprowadzenie koncepcji budżetu zadaniowego. Ponadto proponuje wprowadzenie ulg podatkowych ze względu na ilość dzieci w rodzinie, utrzymanie zróżnicowanych stawek podatku VAT przy jednoczesnym obniżaniu stawki podstawowej, a także wprowadzenie możliwości odliczenia VAT przez finalnego odbiorcę robót budowlanych, rozliczanie VAT na zasadzie kasowej i wydłużenie okresu rozliczenia z 90 do 120 dni.
Kwestie społeczne PiS w kwestiach społecznych prezentuje konserwatywne stanowisko. Partia sprzeciwia się legalności eutanazji i aborcji. PiS opowiada się za delegalizacją aborcji w przypadkach częściowego uszkodzenia płodu. Partia w większości opowiada się przeciwko możliwości zapłodnienia in vitro, postulując wprowadzenie kar grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności. Partia sprzeciwia się także rejestracji związków partnerskich oraz legalizacji tzw. „miękkich narkotyków”. W kwestii edukacji ugrupowanie postuluje m.in. powszechny i bezpłatny dostęp do edukacji przedszkolnej, wycofanie skutków reformy edukacji z 1999 – m.in. powrót 8-letniej szkoły podstawowej, 4-letniego liceum, 5-letniego technikum i likwidację gimnazjów. Reforma szkolnictwa wyższego zakłada zaś wycofanie się z modelu bolońskiego. W kwestii emerytur partia opowiada się za możliwością wyboru pomiędzy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych a Otwartymi Funduszami Emerytalnymi.
Polityka karna PiS opowiada się za zwiększeniem praw dla ofiar przestępstw i zaostrzeniem kar dla przestępców, w szczególności za przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu. Jest także za przywróceniem kary śmierci. Partia postuluje również powrót do połączenia funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego.
Daria Lewandowska Dziękuję za uwagę